Τρίτη 24 Νοεμβρίου 2015

Κριση παιδείας και η αγάπη της Αντιγόνης

Η Κύπρος αντιμετωπίζει μια τεράστια κρίση τα τελευταία χρόνια. Κρίση οικονομική, κοινωνική, πολιτική. Μόνο που δεν είναι κυπριακής ιδιοκτησίας. Είναι κρίση πλανητική και είναι πρωτίστως κρίση παιδείας. Πρόκειται για μια κρίση που εν πολλοίς περνά απαρατήρητη, αφού τα βλέμματα όλων είναι στραμμένα στο σημαδιακό 2008 που σήμανε την κατάρρευση της Lehman Brothers. Ήταν Δευτέρα πρωί, στις 15 Σεπτεμβρίου 2008, όταν η ιστορική επενδυτική τράπεζα (είχε ιδρυθεί το 1850) κατέρρευσε κάτω από το βάρος ζημιών 60 δισ. δολαρίων, κυρίως από «τοξικά» προϊόντα. Τι σχέση μπορεί να έχουν τα τοξικά προϊόντα της εταιρείας αυτής με την πρόσφατη τρομοκρατική επίθεση στο Παρίσι ή ακόμα με τη θρασεία επίθεση νεαρών Ελληνοκυπρίων εναντίον ανυποψίαστων Τουρκοκυπρίων στη Λευκωσία;

Το σύμβολο

Η Lehman Brothers ήταν απλώς το καμπανάκι για να ξυπνήσουν οι αγορές και να αντιληφθούν ότι πήραν πλέον τον κατήφορο, λένε κάποιοι. Θα διαφωνήσω. Η Lehman Brothers ήταν το σύμβολο επιτυχίας μιας κοινωνίας που τον τελευταίο αιώνα κινήθηκε από απληστία για οικονομική επιτυχία, από αχαριστία σε σχέση με αυτά που μας προσφέρει ο πλανήτης στον οποίο ζούμε και με παντελή απερισκεψία για το πού οδηγούμαστε.
Ερχόμαστε αναγκαστικά στο χάσμα πνευματικού και υλικού κόσμου και στις τεράστιες αντιφάσεις που δημιουργεί, αργά μεν καταλυτικά δε, οδηγώντας προς τη ρήξη, όπως θα έλεγε και ο Μαρξ. Σε αυτόν τον πλανήτη, εκτός από αυτούς που παραμένουν στις χώρες τους, διακινούνται ετησίως μόνο 4 εκατ. φοιτητές από χώρα σε χώρα. Την ίδια στιγμή διακινούνται 50 εκατ. πρόσφυγες και μετανάστες. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, 232 εκατομμύρια άνθρωποι από 26 χώρες του Τρίτου Κόσμου πλήττονται από λειψυδρία και περίπου 2.000 παιδιά ηλικίας κάτω των πέντε ετών πεθαίνουν κάθε μέρα σε παγκόσμιο επίπεδο λόγω απαράδεκτης υγιεινής του νερού. Το πρόβλημα θα μπορούσε να λυθεί εν μιά νυκτί. Το 2008 οι 20 πλουσιότεροι άνθρωποι του πλανήτη από την πτώση των χρηματιστηρίων έχασαν 182 δισ. δολάρια. Οι δε αντιφάσεις συνεχίζονται: Παρά την κρίση, σύμφωνα με το Forbes, αυξήθηκε ο αριθμός των δισεκατομμυριούχων του πλανήτη αλλά και των περιουσιών τους, με τον συνολικό αριθμό για το 2015 να φτάνει τα 1.826 άτομα, ενώ 290 ονόματα εμφανίζονται για πρώτη χρονιά στη λίστα. Η συνολική καθαρή αξία τους αγγίζει πλέον τα 7,05 τρισ. δολάρια (σε σχέση με 6,4 τρισ. πέρσι).
Γιατί;

Γιατί φτάσαμε ώς εδώ; Η απάντηση δεν είναι εύκολη γιατί κυρίως στον κόσμο που ζούμε δεν μπορεί εύκολα να κατανοηθεί. Τα τρία τέταρτα του πλανήτη δικαιολογημένα δεν έχουν τη δυνατότητα κατανόησης γιατί στερούνται στοιχειώδους παιδείας. Πώς αλλιώς; Αυτό που προέχει είναι ένα κομμάτι ψωμί και ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι τους, με αποτέλεσμα να ανέχονται ακόμα και έναν τρελό δικτάτορα εάν μπορεί να τους το εξασφαλίσει. Το άλλο τέταρτο εθελοτυφλεί έχοντας εκτρέψει την παιδεία σε πρακτική εκπαίδευση, εγκαταλείποντας με απερισκεψία γνώσεις που είναι απαραίτητες για την επιβίωση της ίδιας της δημοκρατίας. «Αν υπερισχύσει αυτή η τάση», λέει η Αμερικανίδα φιλόσοφος Martha Nussbaum, «πολλές χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο σύντομα θα παράγουν γενιές χρήσιμων μηχανών, υπάκουων και τεχνικά εξειδικευμένων, αντί για ολοκληρωμένους πολίτες, ικανούς να συλλογίζονται μόνοι τους, να αμφισβητούν τις παραδόσεις και να αντιλαμβάνονται την έννοια του κόπου και των επιτευγμάτων των άλλων».

Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Ότι σε πλανητικό επίπεδο ο μέσος όρος στη μόρφωση δεν ανεβαίνει πλέον αλλά κατεβαίνει. Το κεντρικό ζητούμενο στην παγκοσμιοποιημένη κοινωνία που ζούμε, είναι πολίτες με μια γενική και στέρεη μόρφωση για να μπορούν να συμπεριφέρονται υπεύθυνα. Καταφεύγω και πάλιν στη Martha Nussbaum: «Ωστόσο, για να γίνεις υπεύθυνος πολίτης, χρειάζεσαι κάτι άλλο: την ικανότητα να αξιολογείς τις ιστορικές αποδείξεις, τον χειρισμό των οικονομικών αρχών και την εξάσκηση του κριτικού σου πνεύματος. Να μπορείς να συγκρίνεις διαφορετικές απόψεις της κοινωνικής δικαιοσύνης, να μιλάς τουλάχιστον μία ξένη γλώσσα, να μπορείς να αξιολογείς την πολυπλοκότητα των μεγάλων θρησκειών του κόσμου. Το να κατέχεις μια σειρά γεγονότων χωρίς να μπορείς να τα κρίνεις είναι ελάχιστα προτιμότερο από την άγνοια. Το να έχεις όμως μια δομημένη σκέψη πάνω σε ένα ευρύ φάσμα πολιτισμών, ομάδων κι εθνών και στην ιστορία των αλληλεπιδράσεών τους, επιτρέπει στις δημοκρατίες να προσεγγίσουν με υπεύθυνο τρόπο τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα».

Τα παραδείγματα

Το ισλαμικό κράτος σήμερα, βυθισμένο στη θρησκοληψία, τον εθνικισμό και τον σκοταδισμό, εκπροσωπώντας τα τρία τέταρτα της ανθρωπότητας των φτωχών και εξαθλιωμένων υποκειμένων του νεοαποικισμού, μεταφέρει στη Δύση τον τρόμο που γεννά η απόγνωση των λούμπεν προλετάριων. Με τη Δύση ανοχύρωτη πλέον από αξίες, αλλά κυνηγό του βραχυπρόθεσμου κέρδους, να υψώνει κιγκλιδώματα και να στρέφεται σε ακροδεξιά κόμματα και ηγέτες που τους εγγυώνται εθνική καθαρότητα και συνέχιση της ευημερίας τους εις βάρος του Τρίτου Κόσμου.
Κάπου εδώ η παιδεία αποτυγχάνει πλήρως. Κανείς μας δεν μπορεί να ξεφύγει από την παγκόσμια αλληλεξάρτηση, έστω και υπό το καθεστώς της εκκωφαντικής ανισότητας που την διέπει. Επομένως, τα σχολεία και τα πανεπιστήμια όλου του κόσμου έχουν ένα τεράστιο και επείγον έργο: να καλλιεργήσουν στους φοιτητές την ικανότητα να θεωρούν τον εαυτό τους μέλος ενός ετερογενούς παγκόσμιου κράτους. Με ακρογωνιαίο λίθο όχι τις διχαστικές θρησκείες, τη χρησιμοθηρία ενός πτυχίου και το έωλο DNA μιας καταγωγής, αλλά με οδηγό την ανυπέρβλητη φράση της «Αντιγόνης» του Σοφοκλή : «Δεν γεννήθηκα για να μισώ, αλλά για ν’ αγαπώ».(στίχος 523).  
Κάπου εδώ, με υπόκρουση το ποδοβολητό και το πετροβολητό των βαρβάρων μαθητών του, συνεθλίβη και το εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου. Η «Αντιγόνη» διδάσκεται στα σχολεία μας, αλλά χάθηκε στη μετάφραση ενός ανόητου φιλολόγου που εκπαιδεύτηκε να τιμά τον εκάστοτε ισχυρό Κρέοντα και να λατρεύει ως ήρωα τον εκάστοτε αριβίστα Ετεοκλή, αφήνοντας άταφο τον Πολυνείκη.



Δεν υπάρχουν σχόλια: