Η Κύπρος του Βαλεντίνου

Τον παρακολουθούσα να υπογράφει υπομονετικά το βιβλίο που γράφτηκε για τη ζωή και το έργο του στο Πολιτιστικό Κέντρο της Τράπεζας Κύπρου.

Βαλεντίνος Χαραλάμπους. Κεραμίστας: Ίσως ένας από τους τελευταίους που κουβαλούν μαζί τους το DNA της ολικής Κύπρου. Πραγματεύεται τη γη, το νερό και τη φωτιά σαν προσωκρατικός φιλόσοφος αναζητώντας την ταυτότητα της αληθινής Κύπρου σε μια πραγματεία περί της καταγωγής των Κυπρίων όντων. Και όχι μόνο. Ζει στη Λεμεσό. Τη μόνη πόλη που του επιτρέπει να ονειρεύεται την Αμμόχωστο, να διακτινίζεται στη Βαγδάτη, να συναντά τον Καβάφη στα στενορύμια της Αλεξάνδρειας και να συνομιλεί με τον Νικολαΐδη στο Κάιρο.

Λίγο αργότερα τον είχα απέναντί μου σε ένα διπλανό ταβερνάκι να ζωγραφίζει με τα γέρικα χέρια του το απέραντο περιβόλι της Κύπρου.

Η μικρογραφία της Κύπρου, μια περιοχή 5-10 χιλιόμετρα, όπου άκμασε ο πολιτισμός αυτής της χώρας. «Το φαντάζεσαι;», μου λέει, «Αλάσια, Έγκωμη, Σαλαμίνα, Αρσινόη, Κωνσταντία, Αμμόχωστος, Βαρώσι».

Αν η Αλάσια ήταν το όνομα ολόκληρης της Κύπρου (κληροδοτήθηκε από τους Αλασγούς, σύμφωνα με τον Βάσο Καραγιώργη), η Έγκωμη που τη διαδέχτηκε ήταν τη δεύτερη χιλιετηρίδα το κέντρο της Κύπρου. Το κέντρο του χαλκού, της κεραμικής και βέβαια της αγγειογραφίας. Η κάθοδος των Μυκηναίων τον 13ο αιώνα και η ειρηνική συνύπαρξή τους με τους Ετεοκυπρίους έκαναν την Έγκωμη, και από τον 11ο αιώνα τη Σαλαμίνα του βασιλικού οίκου των Τευκριδών, κέντρο στη Μέση Ανατολή.

Ακολούθησαν οι Πτολεμαίοι της Αιγύπτου, οι Βυζαντινοί, οι Φράγκοι, οι Ενετοί, οι Οθωμανοί, οι Βρετανοί, συμπληρώνοντας το υπερεθνικό μωσαϊκό μιας χώρας, που δεν είναι χώρα, όπως λέει ο ποιητής μας Μιχάλης Πασιαρδής, αλλά ήπειρος. Με κυκλώπεια μυκηναϊκά τείχη, με κίονες ιωνικού ρυθμού, με βυζαντινές βασιλικές, με φράγκικα κάστρα και πολεμίστρες, με μιναρέδες, με ταπεινά αποικιακά κτίσματα... μέχρι τα κουζάρικα του Βαρωσιού, που εξακολουθούν ακόμα μέχρι σήμερα να κρύβουν τα μυστικά των Αλασγών.

Τι θέλει να πει ο Βαλεντίνος; Η Κύπρος είναι η ιστορία των ανθρώπων της. Φτιαγμένη μέσα από τον πηλό και τη φωτιά. Όπως οι κούπες του. Διακοσμημένες από ασσυριακά και μυκηναϊκά μοτίβα, ιερογλυφικά και αρχαία ελληνικά, μέχρι και στίχους του Καβάφη. Πώς αλλιώς; Και νά τος ο Αλεξανδρινός:

«Τουλάχιστον στην θάλασσα μας πλέουμε
Νερά της Κύπρου, της Συρίας και της Αιγύπτου
αγαπημένα των πατρίδων μας νερά»

Οι λαοπλάνοι

Κάποιοι δεν μπορούν να το δουν, αλλά είναι ορατό. Τα στενάχωρα κουτάκια των εθνικισμών και των θρησκειών που φιλοτέχνησαν οι νεότεροι ανιστόρητοι λαοπλάνοι δεν έχουν καμιά θέση. Είναι απλώς στίγμα και σύμβολα της κούπας του Βαλεντίνου και βρίσκονται εκεί για να μας θυμίζουν την συνολική μας πορεία.

Μιας πορείας που ελπίζω να σταματήσει την ανόητη διαδρομή των κάθε λογής -ισμών που πήρε τον τελευταίο αιώνα, βρίσκοντας ασφαλές καταφύγιο σε αυτό που μας βοηθούσε να επιβιώνουμε πάντα. Στη μάχη δηλαδή με τη γη, τη φωτιά και το νερό, αναζητώντας την αλήθεια, διώχνοντας τους κλέφτες, τους πλαστογράφους της ψυχής μας, πλάθοντας συνεχώς κάτι καινούργιο. Η Κύπρος οφείλει να αφήσει πίσω της την παρακμή και να μπει ξανά στους δρόμους της δημιουργίας και της σύνθεσης. Χωρίς στερεότυπα και φορμαλισμούς. Κυρίως χωρίς φόβο. Με την ευγενή φιλοδοξία του εύπλαστου πηλού που θέλει να γίνει ένα ανυπέρβλητο έργο τέχνης.