Η πρόσφατη κόντρα κάποιων πολιτικών αρχηγών στην Κύπρο με τον Αλεξάντερ Ντάουνερ μάλλον δεν θα καταγραφεί στο ιστορικό των σχέσεων με τον ΟΗΕ ως η πιο επεισοδιακή. Γενικώς οι Κύπριοι πολιτικοί ένθεν και ένθεν του οδοφράγματος βλέπουν με καχυποψία τον ΟΗΕ, προφανώς γιατί είναι πεπεισμένοι ότι ο εκάστοτε ΓΓ του οργανισμού αυτού είναι μαριονέτα των μεγάλων δυνάμεων. Θεωρούν ωστόσο τη συνεργασία μαζί του ως αναγκαίο κακό. Εκεί που τα πράγματα εκτραχύνονται είναι στις περιπτώσεις κατά τις οποίες τρίτες κυβερνήσεις διορίζουν εκπροσώπους τους. Ποιος μπορεί να ξεχάσει τη στάση των Ε/Κ απέναντι στον Βρετανό διπλωμάτη σερ Ντέιβιντ Χάνι, τον οποίο πράκτορα ανέβαζαν και πράκτορα κατέβαζαν, ή την εχθρότητα με την οποία αντιμετώπισαν οι Τ/Κ τον Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ και κυρίως τον τότε επίτροπο Διεύρυνσης της ΕΕ Γκίντερ Φερχόιγκεν, όταν διά πυρός και σιδήρου αγνόησαν τις πολεμικές ιαχές της Τουρκίας και τροχοδρόμησαν την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ. Αυτοί, κατά την άποψη των Τ/Κ, υπήρξαν πράκτορες των Ελληνοκυπρίων. Άσχετο εάν το 2004 ο Γκίντερ Φερχόιγκεν δήλωσε εξαπατημένος από τον Τάσσο Παπαδόπουλο, με αποτέλεσμα εν μία νυκτί να περάσει στο στρατόπεδο των «τουρκόφιλων». Βεβαίως, από όλην αυτή την κόντρα με τους ξένους διαμεσολαβητές δεν έλειψαν και τα κτυπήματα κάτω από τη μέση, τα οποία πολλές φορές άγγιξαν την προσωπική ζωή και ακόμα τον σεξουαλικό προσανατολισμό κάποιων διαμεσολαβητών. Εν ολίγοις, στη Λευκωσία το πολιτικό κουτσομπολιό είναι ατέλειωτο και απολύτως συναφές με τις εξελίξεις στο Κυπριακό. Η πρωτεύουσα της Κύπρου είναι ίσως η μόνη πόλη στον κόσμο όπου ο ήχος ταξιδεύει ταχύτερα από το φως. Το φως ίσως μας βοηθήσει να δούμε τη λύση, αλλά φαίνεται ότι αργεί ακόμα.
Ο Πέρεζ ντε Κουεγιάρ
Ο Πέρεζ ντε Κουεγιάρ υπηρέτησε στην Κύπρο το 1975-1977 ως ειδικός αντιπρόσωπος του ΓΓ του ΟΗΕ στην Κύπρο. Όταν το 1981 έγινε ο ίδιος Γενικός Γραμματέας, κάποιοι φίλοι του στην Κύπρο αναθάρρησαν και πίστεψαν σε καλύτερες μέρες για το Κυπριακό. Όταν όμως το 1983 ο Πέρεζ ντε Κουεγιάρ πρότεινε τους γνωστούς «Δείκτες» στο Κυπριακό και το 1985 το «Ενοποιημένο Έγγραφο», προκάλεσε τεράστια αμηχανία στους οπαδούς της πρόταξης στο Κυπριακό. Ο φίλος του Τάσσος Παπαδόπουλος, που όπως έλεγε τον ήξερε πολύ καλά, έκανε λόγο «για προσωπικές αδυναμίες του Κουεγιάρ», χωρίς βέβαια να διευκρινίσει τότε τι εννοούσε. Το ράδιο Αρβύλα βέβαια τότε στη Λευκωσία μιλούσε «για... μυστικά ταξίδια του Πέρεζ ντε Κουεγιάρ στη Βηρυτό την περίοδο που υπηρετούσε στην Κύπρο» και άλλα μάλλον φαιδρά, ενώ ο τουρκικός Τύπος την ίδια περίοδο έκανε λόγο για «προσωπικές αδυναμίες του Κουεγιάρ» στη Νέα Υόρκη όπου υπηρετούσε ως Γενικός Γραμματέας.
