Οι δικοί μου...τρεις Ιεράρχες

Τιμήθηκε χθες από σύμπασα την πολιτική και εκπαιδευτική ηγεσία σε πανελλήνια κλίμακα η εορτή των Γραμμάτων. Τιμήθηκαν ο Βασίλειος ο Μέγας, ο Γρηγόριος ο Θεολόγος και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος. 

Αν διαβάσει κανείς το έργο τους, αβίαστα καταλήγει στο συμπέρασμα ότι και οι τρεις ήταν έξοχοι χειριστές του ελληνικού λόγου. Και οι τρεις συγκαταλέγονται στους επιφανέστερους χριστιανούς θεολόγους όλων των εποχών. Μπορούν ωστόσο να θεωρούνται και οι προστάτες των γραμμάτων;

Αν με τον όρο «γράμματα» εννοούμε τη γραφή και την ανάγνωση σίγουρα ναι. Αυτή ήταν εξάλλου και η σημαντική συμβολή των χριστιανών κατά την περίοδο του Βυζαντίου και του Μεσαίωνα. Οι ιερείς, ως οι πιο μορφωμένοι, ήταν αυτοί που δίδασκαν τους νέους τα βασικά, κυρίως μέσα από την ανάγνωση των Γραφών, του Ψαλτηρίου και των Βίων των αγίων. Ειδικά στον ελληνικό χώρο θα πρέπει να θυμηθούμε με ευγνωμοσύνη όλους τους γνωστούς αλλά και αφανείς ιερείς αποδίδοντάς τους ένα εύγε για τη συντήρηση της ελληνικής γλώσσας.

Αν βεβαίως με τον όρο γράμματα εννοούμε κάτι περισσότερο από τη γραφή και την ανάγνωση, αν γραμματιζούμενος είναι ο κάθε άνθρωπος που μπορεί να ερωτά, να προβληματίζεται και κυρίως να παράγει νέα σκέψη, τότε μάλλον είναι ατυχής η απόφαση του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών να καθιερώσει σε συνεδρίαση του Ακαδημαϊκού του Συμβουλίου, στις 9 Αυγούστου 1841, την 30ή Ιανουαρίου ως ημέρας των Γραμμάτων στη μνήμη των τριών ιεραρχών. Από κάπου εκεί -ίσως και άθελά τους- οι τότε ακαδημαϊκοί να συνέτειναν στη σημερινή σύγχυση μεταξύ επιστήμης και θεολογίας μετατρέποντας τα σχολεία μας σε ένα χώρο αντιπαράθεσης μεταξύ των οπαδών της κριτικής σκέψης και των απαρασάλευτων δογμάτων.

Στατικοί και διαλεκτικοί 

Λατρεύω όλους τους φιλοσόφους γενικά που δεν σταματούν να ερωτούν, που αμφισβητούν που δεν καταλήγουν σε αδιαμφισβήτητες αλήθειες. Τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, τον Ηράκλειτο, τον Βολταίρο, τον Μαρξ, τον Στίβεν Χόγκινς. Οι χριστιανοί θεολόγοι δίκην φιλοσοφίας σταμάτησαν να ερωτούν και να αμφιβάλλουν, επειδή θεώρησαν ότι ανακάλυψαν τη μία και μοναδική αλήθεια. Κάπου εκεί άρχισαν να λειτουργούν ως τροχοπέδη στην ελληνική και την παγκόσμια σκέψη:

