Το 1979, ο Κύπριος πρέσβης Νίκος Κρανιδιώτης, από τους βασικούς διαχρονικά συμβούλους του προέδρου Μακαρίου, έστειλε μια επιστολή προς τον πρώην υπουργό Εξωτερικών της Ελλάδας Ευάγγελο Αβέρωφ. Επρόκειτο για μια ιστορική επιστολή, στην οποία αποκάλυπτε τι συνέβη τη μέρα της επίσκεψης του Μακαρίου στις ΗΠΑ, στις 5 Ιουνίου 1962, και συγκεκριμένα τι διαμείφθηκε κατά τη συνάντηση με τον Πρόεδρο Κένεντι. Σύμφωνα με την επιστολή, ο Αμερικανός Πρόεδρος αναφέρθηκε στις ιδιαίτερες σχέσεις του Μακαρίου με τη Βοστώνη, την ιδιαίτερη πατρίδα του, όπου ο Μακάριος ως γνωστό σπούδασε Θεολογία το 1947, και συμπλήρωσε: «Η Κύπρος κατέχει εξαιρετική θέση στον κόσμο. Καταβάλατε, Μακαριότατε, σοβαρές προσπάθειες ώστε να διατηρήσει η χώρα σας τη θέση αυτή και την υγιή απόστασή της ως ανεξάρτητη χώρα. Οι αγώνες σας είναι πολύ γνωστοί. Σας αναγνωρίζουμε και σας θαυμάζουμε Μακαριότατε, ως θαρραλέο μαχητή της ελευθερίας».
Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος δεν ήταν δυνατό να μην εντυπωσιασθεί από τη διπλωματική αβρότητα του Κένεντι. Δύο χρόνια μετά την Ανεξαρτησία ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας βρισκόταν στον Λευκό Οίκο και συνομιλούσε με τον ίσως πιο αγαπητό Αμερικανό Πρόεδρο, τον Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι. Οπότε, ως πονηρός Κύπριος το τράβηξε όσο νόμιζε ότι τον έπαιρνε. Όπως γλαφυρά περιγράφει στην επιστολή του ο Κρανιδιώτης, «σε μια στιγμή ευφορίας, περί το τέλος του προγεύματος, ο Μακάριος, με το σύνηθες φιλοπαίγμον ύφος του, απευθυνόμενος προς τον Κένεντι είπε «Κύριε Πρόεδρε, αν ήξερα ότι θα εκλεγείτε Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, δεν θα υπέγραφα το 1959 τις Συμφωνίες. Με τη δική σας παρέμβαση, τα πράγματα θα ημπορούσαν να είναι πολύ καλύτερα». Ο Κένεντι, που μέχρι τη στιγμή εκείνη ήταν φιλομειδής και ευχάριστος, πήρε απότομα σοβαρό ύφος και απάντησε: ‘Όχι Μακαριότατε, πολύ καλά κάνατε και τις υπογράψατε. Κάτω από τις συνθήκες που δημιουργήθηκαν, ήταν το καλύτερο που μπορούσατε να επιτύχετε. Άλλωστε, πρέπει να ξέρετε ότι πολλά μεσολαβούν μεταξύ των χειλέων του Προέδρου και των εντεταλμένων οργάνων της Πολιτείας’»....
Τι κατάλαβε
Μάλλον ο Αρχιεπίσκοπος δεν κατάλαβε τι του είπε ο Κένεντι, αφού 17 μήνες μετά, στις 30 Νοεμβρίου 1963, με επιστολή του στις 3 εγγυήτριες δυνάμεις ζητούσε δραστικές αλλαγές στο Σύνταγμα της Ζυρίχης. Η επιστολή του έδωσε την αφορμή και δρομολόγησε εξελίξεις που οδήγησαν στις αιματηρές διακοινοτικές ταραχές του 1963/64 με ταυτόχρονη αποχώρηση των Τουρκοκυπρίων από την κυβέρνηση. Τότε ξεκίνησε το Κυπριακό ως διεθνές πρόβλημα το οποίο έγινε πολύ πιο σύνθετο και συνάμα τραγικό για τους Ελληνοκυπρίους, μετά την τουρκική εισβολή του 1974.
Ο Πρόεδρος Μακάριος ήταν ιδιαίτερα αγαπητός μεταξύ των Κυπρίων γιατί όλοι μπορούσαν να ταυτιστούν μαζί του. Μιλούμε για μια Κύπρο πονηρών χωριατών που κατάφεραν να επιβιώσουν μετά από 300 χρόνια Οθωμανοκρατίας και 82 χρόνια βρετανικής Αποικιοκρατίας. Τα κατάφεραν με κύρια χαρακτηριστικά την εφευρετικότητα, την πονηριά και τον αμοραλισμό τους, στοιχεία βέβαια που αποτελούσαν ταυτόχρονα και τα μεγάλα μειονεκτήματα της κυπριακής κοινωνίας. Η ελληνική παροιμία, αυτή που μιλά για το σχοινί του χωριάτη, μας ταιριάζει πολύ. Το σχοινί ως γνωστό μονό δεν φθάνει, διπλό όμως φθάνει και περισσεύει. Η γνωστή αυτή παραδοξολογία παραπέμπει στην παροιμιώδη ελληνική αφέλεια, που συνήθως αποκλείει τον απλό και καθαρό τρόπο σκέψης και πρακτικής, καταφεύγοντας σε προσπάθειες που απαιτούν διπλάσιο κόπο, οι οποίες συνήθως δεν οδηγούν σε λύσεις αλλά σε νέα αδιέξοδα.
Οι συζητήσεις με τις ΗΠΑ
Οι Αμερικανοί, μετά την απογοήτευση του 2004, εδώ και μια δεκαετία μπήκαν σε έναν νέο διάλογο με την Κύπρο τις παραμέτρους του οποίου έθεσε ο νυν Αμερικανός Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν όταν επισκέφθηκε τη Λευκωσία (21 Μαΐου 2014) ως Αντιπρόεδρος. Ήταν ένα πρότζεκτ στον πυρήνα του οποίου βρέθηκε τότε το φυσικό αέριο ως καταλύτης για αναβάθμιση της Ανατολικής Μεσογείου σε θάλασσα ειρήνης και συνεργασίας. Προς αυτή την κατεύθυνση ήρθαν στην Κύπρο αμερικανικοί και ευρωπαϊκοί κολοσσοί εξειδικευμένοι στις εξορύξεις φυσικού αερίου και πετρελαίου. Η Κύπρος με βάση τον σχεδιασμό θα μπορούσε να ήταν ο συνδετικός κρίκος ενός ενεργειακού τόξου μεταξύ Αιγύπτου -Ισραήλ, Λιβάνου -Τουρκίας και Ελλάδας, λειτουργώντας ως τίμιος διαμεσολαβητής. Για να το καταφέρει βέβαια αυτό είχε ανάγκη από μια σοβαρή και τίμια ηγεσία.
Δυστυχώς δεν είχε. Ο Μακάριος και το πολιτικό του DNA επιβίωσαν και επιβιώνουν σε όλους τους ηγέτες αυτής της χώρας, με ένα κοινό χαρακτηριστικό: Εξαντλούνται στα μικρά, χάνονται σε προσωπικές φιλοδοξίες και συμφέροντα. Δεν μπορούν να δουν τη μεγάλη εικόνα. Αυτήν που εξυπηρετεί τα συμφέροντα όλων. Για να είμαστε δίκαιοι, σε αυτό συμβάλλει και η Τουρκία. Οι πολιτικοί στην Άγκυρα δεν ήταν ποτέ large με μια μικρή κοινότητα όπως ήταν οι Ε/Κ αφού πάντα κατάφερναν να τους φοβίζουν και να τους τρομοκρατούν, διευκολύνοντας έτσι την καταφυγή τους σε έναν εύκολο εθνικισμό και κυρίως σε αναζήτηση προστατών έως και πατρόνων. Αποδυναμώνοντας με αυτόν τον τρόπο διαχρονικά κάποιες φωνές λογικής, όπως αυτές των πολιτικών Γλαύκου Κληρίδη και Γιώργου Βασιλείου που μπορούσαν έστω να δουν λίγο πέρα από τη μύτη τους.
Ο Μακάριος τότε σκέφτηκε ότι τα καλά λόγια του Κένεντι θα μπορούσαν να μετουσιωθούν σε στήριξη για αλλαγή των Συμφωνιών της Ζυρίχης. Ο Αναστασιάδης αντί να λύσει το Κυπριακό επιχείρησε να χρησιμοποιήσει το φυσικό αέριο, την εξόρυξη του οποίου εγγυήθηκαν οι Αμερικανοί παρά τις φωνές και τα casus belli της Τουρκίας, δήθεν για να εκβιάσει περαιτέρω την Τουρκία ώστε να αποδεχθεί τις ε/κ θέσεις στο Κυπριακό. Αντί να εκμεταλλευθεί την προοπτική της λειτουργίας ενός ενεργειακού τόξου, ευτέλισε την αμερικανική ανάλυση και προχώρησε σε ευκαιριακές τριμερείς με το Ισραήλ και την Αίγυπτο (που δεν είχαν καλές σχέσεις με την Άγκυρα) γιατί νόμιζε ότι μπορούσε να απομονώσει την Τουρκία από την Ανατολική Μεσόγειο! Τι πέτυχε; Σκότωσε μια προοπτική η Κύπρος να γίνει μέρος της επιχείρησης εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου στην περιοχή με έναν τζίρο πέραν του 1 τρις δολάρια, αφού δεν αντιλήφθηκε το αυτονόητο: Ότι οι πολυεθνικές εταιρείες γεωτρήσεων δεν μπορούσαν να παραγνωρίσουν το γεωπολιτικό εκτόπισμα της Τουρκίας και το εύρος της αγοράς της, οπότε το κυπριακό φυσικό αέριο καταδικάστηκε να μείνει στα έγκατα της Μεσογείου. Τελικά ο Νίκος Αναστασιάδης βρήκε διέξοδο στα διαβατήρια. Σε μια μπίζνα 7 δις δολάρια, που εξυπηρετούσε κυρίως Ρώσους και Κινέζους επενδυτές αμφιβόλου ποιότητας, η οποία αποδείχθηκε ιδιαίτερα κερδοφόρα για πολύ λίγους πολιτικούς, δικηγόρους και λογιστές και όχι τον κυπριακό λαό. O Νίκος Αναστασιάδης αρκέστηκε δυστυχώς στην ευημερία των αριθμών, κάποιων φίλων συγγενών και κολλητών και όχι κατ' ανάγκη των πολιτών.
