Γλαύκος Κληρίδης: Έφυγε ο πατριάρχης του ρεαλισμού

in memoriam

Δεν θέλω να ηχήσω μελοδραματικός αλλά η ημερομηνία που επέλεξε να αφήσει την τελευταία του πνοή ο Γλαύκος Κληρίδης ίσως ήταν η τελευταία του παρακαταθήκη σε όλους εμάς και η διαθήκη του στον Πρόεδρο Αναστασιάδη ο οποίος εν μέσω λυγμών υποδέχθηκε το αγγελτήριο του θανάτου του στο μακρινό Κολόμπο της Σρι Λάνκα όπου βρισκόταν για τις εργασίες της Κοινοπολιτείας. Ίσως ήταν η τελευταία μέλισσα από το σμήνος που έστελλε εδώ και πέντε δεκαετίες «να μας κεντρίσουν, να μας ξυπνήσουν, να μας φέρουν ένα μήνυμα». Χιλιάδες μέλισσες έστειλε ο Γλαύκος Κληρίδης κι όλες ψοφήσανε απάνω στο παχύ μας δέρμα. Η διχοτόμηση βρίσκεται επί θύραις κι αυτός φρόντισε να μας το θυμίσει, ξεψυχώντας αδικαίωτος ανήμερα της επετείου της ανακήρυξης του ψευδοκράτους. Ενώ οι ερπύστριες των τουρκικών τανκς δάγκωναν θορυβωδώς την άσφαλτο της κατεχόμενης Λευκωσίας σε μια γιορτή διαχωρισμού Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. 

 

Γνώρισα τον Γλαύκο Κληρίδη στις αρχές του 1988 όταν επέστρεψα στην Κύπρο μετά τις σπουδές μου και άρχισα να εργάζομαι ως δημοσιογράφος. Έδινε τότε τη μάχη για τις προεδρικές απέναντι στον Γιώργο Βασιλείου και τον Σπύρο Κυπριανού. Πέρασε  πρώτος στον Α΄ γύρο με 33,32% αλλά έχασε στον Β΄ γύρο από τον Γιώργο Βασιλείου ο οποίος εξελέγη Πρόεδρος με 51,63%. Είχε κάθε δικαίωμα να είναι πικραμένος και αδικημένος από το εκλογικό σώμα. Στις προεδρικές της 5^ης Φεβρουαρίου 1978 απεσύρθη λόγω της απαγωγής του Αχιλλέα επιτρέποντας στον Σπύρο Κυπριανού να εκλεγεί χωρίς ανθυποψήφιο. Στις επόμενες προεδρικές εκλογές (13 Φεβρουαρίου 1983) έχασε και πάλιν από τον Σπύρο Κυπριανού ο οποίος υποστηρίχθηκε από το ΑΚΕΛ.

 

Κάποιοι βιάστηκαν να δηλώσουν μετά την ήττα του το 1988 και σε ηλικία πλέον 69 ετών, ότι η μακρά του πολιτική καριέρα από το 1960 είχε τελειώσει. Ίσως κάποια στιγμή να είχε πειστεί και ο ίδιος γι’ αυτό, αφού τους επόμενους μήνες δεν έκανε τίποτε άλλο εκτός από έναν απολογισμό με επιμονή του εκδότη Φρίξου Κουλέρμου, που αποτυπώθηκε σε μια τετράτομη έκδοση με τίτλο «Η κατάθεσή μου» η οποία κυκλοφόρησε από την εφημερίδα «Αλήθεια».  Αυτό που του απέμενε, έλεγαν κάποιοι δελφίνοι στο κόμμα, ήταν να δρομολογήσει τις απαραίτητες διαδικασίες για την ομαλή διαδοχή του στον ΔΗΣΥ, το κόμμα που είχε ιδρύσει το 1976. Ο καιρός όμως είχε γυρίσματα, αποδεικνύοντας ότι το πολιτικό καντήλι του Γλαύκου  Κληρίδη είχε καύσιμο για πολλά χρόνια ακόμα.  Ώριμος όσο ποτέ στάθηκε για 4 χρόνια δίπλα στον Γιώργο Βασιλείου, για να τον προσπεράσει την τελευταία στιγμή στον δεύτερο γύρο των προεδρικών του 1993, προφανώς γιατί, όπως είχε δηλώσει τότε ο Αλέξης Γαλανός, «άδειασε το τάγκι της πεζίνας του».

