40 χρόνια δίσεκτα

Όταν έγινε η τουρκική εισβολή ήμουν 14 χρονών. Σήμερα, 40 χρόνια, μετά αισθάνομαι ότι μια ολόκληρη ζωή κύλησε μέσα από τα χέρια μας με μοναδική συζήτηση και έγνοια μας το Κυπριακό και τη λύση του. Γεννήθηκα με το Κυπριακό και αισθάνομαι ότι θα πεθάνω με το Κυπριακό, αλλά τουλάχιστον σήμερα ξέρω ποιος είμαι και κυρίως δεν φοβάμαι μήπως παρεξηγηθώ.

Το 1960

Στο προαύλιο της εκκλησίας της Παντάνασσας το 1964 έμαθα να μισώ τους Τούρκους, όταν τα πρώτα ξεθυμασμένα σκάγια των διακοινοτικών ταραχών τρυπούσαν τα πόδια μας, διακόπτοντας το αμέριμνο παιχνίδι μας. Ο νεολογισμός «βρομόσκυλλοι» εισήλθε στο λεξιλόγιο μιας ολόκληρης γενιάς παραμένοντας ως ασφαλής πλοηγός ανάλυσης έως και τη δεκαετία του 1980.

Το 1970

Το 1972 έμαθα να μισώ και τους περισσότερους Ε/Κ που υποστήριζαν τον Μακάριο γιατί ήταν ανθέλληνες και εναντιώνονταν στην Ένωση της Κύπρου μετά της μητρός Ελλάδος. Σε ηλικία 12 ετών, σκοτωνόμουν στο ξύλο με τους μακαριακούς συμμαθητές μου φωνάζοντας «Γεώργιος Γρίβας Διγενής», ενώ αυτοί που ήταν και πλειονότητα κατάφερναν πάντα να επιβάλλουν το «Μακάριος ο Τρίτος ο Αρχηγός». Στις 15 Ιουλίου 1974, ημέρα του πραξικοπήματος, επί της οδού Αλεξάνδρου Υψηλάντη στον Κάψαλο, τα συναισθήματα ήταν διαμετρικά αντίθετα. Πατεράδες, μανάδες, παιδιά, φίλοι και γνωστοί βγήκαν απ’ τις εξώπορτες φορώντας διαφορετικά πρόσωπα: κάποιοι χαμογελούσαν στην είδηση ότι «ο Μακάριος είναι νεκρός», κάποιοι έκλαιγαν γοερά.

Το 1974 ανήμερα της 20^ής Ιουλίου στη σύναξη της γειτονιάς είχαν όλοι το ίδιο παγωμένο πρόσωπο. Τα έχασα. Μπήκα στο δωμάτιό μου, κρύφτηκα κάτω από το κρεβάτι για να μην με βλέπουν και άρχισα να κλαίω ακατάπαυστα. Ακόμα προσπαθώ να σταθμίσω αυτήν την αντίδραση. Άρχισα να την αποκωδικοποιώ 4 χρόνια αργότερα όταν κατατάγηκα στην Εθνική Φρουρά. Αισθανόμουν τότε έτοιμος να πεθάνω για την ελευθερία της χώρας μου, αλλά αρνιόμουν πλέον να φωνάζω συνθήματα. Αισθανόμουν ηλίθιος να φωνάζω συνθήματα.

Το 1980

Αρχές της δεκαετίας του 1980, και όντας πλέον φοιτητής στην Ελλάδα, θεωρούσα ως τον πραγματικό ηγέτη μας τον Βάσο Λυσσαρίδη. Τον άνθρωπο ο οποίος θα μας οδηγούσε ως απελευθερωτής στη Μόρφου και στο Βαρώσι όπου θα μυρίζαμε τους λεμονανθούς της λευτεριάς. Τον άνθρωπο που θα ξανάφερνε τα σύνορά μας στην Κερύνεια.

Στα μέσα αυτής της δεκαετίας βρέθηκα στη Νέα Υόρκη. Πολιτισμικό σοκ. Τα κυπριακά στερεότυπα άρχισαν να φαντάζουν γελοία μπροστά στο …καλό φαΐ! Σουβλάκια στην Αστόρια, μπρόκολο με βοδινό στην China Town στο κέντρο του Μανχάταν, ραβιόλι λίγο παρακάτω στο Little Italy, αμερικάνικο στέκι στο Midtown, ένας πολιτικογαστριμαργικός αχταρμάς Downtown στο Village και στο Soho. Πώς άνθρωποι με διαφορετική γλώσσα και κουλτούρα μπορούν να ζουν μαζί, να διασκεδάζουν μαζί και κυρίως να κτίζουν την πιο ισχυρή χώρα στον κόσμο; Νομοτελειακά θυμήθηκα τον Απόστολο Παύλο και την ασυνέπεια των παπάδων που κατάστρεψαν αυτήν τη χώρα, ασελγώντας επί της ίδιας της πίστης τους: «Εάν ταις γλώσσαις των ανθρώπων λαλώ και των αγγέλων, αγάπην δε μη έχω, γέγονα χαλκός ηχών ή κύμβαλον αλαλάζον».

1990 και εξής

Κάπου εδώ ανακάλυψα τον Ναζίμ Χικμέτ. «Το νησί σας», έγραψε, «μπορεί και πρέπει να γίνει ένας συνδετικός κρίκος που θα δυναμώνει τους δεσμούς φιλίας των λαών της Ελλάδας και της Τουρκίας. Το νησί σας μπορεί και πρέπει να γίνει ο κήπος όπου θα σεργιανάει η ζωοφόρος ειρήνη, δίχως τον φόβο της επίθεσης και της καταστροφής…».

Και η αδικία που επιτελέστηκε σε αυτό το νησί; Ποιανών η αδικία; Σαράντα χρόνια δίσεκτα Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι παλεύουμε να δικάσουμε την αδικία κατασπαταλώντας τις ζωές μας σε έναν αδιέξοδο δρόμο: τον δρόμο του φόβου που οδηγεί στο στενοσόκακο του συμφέροντος. Από τον δρόμο αυτό λείπει η παιδεία, το ήθος, η αγάπη. Κι όμως: υπάρχει και δεύτερος δρόμος για να αγαπάει κανείς την πατρίδα του. Ο πρώτος είναι να φωνασκεί από φόβο γι' αυτήν. Ο άλλος να κάνει κάτι γι' αυτήν. Ο πρώτος βλέπει παντού συνωμοσίες και ξένα κέντρα που υποσκάπτουν τη χώρα, ο δεύτερος προσπαθεί να διαπαιδαγωγήσει τις νέες γενιές στο αληθές. Τον πρώτο βαδίζουν κύμβαλα αλαλάζοντα. Τον δεύτερο βαδίζουν άνθρωποι που υπερβαίνουν τους φόβους τους και μαθαίνουν να αγαπούν. Ας μου επιτραπεί η ατάκα: η αγάπη προς τους συνάνθρωπους μας είναι η μόνη πλανητική αξία με πραγματικό αντίκρισμα στην καθημερινότητα των ζωών μας. Μας το δίδαξε πρώτος ο Σοφοκλής στην Αντιγόνη, η οποία αψηφώντας την κακή μοίρα του Οιδίποδα αντιτάχθηκε στην ανθρώπινη αυθαιρεσία του Κρέοντα, που διέταξε να μείνει άταφος ο Πολυνίκης, προσφέροντάς μας έναν ανυπέρβλητο κανόνα ζωής: «Δεν γεννήθηκα για να μισώ, αλλά για ν' αγαπώ».

40 χρόνια μετά

Ως εκ των πιο πάνω, 40 χρόνια μετά και αφού οι ζωές μας έγιναν ξανά σμπαράλια στον βωμό του συμφέροντος των κάθε λογής πατριωτών και απατεώνων πολιτικών και τραπεζιτών, δεν έχω -όπως κάποτε και ο Βασίλης Τριαρίδης- παρά μόνο να προβώ σε ομολογίες απιστίας. Δεν πιστεύω σε θεούς και δαίμονες. Δεν πιστεύω σε κανένα έθνος, σε καμιά μητέρα πατρίδα -ως εκ τούτου δεν πιστεύω σε καμία εθνική μειονότητα και σε καμία εθνική πλειοψηφία. Δεν ανήκω σε κανένα εθνικό κόμμα - και σε κανένα κόμμα γενικότερα: ανήκω μόνο στην παιδική ηλικία μου. Αφήνομαι στη μυρωδιά του γιασεμιού στην αυλή της μάνας μου και στα λάθη μου από τα οποία έμαθα ότι μπορούσα να μάθω. Όσο μεγαλώνω, τόσο αποστρέφομαι τη φενάκη των εθνών, τη μεγάλη ψευτιά που για δυο αιώνες αιματοκυλίζει τον κόσμο. Κι όσο μπορώ, απ’ τα ασήμαντα γραπτά μου, το επαναλαμβάνω, ξανά και ξανά: δεν υπάρχουν έθνη - μήτε ελληνικό, μήτε τουρκικό, μήτε μακεδονικό, μήτε γαλλικό, μήτε αγγλικό, μήτε αμερικάνικο, μήτε ινδικό. Υπάρχουν ανθρώπινοι πολιτισμοί, κλειστοί και ανοιχτοί, γλώσσες, ιδεολογίες, ήθη, συμπεριφορές, κοινότητες, άλλες πιο κλειστές, άλλες πιο ανοικτές, υποσύνολα όλα του μεγάλου ανθρώπινου πολιτισμού.

