Είναι ηγέτης ο Νίκος Αναστασιάδης;

Ο Νίκος Αναστασιάδης είναι ηγέτης ή απλώς ένας ουραγός της πολιτικής; Πριν εκλεγεί στην προεδρία, το πρώτο ουδείς το αμφισβητούσε. Όλοι θεωρούσαν -ακόμα και αυτοί που διαφωνούσαν μαζί του- ότι είχε την ικανότητα να ηγείται καταθέτοντας ευθαρσώς τις απόψεις του όντας επικεφαλής ενός κόμματος στο οποίο η δική του θέση ποτέ δεν ήταν πλειοψηφική. Μήπως σήμερα η εικόνα αυτή έχει ξεθωριάσει ακόμα και μεταξύ των πιο ένθερμων υποστηρικτών του;

Ποιος;


Αλλά ποιος είναι ο ηγέτης σήμερα; Οι ορισμοί βρίθουν, όπως πάντα, ωστόσο κάθε φορά που επιχειρεί κάποιος να τους μετρήσει στο μπόι κάποιου εν ενεργεία πολιτικού οι λέξεις φαντάζουν λειψές.
Στη Βρετανία, η συζήτηση περί των ηγετών είναι προχωρημένη εδώ και πολλά χρόνια και αποτελεί αντικείμενο συζήτησης μεταξύ πολλών ακαδημαϊκών. Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ θεωρείται από πολλούς ο σημαντικότερος πολιτικός στη νεότερη ιστορία της χώρας γιατί ύψωσε το ανάστημά του και οδήγησε τη Βρετανία σε μια μνημειώδη αντίσταση απέναντι στον Χίτλερ. Υπάρχουν βέβαια και ενστάσεις. Ο Τσόρτσιλ, υποστηρίζουν αρκετοί ιστορικοί, είχε το σθένος να κάνει το αυτονόητο. Ηγήθηκε δηλαδή των Βρετανών εναντίον του Χίτλερ τη στιγμή που ήταν όλοι πανέτοιμοι να αντισταθούν. Ίσως, αναφέρουν, η Μάργκαρετ Θάτσερ ή ο Τόνι Μπλερ να ήταν πιο σημαντικοί ηγέτες υπό μια άλλη οπτική. Η κ. Θάτσερ ηγήθηκε μιας προσπάθειας για να εκσυγχρονίσει τη χώρα χωρίς να έχει την ομοθυμία του έθνους, λαμβάνοντας σκληρές αποφάσεις και πηγαίνοντας κόντρα σε έναν αδιέξοδο συνδικαλισμό, σε κατεστημένα συμφέροντα και νοοτροπίες. Από την άλλη, ο Τόνι Μπλερ οδήγησε τη Βρετανία σε μια εξωστρεφή πολιτική στη Γιουγκοσλαβία και το Ιράκ, βγάζοντας τη Βρετανία από έναν λήθαργο εσωστρέφειας και επαναφέροντάς την στη διεθνή σκηνή ως ρυθμιστή των διεθνών εξελίξεων. Με λίγα λόγια, ένας ηγέτης μπορεί να είναι μεγάλος γιατί αίρεται στο ύψος των περιστάσεων, αλλά και γιατί κόντρα στις επιθυμίες της πλειοψηφίας καταφέρνει να πείσει τον λαό ότι υπάρχουν και άλλοι δρόμοι.