Με την Ευρώπη επίσης
Η στροφή αυτή του Αναστασιάδη (που δρομολογήθηκε, είναι αλήθεια, επί Προεδρίας Τάσσου Παπαδόπουλου ο οποίος μετά τον Μιλόσεβιτς άρχισε να βάζει την Κύπρο στη λογική των υπεράκτιων εταιρειών και των ευρωπαϊκών διαβατηρίων), με την αμέριστη συνδρομή και του νυν Προέδρου Νίκου Χριστοδουλίδη, στηρίχθηκε στο έωλο επιχείρημα ότι η Δύση μετά τα κουρέματα είναι ο εχθρός. Έτσι σταδιακά έδεσε πλήρως τη χώρα στο άρμα της Ρωσίας, η οποία επί Χριστόφια μας έδωσε δάνειο με τεράστιο επιτόκιο για να σωθούμε και κατέστησε την Κύπρο το μαύρο πρόβατο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κάποτε στην Κύπρο φώναζαν «ο Μακάριος στη Μόσχα». Ο Νίκος Αναστασιάδης όχι μόνο πήγε στη Μόσχα αλλά εγκαταστάθηκε στη Μόσχα, αφού είχε εταιρείες και γραφεία στη ρωσική πρωτεύουσα, συνομιλούσε δε με τον Πούτιν και τον Λαβρόφ ανά πάσα στιγμή. Αν ο Μακάριος χαρακτηρίστηκε ως ο Κάστρο της Μεσογείου, αλήθεια, ο Αναστασιάδης ποιος ήταν;
Αυτός βεβαίως που διεκδικούσε με πάθος ότι ήταν ο αυθεντικός διάδοχος του Μακαρίου δεν ήταν ο Αναστασιάδης αλλά ο Τάσσος Παπαδόπουλος. Η Κύπρος έκανε αίτηση να γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την ένταξη, όπως υποσχεθήκαμε, να αποτελεί καταλύτη της λύσης η οποία θα οδηγούσε στην επανένωση της χώρας μας με ταυτόχρονη άρση των τετελεσμένων της εισβολής. Αυτή ήταν η μεγάλη εικόνα. Τελικά ο Τάσσος Παπαδόπουλος επιχείρησε να μετατρέψει την ΕΕ σε μέρος των ισορροπιών του Κυπριακού. Η Ευρώπη ήταν η υπερδύναμη δηλαδή την οποία ξεγελάσαμε με διάφορα ψέματα για να μπούμε, όπως δήλωσε ο μακαρίτης Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Β΄, και τώρα θα περνούσαμε στο Plan B, δηλαδή η Ευρώπη να εξαναγκάσει την Τουρκία να δεχτεί τη λύση που θέλαμε. Με λίγα λόγια, ο Τάσσος πήρε το φιλοπαίγμον ύφος του Μακαρίου προς τον Κένεντι και το έκανε επιστήμη και πράξη βγάζοντας από τα ρούχα του τον Γκίντερ Φερχόιγκεν. Όταν η Ευρώπη δεν δέχτηκε την αποστολή που της αναθέσαμε, τότε, οι Ευρωπαίοι «έγιναν ψεύτες και υποκριτές και κυρίως φιλότουρκοι».
Ο διάλογος με τις ΗΠΑ
Σήμερα, η έναρξη του στρατηγικού διαλόγου με τις ΗΠΑ μετά τη συνάντηση Μπλίνκεν -Κόμπου ανοίγει έναν δίαυλο προοπτικής και συνεργασίας με τη Δύση. Είναι ό,τι πιο λογικό θα μπορούσε να γίνει, φτάνει να κατανοήσουμε τι είναι αυτό που επιδιώκουμε και, κυρίως, ποια είναι η μεγάλη εικόνα.
Ο διάλογος με τις ΗΠΑ δυστυχώς σήμερα δεν είναι τόσο επικεντρωμένος σε θέματα φυσικού αερίου και ειρηνικής συνεργασίας όσο ήταν την περίοδο 2014-15. Τότε ήταν η ώρα της Κύπρου. Σήμερα οι όποιες συζητήσεις και αναβαθμίσεις σχέσεων γίνονται θα πρέπει να εντάσσονται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο έχοντας ως γνώμονα τον πόλεμο στη Γάζα, τις νέες γεωπολιτικές ισορροπίες που απορρέουν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, τη στάση του Ιράν και των αντιπροσώπων του όπως η Χεζμπολάχ και οι Χούθι και κυρίως στην ανάγκη του Ισραήλ, του περικυκλωμένου από παντού Ισραήλ, να διαθέτει μια ασφαλή διέξοδο και βάση σε κοντινή απόσταση. Στο βάθος της εικόνας η Κύπρος, αν δεν μπουρδουκλωθεί σε νέες περιπέτειες, π.χ. με τη Χεζμπολάχ, μπορεί να ελπίζει ότι μπορεί να κάνει το βήμα μπροστά, διαδραματίζοντας τον ρόλο που της αναλογεί στα σενάρια ειρήνης που θα προκύψουν, όταν προκύψουν.
Τούτων λεχθέντων ελπίζουμε και ευχόμαστε η πρόσφατη συμφωνία μεταξύ Κυπριακής Δημοκρατίας και Ηνωμένων Πολιτειών να ιδωθεί στη μεγάλη της εικόνα. Προς το παρόν δεν το βλέπουμε. Εντός της κυβέρνησης επικρατεί μια ευφορία ότι οι ΗΠΑ στέκονται στο πλευρό της Κύπρου έναντι οποιουδήποτε θέλει να την απειλήσει ή, κυρίως, να την εκβιάσει να κάνει «απαράδεκτες υποχωρήσεις» στο Κυπριακό. Η λογική μας παραμένει πάντοτε απλοϊκή έως αφελής και συνάδει με αυτήν του 2004, όταν μπήκαμε στην ΕΕ. Είναι η ίδια που υιοθέτησε ο Νίκος Αναστασιάδης το 2015 νομίζοντας ότι οι Αμερικανοί θα του βγάλουν το φυσικό αέριο για να εκβιάζει τους Τούρκους. Τα νόμιζε όλα αυτά, θεωρώντας ότι μπορεί να κάνει ταυτόχρονα και τις δουλειές του με τους Ρώσους. Όλα παραπέμπουν στο πολιτικό DNA του Μακαρίου ο οποίος νόμιζε ότι μπορεί να παίζει ανεύθυνα ακόμα και με τους φίλους και τους συμμάχους του.
Το ΑΚΕΛ
Διαφωνούμε πλήρως με τη θέση του ΑΚΕΛ το οποίο με αφορμή την έναρξη του στρατηγικού διαλόγου έκανε λόγο για «υποταγή της χώρας μας στις ΗΠΑ», κάτι που, όπως είπε, «δεν την καθιστά πυλώνα ασφάλειας, αλλά το αντίθετο».
Η Κύπρος δεν είναι υπερδύναμη για να ασκεί πολιτική κατά το δοκούν και συμφέρον. Αυτό το παιχνίδι δεν κατάφερε να το παίξει ούτε η Τουρκία των 80 εκατομμυρίων πολιτών. Αποτελεί, εν ολίγοις, πλεονέκτημα η χώρα μας να θεωρείται ένας συνεπής και προβλέψιμος σύμμαχος στο στρατόπεδο που ανήκουμε και πάντα ανήκαμε. Πρώτα και πάνω απ' όλα ως μέλος της Δύσης και της ευρωπαϊκής μας οικογένειας. Φτάνει να ξέρουμε τι θέλουμε. Αν αυτό ήταν κατανοητό από τον Πρόεδρο Μακάριο το 1960 μάλλον δεν θα μπαίναμε στις περιπέτειες που βιώσαμε. Αν αυτό μπορούσε να το αντιληφθεί ο Τάσσος Παπαδόπουλος το 2004 και ο Νίκος Αναστασιάδης το 2017 πολύ πιθανό να ζούσαμε σήμερα σε μια ειρηνική και ασφαλή ευρωπαϊκή Κύπρο. Θα επαναλάβει τα ίδια λάθη ο Νίκος Χριστοδουλίδης; Προς το παρόν είναι εγκλωβισμένος στη μικρή εικόνα.
Δημοσιεύτηκε στον Πολίτη
23.6.2024
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου