Τι να θέλουν πέντε υπουργοί Εξωτερικών πολύ σημαντικών χωρών στην Κύπρο τις επόμενες βδομάδες; Ο χορός των επισκέψεων ξεκινά την Τρίτη με τον Γερμανό ΥΠΕΞ Φρανκ Βάλτερ Σταϊνμάγερ (ο οποίος παραχωρεί σήμερα συνέντευξη στον «Π»), στις 19/11 έρχεται Βρετανός Φίλιπ Χάμοντ, στις 2 Δεκεμβρίου ο ΥΠΕΞ της Ρωσίας Σεργκέι Λαβρόφ, στις 3 Δεκεμβρίου ο ΥΠΕΞ των ΗΠΑ Τζον Κέρι και στις 20 Δεκεμβρίου ο ΥΠΕΞ της Κίνας Γουαγκ Γι.
Κατά κάποιους συμπολίτες μας, οι επισκέψεις αυτές είναι απολύτως φυσιολογικές. Μιας και η Κύπρος αποτελεί τον ομφαλό της Γης, οι εν λόγω υπουργοί έρχονται να συνομιλήσουν με τον μικρό πλανητάρχη Νίκο Αναστασιάδη τις γεωπολιτικές εξελίξεις στη διακεκαυμένη ζώνη της Μέσης Ανατολής.
Ίσως οι Κύπριοι αναλυτές αυτή τη φορά να μην πέφτουν και πολύ έξω. Το θέμα της Μέσης Ανατολής, σε συνδυασμό με τις τρεις τρομοκρατικές επιχειρήσεις των τελευταίων ημερών, είναι κάτι περισσότερο από καυτό. Το ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσον η Κύπρος σταδιακά θα γίνει μέρος του προβλήματος ή θα δώσει το σύνθημα σε όλους τους λαούς της περιοχής για έξοδο από την κόλαση.
Η σύγκλιση
Και οι πέντε υπουργοί που καταφθάνουν πάντως κατατείνουν σε ένα κυρίαρχο αφήγημα: Η Κύπρος μπροστά στη μεσανατολική Βαβέλ μπορεί να δώσει κοινή πολιτική γλώσσα, ώστε να συνεννοηθούν όλοι. Η Κύπρος αντιμετωπίζει μια ώριμη πλέον να λυθεί σύγκρουση και είναι σε θέση να παράσχει ένα πολιτειακό μοντέλο συνεργασίας ομάδων με διαφορετική γλώσσα, θρησκεία και καταγωγή.
Ιστορικά και κοινωνιολογικά ομιλούντες, η Μέση Ανατολή απέχει σχεδόν έναν αιώνα από τη Συνθήκη των Βερσαλλιών, η οποία καθόρισε τα σύνορα των νέων κρατών της Ευρώπης, παρά το τραγικό διάλειμμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τα σύνορά της έχουν χαραχθεί από μια αποικιακού τύπου συμφωνία από τους Σάικς και Πικό, της μυστικής δηλαδή γαλλοβρετανικής συμφωνίας, για τον καταμερισμό των ζωνών επιρροής στη Μέση Ανατολή μετά τη διάλυση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Πώς έγινε η μοιρασιά; Το 1916, διατέθηκε στη Βρετανία ο έλεγχος των περιοχών που περιλαμβάνουν την παράκτια λωρίδα ανάμεσα στη θάλασσα και τον Ιορδάνη ποταμό, την Ιορδανία, το νότιο Ιράκ, και μια μικρή περιοχή που της επέτρεπε πρόσβαση στη Μεσόγειο. Η Γαλλία πήρε τον έλεγχο της νοτιοανατολικής Τουρκίας, του βόρειου Ιράκ, της Συρίας και του Λιβάνου. Η Ρωσία προβλεπόταν να πάρει την Κωνσταντινούπολη, τα Τουρκικά Στενά και τα οθωμανικά αρμενικά βιλαέτια. Η Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 άλλαξε βέβαια σημαντικά τα αρχικά σχέδια.
Στη Συμφωνία Σάικς Πικό αναφέρεται και η Κύπρος. Έτσι το 1916, η Βρετανία δεσμεύτηκε να μην ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για την εκχώρηση της Κύπρου (κάτι που έκανε το 1915, όταν πρότεινε την παραχώρησή της στην Ελλάδα με αντάλλαγμα την είσοδό της στον Α’ Παγκόσμιο) σε οποιαδήποτε τρίτη δύναμη χωρίς την προηγούμενη συγκατάθεση της γαλλικής κυβέρνησης, σε αντάλλαγμα των παραχωρήσεων που της δόθηκαν στη Μέση Ανατολή. Συγκεκριμένα, η συμφωνία για την Κύπρο έγινε με αντάλλαγμα τη χρήση των στρατηγικών λιμανιών Χάιφα και Άκρα, για την εξυπηρέτηση του διά θαλάσσης εμπορίου των Βρετανών στην Ανατολική Μεσόγειο, και τη διασφάλιση παροχής νερού από τους σημαντικούς ποταμούς Τίγρη και Ευφράτη που έλεγχε η γαλλική πλευρά.
Το Παρίσι
Αν θέλουμε βέβαια να κατανοήσουμε την προχθεσινή έκρηξη στο Παρίσι, δεν αρκούν οι γαλλικές αμαρτίες των αρχών του 20ού αιώνα. Χρειάζεται να αντιληφθούμε την ιμπεριαλιστική συμπεριφορά της Δύσης στη δεκαετία του 1990 στο Ιράκ και το Ιράν, να αντιληφθούμε τους λόγους της Αραβικής Άνοιξης, να εισχωρήσουμε στα άδυτα της ρωσικής πολιτικής στην περιοχή και, βεβαίως, να κατανοήσουμε τα οικονομικά και κυρίως τεχνολογικά αδιέξοδα στα οποία μας έχει οδηγήσει η δεύτερη Βιομηχανική Επανάσταση, η οποία εξάρτησε όλες τις δυτικές οικονομίες από το πετρέλαιο και τα τεράστια συμφέροντα που κρύβονται πίσω τους. Αυτό βέβαια αποτελεί αντικείμενο μιας άλλης ανάλυσης.
Το πρότυπο
Αυτό που πρέπει να ειπωθεί είναι ότι η κάθοδος των πέντε υπουργών στη Λευκωσία, αν έχει στόχευση και αν θέλει να είναι παραγωγική, πέρα από μια γενική ενθάρρυνση, οφείλει να είναι και πρακτική. Για να μπορέσει η Κύπρος να αποτελέσει ένα μοντέλο και να δώσει διεξόδους σε όλους, πρέπει την επομένη της λύσης να νιώθει ασφαλής. Πρέπει να είναι οικονομικά βιώσιμη. Πρέπει να είναι ευρωπαϊκή. Πρέπει πάνω από όλα να είναι μια χώρα δημοκρατική, με το πολίτευμά της να λειτουργεί πάνω από θρησκείες, γλώσσες και φυλετική καταγωγή.
Αυτό πρακτικά τι σημαίνει; Ότι ο κ. Κέρι πρέπει να έλθει στην Κύπρο με προτάσεις για τα θέματα εγγυήσεων, αλλά και τη χρηματοδότηση της λύσης. Ο κ. Λαβρόφ οφείλει να μας διαβεβαιώσει ότι η Ρωσία ενδιαφέρεται να χρησιμοποιεί την Κύπρο ως οικονομική βάση και όχι ως γεωστρατηγική. Ο κ. Χάμοντ οφείλει να μας ξεκαθαρίσει ότι η Κύπρος δεν μπορεί να διαδραματίζει ρόλο στις ματσαράγκες της χώρας του έναντι άλλων γειτονικών λαών. Ο Γερμανός κ. Σταϊνμάγερ οφείλει να μας πει ότι η Ευρώπη είναι εδώ και είναι συνεπής, και -τέλος- ο Κινέζος υπουργός να συζητήσει πώς η Κύπρος μπορεί να εξυπηρετήσει την Κίνα στην περιοχή, όπως η Σιγκαπούρη στην Άπω Ανατολή. Ίσως ζητούμε πολλά. Ίσως υπερτιμούμε τις δυνατότητές μας και τη σημασία της γεωγραφικής μας θέσης. Ίσως, πρώτα και κύρια, δεν διαθέτουμε την πολιτική ωριμότητα να ονειρευτούμε το μέλλον της χώρας μας.