Ο Αναστασιάδης

Ο Νίκος Αναστασιάδης, τηρουμένων των αναλογιών, σε ποια κατηγορία θα μπορούσε να ενταχθεί; Πριν την εκλογή του, ίσως στη δεύτερη κατηγορία. Τότε έστελνε με αποφασιστικότητα σε όλους το μήνυμα ότι μπορεί να ανοίξει πολλούς άλλους δρόμους, δίνοντας εναλλακτικές επιλογές στον κυπριακό λαό. Τον Φεβρουάριο του 2013, ο λαός σε ποσοστό 57% του έδωσε αυτή την ευκαιρία. Όχι γιατί όλοι συμφωνούσαν μαζί του, όχι γιατί ξαφνικά τον αγάπησαν. Τον ψήφισαν γιατί οι περισσότεροι είχαν κουραστεί από την ανερμάτιστη οικονομική πολιτική του Δημήτρη Χριστόφια, από την αδιέξοδη πολιτική του Τάσσου Παπαδόπουλου στο Κυπριακό, από τον φόβο και τις ιδεοληψίες οι οποίες χαρακτήριζαν την πολιτική της χώρας μας την τελευταία δεκαετία. Η ψήφος προς τον Αναστασιάδη ήταν μια ψήφος ανοχής και ταυτόχρονα ελπίδας προς έναν πολιτικό που είχε πείσει και τον πλέον δύσπιστο ότι τουλάχιστον είχε τόλμη και όραμα να προχωρήσει. Δύο χρόνια μετά την εκλογή του έχει καταφέρει να πλησιάσει, έστω, τις προσδοκίες του κυπριακού λαού; Αρχή άνδρα δείκνυσι, έλεγαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι.

•  Σχεδόν 24 μήνες μετά την εκλογή του έχει αποδειχθεί ένας μεγαλόστομος τακτικιστής. Δεσμεύτηκε ότι δεν θα υπάρξει κούρεμα, ενώ όλα τα ενδεχόμενα ήταν ανοικτά, με αποτέλεσμα να εκτεθεί ανεπανόρθωτα ενώπιον του κυπριακού λαού. Χάραξε κόκκινες γραμμές στο Κυπριακό του στυλ «αν το Μπαρμπαρός παραβιάσει την κυπριακή ΑΟΖ αποχωρώ από τις συνομιλίες», με αποτέλεσμα να επιτρέψει στην Τουρκία να έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων, στον Έρογλου να κερδίζει εύκολα την επανεκλογή του και στα Ηνωμένα Έθνη να μας θεωρούν την αδιάλλακτη πλευρά.

•  Σχεδόν 24 μήνες μετά την εκλογή του, αντί να στείλει το μήνυμα ότι η χώρα απαλλάσσεται από το τέρας της διαπλοκής, διεκδικεί με κάθε τρόπο μια θέση στο πάνθεον των διαπλεκομένων. Πότε με τα λεφτά που έβγαλαν άρον-άρον οι συμπέθεροι πριν το κούρεμα, πότε με τα οικόπεδα ευκαιρίας της Αρχιεπισκοπής στους Καλογήρους, πότε με τα αεροπλανάκια του Λεμπέντεφ και του Λαζαρή, πότε με το δικηγορικό του γραφείο να εμπλέκεται σε πωλήσεις υποκαταστημάτων τραπεζών ή αεροπορικών εταιρειών.

•  Σχεδόν 24 μήνες μετά την εκλογή του είναι διάχυτη μια εικόνα τσαπατσουλιάς έως και ανικανότητας διαχείρισης. Είτε γιατί επέτρεψε στη Χρυστάλλα Γιωρκάτζη να ετοιμάσει τα συμβόλαια της διοικήτριας της Κεντρικής δίνοντας στον εαυτό της αύξηση, είτε γιατί έφερε το νομοσχέδιο για τις εκποιήσεις και επί έξι μήνες δεν μπορεί να φέρει στη Βουλή τα νομοσχέδια περί αφερεγγυότητας, είτε γιατί εξήγγειλε ανακατατάξεις στο Προεδρικό και ανακατατάξεις δεν είδαμε.

Τι ηγέτης;
        

Ένας ηγέτης, έλεγε ο Ναπολέων Βοναπάρτης, είναι κατά κύριο λόγο ντίλερ της ελπίδας. Με τις κινήσεις του Νίκου Αναστασιάδη τι ελπίδα έχουμε για λύση του Κυπριακού; Όλοι πλέον φοβόμαστε ότι στην ιστορία κινδυνεύει να μείνει ως ο ηγέτης που στήριξε τη λύση γενναία και με προσωπικό κόστος και τελικά χρεώθηκε την de jure διχοτόμηση. Προορισμός μιας ηγεσίας είναι η δημιουργία περισσότερων ηγετών και όχι οπαδών, έλεγε ο Ραλφ Νάντερ. Αυτό εξυπονοεί το ωρίμασμα ενός λαού, ώστε να καταστεί λιγότερο φοβικός, περισσότερο ορθολογιστής και αισιόδοξος ότι μπορεί να ξεπεράσει τις δυσκολίες. Για να το πετύχει αυτό ο Νίκος Αναστασιάδης, οφείλει να αναλάβει ξανά την πρωτοβουλία των κινήσεων και όχι να σέρνεται πίσω από τον ορυμαγδό των λαϊκιστών αυτής της χώρας.

• Χρειάζεται να αναλάβει την πρωτοβουλία κινήσεων στο Κυπριακό με το ΑΚΕΛ, είτε γιατί το θέλει είτε διότι δεν έχει άλλη επιλογή να κινηθεί δίπλα του σε μια προσπάθεια μιας έντιμης διευθέτησης. Τα κεντρώα εθνικιστικά κόμματα ουδέποτε θα τον στηρίξουν για δύο λόγους: πρώτον, γιατί απλούστατα διαφωνούν με τη φιλοσοφία της λύσης, δεύτερον, διότι μια λύση θα αφαιρέσει κάθε λόγο ύπαρξής τους.

• Απαιτείται να συμπεριφερθεί ως Πρόεδρος όλων των Κυπρίων. Οφείλει με εντιμότητα να απευθυνθεί και στους Τουρκοκυπρίους των οποίων είτε το θέλει είτε όχι είναι επίσης Πρόεδρος και να εξηγήσει την πολιτική του στο Κυπριακό και, κυρίως, να κάνει ανοίγματα προς το μέρος τους για να τους πείσει.

• Οφείλει να κινηθεί με αποφασιστικότητα προς την κατεύθυνση της εξυγίανσης της οικονομίας, έχοντας ως μότο του κάτι το αυτονόητο στις δυτικές κοινωνίες. Η ελεύθερη οικονομία, ο καπιταλισμός, αν το προτιμάτε, λειτουργεί με κανόνες και υπό τον αυστηρό έλεγχο του κράτους. Προς αυτή την κατεύθυνση, για να είμαστε και δίκαιοι, η δικαιοσύνη επί των ημερών του άρχισε να λειτουργεί και όπως ο ίδιος χαριτολογεί… γέμισαν τα νοσοκομεία με υποδίκους που θέλουν να αποφύγουν την καταδίκη.

• Οφείλει να συμβάλει στην κάθαρση του πολιτικού συστήματος, αλλά χρειάζεται και ο ίδιος κάποια στιγμή να μιλήσει και να κάνει παραδοχές. Και για τα λεφτά του Βγενόπουλου προς το κόμμα και για τα συνεχή λάθη με το πρώην δικηγορικό του γραφείο.

Είναι επιβεβλημένο


Εν ολίγοις είναι επιβεβλημένο, Πρόεδρε, να αντιληφθείς, αν θέλεις να διασωθείς ως ηγέτης, ότι δεν μπορείς να τα έχεις καλά με όλους. Δεν μπορείς να γίνεις Τσόρτσιλ για να έχεις έναν λαό πίσω σου, δεν μπορείς να γίνεις Μακάριος για να σε ψηφίζει το 95% του κόσμου. Μπορείς όμως να μείνεις ως ο Νίκαρος που κατάφερε να ακολουθήσει με επιμονή τον δρόμο του ρεαλισμού, της διαφάνειας και του εκσυγχρονισμού, γιατί μπόρεσε τελικά να πείσει τον λαό του ότι είχε δίκαιο. Ποτέ μην αμφιβάλεις για αυτό που είπε κάποτε η Μάργκαρετ Μιντ, "ότι μια σκεπτόμενη και ευαισθητοποιημένη ομάδα ανθρώπων μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Για την ακρίβεια, αυτό είναι το μόνο πράγμα που ιστορικά είναι αποδεδειγμένο". Ίσως να μην τα καταφέρεις, ίσως να σε δικαιώσει μόνο η ιστορία. Αν όμως επιμένεις σε αυτή τη φύρδην μίγδην πολιτική, απλώς κάποια στιγμή θα φύγεις και όλοι θα σε θυμούνται για τα σκάνδαλα και τα σκανδαλάκια που σήμερα ροκανίζουν ανηλεώς την εικόνα που με τόσο κόπο έκτισες τα τελευταία 30 χρόνια.