Ο Νίκος Ρολάνδης, βουλευτής τότε, θυμάται μια χαρακτηριστική τού αρνητικού για τον Κουεγιάρ κλίματος συζήτηση στη Βουλή με τη συμμετοχή του Τάσσου Παπαδόπουλου, του ιδίου και του Βάσου Λυσσαρίδη.
- Τάσσος: Είναι τόσες οι αμαρτίες του Κουεγιάρ στο Κυπριακό που όταν μιλά δακρύζει.
- Ρολάνδης: Ο άνθρωπος έχει ψύξη στο δεξί του μάγουλο, γι’ αυτό φαίνεται ότι δακρύζει.
- Λυσσαρίδης: Όχι, κλαίει γιατί έχει μεταμεληθεί για τις αμαρτίες του στο Κυπριακό.
Ο προκάτοχος του Πέρεζ ντε Κουεγιάρ, Κουρτ Βάλντχαϊμ, ο οποίος συνυπέγραψε τη συμφωνία Μακαρίου -Ντενκτάς (1977), θεωρήθηκε από τον Σπύρο Κυπριανού ως υπεύθυνος μιας πολύ κακής συμφωνίας. Για αυτήν τη συμφωνία βέβαια δεν τόλμησε ποτέ δημόσια να επικρίνει το Μακάριο. Ο Βάλντχαϊμ ήταν εξάλλου ευκολότερος στόχος και ως εκ τούτου εθεωρείτο στην Κύπρο αλλά και διεθνώς «ως πράκτορας των Αγγλοαμερικανών», γι’ αυτό, όπως λεγόταν τότε στη Λευκωσία, οι Κινέζοι τού αρνήθηκαν τρίτη θητεία το 1981.
Μεταξύ της θητείας Βάλντχαϊμ και Κουεγιάρ στην Κύπρο υπηρέτησε ως ειδικός αντιπρόσωπός τους ο Ούγκο Γκόμπι (ο γνωστός και από τον σχετικό χάρτη). Ο Αργεντινός διπλωμάτης εθεωρείτο από τον Σπύρο Κυπριανού «πολλοπάητος» και «ανακατώστρας» γιατί επεδείκνυε συνεχώς ενδιαφέρον και ενοχλούσε τον τότε Πρόεδρο με προτάσεις σε μια προσπάθεια να προσδώσει κινητικότητα στο Κυπριακό. Ο κ. Γκόμπι έφυγε από την Κύπρο δυσαρεστημένος και ενοχλημένος κι εμείς βέβαια ησυχάσαμε από αυτόν.
Μπούτρος Γκάλι
Ο Αιγύπτιος πρώην ΥπΕξ Μπούτρος Μπούτρος Γκάλι ανέλαβε γενικός γραμματέας του ΟΗΕ τον Ιανουάριο του 1992. Οι Ε/Κ τον υποδέχτηκαν μάλλον θετικά, καθότι ΥπΕξ της φίλης χώρας Αιγύπτου, με πρόσθετο πλεονέκτημα ότι ήταν χριστιανός Κόπτης. Για ακριβώς τους αντίθετους λόγους οι Τ/Κ τον έβλεπαν με μισό μάτι.