Σκηνές...απείρου κάλλους και οι αλωποί

Σκηνή πρώτη - Παρίσι

Για πρώτη φορά στα χρονικά της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας ένας πρώην Πρόεδρος της χώρας τέθηκε υπό προσωρινή κράτηση από τις αστυνομικές αρχές. Ο Νικολά Σαρκοζί συνελήφθη την Πέμπτη το πρωί και ανακρίθηκε για 15 ώρες στη  Ναντέρ, στο δυτικό Παρίσι, για να διαπιστωθεί αν υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις περί κατάχρησης εξουσίας και παραβίασης της μυστικότητας του ανακριτικού έργου από την πλευρά του. Οι κατηγορίες είναι βαριές σε περίπτωση που κριθεί ένοχος και επισύρουν ποινή φυλάκισης πέντε ετών και χρηματικό πρόστιμο 500.000 ευρώ. Ειδικότερα ο τέως Γάλλος Πρόεδρος, ο οποίος δεν διαθέτει διά βίου πολιτική ασυλία, κατηγορείται για παράνομη χρηματοδότηση της επιτυχούς προεκλογικής εκστρατείας του, το 2007, από τον τότε ηγέτη της Λιβύης Μουαμάρ Καντάφι και επιπλέον ότι είχε πληροφορηθεί παρανόμως από δικαστικούς κύκλους την παγίδευση του κινητού τηλεφώνου του από τις ανακριτικές αρχές. Μαζί του συνελήφθησαν και ανακρίθηκαν ο δικηγόρος του Τιερί Ερζόγκ, ο Ζιλμπέρ Αζιμπέρ και ο ανώτατος δικαστής Πατρίκ Σασούστ. Θα πρέπει να ειπωθεί ότι ο κ. Σαρκοζί, μετά την ήττα του στις προεδρικές εκλογές του 2012 από τον Ολάντ και τη συνακόλουθη άρση της ασυλίας του, αντιμετώπισε έξι δικαστικές υποθέσεις, στις οποίες εμφανίζεται άμεσα ή έμμεσα εμπλεκόμενος.

Σκηνή δεύτερη - Λευκωσία

Ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης προΐσταται ευρείας σύσκεψης, επίσης την Πέμπτη το πρωί, στην οποία λαμβάνουν μέρος ο υπουργός Δικαιοσύνης, η ηγεσία της νομικής υπηρεσίας της αστυνομίας και μέλη της επιτροπής Ελέγχου της Βουλής. Στόχος να μελετηθούν τρόποι επιτάχυνσης της διαδικασίας διερεύνησης του οικονομικού σκανδάλου το οποίο έχει βυθίσει μια ολόκληρη χώρα στην παρακμή και τη φτώχεια. Μέχρι στιγμής έχουν διεξαχθεί δύο έρευνες μερικών εκατοντάδων σελίδων, μία από τον κ. Πική και μία από τη Βουλή, έχουν επιστρατευθεί 30 περίπου αστυνομικοί προς αρωγή της Νομικής υπηρεσίας και ένας εμπειρογνώμονας από την Αγγλία. Πρακτικά ομιλούντες, ενώπιον της δικαιοσύνης, ενάμιση χρόνο μετά και ύστερα από τη δουλειά 5 δημοσιογράφων στην εφημερίδα «Πολίτης», έχει προσαχθεί ο πρώην διοικητής της Κεντρικής Χριστόδουλος Χριστοδούλου για το γνωστό ένα εκατ. που πήρε εταιρεία του από τη Focus του κ. Ζολώτα… Ενώπιον της δικαιοσύνης είναι πιθανό από τον Σεπτέμβρη να βρεθεί και η εφημερίδα «Πολίτης», διότι δημοσίευσε στοιχεία για χρηματοδότηση του ΔΗΣΥ και του ΑΚΕΛ, στοιχεία τα οποία δόθηκαν στον γενικό εισαγγελέα, αλλά μετά την αποχώρηση Αρναούτη φαίνεται πως εξαφανίστηκαν από τα αρχεία της Νομικής υπηρεσίας.


Τα στοιχεία

Στη Γαλλία ουδείς επιχείρησε να αμφισβητήσει το δικαίωμα της Νομικής και Δικαστικής υπηρεσίας να άρει το τηλεφωνικό απόρρητο του Νικολά Σαρκοζί, από όπου διαπιστώθηκαν οι όποιες ματσαράγκες έχει κάνει για τη χρηματοδότηση της προεκλογικής του εκστρατείας το 2007. Στη Γαλλία κάποιοι δικαστές που ζήτησαν την άρση του απορρήτου έκριναν ότι κάποιος συνάδελφός τους, ο ανώτατος δικαστής Πατρίκ Σασούστ, παραβιάζοντας τον όρκο του, ενημέρωνε τον κ. Σαρκοζί για την πορεία των ερευνών, κάτι που εμμέσως πλην σαφώς υποδείκνυε παρακώλυση στην απονομή δικαιοσύνης. Οι ίδιοι δικαστές δεν δίστασαν να προφυλακίσουν και τον Σαρκοζί και τον δικηγόρο του Σαρκοζί και τον δικαστή συνάδελφό τους.
Στην Κύπρο βέβαια τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Για παράδειγμα, και με βάση τις έως τώρα έρευνες των επιταχθέντων αστυνομικών ερευνητών, ο τότε πρόεδρος του ΔΗΣΥ Νίκος Αναστασιάδης δεν παρέλαβε επιταγή 500.000 από την εταιρεία Focus του Ζολώτα στις 12/2/2008, δεν την επέστρεψε πίσω, και την ίδια μέρα η Focus δεν την κατέθεσε στον λογαριασμό της Rizokarpaso Shipping, η οποία εξόφλησε τη μεταφορά μερικών χιλιάδων φοιτητών σε ταξιδιωτικό γραφείο για να έρθουν να ψηφίσουν στις προεδρικές του 2008. Ούτε η προεδρική καμπάνια του Δημήτρη Χριστόφια πριμοδοτήθηκε από τη Focus του κ. Ζολώτα με ένα εκατ. ευρώ. Επιπλέον, το λογιστικό γραφείο Κυπριανίδης Νικολάου και Συνεταίροι είναι γνωστό ότι στις 25/6/2008 και στις 26/6/2008 πήρε συνολικά ένα ποσό 500.000 για να εκπονήσει 12 έρευνες για κάποιες επενδύσεις που ήθελε να κάνει ο κ. Ζολώτας στην Κύπρο. Τέλος, ο Τάσσος Παπαδόπουλος το 2006 δεν χρηματοδοτήθηκε από την πολυεθνική Watford Petroleum για την προεκλογική του καμπάνια, δηλώνοντας τότε δημόσια ότι δεν τον αφορούσε το θέμα. Με λίγα λόγια, εδώ δεν είναι Γαλλία, αλλά η νήσος των Αγίων!