 

Η προεδρία του

Ανέλαβε τα ηνία της χώρας σε ηλικία 74 χρόνων με ένα και μόνο στόχο. Να λύσει το Κυπριακό. Κατηγορήθηκε βέβαια για λαϊκισμό διότι εγκατέλειψε τον Γιώργο Βασιλείου ενώ διαπραγματευόταν το 1992 τη λύση μέσω του σχεδίου Γκάλι. Διαφοροποιήθηκε για να προσεταιρισθεί τον Σπύρο Κυπριανού και τις ψήφους του ΔΗΚΟ. «Μα γιατί σιόρ να μην διεκδικήσω την προεδρία», μου έλεγε σε μια από τις πολλές συνεντεύξεις που του πήρα όταν του ζητούσα να σχολιάσει τα παράπονα του Γιώργου Βασιλείου για οβιδιακές μεταμορφώσεις που οδήγησαν στον ενταφιασμό του σχεδίου Γκάλι. «Ο Γιώργος ακολουθούσε τη δική μου πολιτική. Γιατί να μην την εφαρμόσω εγώ προσωπικά»; Τον Γιώργο Βασιλείου πάντως τον εκτιμούσε ιδιαίτερα παρότι υπήρξαν αντίπαλοι. Μάλιστα στα δημοσιογραφικά πηγαδάκια πάντα θυμόταν τα νεύρα του Ντενκτάς μαζί του: «Αθθυμάστε τι έλεγε ο Ντενκτάς για τον Γιώργο; Ότι μπορεί να πωλήσει ψυγείο σε εσκιμώους». Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο και τον αξιοποίησε όσο μπορούσε, διορίζοντάς τον ως γενικό διαπραγματευτή για την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. 

Αν ο Γιώργος Βασιλείου στα χρόνια της προεδρίας του κατάφερε να εκθέσει την τουρκική αδιαλλαξία στο Κυπριακό, ο Γλαύκος Κληρίδης στη δεκαετή προεδρική του θητεία κατάφερε να θέσει τις βάσεις μιας σοβαρής στρατηγικής για το Κυπριακό. Ήταν η πρώτη φορά που οι Ελληνοκύπριοι αποκτούσαν στρατηγική χωρίς ομφαλοσκοπήσεις. Σε πλήρη συνέργια με την ελληνική κυβέρνηση (Κρανιδιώτης - Πάγκαλος - Σημίτης), με τη σύμφωνο γνώμη των Βρετανών, τη συνδρομή των Αμερικανών και αργότερα του συνόλου της ΕΕ όλοι έκαναν αποδεκτή τη θέση μας ότι «η ένταξη ολόκληρης της Κύπρου στην Ευρώπη μπορεί να αποτελέσει τον καταλύτη για τη λύση του Κυπριακού». Σε εκείνη την περίοδο ο Γλαύκος Κληρίδης καλά-καλά δεν γνώριζε τη διαφορά του Συμβουλίου της Ευρώπης από την ΕΕ, ωστόσο τον καθοδηγούσε πάντοτε το πολιτικό του κίνητρο για λύση  του Κυπριακού και ο σταθερός γεωπολιτικός του προσανατολισμός ότι η Κύπρος ανήκει στη Δύση. Δεν ήταν λίγες οι φορές μεταξύ ζιβανίας και τσιμπημάτων που έβγαζε μια πίκρα για τη σοβιετική στάση στο Κυπριακό, επικαλούμενος ακόμα και τον ίδιο τον  Μακάριο, ο οποίος όπως έλεγε «αισθανόταν εξαπατημένος από τη σοβιετική πολιτική». Επρόκειτο, όπως έλεγε, για μια πολιτική που εκινείτο «περισσότερο στη δημιουργία προβλημάτων στη νοτιανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ παρά σε μια ειλικρινή πολιτική επίλυσης του Κυπριακού». Αυτή ήταν και η βασική του διαφορά με το ΑΚΕΛ παρότι με τον Εζεκία Παπαϊωάννου είχε καλές σχέσεις, ενώ τον Δημήτρη Χριστόφια τον συμπαθούσε και προέβλεπε, όπως αργότερα έλεγε στον Μιχάλη Παπαπέτρου, ότι κάποια στιγμή θα κυβερνούσε την Κύπρο.