• Αναγορεύοντας τον Θεοδόσιο «Μέγα» γιατί έκλεισε τις φιλοσοφικές σχολές της Αθήνας και «Παραβάτη» τον Ιουλιανό ο οποίος θέλησε να κρατήσει το φως που καίει αναμμένο, ως άλλος Προμηθέας.
• Καίγοντας στην πυρά και αφορίζοντας τους αμφισβητίες, ακόμα και τους επιστήμονες γιατί τόλμησαν να μας πουν ότι η Γη γυρίζει, ενώ κάτι τέτοιο δεν σημειωνόταν στα κιτάπια τους.
• Ελέγχοντας την πολιτική σκέψη την οποία ταύτισαν με την εξουσία, με τα κράτη και τα έθνη. Προκαλώντας έτσι σταυροφορίες, τζιχάντ και άλλους ιερούς πολέμους.
• Εξουσιάζοντας την ηθική, ακόμα και το lifestyle, και διαχωρίζοντας τους ανθρώπους σε καλούς και κακούς, αναλόγως του ντυσίματός τους, του κουρέματός τους, πολύ δε περισσότερο των σεξουαλικών τους προτιμήσεων.

Οι δικοί μου

Αντίθετα οι… δικοί μου τρεις ιεράρχες δεν είναι τρεις αλλά χίλιοι δεκατρείς. Είναι οι στρατιές των σκεπτόμενων ανθρώπων. Των ελεύθερων ανθρώπων που αντέχουν να κολυμπούν στο χάος όχι με τα κεράκια που αγοράζουν από τα παγκάρια των Εκκλησιών, αλλά πορεύονται στη ζωή αντλώντας φως από τον καταιγισμό των περσείδων στο αχανές στερέωμα του γαλαξία. Που επιμένουν να ζουν, όσο ζουν, για να προσδιορίσουν τα όρια της ύπαρξής τους. Που μοναδική τους φιλοδοξία είναι να αφήσουν πίσω τους περισσότερο φως, περισσότερους δρόμους και λεωφόρους για να βρουν τον δρόμο τους οι ατέλειωτες γενεές ανθρώπων που έρχονται.  

Γι’ αυτό θαρσείτε και όπως έλεγαν και οι αρχαίοι ημών πρόγονοι: Keep up thinking  Παίδες!