Βεβαίως τα πράγματα ξεκαθάρισαν λίγους μήνες αργότερα όταν ο κ. Γκάλι κατέθεσε τη λεγόμενη «Δέσμη Ιδεών» για επίλυση του Κυπριακού επί της προεδρίας του Γιώργου Βασιλείου. Ο τότε Πρόεδρος Βασιλείου και το ΑΚΕΛ χαρακτήρισαν το σχέδιο ως καλή βάση για διαπραγμάτευση, σε αντίθεση με το ΔΗΚΟ και την ΕΔΕΚ που χαρακτήρισαν το σχέδιο του ΓΓ του ΟΗΕ «ως τρίτο Αττίλα». Το σχέδιο Γκάλι απέρριψε επίσης ως απαράδεκτο και ο Ραούφ Ντενκτάς. Ο αντιπρόσωπός του στην Κύπρο Όσκαρ Καμιλιόν, σύμφωνα πάντα με το Ράδιο Αρβύλα, είχε κι αυτός «προσωπικές αδυναμίες». Το σχέδιο αυτό ενόψει προεδρικών του 1993 δεν είχε καμιά τύχη, αφού στην εναντίον του κριτική προσχώρησε και ο Γλαύκος Κληρίδης, ο οποίος υποσχέθηκε να το ενταφιάσει. Και το έθαψε και μνημόσυνο του έκανε.
Ο Βαν ντε Τουρκ
Από πλευράς Ευρώπης, στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η πιο ενδιαφέρουσα φιγούρα είναι ο Ολλανδός επίτροπος εξωτερικών σχέσεων της ΕΕ Χανς Βαν ντε Μπρουκ. Ο κ. Βαν ντε Μπρουκ παρέμεινε σε αυτήν τη θέση από το 1993 έως το 1999. Ο κ. Βαν ντε Μπρουκ, ως εκ της θέσεώς του, αυτήν την περίοδο εξέφραζε την άρνηση της ΕΕ να δεχθεί την Κύπρο στις τάξεις της ΕΕ χωρίς επίλυση του Κυπριακού. Η αίτηση ως γνωστόν είχε υποβληθεί τους τελευταίους μήνες της θητείας του Γιώργου Βασιλείου από τον τότε ΥπΕξ Γιώργο Ιακώβου και αποτέλεσε στη συνέχεια τη ναυαρχίδα της πολιτικής Κληρίδη στο Κυπριακό. Τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ελλάδα (με την εμφάνιση και των πρώτων ελληνόφωνων ιστοσελίδων στο διαδίκτυο) ο κ. Βαν ντε Μπρουκ επονομαζόταν Βαν ντε Τουρκ, και συνήθως εμφάνιζαν τη φωτογραφία του με φέσι τούρκικο στο κεφάλι. Η κορύφωση της κριτικής κατά του κ. Βαν ντε Μπρουκ σημειώθηκε όταν διαφώνησε δημόσια με την έλευση των πυραύλων S-300, που αποτέλεσε το κύριο προεκλογικό σύνθημα του Γλάυκου Κληρίδη στις προεδρικές εκλογές του 1998.
Επί διακυβέρνησης Κληρίδη και έως το 2001 πέρασαν από την Κύπρο αρκετοί εκπρόσωποι του ΟΗΕ (απεσταλμένοι και ειδικοί αντιπρόσωποι), όπως οι Γκούσταβ Φεϊζέλ, Ντιέγκο Κόρντοβεζ, Χαν Σουγκ Τζου, Αν Χέρκους, οι οποίοι, άλλοι πολύ και άλλοι λίγο, απόλαυσαν τον ήλιο και τη θάλασσα της χώρας μας. Ούτε μας ενόχλησαν ούτε τους ενοχλήσαμε. Οι εξελίξεις εξάλλου δεν βοηθούσαν στη δημιουργία οποιασδήποτε κινητικότητας. Το Κυπριακό είχε μετατοπισθεί τότε (μετά τη συμφωνία στο Ελσίνκι) στο γήπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η λογική που επικρατούσε ήταν ότι «η ένταξη της Κύπρου θα αποτελούσε καταλύτη της λύσης».
Προς αυτήν την κατεύθυνση σημαντικότερο ρόλο έπαιξαν οι Αμερικανοί με μια σειρά αντιπροσώπους, όπως ο Ρίτσαρντ Μπίτι (1995) και Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ. Ιδιαίτερα ο δεύτερος, εξαιτίας των σχέσεων που είχε με τον Μπιλ Κλίντον, κατάφερε να μεταστρέψει την Ευρωπαϊκή Πολιτική και να περάσει τη θέση ότι η Κύπρος θα πρέπει να ενταχθεί στην Ευρώπη ακόμα και με άλυτο το Κυπριακό. Τον εκβιασμό αυτό, που οδήγησε τους Τούρκους στο συμβιβασμό του σχεδίου Ανάν, οι Τούρκοι δεν του τον συγχώρεσαν ποτέ. Ο Χόλμπρουκ, κατά τους Τούρκους, «ήταν πράκτορας του ελληνοαμερικανικού λόμπι».
Κόφι Ανάν
Ο έβδομος γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Κόφι Ανάν υπηρέτησε στην έδρα του ΟΗΕ από το 1997 έως και το 2007. Θεωρείται ως ένας από τους πιο πετυχημένους ΓΓ του ΟΗΕ -το 2001 τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης-, στην Κύπρο ωστόσο δεν είναι, σύμφωνα με το Ζαχαρία Κουλία, παρά «ο μαύρος που επιχείρησε να ξεπουλήσει την Κύπρο στους Τούρκους». Το ομώνυμο σχέδιό του κατατέθηκε ενώπιον των δύο πλευρών στην Κύπρο περί το τέλος του 2002, απορρίφθηκε από τους Ε/Κ τον Απρίλη του 2004, αλλά κάποιοι φοβούνται ότι το σχέδιο εκείνο θα βρικολακιάσει και θα επανεμφανιστεί στο πλαίσιο της σημερινής διαπραγμάτευσης.
Το επάρατο σχέδιο είχε δύο φάσεις σε ό,τι αφορά τη διαπραγμάτευσή του. Η πρώτη φάση, από το 2002 έως και το Φεβρουάριο του 2003, εκτυλίχθηκε επί της διακυβέρνησης Κληρίδη, με συνομιλητή το Ραούφ Ντενκτάς. Η δεύτερη φάση, από το Μάρτιο του 2003 έως και τον Απρίλιο του 2004, έτυχε διαχείρισης από τον Τάσσο Παπαδόπουλο, με βασικό συνομιλητή το Ραούφ Ντενκτάς, αλλά από το Μάρτιο του 2004 και εξής με τη συμμετοχή και του Μεχμέτ Αλί Ταλάτ. Ενεργοί παίκτες διεθνώς υπήρξαν, αυτήν την περίοδο, ο Άλβαρο ντε Σότο από πλευράς ΟΗΕ, ο Γκίντερ Φερχόιγκεν από πλευράς ΕΕ, ο Τόμας Γουέστον από πλευράς του αμερικανικού Στέιτ Ντιπάρτμεντ και ο Σερ Ντέιβιντ Χάνι από πλευράς Βρετανίας, τον οποίο κάποιοι Κύπριοι πολιτικοί κατονόμαζαν και ως τον «πατέρα του σχεδίου του Μαύρου». Από ελληνοκυπριακής πλευράς αυτήν την περίοδο καταγράφονται δύο ιλαροτραγικές ιστορίες που, αν μη τι άλλο, ρίχνουν φως στον άγνωστο πόλεμο της πλευράς μας με τον ΟΗΕ.
Ο αστυνομικός και ο διπλωμάτης
Επί διακυβέρνησης Κληρίδη και μεσούσης της διαπραγμάτευσης του σχεδίου Ανάν 2 προς 3, η ε/κ πλευρά έδειχνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το χάρτη που ετοίμαζε η ομάδα Ντε Σότο. Η δαιμόνια ΚΥΠ εντόπισε «προσωπικές αδυναμίες» σε κάποιο από τα μέλη της ομάδας Ντε Σότο και επιστράτευσε προς τούτο έναν αστυνομικό... επί της προσκολλήσεως. Τα οφέλη για την ε/κ πλευρά, σύμφωνα με εμπλεκόμενο διπλωμάτη στις διαπραγματεύσεις, υπήρξαν σημαντικά. Σύμφωνα με το Ράδιο Αρβύλα της εποχής, ο αστυνομικός κάθε φορά έφερνε νέα στοιχεία για το πού ετοποθετούντο επί του χάρτη του ΟΗΕ οι μπλε (για τα υπό παράδοση ε/κ χωριά) και πού παρέμειναν οι κόκκινες (τα χωριά που θα παρέμεναν υπό τ/κ διοίκηση). Η πλήρης γελοιοποίηση για τη δική μας πλευρά επήλθε όταν ο διπλωμάτης του ΟΗΕ συναντήθηκε φάτσα με φάτσα με τον αστυνομικό, ο οποίος εκτελούσε υπηρεσία στο Προεδρικό Μέγαρο.
Ο Γιωρκάτζης και ο Ντε Σότο
Μια επιπόλαια αναφορά του Άλβαρο ντε Σότο για τον Πολύκαρπο Γιωρκάτζη κατά τη διάρκεια φιλικής συγκέντρωσης με Ε/Κ προκάλεσε κρίση στις σχέσεις Τάσσου –Ντε Σότο, η οποία δεν ξεπεράστηκε ποτέ. Ο Ντε Σότο, συγκεκριμένα, μετέφερε στους συνδαιτυμόνες του τη γνωστή ανοησία που κυκλοφορούσε κατά τη δεκαετία του 1970 ότι ο Τάσσος είχε εμπλοκή στη δολοφονία του Γιωρκάτζη, με αποτέλεσμα ο Κύπριος Πρόεδρος, όταν το έμαθε, στην κυριολεξία να εκραγεί. Βεβαίως, η οριστική ρήξη επήλθε γιατί η διαπραγματευτική ομάδα του Τάσσου Παπαδόπουλου θεωρούσε τον Ντε Σότο «ψεύτη». Όπως μας είπε Κύπριος διπλωμάτης, ο κ. Ντε Σότο παρουσίαζε συνεχώς έγγραφα τα οποία είχε δήθεν συμφωνήσει με τον Γλαύκο Κληρίδη, κάτι που ο κ. Κληρίδης διέψευδε. Από την πλευρά του, ο Ντε Σότο θεωρούσε τη διαπραγματευτική ομάδα Παπαδόπουλου «ένα τσούρμο υποκριτές». Είχαν συμφωνήσει στη διαδικασία της Νέας Υόρκης, αλλά στη συνέχεια δεν ήθελαν να διαπραγματευθούν γιατί είχαν προαποφασίσει να το απορρίψουν και έτσι το ήθελαν στη χειρότερη δυνατή του μορφή. Αποκορύφωμα της υποκρισίας ήταν ο χάρτης της Καρπασίας που δόθηκε σε μέλος της διαπραγματευτικής ομάδας του Τάσσου από την τουρκική πλευρά, με διαμεσολαβητή μέλος της ομάδας Ντε Σότο, αλλά πετάχτηκε στον κάλαθο των αχρήστων.
Οι βολές κατά του Ντάουνερ
Ο Αλεξάντερ Ντάουνερ σίγουρα δεν είναι Ντε Σότο, αλλά χωρίς να το θέλει κουβαλά τις αμαρτίες του προκατόχου του. Όταν πρωτακούστηκε το όνομά του, η ε/κ πλευρά ήταν καχύποπτη λόγω της Αγγλοσαξωνικής καταγωγής του. Ο ίδιος ο Ντάουνερ κατάφερε πάντως στη συνέχεια με τη στάση του να κατευνάσει την καχυποψία, αφού σε κάθε περίπτωση δήλωνε ότι ούτε επιδιαιτητής είναι, ούτε κομιστής κάποιου σχεδίου. Η αφορμή των επικρίσεων εναντίον του ξεκίνησε μέσα από διαρροές εγγράφων που έχουν υποκλαπεί από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή της ιδιαιτέρας του. Γράφτηκαν πληροφορίες για γεύματα υπαρκτά και ανύπαρκτα με δημοσιογράφους και πολιτικούς, διέρρευσε καταγραφή συνομιλιών που είχε με τους Νίκο Αναστασιάδη και Μάριο Καρογιάν, διέρρευσε ενημερωτικό σημείωμα για τις ισορροπίες εντός της Ιεράς Συνόδου για το Κυπριακό. Τίποτα δεν διέρρευσε πάντως που να μην ήταν γνωστό από τις κυπριακές εφημερίδες, ενώ όλως παραδόξως δεν διέρρευσε καμιά από τις σοβαρές συνομιλίες που είχε επί της ουσίας του Κυπριακού με το Δημήτρη Χριστόφια.
Μετά τις διαρροές αυτές ο Αλεξάντερ Ντάουνερ, αντί να είναι παραπονούμενος γιατί κάποιοι μπήκαν στον υπολογιστή και του έκλεψαν έγγραφα (βλέπε επ’ αυτού και σχετικό άρθρο του πανεπιστημιακού Κώστα Κωνσταντίνου), βγήκε και φταίχτης, γιατί στα σημειώματα που προφανώς του έδωσαν οι διπλωμάτες του για να ενημερωθεί αποκαλύφθηκε σε όλους μας... ότι στο ΔΗΚΟ υπάρχουν Κυπριανικοί και Τασσικοί, και ότι στην Ιερά Σύνοδο υπάρχουν κάποιοι ιεράρχες που υποστηρίζουν τη διζωνική ομοσπονδία και κάποιοι όχι! Το αποκορύφωμα της πολιτικής γελοιότητας είναι η απόφαση του ΔΗΚΟ να μην ξανασυναντηθεί μαζί του για τους πιο πάνω λόγους.
Το περίεργο στην όλη υπόθεση είναι ότι το Προεδρικό αλλά και το ΑΚΕΛ δεν κάλυψαν τον κ. Ντάουνερ, κάτι που οδήγησε και τον ΔΗΣΥ να τηρήσει την ίδια στάση.
Έγκυρη πηγή που έχει γνώση της πορείας των διαπραγματεύσεων δήλωσε στον «Π» ότι ο Ντάουνερ είναι καθαρός σε ό,τι αφορά το Κυπριακό. Αν μάλιστα κάποιος θέλει να τον επικρίνει σε κάτι δεν είναι γιατί εμπλέκεται στο πρόβλημα πέρα από τους όρους εντολής του, αλλά για το ότι έχει δει το διορισμό του ολίγον τουριστικά, αφού μόνο μία στις δέκα συναντήσεις των δύο ηγετών παρίσταται.
Υψηλόβαθμο στέλεχος του ΔΗΚΟ πάντως είχε να σούρει στον Ντάουνερ και άλλα: «Συναντάται με Κύπριους πολίτες και παρουσιάζει κάποιους πολιτικούς στην Κύπρο ως φαιδρά πρόσωπα. Μας κουτσομπολεύει. Λέει ότι οι κ.κ. Χριστόφιας και Ταλάτ δεν ξέρουν καλά αγγλικά, ούτε έχουν σοβαρές νομικές γνώσεις».