Όταν λοιπόν ο Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, ο εξολοθρευτής του Μιλόσεβιτς και εκπορθητής του Σεράγεβο, έφτασε το 1996 στην Κύπρο ως ειδικός μεσολαβητής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ο γέρος (έτσι λέγαμε τον Κληρίδη) δεν πάγωσε όπως όλοι. Ξεκίνησε τη συζήτηση μαζί του διηγούμενος ατέλειωτες ιστορίες από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Του περιέγραψε τον βομβαρδισμό του Αμβούργου πετώντας με το Λάνκαστερ της 115^ης  Μοίρας Βομβαρδιστικών της RAF, την κατάρριψη του αεροπλάνου, τις συνθήκες αιχμαλωσίας του και τη μεγάλη πορεία του θανάτου που τους οδήγησαν τα Ες Ες από τη Βαρσοβία μέχρι την απελευθέρωσή τους από τα αμερικανικά στρατεύματα το 1945. Ήταν ένας μεγάλος survivor αν κρίνουμε από τις στατιστικές. Συνολικά καταρρίφθηκαν εκείνη την εποχή 65.000 πληρώματα βρετανικών αεροπλάνων και έζησαν μόνο οι 10 χιλιάδες. Ο σκληρός διπλωμάτης όχι μόνο συμπάθησε τον Γλαύκο Κληρίδη, απεναντίας υιοθέτησε τον στόχο της επανένωσης της Κύπρου και εκ μέρους της αμερικανικής κυβέρνησης απολογήθηκε για τη στάση της το 1974. Στη συνέχεια η πίεση του Χόλμπρουκ και εν γένει των Αμερικανών οδήγησε στη συμφωνία του Ελσίνκι για ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ με ή χωρίς λύση του Κυπριακού, αλλά και ταυτόχρονη έναρξη διαπραγματεύσεων της Τουρκίας για ένταξη στην ΕΕ. Κάποιοι ποτέ δεν κατάλαβαν αυτή την τεράστια στρατηγική διασύνδεση των θεμάτων νομίζοντας ότι μπορούν να συμπεριφέρονται ανεύθυνα απέναντι στη διεθνή κοινότητα το 2004 παρασύροντας τον κυπριακό λαό σε τεράστια λάθη και προκαλώντας την τεράστια οργή του Γερμανού επιτρόπου Διεύρυνσης Γκίντερ Φερχόιγκεν ο οποίος δήλωσε ότι «κάποιοι τον ξεγέλασαν». Ο Γλαύκος Κληρίδης βέβαια παρέμεινε συνεπής έχοντας τον σκληρό πυρήνα του ΔΗΣΥ υπό τον Νίκο Αναστασιάδη στον ίδιο βηματισμό. Επέλεξε να είναι συνεπής, αφού ολόκληρη η διεθνής κοινότητα συνεργάστηκε για τη λύση και υπήρξε συνεπής μαζί του. Ψηφίζοντας ΝΑΙ στο δημοψήφισμα της 24^ης Απριλίου 2004 ορκίστηκε και προειδοποίησε ότι μια τυχόν αρνητική μας απάντηση θα οδηγούσε στα πρόθυρα της διχοτόμησης. Ας σκεφτεί ο καθένας σήμερα πόσο δίκαιο ή άδικο είχε. 