Περί πανίδος

Ένα από τα χαρακτηριστικότερα είδη της κυπριακής πανίδος είναι και η αλεπού (άσχετο θα μου πείτε). Η αρχαία αλώπηξ, που ενέπνευσε τον Αίσωπο στη συγγραφή δεκάδων μύθων, στην Κύπρο έχει και θηλυκό και αρσενικό. Αλωπός (αλουπός) ονομάζεται το αρσενικό και αλεπού το θηλυκό. Η αλεπού είναι ανώτερο θηλαστικό της οικογένειας Κυνίδες και η επιστημονική ονομασία της είναι Vulpes vulpes. Ανέκαθεν εθεωρείτο πονηρό ζώο, μεταφορικά δε κάθε πονηρός άνθρωπος χαρακτηρίζεται «αλεπού» (τους δε την αλώπεκα δολίους). Αλεπού εν ολίγοις είναι ο πονηρός και συνάμα ευφυής άνθρωπος ο οποίος σχεδόν πάντα καταφέρνει (όπως και στους μύθους του Αισώπου) να πρωταγωνιστεί. Εξ ου και η παροιμία «εβάλαν τον αλουπόν να βλέπει τις όρνιθες». Παρότι η παροιμία επιχειρεί να λειτουργήσει διδακτικά και κατ’ επέκταση αποτρεπτικά, στη χώρα των Αγίων ο κανόνας είναι μάλλον ότι οι πεινασμένοι «αλουποί» κατά κανόνα επιφορτίζονται με την ευθύνη της φύλαξης των ορνίθων τις οποίες σίγα-σιγά ξεκοκαλίζουν. Οι όρνιθες, τα κουτορνίθια ή τα πετεινάρκα είμαστε όλοι εμείς προφανώς, οι οποίοι αναμένουμε από τις αλεπούδες - που διά της ψήφου μας αναδεικνύουμε να μας κυβερνούν- ότι θα αποδώσουν δικαιοσύνη ή θα βάλουν τα πράγματα σε τάξη.
Ο Αίσωπος το είχε γράψει προ αμνημονεύτων ετών στον μύθο «Αλώπηξ εξογκωθείσα την γαστέρα». Μια αλεπού πεινασμένη βρήκε σε ενός δέντρου την κουφάλα ψωμιά και κρέατα που είχαν αφήσει κάποιοι βοσκοί. Μπήκε λοιπόν μέσα στην κουφάλα και τα έφαγε όλα, έτσι πρήστηκε η κοιλιά της και δεν χωρούσε να βγει, γι’ αυτό στέναζε και οδυρόταν. Μια άλλη αλεπού που περνούσε, άκουσε τα βογγητά, πήγε, την είδε, ρώτησε και έμαθε τι συμβαίνει. Τότε της έδωσε τη λύση. Μείνε εκεί ώσπου να χωνέψεις και τότε θα μπορέσεις να βγεις. Οι αλεπούδες μεταξύ τους είναι αλληλέγγυες. Τρώνε και σπάζουν, μετά ξεκουράζονται και στη συνέχεια διατάζουν μια έρευνα για να δουν ποιος έφαγε τα ψωμιά και τα κρέατα.

Μας τελείωσαν τα λαμόγια

Η κυπριακή κοινωνία είναι εθισμένη στον διχασμό. Αν στην περίοδο 1960-1974 η βασική διαχωριστική γραμμή ήταν Μακαριακοί - Γριβικοί, στη  δεκαετία του 1980 πατριωτικές προοδευτικές δυνάμεις εναντίον πραξικοπηματιών και

Στην Κύπρο δεν υπάρχουν θεσμοί, αλλά μέτριοι υπάλληλοι του εκάστοτε Προέδρου. Οι έξυπνοι και οι ανεξάρτητοι άνθρωποι παραμένουν στον ιδιωτικό τομέα, όσοι δε από αυτούς επιτύχουν ξέρουν ότι θα έχουν μια μέτρια κυβέρνηση στα δικά τους μέτρα

 στην πρώτη δεκαετία του 21ο αιώνα Ναινέκοι εναντίον Οχιάδων, τι μας χωρίζει σήμερα; Στις τρεις προαναφερθείσες περιπτώσεις που διατρέχουν τη σύγχρονη ιστορία μας ο λόγος του διχασμού ήταν το Κυπριακό. Σήμερα έχουμε την εντύπωση ότι για πρώτη φορά από γενέσεως της Κυπριακής Δημοκρατίας η διαχωριστική γραμμή έχει να κάνει με την οικονομία. Μετά τα μνημόνια, τα κουρέματα, την ανεργία και τα κοινωνικά παντοπωλεία, αυτό που διαχωρίζει κάθετα τους Κυπρίους είναι η ανάλυση των ευθυνών που οδήγησαν στην καταστροφή με πρωταγωνιστές δύο αντίπαλες ομάδες:  Από τη μια βρίσκεται η συντριπτική πλειοψηφία του κυπριακού λαού και κάποιοι πολιτικοί και διανοούμενοι που θέλουν κάθαρση και τιμωρία των ενόχων. Από την άλλη βρίσκεται μια μεγάλη ομάδα πολιτικών, μεγαλοεπιχειρηματιών, υψηλόβαθμων δημοσίων υπαλλήλων και τεχνοκρατών που επιδιώκουν κουκούλωμα του σκανδάλου.  

Ο πόλεμος

Πρόκειται για έναν πόλεμο που ξέσπασε από το 2012 και μαίνεται έως τις μέρες μας, όποιος δε θέλει να παρακολουθήσει κάποιο από τα ημίχρονά του δεν έχει παρά να αναγνώσει τα δημοσιεύματα γύρω από τη μάχη η οποία λυσσωδώς εκτυλίσσεται για τον έλεγχο της Τράπεζας Κύπρου. Αυτή η στροφή είναι ίσως η πιο σημαντική αλλαγή σε σχέση με τη στάση και τη συμπεριφορά της κυπριακής κοινωνίας από γενέσεως της Κυπριακής Δημοκρατίας και πιστεύω ότι κάποιοι κοινωνιολόγοι θα έπρεπε να εμβαθύνουν σε αυτήν, αφού είναι πολύ πιθανό να αποτελεί ένα προάγγελο για σημαντικές αλλαγές σε ολόκληρο το κοινωνικοπολιτικό spectrum. Αλλαγές που έχουν να κάνουν με τη διαφοροποίηση της εκλογικής συμπεριφοράς των Κυπρίων, προανάκρουσμα της οποίας ήταν η αποχή 60% στις ευρωεκλογές, αλλαγές που θα προκύψουν από την ενσωμάτωση στον πολιτικό κυπριακό αλγόριθμο μιας ταξικής αυτοσυνειδησίας λόγω συρρίκνωσης εισοδημάτων και της ανεργίας, αλλαγές τέλος που θα έρθουν να καθορίσουν τη νέα λειτουργία των πολιτικών σχηματισμών μέσα από μια σειρά εναλλακτικά φίλτρα, όπως το νέο περιβάλλον εργασίας, η οικολογία, η στάση απέναντι στα ζώα, οι νέες τεχνολογίες, ακόμα και η σεξουαλική συμπεριφορά του κάθε ψηφοφόρου.
Με λίγα λόγια η μονοθεματική μας προσέγγιση στο Κυπριακό έχει τελειώσει ανεπιστρεπτί και κάπου εδώ οφείλουμε να υποκλιθούμε σε ένα λαμπρό μυαλό που μας είχε προειδοποιήσει πολύ έγκαιρα. Αναφέρομαι στον Ν. Κ. Λανίτη ο οποίος εν έτει 1963 έγραψε ένα καταπληκτικό βιβλίο -σύνοψη άρθρων του-  με τίτλο «Our Destiny», το οποίο όλα τα πληθωρικά μυαλά που μας κυβέρνησαν από τότε φρόντισαν να αφήσουν στα σκονισμένα ράφια κάποιας βιβλιοθήκης. Ο επιχειρηματίας, ιδρυτής της Κόκα-Κόλα στην Κύπρο και απόφοιτος του London School of Economics έγραφε από τη δεκαετία του 1940 ότι προτεραιότητα της κυπριακής κοινωνίας ήταν να εμπεδώσει θεσμούς οι οποίοι θα βοηθούσαν την Κύπρο να θεμελιώσει ένα δημοκρατικό σύστημα πέρα από ανερμάτιστους εθνικισμούς οι οποίοι θα μας έριχναν στα σαγόνια λαϊκιστών πολιτικών. Έγραφε μετά το 1960 ότι η Κύπρος έπρεπε να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση (τότε ΕΟΚ). Κανένας δεν τον άκουσε, επιλέγοντας ένα τριτοκοσμικό μοντέλο διακυβέρνησης. Έτσι κι αυτός πήρε των ομματιών του και εγκαταστάθηκε στην Ανδόρα. 