Το ΄Εθνος των Πιθήκων

Εκτονώθηκε το ντελίριο αξιοπρέπειας και αγωνιστικότητας στα βουλευτικά έδρανα στην Αθήνα. Στη Λευκωσία κάποιοι πολιτικοί άρχισαν να ξαναβάζουν τις γραβάτες, ενώ κι αυτή η στρίγγλα η Μέρκελ και οι γερμανοτσολιάδες οι Φινλανδοί ψήφισαν άλλα 80 δισ. για τη διάσωση της Ελλάδας. Μαίνονταν βέβαια κάποιες πυρκαγιές, που προφανώς τις έβαλαν κάποιοι ξένοι πράκτορες, αλλά πού θα πάει; Άμα κατάφερε να σβήσει την πυρκαγιά στον ΣΥΡΙΖΑ ο Τσίπρας, θα φοβηθεί μια φωτιά στη Λακωνία;  Το ερώτημα βέβαια είναι άλλο: Το έθεσε αρκετά ενωρίς ο Καβάφης και είναι δυστυχώς θεμελιακό: Τι θα απογίνουμε χωρίς βαρβάρους; Είναι το ερώτημα που τίθεται για κάθε υπανάπτυκτο έθνος που δεν μπορεί να ιδωθεί στον καθρέφτη, που δεν μπορεί να πάρει την Ιστορία στα χέρια του, που τα φορτώνει όλα στους άλλους, με αποτέλεσμα να διεκτραγωδεί τη μοίρα του, αναδεικνύοντας με θράσος πιθήκου, δίκην κουλτούρας και διαλεκτικής σκέψης, τη μιζέρια σε όλα τα πεδία ως ύπατο χαρακτηριστικό της φυλής.  Γεννήθηκα στην Κύπρο, σπούδασα στην Ελλάδα, αλλά χρειάστηκε να ζήσω αρκετά χρόνια στη Νέα Υόρκη για να μπορέσω να συνειδητοποιήσω αυτό που είπε ο Σωκράτης. Ότι δηλαδή «το να είσαι Έλληνας δεν είναι θέμα καταγωγής, αλλά αγωγής». 　 Εμείς οι Έλληνες 　　 Δεν είμαι σε θέση να κρίνω συνολικές θεωρίες ούτε να κάνω τελεολογικές προβλέψεις. Διαισθητικά πάντως αυτό που είπε ο Φουκουγιάμα για το τέλος της Ιστορίας ίσως να ταιριάζει στο ελληνικό Έθνος. Κάποτε, βέβαια, αυτός ο Σωκράτης και ο μαθητής του ο Πλάτωνας είχαν πει σπουδαία πράγματα. Αλλά ποιος νοιάζεται; Ο σπουδαιότερος Έλληνας, εξάλλου, σύμφωνα με την ετυμηγορία του ελληνικού λαού, δεν είναι ούτε ο Σωκράτης, ούτε ο Πλάτων, ούτε ο Αριστοτέλης, ούτε καν ο Δημόκριτος, ο Ηράκλειτος και ο Ευκλείδης. Είναι ο Μέγας Αλέξανδρος. Το κύριο αφήγημα της ελληνικής Ιστορίας, και σε αυτό συμπεριλαμβάνω και τους Έλληνες της Κύπρου, ήταν και είναι ότι ο ελληνισμός επιβίωσε μέσα από μεγάλα κατορθώματα, άθλους του Ηρακλέους, Θερμοπύλες, Σαλαμίνες, με τον Μέγα στρατηλάτη Αλέξανδρο να περνά στη συνέχεια τον Γρανικό Ποταμό και να κατατροπώνει τους Πέρσες. Με τον Ηράκλειο και τον Νικηφόρο Φωκά να επαναλαμβάνουν τα κατορθώματα του μετά από μερικές εκατοντάδες χρόνια. Έχω την εντύπωση ότι το τέλος της Ιστορίας για τους Έλληνες έχει σημειωθεί με την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Στη συνέχεια έχουμε την Οθωμανική περίοδο, με την Επανάσταση του 1821 απλώς να θεμελιώνει την μετα-Οθωμανική περίοδο. Πάντοτε πρωταγωνιστές και στις δύο περιόδους οι κλέφτες και οι αρματολοί σε μια αντιπαραγωγική σχέση. Οι κλέφτες κλέβουν το διεφθαρμένο Δημόσιο και το Δημόσιο πληρώνει τους αρματολούς να το προστατεύουν ώστε να παραμείνει διεφθαρμένο. Στην, Κύπρο από την άλλη, ο Ονήσιλος, ο Ρε Αλέξης, ο Ιωαννίκιος και οι ήρωες της ΕΟΚΑ δεν μας αφήνουν επίσης να λοξοκοιτάξουμε.  Ποιος εξάλλου θέλει να ξέρει τον μέγα Κύπριο ιδρυτή της Στωικής Φιλοσοφίας Ζήνωνα Κιτέα και κυρίως να αντιλαμβάνεται τι δίδαξε; Ποιος ξέρει τον Δημώνακτα τον Κυνικό και τη ρήση του: «Mόνον ευδαίμονα έφη τον ελεύθερον, εκείνον νομίζω τον μήτε ελπίζοντά τι μήτε δεδιότα», δηλαδή, «ο αληθινά ευτυχισμένος είναι ο ελεύθερος. Μιλώ για εκείνον που μήτε ελπίζει μήτε φοβάται τίποτα», απόφθεγμα που ευτυχώς αντέγραψε ο Νίκος Καζαντζάκης ζητώντας να γραφεί στον τάφο του: «Δεν ελπίζω τίποτα. Δε φοβούμαι τίποτα. Είμαι λέφτερος».  Ας μην αναφερθούμε στον Κλέαρχο τον Σολέα, τον μαθητή του Αριστοτέλη, τον Περσαίο τον Στωικό και τόσους άλλους. Δεν χρειάζεται!  Ήδη ποδοπατηθήκαμε από τις παντόφλες του νεοφανούς αγίου Παϊσίου, χαθήκαμε στα απατηλά δόγματα της Αριστεράς και στα αρματολίκια της Δεξιάς, χάνοντας το τρένο του Διαφωτισμού. Μείναμε με τους κόκκινους και τους μπλε απατεώνες να μας κυβερνούν. 　 Το παράπονο 　 Οι πιο πάνω σκέψεις, δίκην πλίνθων και κεράμων ατάκτως ερριμμένων, ίσως ξενίσουν μερικούς. Παράπονο είναι περισσότερο, για την κατάντια του έθνους. Απότοκο της έλλειψης παιδείας, η ανυπαρξία της οποίας μας έχει καταστήσει ως ελληνισμό ανοχύρωτη πολιτεία. Παράπονο φρικτό γιατί κάποιοι νομίζουν ότι μπορούν να είναι αξιοπρεπείς και περήφανοι χαιρετώντας ανόητους στρατηγούς, χειροκροτώντας τανκς και πυραύλους, βροντοφωνάζοντας ΟΧΙ, βάζοντας φωτιές σε καλάθους των αχρήστων, καταργώντας δηλαδή τον διάλογο που εφηύραν πρώτοι κάποιοι Έλληνες τους οποίους επικαλούμαστε επιλεκτικά. Ας μην μιλήσουμε εδώ για επιστήμη και καινοτομία γιατί θα πρέπει να κάνουμε ομαδικά χαρακίρι. Είμαι γενικά απαισιόδοξος, αλλά το τελειωτικό κτύπημα μου το έδωσε ο γιος μου ο Κρίτων, επιστρέφοντας προχθές από την Ολλανδία όπου είχε μεταβεί για τις ανάγκες της εγγραφής του στο μεταπτυχιακό της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Leiden. Κάπου εκεί στην καφετέρια του Πανεπιστημίου γνώρισε μια Ολλανδή δεσποινίδα, ήδη απόφοιτο της Νομικής, από την οποία επιχείρησε να αντλήσει πληροφόρηση για το πρόγραμμα. Προηγούνται πάντοτε βέβαια οι συστάσεις: Aliet η κοπέλα, με «τον δικό μου» να αρχίζει να συλλαβίζει το όνομά του: Κέι , Αρ, Άι, Τι, Όου, Εν: Kriton. Η δεσποινίς σχεδόν γέλασε: «Τον ξέρω τον Κρίτωνα. Ήταν μαθητής του Σωκράτη. Είναι διάλογος του Πλάτωνα από τη γνωστή τετραλογία Ευθύφρων, Κρίτων,　Απολογία,　Φαίδων. Κάναμε αυτούς τους διαλόγους στο Λύκειο και μπορώ να σου πω ότι αποφάσισα να γίνω νομικός γιατί οι θέσεις που διατύπωσε ο Σωκράτης κυρίως στον ‘Κρίτωνα’ και στην ‘Απολογία’ με δίδαξαν ότι αξίζει τον κόπο κάποιος να αγωνίζεται για την επικράτηση της δικαιοσύνης και το κράτος δικαίου». Υπάρχει μαθητής στην Ελλάδα ή στην Κύπρο που θέλει να σπουδάσει στη Νομική και δικαιολογεί την επιλογή του με τέτοιο επιχείρημα, όντας έτοιμος το μεγαλείο κάποιων σοφών Ελλήνων να το κάνει στάση ζωής; Ποιος στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ο κληρονόμος της ελληνικής σκέψης; Η Ολλανδή Aliet ή τα δικά μας παιδιά; Τώρα θα μου πείτε φταίνε οι μαθητές; Ποιος καθηγητής φιλολογικών ασχολείται σήμερα με το περιεχόμενο των αρχαίων κειμένων; Ταράζουν τους μαθητές στην ταυτοπροσωπία και την ετεροπροσωπία, στον ορισμό της κατηγορηματικής μετοχής και με τι συντάσσεται το πυνθάνομαι. Τους ταράζουν στη στείρα προγονοπληξία με κυρίαρχο αφήγημα μεγάλες μάχες και ήρωες που ξεστομίζουν μολών λαβέ και ΟΧΙ, πυρπολούν τα Σούσα, σφάζουν αλύπητα στα Δερβενάκια και την Τριπολιτσά, τινάζουν πυριτιδαποθήκες στα Κούγκια και στις μονές Αρκαδίου ή θυσιάζονται σε κρησφύγετα στο Δίκωμο και τον Μαχαιρά... και να ’την καπάκι και τη δήλωση του Τσόρτσιλ: «Μέχρι τώρα λέγαμε ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες. Από σήμερα θα λέμε ότι οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες». Κάπως έτσι πήγαν να δώσουν τη μάχη οι Ελλαδίτες πρωθυπουργοί και οι Κύπριοι Πρόεδροι. Μόνο που πήγαν στη μάχη σαν ήρωες και επέστρεψαν χωρίς πανοπλία δεμένοι πισθάγκωνα. Ποιος καθηγητής Μαθηματικών ή Φυσικής εξηγεί στους μαθητές ότι η απορία γεννά τη διερεύνηση, η διερεύνηση παράγει γνώση, κωδικοποιεί την επιστήμη, προάγει την καινοτομία και οδηγεί ένα έθνος, βασισμένο στα δικά του ποδάρια, στην ευημερία; Πώς αλλιώς να εξηγηθεί ότι η βιομηχανική επανάσταση δεν έφτασε ποτέ στα μέρη μας αφού η εκπαίδευσή μας ποτέ δεν φτάνει στο κυρίως πιάτο; Μια σαλάτα είναι με ολίγα ορεκτικά περί δημοκρατίας και φιλοσοφίας, κάτι ασκήσεις και τύποι μαθηματικών που επιλύονται μηχανικά και μετά καλωσορίσατε στον κόσμο των ψευδαισθήσεων. Στη ζούγκλα των Νεοελλήνων. 　 Σαν έτοιμοι από καιρό Και ιδού έτοιμος ο Νεοέλλην, ο οποίος μη έχοντας τα εφόδια να λειτουργήσει ως λέοντας που του λένε ότι είναι, συμβιβάζεται με τα πιθηκοειδή πηδώντας από κλαδί σε κλωνάρι και μιμούμενος τα υπόλοιπα ζώα. Υποδύεται τον περήφανο και αξιοπρεπή λέοντα, συμπεριφέρεται ως ξεροκέφαλος ταύρος, πολλάκις δε κινείται ως επηρμένη γαλοπούλα. Παραμένει όμως πάντοτε ένας ενοχλητικός και απειθάρχητος πίθηκος. Κάπου εκεί στη ζούγκλα οι Νεοέλληνες δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν ότι έχασαν τον ειρμό της σκέψης του Σωκράτη, όπως την περιγράφει ο Πλάτωνας στην Πολιτεία του. Όλα χρειάζονται. Και ο ηρωισμός και η αξιοπρέπεια, αλλά μέσα από μια σύνθεση που μόνο η παιδεία μπορεί να μας προσφέρει: «Η ιδεώδης πολιτεία χαρακτηρίζεται από τέσσερις αρετές: σοφία, ανδρεία, σωφροσύνη και δικαιοσύνη». Η δικαιοσύνη κατά τον Πλάτωνα είναι ο άξονας της ισορροπίας στην ηθική και την πολιτική. Εφόσον στην πολιτεία υπάρχει αίσθηση του δικαίου και η απαραίτητη τάση για αυτοκριτική, τότε και η ψυχή του κάθε πολίτη διάγει εν πλήρη αρμονία. Αν δεν επενδύσουμε στην παιδεία των νέων μας, δεν θα φτάσουμε ποτέ εκεί.