 

Δίκαιος και μετριοπαθής

Για να συνθέσει κανείς την προσωπικότητα του Γλαύκου Κληρίδη οφείλει να ανατρέξει σε πεπραγμένα από το 1960 και εξής. Πίστεψε στον συμβιβασμό του 1960 και διαφώνησε με τον πατέρα του Ιωάννη Κληρίδη που στηρίχθηκε στις πρώτες εκλογές του 1960 από τους εθνικιστές και το ΑΚΕΛ. Δεν δίστασε στη συνέχεια να διαφωνήσει πολλές φορές με τον Μακάριο, όταν κυρίως η βαθιά δημοκρατική του παιδεία ερχόταν σε ρήξη με τις πρακτικές του Μακαρίου, όπως η ανοχή σε πολιτικές δολοφονίες, η καταγγελία των 13 σημείων για αλλαγή του Συντάγματος, αλλά και αργότερα όταν ο Μακάριος υπέθαλπε τη δράση του Εθνικού Μετώπου. Τότε έθεσε και την παραίτησή του στη διάθεσή του και ο συμβιβασμός επήλθε με μια από τις επισκέψεις του Μακαρίου στο εξωτερικό. Τότε ως προεδρεύων της Δημοκρατίας «καθάρισε», βάζοντας όλους τους υποκινητές της ανωμαλίας στη φυλακή. Δεν χαρίστηκε ούτε στον Γρίβα και την ΕΟΚΑ Β΄. Με ψήφισμα της Βουλής τους καταδίκασε, ενώ δεν δίστασε να ψέξει και τις πρακτικές του Εφεδρικού Σώματος κάνοντας λόγο για άσκηση βίας και αντιβίας. Η τελευταία του προσπάθεια πριν το 1974 ήταν επιτέλους να λύσει το Κυπριακό μέσω των ενισχυμένων συνομιλιών. Κατάφερε να βελτιώσει τη Ζυρίχη στα 12 από τα 13 σημεία που ήγειρε το 1963 ο Μακάριος, αλλά ο Αρχιεπίσκοπος δέσμιος των συναισθηματισμών και του λαϊκισμού του δεν συγκατένευσε.

Κάποιοι μελετητές επικρίνουν στην προ του 1974 πορεία του ότι έπρεπε να μην διστάσει να έρθει σε πλήρη ρήξη με τον Μακάριο και τις πρακτικές του. Είναι αλήθεια ότι δεν το έκανε ποτέ δημόσια. Ίδρυσε το Ενιαίο Κόμμα το 1969 για να στείλει στο Μακάριο το μήνυμα ότι δεν μπορεί να δρα ανεξέλεγκτος, ωστόσο ο Μακάριος του έδωσε αμέσως απάντηση. Έδωσε οδηγίες να ιδρυθεί η ΕΔΕΚ υπό το Βάσο Λυσσαρίδη, η Προοδευτική Παράταξη υπό τον Οδυσσέα Ιωαννίδη και το Προοδευτικό Κόμμα υπό τον Νίκο Σαμψών, ενώ προσέγγισε ακόμα περισσότερο το ΑΚΕΛ. 

Μετά το πραξικόπημα και την εισβολή ως προεδρεύων της Δημοκρατίας παρέλαβε χάος και παρέδωσε Κράτος ως καλός καραβοκύρης, όπως δήλωνε και το ΑΚΕΛ.

Όπως περιγράφει στο βιβλίο του «Διπλωματία της Εισβολής» ο Πόλυς Πολυβίου ο Γλαύκος Κληρίδης σήκωσε στους ώμους του τη διαχείριση των γεγονότων της Εισβολής προσπαθώντας να σώσει ότι μπορούσε να σωθεί. Μετέβη στην Αθήνα μόλις ανέλαβε προδρεύων της Δημοκρατίας μετά την παραίτηση Σαμψών με τον Καραμανλή να παραδέχεται ότι η Ελλάδα δεν μπορούσε να βοηθήσει και ότι ο ίδιος δεν έλεγχε την κατάσταση στη χώρα. Στην Κύπρο οι Τούρκοι κατείχαν το 20% του εδάφους και οι Πραξικοπηματίες το υπόλοιπο. Ο Μακάριος από το Λονδίνο του διεμήνυσε ότι δεν ενομιμοποιείτο να διαπραγματευθεί γεωγραφική ομοσπονδία, ενώ το σχέδιο Γκιουνές για καντονοποίηση βρισκόταν στο τραπέζι των συνομιλιών της Βιέννης. 

Παρόλα αυτά έφερε το Μακάριο πίσω τον Δεκέμβριο του 1974, για να τον πληρώσει όμως ο ίδιος και οι παραστεκάμενοί του με αχαριστία. Μιλούσε επί δύο ώρες ο Αρχιεπίσκοπος στο μπαλκόνι της Αρχιεπισκοπής χωρίς να πει ένα θετικό λόγο για τον Κληρίδη αφήνοντας από κάτω τον όχλο να τον βρίζει ως εκπρόσωπο της Χούντας. Όπως αποκάλυψε ο Αντρέας Καννάουρος, τότε αρχισυντάκτης της Χαραυγής, η συμπεριφορά αυτή εξόργισε ακόμα και τον Εζεκία Παπαιωάννου ο οποίος με παρέμβαση του στον ίδιο το Μακάριο ζήτησε να αποδοθούν τα εύσημα στο Γλαύκο Κληρίδη. Το βράδυ της 7^ης Δεκεμβρίου το προεδρικό εξέδωσε μια ανακοίνωση εκφράζοντας την ευγνωμοσύνη του Μακαρίου προς τον Γλαύκο Κληρίδη. Ο ίδιος δεν είπε ποτέ τίποτε, ούτε διαμαρτυρήθηκε.

Μετά την Εισβολή

Ο στενός κύκλος του Μακαρίου επιχείρησε να τον κηλιδώσει  και να τον θέσει  σε πολιτική καραντίνα γιατί ο ρεαλισμός του και οι γνώσεις του δεν του επέτρεπαν να κοροϊδεύει τον κυπριακό λαό με συνθήματα τύπου «μακροχρόνιου αγώνα».

Την 1η Απριλίου 1975 ο Κληρίδης μίλησε για το Κυπριακό στην Πνευματική Στέγη στη Λευκωσία. Τοποθετήθηκε υπέρ της γρήγορης λύσης, έστω κι αν αυτή θα ήταν η διζωνική ομοσπονδία, και εξέφρασε τη διαφωνία του στον μακροχρόνιο αγώνα, ο οποίος, είπε, θα είχε νόημα μόνο αν η Ελλάδα και η Κύπρος μπορούσαν να διώξουν τους Τούρκους από την Κύπρο με πόλεμο. Η ομιλία του προκάλεσε την οργίλη αντίδραση του στενού κύκλου του Μακαρίου και του Τύπου. Ο γ.γ. του ΑΚΕΛ τον κατηγόρησε ότι υπονόμευε την κοινή γραμμή Αθηνών - Λευκωσίας, ο πρόεδρος της ΕΔΕΚ Βάσος Λυσσαρίδης κατηγόρησε τον Κληρίδη ότι «υπονομεύει το αγωνιστικό πνεύμα του κυπριακού ελληνισμού», ενώ ο τότε μητροπολίτης Πάφου Χρυσόστομος και νυν Αρχιεπίσκοπος, διακήρυξε από τον άμβωνα: «Η ηττοπάθεια δεν πρέπει να εύρη χώρον μέσα εις τας ψυχάς μας. Οι ηττοπαθείς δεν έχουν θέσεις εις τας επάλξεις του αγώνος. Ας απομακρυνθούν». Τον απομάκρυναν για χρόνια από την πολιτική ζωή και κυρίως τη διακυβέρνηση του τόπου, παρότι έστω φραστικά ο Μακάριος το 1977 υιοθέτησε την πολιτική του με τις συμφωνίες υψηλού επιπέδου.