Οι θεσμοί

Κι όμως, το βασικό πρόβλημα της Κύπρου από το 1960 είναι ότι δεν κατάφερε να οικοδομήσει ανεξάρτητους θεσμούς. Το πρόβλημα αυτό επιδεινώθηκε μετά το 1964 όταν αποχώρησαν από την κυβέρνηση οι Τ/Κ και χάθηκε η μόνη δύναμη ελέγχου των ισορροπιών του Συντάγματος. Ο εκάστοτε Ελληνοκύπριος Πρόεδρος έκτοτε έχει τόσες εξουσίες σε σημείο που λειτουργεί ως εκλεγμένος δικτάτορας. Χαρακτηριστικά, μπορούσε έως και το 1976 να ελέγχει ακόμα και το εκλογικό σύστημα και τον αριθμό των βουλευτών κάθε πολιτικού σχηματισμού. Από τη δεκαετία του 1980 και εξής ο Κύπριος Πρόεδρος έχει χάσει αυτό το προνόμιο, αλλά μπορεί ανά πάσα στιγμή να ασελγεί επί όλων των θεσμών στηριζόμενος πάνω σε ένα Σύνταγμα το οποίο λειτουργεί με βάση το δίκαιο της ανάγκης.
Με λίγα λόγια ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ελέγχει την ανώτατη δικαστική εξουσία, αφού τη διορίζει, ελέγχει τη Νομική υπηρεσία, ελέγχει τον διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας, ελέγχει τον αρχηγό της αστυνομίας, όλους τους υπόλοιπους ανεξάρτητους αξιωματούχους που διορίζει χωρίς έλεγχο, και βέβαια το Υπουργικό Συμβούλιο. Θα μπορούσε κάποιος να αντιτείνει ότι εφόσον είναι ανεξάρτητοι αξιωματούχοι θα μπορούσαν μετά τον διορισμό τους να ενεργούν ως ανεξάρτητοι. Ορθόν και ναι αυτό ισχύει σε σοβαρές χώρες. Στην Κύπρο βέβαια όλοι γνωριζόμαστε μεταξύ μας και κυρίως γνωρίζουμε ότι ουδείς θα διορισθεί ποτέ ως ανεξάρτητος αξιωματούχος εάν δεν είναι σίγουρο από χίλιες πάντες ότι θα είναι απολύτως ελεγχόμενος κατά τη διάρκεια της θητείας του. Εξ ου και η μετριοκρατία στην κυπριακή πολιτική σκηνή.
Συμπερασματικά στην Κύπρο δεν υπάρχουν θεσμοί, αλλά μέτριοι υπάλληλοι του εκάστοτε Προέδρου. Στην Κύπρο οι έξυπνοι και οι ανεξάρτητοι άνθρωποι παραμένουν στον ιδιωτικό τομέα, όσοι δε από αυτούς επιτύχουν ξέρουν ότι θα έχουν μια μέτρια κυβέρνηση στα δικά τους μέτρα.

Τι κάνουμε;

Αν ευσταθεί αυτή η ανάλυση, οι πολίτες αυτής της χώρας οφείλουν να σταματήσουν να παραμένουν άπραγοι. Η οικονομική κρίση που μαστίζει τη χώρα μας με όλα τα κακά της, είχε και ένα καλό. Κατάφερε να χωρίσει τη συντριπτική πλειοψηφία των προβάτων από τα ερίφια. Πλέον η πολιτική κτυπά την εξώπορτα, μπαίνει στην κουζίνα σου, ζεσταίνει την κατσαρόλα και αποφασίζει τι θα φάνε τα παιδιά σου για μεσημεριανό ή βραδινό.  
Το ελάχιστο λοιπόν που απαιτούμε είναι ένα κράτος δικαίου, το οποίο θα λειτουργεί στη λογική τού ένας για όλους και όλοι για τον ένα. Οι πολιτικάντηδες που για τόσα χρόνια μας τάιζαν απορριπτικό ή ενδοτικό ψητό μάς τέλειωσαν. Οι πολιτικάντηδες που σήμερα δίνουν τη μάχη για να διατηρήσουν τα κεκτημένα ενός σαθρού κατεστημένου συγκαλύπτοντας τα σκάνδαλα μέσω ευτελισμένων θεσμών, από το ΧΑΚ του 1999 μέχρι το κούρεμα του 2013, μας τέλειωσαν. Η περίοδος των λιμουζίνων και των λαμόγιων που καπαρτίζουν με 4 αυτοκίνητα συνοδείας και 10 μοτοσυκλετιστές μπρος και πίσω, μας τέλειωσε. Χρειαζόμαστε νέα κόμματα, νέες ιδέες, νέα μυαλά. Προπάντων όμως ας είμαστε ρεαλιστές. Στόχος μας δεν είναι να δημιουργήσουμε ένα παράδεισο, αλλά προς το παρόν να μειώσουμε την κόλαση που μας περιτριγυρίζει.   

Νίκος και Ντερβίς ΓΙΑ την Κύπρο;

Αν οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι έχουν καταφέρει να αγωνιστούν μαζί για την ελευθερία άλλων λαών, γιατί δεν μπορούν να το κάνουν και για την ιδιαίτερή τους πατρίδα την Κύπρο; Ίσως ξενίσει κάποιους το ερώτημα, όμως οι μέρες που διάγουμε νομιμοποιούν την υποβολή του για δύο λόγους:


* Ο πρώτος λόγος είναι επετειακός. Την περασμένη Παρασκευή ολόκληρος ο κόσμος τίμησε την απόβαση των συμμαχικών στρατευμάτων στη Νορμανδία. Έγινε στις 6 Ιουνίου 1944 και ολοκληρώθηκε στις 19 Αυγούστου, όταν τα συμμαχικά στρατεύματα πέρασαν τον Σηκουάνα και εκκίνησαν για το Βερολίνο, για να συνθλίψουν το ναζιστικό καθεστώς του Χίτλερ. Στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μαζί με όλους τους άλλους πολέμησαν και 20.000 Κύπριοι, Ε/Κ και Τ/Κ, ως μέλη του Βρετανικού Συντάγματος και άλλων στρατιωτικών σωμάτων.


* Ο δεύτερος λόγος άπτεται της επικαιρότητας και αφορά την επανεκκίνηση των προσπαθειών για επίλυση του Κυπριακού. Η σύζευξη εδώ τίθεται εμμέσως πλην σαφώς: Αν οι Ε/Κ και οι Τ/Κ αγωνίστηκαν για την απελευθέρωση της Γαλλίας, την εκκένωση της Δουγκέρκης, την πολιορκία του Μόντε Καζίνο στην Ιταλία και την καθήλωση των στρατευμάτων του Ρόμελ στο Ελ Αλαμέιν λίγο έξω από την Αλεξάνδρεια, γιατί δεν μπορούν από κοινού να αγωνισθούν για την επανένωση της χώρας τους; Αν Ε/Κ και Τ/Κ έδειξαν αλτρουισμό για άλλους λαούς, γιατί δεν μπορούν σήμερα να αγωνισθούν για την ίδιά τους την πατρίδα και για τις γενιές που έρχονται σε αυτό τον τόπο;


Ο Nevzat

Ο πρώτος στρατιώτης που κατετάγη ως εθελοντής στο Κυπριακό Σύνταγμα ήταν ο Τουρκοκύπριος Nevzat Halil, από τη Λευκωσία, με στρατιωτικό αριθμό CY 1 και ημερομηνία κατάταξης τις 2 Οκτωβρίου 1939, όπως αναφέρει ο καθηγητής

Ανάμεσα σε διάσπαρτους τάφους Βρετανών, Ιρλανδών και Αυστραλών και πολλοί τάφοι Κυπρίων: Ελλήνων και Τούρκων. Τάφοι δίπλα-δίπλα κάτω από τον καυτό ήλιο της Σαχάρας με ένα κοινό συνθηματικό στην επιτύμβια στήλη: Γιώργος, Ανδρέας, Ahmet, Mehmet, From Cyprus.

 Πέτρος Παπαπολυβίου στη μελέτη του με θέμα: «Κύπριοι εθελοντές στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο». Όπως καταγράφει, «από τις αρχές Οκτωβρίου 1939 μέχρι τις 15 Αυγούστου 1945, έγιναν δεκτοί προς κατάταξη 12.192 στρατιώτες. Άλλοι 4.450 Κύπριοι, αξιωματικοί και στρατιώτες, κατατάχθηκαν στην «Κυπριακή Εθελοντική Δύναμη». Οι αριθμοί αυτοί είναι εντυπωσιακοί, εάν υπολογισθεί ότι η Κύπρος είχε λιγότερους από 400.000 κατοίκους (κατά την τελευταία προπολεμική απογραφή, του 1931, αριθμούσε 347.959 κατοίκους).
Η προσφορά της Κύπρου στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως αναφέρει στο σχετικό βιβλίο του ο ερευνητής Νίκος Μπατσικανής, ήταν όντως σημαντική και στο επίπεδο των απωλειών. Πάνω από 600 Κύπριοι έπεσαν στα πεδία των μαχών και βρίσκονται θαμμένοι σε 56 κοιμητήρια 17 διαφορετικών κρατών. Επίσης, δυόμισι χιλιάδες Κύπριοι αιχμαλωτίστηκαν και κρατήθηκαν σε διάφορα στρατόπεδα συγκέντρωσης ανά τον κόσμο, μεταξύ αυτών και ο πρώην Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Γλαύκος Κληρίδης.
Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, όσο κι αν ακούγεται παράξενο, έδρασαν από κοινού και στην Ελλάδα, αρχικά ως μέλη του Κυπριακού Συντάγματος και αργότερα μετά την κατάληψή της από τους Γερμανούς ως μέλη διαφόρων αντιστασιακών ομάδων. Κάποιοι από αυτούς μάλιστα, όπως αναφέρει ο Πέτρος Παπαπολυβίου (Περί Ιστορίας: «Κύπριοι και Γοργοπόταμος»), είχαν συμμετοχή στην πιο ηρωική στιγμή της ελληνικής Αντίστασης, δηλαδή στην ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου. Αυτοί ήταν οι Τ/Κ Τζεμάλ Ναφή και Οσμάν Σουκρή από την Αρχιμανδρίτα της Πάφου, με την ομάδα του ΄Εντι Μάγιερς, ο Γεώργιος Τριλλίδης από τα Καμπιά με τις ομάδες του ΕΛΑΣ και ο Παύλος Φλούρου από το Ριζοκάρπασο, που ήταν μέρος των μαυροσκούφηδων του Βελουχιώτη.
Η διεθνής συμμετοχή των Κυπρίων στα πολεμικά μέτωπα του κόσμου δεν ξεκίνησε και ολοκληρώθηκε στον Β΄ Παγκόσμιο. Στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο γύρω στις 15.000 Κύπριοι, Έλληνες και Τούρκοι κατατάχθηκαν στον βρετανικό στρατό και υπηρέτησαν στο «Μακεδονικό σώμα ημιονηγών» (Macedonian Mule Corps) πολεμώντας στο σερβικό μέτωπο, ενώ πολλοί Κύπριοι κομουνιστές (όπως ο Εζεκίας Παπαϊωάννου) πολέμησαν και στον Ισπανικό Εμφύλιο εναντίον του στρατηγού Φράνκο, για να μην αναφερθούμε στους χιλιάδες Ε/Κ που αγωνίστηκαν δίπλα στους Ελλαδίτες σε κάθε περίπτωση, από την Επανάσταση του 1821 έως και το Αλβανικό Έπος.

Στο Ελ Αλαμέιν

Πριν αρκετά χρόνια επισκέφθηκα το βρετανικό κοιμητήριο στο Ελ Αλαμέιν και ακόμα κρατώ τη συγκίνηση μέσα μου. Ανάμεσα σε διάσπαρτους τάφους Βρετανών, Ιρλανδών και Αυστραλών και πολλοί τάφοι Κυπρίων: Ελλήνων και Τούρκων. Τάφοι δίπλα-δίπλα κάτω από τον καυτό ήλιο της Σαχάρας με ένα κοινό συνθηματικό στην επιτύμβια στήλη: Γιώργος, Ανδρέας, Ahmet, Mehmet, From Cyprus. Σκέφτομαι από τότε αν μπορούσαν αυτοί οι τάφοι να βρίσκονταν σε ένα κοινό καταπράσινο κοιμητήριο κάπου στη Λευκωσία. Με τις επιτύμβιες στήλες να αποτίουν τιμή όχι μόνο στην καταγωγή, «From Cyprus», αλλά να υποκλίνονται στη θυσία κάποιων ηρώων «For Cyprus». Αντί ΑΠΟ την Κύπρο, να έγραφε πολέμησαν και θυσιάστηκαν ΓΙΑ την Κύπρο.


Κοινή κουλτούρα

Είχαμε τέτοιες περιπτώσεις Ε/Κ και Τ/Κ που αγωνίστηκαν για καλύτερες μέρες σε αυτή την κοινή πατρίδα, αλλά τους αδίκησε η ιστορία που τους κατέταξε στις υποσημειώσεις της και κυρίως τους αδικεί η διδασκαλία της στις αίθουσες των κυπριακών σχολείων. Σε αρκετές περιπτώσεις Ε/Κ και Τ/Κ, Ρωμιοί και μουσουλμάνοι επί Τουρκοκρατίας, όπως π.χ. το 1804, πολιόρκησαν τη Λευκωσία διαμαρτυρόμενοι για την υψηλή φορολογία που επέβαλλαν οι αγάδες. Το 1833 είχαμε στην Κύπρο τρία επαναστατικά κινήματα: του Νικόλαου Θησέα στη Λάρνακα, του Γκιαούρ ιμάμη στην Πόλη της Χρυσοχούς και του καλόγερου Ιωαννίκιου στη Λευκωσία. Σε αυτά συμμετείχαν ενεργά Ε/Κ και Τ/Κ ζητώντας μείωση των φόρων, αλλά και φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις. Όλα πνίγηκαν στο αίμα. Επί Αγγλοκρατίας είχαμε περιπτώσεις συνεργασίας Ε/Κ - Τ/Κ στο Νομοθετικό Συμβούλιο κόντρα στην πλειοψηφία των Άγγλων, ενώ πολύ σημαντική ήταν η κοινή απεργία Ε/Κ και Τ/Κ εργατών στα μεταλλεία της Σκουριώτισσας. Η περίοδος της Ανεξαρτησίας είχε επίσης τους δικούς της ήρωες, όπως οι Μισιαούλης και Καβάζογλου, οι Αϊχάν Χικμέτ και Αχμέτ Γκουρκάν, ο Κουτλού Ανταλί. Ήταν άνθρωποι που αγωνίστηκαν και πέθαναν ΓΙΑ την Κύπρο. Για τη μία αγία και καθολική Κύπρο που τους γέννησε. Απ΄ όπου πρωτοαντίκρισαν το φως. Εμείς οι υπόλοιποι, ο Διονύσης, ο Οζντίλ, ο Ανδρέας, ο Νίκος, ο Κουντρέτ, ο Ντερβίς, ο Γιαννάκης και ο Νικόλας είμαστε απλώς από την Κύπρο. Εμάς μας ενδιαφέρει λοιπόν τι θα κάνει η χώρα αυτή για μας και όχι τι θα κάνουμε εμείς γι’ αυτήν!
 

Οι κοπρίτες και ο Αναστασιάδης

Τι κράτος θέλει να είναι η Κύπρος; Σε επίπεδο ουσίας και συμβολισμού το θέμα έμμεσα πλην σαφώς τέθηκε μέσα από δύο επισκέψεις ξένων αξιωματούχων στην Κύπρο: Του Αμερικανού αντιπροέδρου Τζο Μπάιντεν και του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας κ. Aleksey Meshkov. Είναι κατανοητό ότι και οι δύο ξένοι πολιτικοί ήρθαν στην Κύπρο για να προωθήσουν τα συμφέροντα των χωρών τους. Ήρθαν επίσης να μας εξηγήσουν πώς βλέπουν τη θέση της Κύπρου μέσα από τους δικούς τους σχεδιασμούς για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.

Τι μας είπαν;

* Ο Αμερικανός αντιπρόεδρος Joe Biden ζήτησε από την Κύπρο να σταθεί δίπλα από τις ΗΠΑ ως στρατηγικός εταίρος σε μια δύσκολη γειτονιά. Οι ΗΠΑ για πρώτη φορά βάζουν την Κύπρο στον γεωπολιτικό χάρτη για δύο λόγους: α) λόγω της ανακάλυψης υδρογονανθράκων στην περιοχή με εμπλοκή αμερικανικών εταιρειών και β) λόγω του ότι ως μέλος της ΕΕ αποτελεί μια σχεδία σταθερότητας στην εύφλεκτη Ανατολική Μεσόγειο. Ως στρατηγικός εταίρος και σύμφωνα με τα λεγόμενα του κ. Μπάιντεν η Κύπρος μπορεί να λειτουργήσει ως κόμβος για τη μεταφορά φυσικού αερίου από τις γειτονικές χώρες, όπως το Ισραήλ, η Αίγυπτος και ο Λίβανος, με στόχο τα 100 τρισ. κυβικά πόδια φυσικού αερίου που υπολογίζονται στην περιοχή να αποτελέσουν μια εναλλακτική πηγή τροφοδοσίας της ΕΕ (όπως συμβαίνει με τα κοιτάσματα των σκανδιναβικών χωρών ή της Αλγερίας). Για να μπορέσει να επιτελέσει αυτό τον σύνθετο ρόλο η Κύπρος οφείλει να ξεπεράσει το μοναδικό πρόβλημα που έχει. Να λύσει δηλαδή το Κυπριακό και να βελτιώσει τις σχέσεις της με την Τουρκία η οποία αναμφίβολα είναι μέρος του ευρύτερου αμερικανικού σχεδιασμού. Διά της εις άτοπον απαγωγής τον ρόλο αυτό δεν μπορούν να επιτελέσουν μεγαλύτερες χώρες στην περιοχή όπως η Τουρκία, η Αίγυπτος και το Ισραήλ λόγω σοβαρών μεταξύ τους προστριβών.

* Ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας κ. Aleksey Meshkov, ο οποίος κατέφθασε στην Κύπρο μετά την επίσκεψη Μπάιντεν, αλλά και ο Ρώσος πρέσβης την περασμένη βδομάδα στο Sigma Live φρόντισαν να υπερτονίσουν τα συμφέροντα της Κύπρου με τη Μόσχα, χωρίς να αποκαλύπτουν, κατά την πάγια τακτική τους, τον δικό τους σχεδιασμό στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Κύπρος αποτελεί μόνιμη βάση για πολλούς Ρώσους και παίρνει ανάσες από τη ροή τουριστών που αναμένεται φέτος να ξεπεράσουν τις 750.000. Στη χώρα μας, λόγω της παρουσίας Ρώσων επιχειρηματιών με καταθέσεις γύρω στα 16 δισ., επωφελούνται τα μεγάλα δικηγορικά γραφεία καθώς και οι μεγάλοι λογιστικοί οίκοι με αρκετά εκατ. ευρώ ετησίως. Βεβαίως η Ρωσία σε κάθε περίπτωση ως χώρα μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας μπορεί διά του βέτο να παγώνει κάποιες εξελίξεις που δρομολογούνται σε ό,τι αφορά τη λύση του προβλήματος κόντρα σε πρωτοβουλίες του αμερικανοβρετανικού παράγοντα, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι δεν θα ενοχλείται η Τουρκία. Τι ζητούν από μας οι Ρώσοι; Να αποφύγουμε να ενταχθούμε στα συστήματα ασφαλείας της Δύσης, να προσφέρουμε διευκολύνσεις στον ρωσικό στόλο και να υποστηρίζουμε μαζί με άλλες ευρωπαϊκές χώρες εντός της ΕΕ κάποιες θέσεις που την ευνοούν, όπως συμβαίνει αυτή την περίοδο με τα μέτρα που λαμβάνονται εναντίον της λόγω Ουκρανικού.

Τι μας συμφέρει;

Η Κύπρος με λίγα λόγια καλείται να αποφασίσει, αφού το περιθώριο ελιγμών γύρω της άρχισε να στενεύει.

Οι δύο πιο πάνω προτάσεις, αν μας επιτραπεί μια αυθαίρετη γενίκευση, ίσως εκπροσωπούν δύο δρόμους τους οποίους κάθε κράτος (συνδυάζοντας την εσωτερική και εξωτερική του πολιτική) έχει τη δυνατότητα να πορευθεί. Πρόκειται για τον δύσκολο δρόμο του ρεαλισμού και τον εύκολο δρόμο της γρήγορης επιτυχίας. Χωρίς προσπάθεια εξωραϊσμού των ΗΠΑ, μπορεί ο καθένας να διαπιστώσει ότι πέρα από το σκληρό προσωπείο της υπερδύναμης, συνιστά στο εσωτερικό της μια ώριμη δημοκρατία δυτικού τύπου με στοιχειώδεις δημοκρατικές διαδικασίες, κράτος δικαίου και διαφάνειας. Η ισχύς της χώρας αυτής δεν πηγάζει μόνο από τα κανόνια της, αλλά τηρουμένων των διεθνών αναλογιών, εκπορεύεται κυρίως από το εσωτερικό δημοκρατικό της κεκτημένο. Τι ζητά λοιπόν η χώρα αυτή από μας; Αυτό που ζητούσε από τη δεκαετία του 1960. Ζητά διπλωματικά από την Κύπρο μια αξιόπιστη και προβλέψιμη πολιτική απέναντι στη Δύση και στις ώριμες Δημοκρατίες της. Κυνικά ομιλούντες, απαιτεί πλήρη συμπόρευση και υπόσχεται εκατοντάδες δισ. από την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου.



Από την άλλη η Ρωσία προτείνει στην Κύπρο τον εύκολο δρόμο που ακολουθούσαμε από τη δεκαετία του 1960. Δεν θα μπορούσε η χώρα αυτή να προτείνει κάτι πιο σύνθετο διότι δεν μπορεί. Όσο σκληρό κι αν ακουστεί αυτό, η Ρωσία δεν έχει καταφέρει να απεμπλακεί από την αυτοκρατορική ιδεολογία του τσαρισμού, είτε αυτός ήταν του Μεγάλου Πέτρου, είτε του Μπρέζνιεφ, είτε του Πούτιν. Ίσως γι’ αυτό η χώρα αυτή στηρίζεται περισσότερο στα κανόνια της και λιγότερο στην εσωτερική ισχύ του θαυμάσιου μεν ρωσικού λαού ο οποίος δυστυχώς ακόμα ταλανίζεται από τεράστια δημοκρατικά ελλείμματα. Η όποια σχέση μας εν ολίγοις με τη Ρωσία και επιχειρώντας να φιλοσοφήσουμε την πολιτική, δεν μας κάνει καλύτερους. Σίγουρα κάνει πλουσιότερους κάποιους πολιτικούς, κάποιους τραπεζίτες, κάποιους λογιστές και κάποιους δικηγόρους. Θα τους αναγνωρίσετε καθημερινά μέσα από τις δηλώσεις τους στα κανάλια όταν δηλώνουν πόση σημασία έχει η σχέση της Κύπρου με τη Ρωσία βάζοντας στο τραπέζι ως πρώτο πιάτο το Κυπριακό. Πρακτικά τι επιδιώκει η Ρωσία; Ό,τι ήθελε από το 1960. Ως μίνιμουμ τη μη λύση του Κυπριακού για να συντηρεί την ελλαδοτουρκική κόντρα και ως μάξιμουμ τη χρήση της Κύπρου ως εναλλακτικής βάσης για τον στόλο της. Τι προσφέρει; Πολλά εκατομμύρια μέσα από το ξέπλυμα βρόμικου χρήματος.


Η κατάντια μας

Η Κύπρος παρότι είχε τρεις εγγυήτριες χώρες μέλη του ΝΑΤΟ, παρότι έγινε μέλος της ΕΕ ακολούθησε τον εύκολο δρόμο. Τον δρόμο του πολιτικού αμοραλισμού και της λογικής άρπα-κόλλα ενδεδυμένο με ένα μανδύα πατριωτισμού και εθνικισμού. Η κόντρα με τη Δύση, αφού παίξαμε με τους Aδεσμεύτους, τους πυραύλους Σαμ και τους S-300, οδήγησε στην πρώτη διχοτόμηση της Κύπρου το 1964, έφερε την τουρκική εισβολή του 1974 και επειδή δεν καταλάβαμε τίποτα μας προέκυψε και η πλήρης κατάρρευση του οικονομικού μας μοντέλου το 2013, αφού κολλήσαμε σαν βδέλλες, τραγικοί και μοιραίοι συμμέτοχοι στην κλοπή των δισ. του λιβανικού, του σερβικού και του ρωσικού λαού. Σήμερα έχουμε μια μικρή ευκαιρία να μαζέψουμε κάποια από τα κομμάτια του καθρέφτη μπας και μπορέσουμε να αναγνωρίσουμε το πραγματικό μας ευρωπαϊκό πρόσωπο. Με τον Πρόεδρο όμως Αναστασιάδη, ο οποίος θα πάρει την τελική απόφαση, να προβληματίζεται: Θα ακολουθήσει τον δύσκολο δρόμο της ενσωμάτωσης της Κύπρου στον δυτικό κόσμο παίρνοντας τη σκυτάλη από το χέρι του Γλαύκου Κληρίδη που μας ενέταξε στην ΕΕ, και ναι και του Δημήτρη Χριστόφια που με όλα τα λάθη του ενέταξε την Κύπρο στον γεωπολιτικό σχεδιασμό της ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο; Θα φερθεί εν ολίγοις ως πολιτικός-οραματιστής μιας ευρωπαϊκής πολυπολιτισμικής και ενωμένης Κύπρου ή μαζί με κάποιους κοπρίτες πολιτικάντηδες, τραπεζίτες, δικηγόρους και λογιστές θα συνεχίσει τον εύκολο δρόμο της ολοκληρωτικής έκπτωσης της πατρίδας μας, δειλός, μοιραίος κι άβουλος αντάμα να προσμένει ίσως κάποιο νέο θαύμα;

Αναμνήσεις προεδρικών εκλογών

March 3, 2013 at 3:26am

Του Διονύση Διονυσίου

Σωτήριον έτος 1968. Κύπρος. Προεδρικές εκλογές. Μακάριος Vs Ευδόκας. Σε ηλικία 8 ετών αισθάνομαι ότι πήρα το πρώτο βάπτισμα πολιτικοποίησής μου στο κυπριακό πολιτικό κεκτημένο.Λίγες μέρες πριν την Κυριακή της 25ης Φεβρουαρίου, όντας μαθητής της τρίτης δημοτικού στο 9ο Δημοτικό σχολείο Καψάλου και έχοντας εν ώρα διαλείμματος ανά χείρας ένα παγωτό ξυλάκι τριαντάφυλλο και μια ταχινόπιττα που αγόρασα με τα τρία γρόσια που μου έδωσε το πρωί η μητέρα μου, ακούστηκε η φωνή του συμμαθητή μου Ρολάνδου Καυκαλιά: «Ζήτω ο Ευδόκας»! Ο Ρολάνδος ήταν εξαιρετικός στις μεσαίες αποστάσεις με ένα καταπληκτικό φυσικό διασκελισμό, τον πρόλαβαν όμως οι σπρίντερ του σχολείου και μετά όλοι εμείς, αλαλάζοντας: «Μακάριος, Μακάριος»! Αντιλαμβάνεστε η καρπαζιά έπεσε σύννεφο και βεβαίως άνευ λόγου. Ο Ρολάνδος ανήκε σε αριστερή οικογένεια που ψήφισε Μακάριο, αλλά προφανώς δεν το ήξερε. Απλώς ήθελε να κάνει την πλάκα του. Έριξα κι εγώ μερικές καρπαζιές χωρίς να ξέρω καν ποιος είναι ο Ευδόκας και γιατί δεν τον ήθελα.Από μικρός εξάλλου μεγάλωσα με τις σταθερές αξίες της οικογένειας καρφωμένες στον τοίχο του ηλιακού της μάνας μου. Αριστερά ένα πορσελάνινο πιάτο και στη μια άκρη η φωτογραφία του Μακαρίου. Στην άλλη άκρη το ίδιο πιάτο με τη φωτογραφία του Γρίβα. Στη μέση η οικογενειακή μας σταθερά. Η φωτογραφία του γάμου των γονιών μου, με τον πατέρα μου αγκαλιά με τη μάνα μου να την περνά ένα κεφάλι λόγω ενός σκαμνιού που τον έβαλαν να πατήσει. Ο άντρας έπρεπε στη φωτογραφία του γάμου να φαίνεται πιο ψηλός, άσχετο εάν η μάνα μου του έριχνε μισό κεφάλι.

Το 1968 ο πατέρας μου, ως ιεροδιάκονος στον καθεδρικό ναό της Παντάνασσας Καθολικής, ήταν υποστηρικτής του Μακαρίου. Η μάνα μου περισσότερο. Εγώ μάλλον ο πιο φανατικός. Θυμάμαι όταν ξεκίνησαν κι οι δύο από το σπίτι να πάνε να ψηφίσουν, τους έτρεχα από πίσω και φώναζα: «Μακάριος, Μακάριος», υπό το πλατύ χαμόγελο του πατέρα μου. Στην αρχή δεν πρόσεξα το σκυθρωπό ύφος του νονού μου, αλλά μετά το εμπέδωσα.

Ο πατέρας μου είχε τις δικές του αρχές. Κάθε Κυριακή στις έξι, με ένα ραντιστήρι ανά χείρας και με ψαλμούς για να προθερμάνει τη φωνή του, μας οδηγούσε στην εκκλησία. Στο ιερό της Καθολικής βίωσα τη βυζαντινή μεγαλοπρέπεια της Ορθοδοξίας, αλλά και τα κρυφά της μπόνους. Συνήθως μετά τη λειτουργία ακολουθούσαν οι βαφτίσεις και ως εκ των «πουμέσα», τρώγαμε και δωρεάν παστίτσια. Τις καθημερινές ο πατέρας μου επέβλεπε το διάβασμα. Κι αν δεν, έπεφτε αγία ράβδος. Τα καλοκαίρια όλοι εν χορώ μαζεύαμε χαρούπια, τρυγούσαμε αμπέλια και ελιές στο χωριό. Τότε απέκτησα και την ειδικότητα να καθοδηγώ τα γαϊδούρια στο καντάρι, να ζυγίζω και να επιστρέφω στο χωράφι κάνοντας τους γαϊδάρους να βλαστημήσουν την ώρα που με γνώρισαν. Προφανώς αυτά γνώριζαν ότι ήταν γαϊδούρια, σε αντίθεση με μένα και τον αδελφό μου τον Μιχάλη, που θεωρούσαμε ότι ιππεύαμε τους απογόνους του Βουκεφάλα.

Με τον τατά μου τον Δαμιανό είχα μια διαφορετική σχέση, πολύ πιο πολιτική. Με έμαθε να παίζω τάβλι, σπάστρα, και κάθε Κυριακή μαζί με τον ξάδελφό μου τον Δημήτρη μάς πήγαινε στο ΓΣΟ να δούμε μάππαν.

Σε ηλικία 2-3 θυμάμαι μας είπε με τον ξάδελφό μου τον Δημήτρη ότι είμαστε με την ΑΕΚ στην Ελλάδα. Μέχρι σήμερα είμαι Αεκτζής. Μας πήγαινε επίσης στο γήπεδο και ήμασταν με την ΑΕΛ. Κάπου εκεί στο 1968 φαίνεται να άλλαξαν τα πράγματα. Με το γνωστό σοβαρό του ύφος μας κάλεσε ένα πρωί Κυριακής για συζήτηση. Ανοίξαμε το τάβλι για το γνωστό ενδοοικογενειακό πρωτάθλημα, έριξε μια εξάρες για να μας ψαρώσει και με πατρικό ύφος διατύπωσε μια θέση νέας αρχής: «Πρέπει να αλλάξουμε ομάδα», είπε. «Μα γιατί, δεν γίνεται, θα μας περιπαίζουν στο σχολείο», διαμαρτυρηθήκαμε. Δεν άκουγε τίποτα. Η απάντησή του εξάλλου ήταν αφοπλιστική: «Είναι κουμουνιστές. Εμείς είμαστε δεξιοί». Από το 1968 και εξής ξέχασα τους ήρωες αδελφούς Παμπουλή και έγινα οπαδός του Απόλλωνα και του Κρυστάλλη. Τότε, μετά το πρώτο ιδεολογικό τεστ, περάσαμε στο δεύτερο. «Γιατί ρε τατά δεν θέλεις τον Μακάριο»; Η απάντησή του και πάλιν ισχυρή: «Διότι δεν θέλει την Ένωση μετά της μητρός Ελλάδος. Εμείς αγωνιστήκαμε για την Ένωση, αυτός πήρε δικούς του δρόμους». Ο νονός μου ήταν από τους ελάχιστους που ψήφισε τότε Ευδόκα απέναντι σε εκείνο το μνημειώδες 96,26% που πήρε ο Μακάριος στις προεδρικές εκλογές. Θυμάμαι η μητέρα μου μετά την ανακοίνωση του αποτελέσματος των εκλογών δάκρυσε και πανηγύριζε όπως κάνουν σήμερα οι δύσμοιροι κάτοικοι της Βορείου Κορέας.

Η δική μου πολιτική εξέλιξη όμως δεν σταμάτησε. Το 1972 σε ηλικία 12 ετών ήμουν Γριβικός και ταυτόχρονα αντιμακαριακός, αυτή τη φορά σε πλήρη συνεργασία και με τον πατέρα μου που είχε ταχθεί με τους τρεις μητροπολίτες που ήθελαν να τον καθαιρέσουν. Η μητέρα μου άντεξε μερικούς μήνες, αλλά τελικά κατέβασε το ένα πιάτο με τον Μακάριο. Φώναζα σε διαδηλώσεις «Ελλάς-Κύπρος- Ένωσις» και «Γεώργιος Γρίβας Διγενής». Ο Ρολάνδος σαφώς είχε βρει κι αυτός την ιδεολογική του ταυτότητα και στο Β΄ Γυμνάσιο Λεμεσού που φοιτούσαμε βροντοφώναζε «Μακάριος ο Τρίτος ο Αρχηγός». Είχε βρει επιτέλους νόημα η ζωή όλων μας. Κάποιοι φωνάζαμε υπέρ ενός «φανατικού στρατηγού», και κάποιοι υπέρ ενός «νάρκισσου παπά» που νόμιζε ότι μπορεί να κυβερνήσει τον Πλανήτη.

Έτσι μας βρήκε το πραξικόπημα και η εισβολή του 1974. Τι άλλαξε από τότε; Οι αλάνες που παίζαμε ποδόσφαιρο εξαφανίστηκαν. Τα κρησφύγετα που κάναμε παίζοντας με βέλη και τόξα έχοντας ως ίνδαλμα τον Ρόμπιν Χουντ και τους ακολούθους του στο Χαρουπόδασος του Βορείου Καψάλου, δίκην δάσους του Σέργουντ, έγιναν βορά των καμινιών. Τα παιδικά μας χρόνια γέμισαν προσφυγικούς συνοικισμούς. Κι ακόμα δεν βάλαμε μυαλό.

Μπορούν να γίνουν ηγέτες οι πολιτικοί μας;

Πρόταση μέσω του twitter κατέθεσε ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΔΗΣΥ Νίκος Τορναρίτης προς το υπουργείο Παιδείας για ενημέρωση των μαθητών πάνω σε θέματα ομοσπονδίας. Η πρόταση ηχεί σωστά, αν αναλογισθούμε και το μομέντουμ που υπάρχει στο Κυπριακό. Οφείλουμε ως συντεταγμένη κοινωνία να επενδύσουμε στις νέες γενιές πολιτών που έρχονται. Όχι όμως αποσπασματικά. Κι αυτό γιατί μια κουλτούρα συμβίωσης και συνύπαρξης δεν μπορεί να καλλιεργηθεί μέσα από μια σειρά  μαθημάτων. Πρέπει αυτή να διαχέεται μέσα από ολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα τολμώντας να αγγίξει ευαίσθητα θέματα όπως η διδασκαλία της Ιστορίας, της θρησκείας του πολιτισμού μας. Εδώ θα τολμούσα να πω ότι οι Τ/Κ εκπαιδευτικοί είναι λίγο πιο προχωρημένοι από τους Ε/Κ ομολόγους τους. Τα βιβλία τους είναι πιο προσεγμένα σε ό,τι αφορά τη δημιουργία κουλτούρας συμβίωσης και συνύπαρξης, αυτό δε αντανακλάται και στους μαθητές τους οι οποίοι είναι πιο μετριοπαθείς στις αντιλήψεις τους. Χρειάζεται όμως ακόμα κι αυτοί να κάνουν πολλά.

Αντίθετα τα δικά μας παιδιά μεγαλώνουν σε δύο μεγάλες κατηγορίες. Είτε είναι παντελώς αδιάφορα είτε εντελώς φανατικά. Τα έξυπνα παιδιά είναι συνήθως και τα αδιάφορα αφού στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής τους εμπειρίας αποδομούν γρήγορα το αξιακό σύστημα επί του οποίου εδράζεται η παρεχόμενη εκπαίδευση: εθνοκεντρισμός, άκρατος δασκαλοκεντρισμός, εμμονή στους τύπους και όχι στην ουσία, παροχή στεγνών γνώσεων χωρίς να εντρυφούν στα αίτια και τα αιτιατά της πραγματικής επιστήμης. Εν ολίγοις οι πραγματικές αξίες της ελληνικής κληρονομίας μας απουσιάζουν παντελώς από τα σχολεία μας. Τα παιδιά αυτά έχουν κρατήσει μόνο το χρηστικό κομμάτι της εκπαίδευσης το οποίο μέσω ενός απολυτηρίου θα τα οδηγήσει σε ένα καλό πανεπιστήμιο και στη συνέχεια σε κάποιους καλούς όρους εργοδότησης. Αυτό απαντά μεταξύ άλλων και στο ερώτημα πώς η Κύπρος με τόσα υψηλά ποσοστά πτυχιούχων έχει τόσο χαμηλό επίπεδο πολιτικής ζωής. Η απάντηση είναι απλή: Οι περισσότεροι πολιτικοί βγαίνουν κατά κανόνα από την ομάδα των μετρίων ή κακών μαθητών που γίνονται μέσω του εκπαιδευτικού μας συστήματος στενοκέφαλοι έως  φανατικοί. Ελάχιστοι έξυπνοι άνθρωποι ασχολούνται με την πολιτική διότι γι’ αυτούς η πολιτική στην Κύπρο δεν είναι τίποτε άλλο παρά η συνέχιση των τραυματικών εμπειριών που αποκόμισαν από τη φοίτησή τους στο σχολείο. Ο αυταρχικός καθηγητής, ο ξερόλας, ο δυνάστης που αποφασίζει πώς θα ντύνεσαι, πώς θα κουρεύεσαι, πώς θα ξυρίζεσαι, αλλά δεν ενδιαφέρεται ποσώς πώς σκέφτεσαι και ονειρεύεσαι, είναι σήμερα αρχηγός κόμματος ή και Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Η κυπριακή κοινωνία εν ολίγοις γαλουχείται μέσα από ένα ανήμπορο σχολείο –το οποίο παραμένει πάντα το ίδιο όσα εκατομμύρια κι αν διατίθενται κατά καιρούς για εκπαιδευτική μεταρρύθμιση– και βεβαίως ανήμπορη θα πορευτεί και στη συνέχεια της ενηλικίωσής της.

Αλλά ας μείνουμε ακόμα λίγο στην πρόταση Τορναρίτη. Ποιος θα ενημερώσει τους μαθητές για θέματα ομοσπονδίας; Θαρρώ η ενημέρωση πάνω σε αυτό το θέμα θα πρέπει να ξεκινήσει μέσα από σεμινάρια προς τους καθηγητές. Το πρόβλημα απ’ εκεί ξεκινά εξάλλου. Αν οι καθηγητές δεν γνωρίζουν καλά ένα αντικείμενο, ποιος θα το μεταφέρει στα παιδιά; Αλλά και πάλιν για να κατανοήσει ο οποιοσδήποτε μαθητής ή πολίτης πώς φτάσαμε να συζητούμε ομοσπονδία στην Κύπρο θα πρέπει να έχει μια αντικειμενική θεώρηση της Ιστορίας του τόπου. Η τρέχουσα θεώρηση είναι ότι οι Τούρκοι εισέβαλαν στην Κύπρο το 1974, πήραν τη μισή και εμείς οι Ε/Κ πρέπει τώρα να κάνουμε οδυνηρές υποχωρήσεις. Αν με αυτή την εικόνα μεγαλώνουν όλοι οι Ε/Κ, πώς θα μπορούσαν να αποδεχτούν την ομοσπονδία; Αν η ηγεσία αυτής της χώρας το ΜΟΝΟ που κάνει είναι να εγκαινιάζει μνημεία της ΕΟΚΑ και να τιμά τους ήρωες της τουρκικής εισβολής, χωρίς ίχνος αυτοκριτικής για το πώς φτάσαμε στο 1974, τι πετυχαίνει; Απλώς επιβεβαιώνει στο επίπεδο του συμβολισμού την αδικία εις βάρος των Ε/Κ. Για να είμαστε δίκαιοι, εν πολλοίς αυτό κάνουν και οι Τούρκοι αφού όλοι βολεύονται με την ευκολία της αντιπαλότητας.

Πώς μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτόν τον φαύλο κύκλο; Όλοι θέλουν να αλλάξει το κλίμα στην Κύπρο και να φτάσουμε σε λύση αλλά οι μέτριες ηγεσίες των Κυπρίων δεν τολμούν να αναλάβουν τον παιδευτικό ρόλο που τους αναλογεί. Σήμερα δεν έχουμε χρόνο να αλλάξουμε το εκπαιδευτικό μας σύστημα για να δημιουργήσουμε σωστούς πολίτες σε τριάντα χρόνια. Αυτόν τον ρόλο θα πρέπει να τον αναλάβουν και στις δύο κοινότητες οι πολιτικοί ηγέτες εάν μπορούν. Προς αυτή την κατεύθυνση χρειαζόμαστε κινήσεις που θα αγγίξουν το πολιτικό DNA των Ε/Κ και των Τ/Κ. Ιδέες υπάρχουν πολλές. Θα μπορούσε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας να μεταβεί μαζί με τον Έρογλου στο μνημόσυνο των Μισιαούλη και Καβάζογλου; Θα μπορούσαν οι κύριοι Αναστασιάδης και Έρογλου από κοινού να καλέσουν Ε/Κ και Τ/Κ συγγενείς αγνοουμένων για να μιλήσουν και να κλάψουν μαζί τους; Ίσως μάθουν κάτι από αυτούς. Θα μπορούσαν οι κύριοι Αναστασιάδης και Έρογλου με τα επιτελεία τους να οργανώσουν επισκέψεις σε ε/κ και τ/κ κοιμητήρια και εκκλησιές και τζαμιά σε συμβολικές κινήσεις καθαρισμού και αναστήλωσής τους; Θα μπορούσαν οι δύο ηγέτες να απευθυνθούν μαζί σε ακροατήρια Ε/Κ και Τ/Κ όχι για να αναφερθούν στις λεπτομέρειες της λύσης αλλά για να αναλύσουν το κοινό όραμα επανένωσης της χώρας;