Παρόλα αυτά ο Κληρίδης κατάφερε και πάλιν να θέσει τον ακρογωνιαίο λίθο για την εμπέδωση της δημοκρατίας στη χώρα μας μετά το 1974. Διά της ίδρυσης του ΔΗΣΥ το 1976, μαζί με μια μικρή ομάδα δημοκρατικών συνοδοιπόρων του, κατάφερε να μαζέψει κυριολεκτικά από τους δρόμους την ΕΟΚΑ Β΄ εντάσσοντας ένα ποσοστό 25% των πολιτών που θα μπορούσαν να λειτουργούν ως παράγοντας υψίστης αποσταθεροποίησης για το πολίτευμα και τους έδωσε σκοπό ύπαρξης. Η δικαίωσή του υπήρξε το 2003 όταν επανεξελέγη στην προεδρία της χώρας. Το Κυπριακό, όμως, είχε πάρει τον μακρύ δρόμο του. Ο λαός είχε αποπροσανατολισθεί και στην ηλικία που ανέλαβε, πολλές φορές έδειξε ότι δεν διέθετε πλέον το τσαγανό της δεκαετίας του 1970. Συμβιβάστηκε πολλές φορές με τον εθνικιστικό λόγο της Εκκλησίας, μπήκε στον πειρασμό του λαϊκισμού αφού κατάφερε να κερδίσει μια δεύτερη θητεία με τους πυραύλους S-300. Ανέκτηκε άτομα του περιγύρου να αυθαιρετούν ακόμα και να χρηματίζονται ενώ ο ίδιος ίσως και λόγο προχωρημένης ηλικίας  ελάχιστο ενδιαφέρον έδειχνε για τα θέματα εσωτερικής πολιτικής.

 Όταν το 2003 μυρίστηκε ότι υπάρχει ξανά ευκαιρία για λύση διαπίστωσε οικτρά ότι δεν μπορούσε να ελέγξει το ίδιο του το κόμμα, το οποίο στη συντριπτική του πλειοψηφία καταψήφισε το σχέδιο Ανάν 5. Αντί λοιπόν της λύσης, μάλλον θα αρκεστεί στο ότι η μεγαλύτερή του στιγμή ήταν η ένταξη της Κύπρου την ΕΕ στην Κοπεγχάγη το 2002. Εκεί πήγε αποφασισμένος, αφού πέταξε στο πολιτικό περιθώριο τον Ντενκτάς και ανέτρεψε τις μεθοδεύσεις και τις απειλές της Άγκυρας για ματαίωση της ένταξης. Όπως είπε στον Αμερικανό υφυπουργό Μαρκ Γκρόσμαν «πάω στην Κοπεγχάγη για να εντάξω την Κύπρο στην ΕΕ. Για οποιαδήποτε άλλη υπογραφή θέλετε, έχω ξεχάσει την πένα μου σπίτι».  

Ο άνθρωπος

Το ότι είχε χιούμορ το θυμούνται όλοι. Το ότι αγαπούσε την οικογένειά του, τη γυναίκα του Λίλα και την κόρη του Καίτη,  ήταν εμφανές. Το ότι τιμούσε τους συνεργάτες του το διαπιστώσαμε από την αγάπη που τον περιέβαλλαν μέχρι την τελευταία στιγμή. Ήταν πάνω από όλα σεμνός. Ποτέ του δεν ήθελε να κάνει αισθητή την παρουσία του, ουδέποτε έκανε τον ραλίστα στους δρόμους με την προεδρική φρουρά και τις σειρήνες. Κάθε πρωί ανέβαινε με τη μερσεντές του με έναν οδηγό τη Δημοσθένους Σεβέρη για να πάει στο Προεδρικό. Σταματούσε στα φώτα τροχαίας και ανταπέδιδε τον χαιρετισμό του κόσμου. Το χιούμορ του βέβαια ήταν αυτό που τον διέκρινε από άλλους μούχλες πολιτικούς.

Το 1992 εργαζόμουν στο ραδιόφωνο του «Άστρα» και πήραμε ένα μήνυμα ότι ο Γλαύκος Κληρίδης ήθελε να κάνει δηλώσεις. Πήρα το κασετόφωνο και έτρεξα στην Πινδάρου αλλά δεν τον πρόλαβα. Περίμενα υπομονετικά στο χολ αφού η ιδιαιτέρα του διακριτικά μου είχε υποδείξει ότι είχε μπει στο αποχωρητήριο. Μόλις βγήκε του ζήτησα να μου κάνει κι εμένα  δηλώσεις, διότι στο ραδιόφωνο –του εξήγησα– χρειαζόμαστε ήχους. Έσκασε στα γέλια και μου απάντησε: «Ρε Διονυσάκη. Γιατί δεν ήρθες τόση ώρα μέσα στην τουαλέτα; Εκεί έβγαλα καταπληκτικούς ήχους. Θα γλύτωνες και χρόνο».

Όλοι τον θυμόμαστε από τα ανέκδοτά του, με πιο γνωστό ίσως αυτό που τον βοηθούσε να αυτοσαρκάζεται ως Πρόεδρος. Το ανέκδοτο με τους παπαγάλους. Πιάστηκαν στη ζούγκλα από αγρίους ο Πρόεδρος της Αμερικής Μπους, ο Πρόεδρος της Γαλλίας Μιτεράν και ο Πρόεδρος της Κύπρου Κληρίδης. Ακολούθησε η γνωστή πρόκληση από τον φύλαρχο που ήταν ανθρωποφάγος. «Μέσα σε εκείνο το κλουβί έχω καμπόσους παπαγάλους. Όλοι είναι θηλυκοί εκτός από έναν που είναι αρσενικός. Όποιος τον βρει από σας δεν θα πεθάνει». Πάει λοιπόν ο Μπους κοιτάζει δεξιά αριστερά αρπάζει έναν και έρχεται αλλά αποδεικνύεται θηλυκός. Ο Μπους γίνεται σούπα για τους ανθρωποφάγους. Πάει ο Μιτεράν το ίδιο. Κι αυτός γίνεται σούπα. Πάει τελευταίος ο Κληρίδης και σε ένα λεπτό έρχεται με τον αρσενικό παπαγάλο. «Πώς τον βρήκες;» τον ρωτά εντυπωσιασμένος ο φύλαρχος. «Να», του λέει, «μπήκα μέσα και τους λέω γεια σας, είμαι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Κύπρου. Αυτός εδώ μου έδειξε τα αρχίδ…. του. Τον άρπαξα και σου τον έφερα.»

Το 1999, μας λέει ο Μιχάλης Παπαπέτρου, πήγαμε στη Νέα Υόρκη με τον Κασουλίδη συνοδεύοντας τον Κληρίδη. Μας κάλεσε το βράδυ στο δωμάτιό του με τον Ιωάννη Κασουλίδη για να πιούμε ένα ποτό και μας είπε: «Φανταστήκατε να λύσουμε το Κυπριακό; Εγώ είμαι γέρος, θα αποδημήσω εις Κύριον. Εσείς που είστε πιο νέοι θα αναγκαστείτε να αποδημήσετε από την Κύπρο για καμιά εικοσαριά χρόνια.»

Είπε και το άλλο σε μια περίπτωση που σύσσωμο το Εθνικό Συμβούλιο ταξίδευε στο εξωτερικό για το Κυπριακό. «Αν πέσει το αεροπλάνο θα γλυτώσει επιτέλους αυτός ο κόσμος.»

Αποθέωση αποτελεί και το σύντομο γράμμα που έστειλε στα πεθερικά του στην Ινδία ζητώντας τη Λίλα ως σύζυγό του, όπως το περιέγραψε στο βιβλίο του Νιαζί Γκιζιλγιουρέκ: «Είμαι ο Γλαύκος Κληρίδης. Για σας είμαι ένα άτομο αγνώστου ποσότητας και αγνώστου ποιότητας, αλλά θα παντρευτώ την κόρη σας για τους πιο κάτω λόγους: Πρώτον, τα πεθερικά μου θα βρίσκονται 6.000 μίλια μακριά. Δεύτερον, η γυναίκα μου δεν γνωρίζει ούτε λέξη ελληνικά οπότε μπορώ να λέω ό,τι θέλω.  Τρίτον, την αγαπώ».

Η σχέση με τη ζιβανία

Ο Γλαύκος Κληρίδης, πέραν όλων των τιμών που έλαβε, θα έπρεπε να είχε τιμηθεί ως ο πρέσβης της ζιβανίας τόσο στην Κύπρο, όσο και στο εξωτερικό. Όπου καθόταν διαφήμιζε το κυπριακό αυτό ποτό μη ξεχνώντας ποτέ ότι ήταν Πίτσιλλος. Όταν ο Χρήστος Στυλιανίδης αποφάσισε να ασχοληθεί με την πολιτική, ο Κληρίδης του έδωσε και μια συμβουλή. «Όταν θα πηγαίνεις πάνω στα χωρκά για προεκλογική το καλοκαίρι θα παραγγέλλεις καφέ σκέτο. Τον χειμώνα θα παραγγέλλεις ζιβανία και θα την πίνεις κοφτή. Μόνον έτσι θα σε εκτιμήσουν οι ορεινοί». Ο ίδιος ήταν γερό ποτήρι. Θυμάμαι πριν από την τηλεοπτική εκπομπή «Διάλογος» το 1994 που έκανα στο ΡΙΚ πήρε μια μπουκάλα και ήπιε τη μισή πριν την εκπομπή. Μόλις τελειώσαμε μου λέει «πού πάεις; Πάμε να πιούμε και την άλλη μισή».

Οι υποθήκες του

Είμαι σίγουρος ότι ο Γλαύκος Κληρίδης έχει μεταφέρει αυτή τη συνήθειά του κι εκεί πάνω από όπου βλέπει σήμερα κάποιους να μιξοκλαίνε.

·        Έφυγε φτωχός με μια σύνταξη, όπως μπήκε και στην πολιτική. Για πρώτη φορά άνοιξε τραπεζικό λογαριασμό το 2003 για να καταθέσει το εφάπαξ του. Μέχρι τότε έβαζε το μισθό του σε ένα συρτάρι στο σπίτι του. Όταν κάποτε χρειάστηκε να εκδώσει μια επιταγή την εξέδωσε στον Μελή τον μπακάλη του. Αυτός την κατάθεσε σε ένα μπούκικο για να τζογάρει αλλά η αστυνομία τον πρόλαβε. Έγινε σάλος τότε ότι βρέθηκε επιταγή του Κληρίδη σε γραφείο στοιχημάτων!

·        Έφυγε νηφάλιος όπως ήταν και στην ίδια του τη ζωή, ακόμα και απέναντι στον χειρότερό του εχθρό. Όπως μου είπε κάποτε ο υπουργός Γεωργίας του Κώστας Θεμιστοκλέους, «πέντε χρόνια στο Υπουργικό, δεν τον άκουσα ποτέ να υψώσει τη φωνή του σε κανέναν».

·         Έφυγε τη σημαδιακή μέρα που έφυγε, και το μήνυμα που στέλνει χαμογελώντας ευγενικά σε όλους μας είναι ένα: Πρέπει να επανενώσουμε την πατρίδα μας. Το μήνυμα μάλλον έχει σταλεί αν κρίνουμε από τις εκδηλώσεις του κόσμου αν κρίνουμε από τις αντιδράσεις της Τ/κ κοινότητας και της ίδιας της Τουρκίας.

 Όπως έγραψε χθες βράδυ κι ένας νεαρός φοιτητής της Νομικής στο Νότιγχαμ στην ιστοσελίδα του στο Facebook: «Το καλύτερό σου μνημόσυνο θα είναι η επανένωση του τόπου. Να πας στο καλό Γλαύκο».