Τι καταλύτης είναι το φυσικό αέριο;

Έχουμε στρατηγική για το φυσικό αέριο; Έχω την εντύπωση ότι όλοι συμφωνούμε σε κάτι. Ότι το αέριο είναι καταλύτης σε κάτι. Διαφωνούμε βέβαια ως προς τι. Στην Κύπρο, μετά τον καθορισμό της ΑΟΖ και την έναρξη των γεωτρήσεων, επικράτησαν δύο σχολές σκέψεις:

·        Η πρώτη θεώρησε και θεωρεί το φυσικό αέριο ως καταλύτη για την επίλυση του Κυπριακού. Τα έσοδα από το αέριο, εάν και όταν βρούμε ικανοποιητικές ποσότητες, θα βοηθήσουν τόσο τους Ε/Κ και τους Τ/Κ να λύσουν τα σοβαρά οικονομικά τους προβλήματα και την ίδια στιγμή η Τουρκία διά της συμμετοχής της στο δίκτυο μεταφοράς του αερίου μέσω αγωγών θα επιτρέψει να υπάρξει μια λύση λειτουργική στην Κύπρο.

·        Η δεύτερη σχολή σκέψης είδε το φυσικό αέριο ως ένα εργαλείο ενίσχυσης της κρατικής μας οντότητας, με το αέριο να αναβαθμίζει την γεωπολιτική μας ισχύ με  κτίσιμο συμμαχιών στην περιοχή (με Αίγυπτο και Ισραήλ), ούτως ώστε να οδηγήσουμε την Τουρκία στη γωνιά και να επιβάλουμε τη δίκαιη λύση που θέλουμε στο Κυπριακό. Με βάση αυτή τη λογική δεν πρέπει να μπει στο τραπέζι η όδευση αγωγού μέσω Τουρκίας, αλλά οφείλουμε να κατασκευάσουμε είτε τερματικό είτε υποθαλάσσιο αγωγό, για να μεταφέρουμε το αέριο μέσω Ελλάδας στην Ευρώπη.

Στατική ανάλυση

Από τη μια λοιπόν η ρεαλιστική σχολή, που συνυπολογίζοντας τα υπέρ και τα κακά, τα δίκαια και τα άδικα, αν το επιθυμείτε, συγκατανεύει σε έναν λογικό συμβιβασμό, και από την άλλη οι θιασώτες της σκληρής γραμμής, οι οποίοι επιμένουν σε πλήρη επανόρθωση της αδικίας που έγινε στην Κύπρο. Αν θυμάστε, οι δύο αυτές γραμμές αντιπαρατάχθηκαν και πάλιν αρχές της δεκαετίας του αιώνα: οι μεν έβλεπαν την ένταξή μας στην ΕΕ ως καταλύτη για λύση του Κυπριακού, ικανοποιώντας το αίτημα για ασφάλεια μεταξύ των Ελληνοκυπρίων και το αίτημα για πολιτική ισότητα μεταξύ των Τ/Κ. Οι δε, ως ενίσχυση της κρατικής μας οντότητας για να μπορέσουμε πιο ισχυροί με δεκάδες βέτο στο οπλοστάσιό μας να οδηγήσουμε την Τουρκία σε υποχώρηση.

Πρόκειται και στις δύο περιπτώσεις για μια στατική ανάλυση. Όλοι θεωρούμε ότι η Κύπρος μπορεί να σταθμίζει τα δεδομένα με βάση τα δικά της συμφέροντα, τα οποία ως θέσφατα οι τρίτοι οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη.

Προφανώς η ανάλυσή μας πάσχει για τους πιο κάτω λόγους:

·        Πρώτον, οι ποσότητες φυσικού αερίου που διαθέτει η Κύπρος δεν την καθιστούν κυρίαρχο παίκτη στην περιοχή. Το Ισραήλ διαθέτει 35 τρισ. κυβ. πόδια φυσικού αερίου και η Αίγυπτος 77 τρισ. Το παιχνίδι είναι βεβαίως πολύ μεγαλύτερο εάν σταθμίσει κανείς σε αυτό και τα τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου του Ιράκ και του Ιράν.

·        Δεύτερον, η κατασκευή τερματικών και η όδευση αγωγών φυσικού αερίου έχει άμεση σχέση με τη βιωσιμότητά τους, ιδιαίτερα από τη στιγμή που εμείς ως χώρα δεν είμαστε σε θέση να συμμετέχουμε στην επένδυση. Οι λύσεις που δίνονται συνήθως είναι εμπορικές και δεν βασίζονται στα εθνικά συμφέροντα τοπικών παικτών, ιδιαίτερα εάν τελούν υπό καθεστώς χρεοκοπίας.

·        Τρίτον, η εκμετάλλευση του φυσικού αερίου, ειδικά όταν αυτό εξορύσσεται από μεγάλα βάθη όπως είναι η Λεβαντίνη, έχει άμεση σχέση με την τιμή του πετρελαίου και του φυσικού αερίου παγκοσμίως. Αν η τιμή του φυσικού αερίου είναι σήμερα στα 4 δολάρια και το αέριο του οικοπέδου 12 χρειάζεται να πωλείται προς 5 για να έχει κέρδος π.χ. η Noble, γιατί να το βγάλει προς ζημιά της; Αν το LNG πωλείται σήμερα προς 10 δολ. ενώ η κατασκευή ενός τερματικού στην Κύπρο θα απαιτεί να το πωλούμε προς 14 δολ., για να κάνει απόσβεση την τεράστια επένδυσή του ποιος θα το κατασκευάσει; Αν τα αποθέματα στα οικόπεδα 10-11 είναι μικρά η TOTAL σαφέστατα δεν θα προχωρήσει σε εξόρυξη τους.

Ο καταλύτης

Με λίγα λόγια, το φυσικό αέριο δεν μπορεί να είναι κανενός είδους καταλύτης εκτός κι αν αρχίσουμε να συνυπολογίζουμε τόσο τους οικονομικούς όσο και τους γεωγραφικούς παράγοντες που το επηρεάζουν. Αν λοιπόν σοβαρά σκεπτόμενοι λάβουμε υπόψη τις γεωπολιτικές παραμέτρους της περιοχής και τις αυξομειώσεις στις τιμές των ενεργειακών πόρων, τότε μόνο ένα στέρεο συμπέρασμα συνάγεται. Ότι αν βρούμε φυσικό αέριο, θα πρέπει να το πωλήσουμε σε μια τιμή που θα μειώνει το ρίσκο όλων των επίδοξων επενδυτών. Προς αυτή την κατεύθυνση δύο δρόμοι υπάρχουν: Είτε θα πάει στην Αίγυπτο, είτε στην Τουρκία.

·        Το πλεονέκτημα της Αιγύπτου είναι ότι το θέλουν τώρα και δεν λαμβάνουν υπόψη τη λύση ή μη λύση του Κυπριακού. Το μειονέκτημα -πέρα από την πολιτική αστάθεια στη χώρα- είναι ότι θέλουν για τα επόμενα χρόνια γύρω στα 5 τρισ. κυβ. μέτρα, διότι όπως ήδη λέχθηκε, η χώρα αυτή έχει τεράστια δικά της αποθέματα.

·        Το πλεονέκτημα της Τουρκίας είναι ότι διαθέτει μια δική της τεράστια αγορά, έτοιμη να απορροφήσει μεγάλες ποσότητες χωρίς χρονικούς περιορισμούς. Την ίδια στιγμή μέσω Τουρκίας είναι δυνατόν το φυσικό αέριο της Κύπρου να οδεύσει στην Ελλάδα και την υπόλοιπη Ευρώπη προσδίνοντας έτσι στα κοιτάσματα της Λεβαντίνης και ευρωπαϊκή διάσταση, αφού θα συντελέσουν στην απεξάρτηση της ΕΕ από το ρωσικό αέριο. Το μειονέκτημα της επιλογής της Τουρκίας είναι ότι παραμένει άλυτο το Κυπριακό.

Το πρόβλημα

Με λίγα λόγια τι μας εμποδίζει σήμερα να δούμε στο πλαίσιο μια δυναμικής ανάλυσης τα πραγματικά μας συμφέροντα; Η εισβολή και η κατοχή της Κύπρου από την Τουρκία είναι σαφώς τεράστιο πρόβλημα. Ο ηγεμονικός ρόλος που με κάθε τρόπο θέλει να διαδραματίσει η Τουρκία στην περιοχή επίσης μας φοβίζει. Μπορούμε λοιπόν να μείνουμε προτάσσοντας του δύο αυτούς σοβαρούς λόγους στη γραμμή της πλήρους αντιπαράθεσης με την Τουρκία, ελπίζοντας ότι κάποτε στο ρινγκ ο Κύπριος παλαιστής της κατηγορίας φτερού μπορεί να νικήσει τον Τούρκο παλαιστή βαρέων βαρών. Υπάρχει και άλλος τρόπος. Να αλλάξουμε και αγώνισμα και γήπεδο. Να τρέξουμε με τον βαρέων βαρών στο αγώνισμα των 100 μέτρων. Για να λέμε την αλήθεια αυτό το πετύχαμε το 2004 διά της ένταξής μας στην ΕΕ. Επιμένουμε ωστόσο να θεωρούμε ότι η Ευρώπη είναι ένα κλειστό ρινγκ πυγμαχίας και όχι ένα ανοικτό γήπεδο για αγώνες δρόμου. Βεβαίως όπως πάντα υπάρχει και ο τρίτος δρόμος. Αυτός που καταργεί τον αδιέξοδο ανταγωνισμό και κινείται στη λογική της συνεργασίας και αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Αυτό το δρόμο προς το παρόν ούτε η Τουρκία ούτε κι εμείς μπορούμε να ακολουθήσουμε.

Η απόλυτη αλήθεια του Θεού

Τι νομίζετε ότι είχε οπλίσει με τόση αποφασιστικότητα τα χέρια των τριών νεαρών μουσουλμάνων οι οποίοι αφαίρεσαν τη ζωή 12 δημοσιογράφων, σκιτσογράφων και αστυνομικών στα γραφεία του περιοδικού Charlie Hebdo στο Παρίσι; Η δικαιολογία ότι πρόσβαλαν τον προφήτη Μωάμεθ με τα σκίτσα τους δεν ηχεί στα δικά μου αυτιά αρκούντως ικανοποιητική. Για να σκοτώσεις μαζικά κάποιους συνανθρώπους σου, έχω την εντύπωση ότι χρειάζεται κάτι παραπάνω από μια δικαιολογία, εάν βεβαίως δεν είσαι ψυχοπαθής, οπότε έχεις και το ακαταλόγιστο.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση νομίζω ότι η δικαιολογία που πρόβαλαν οι τρεις δολοφόνοι έχει ένα πιο στέρεο υπόβαθρο. Προφανώς εδράζεται στην πίστη ότι η ενέργειά τους διέπεται από μιαν αδιαφιλονίκητη αλήθεια. Πιστεύουν σε μιαν αγία και καθολική ιδεολογία, θρησκεία ή θεότητα  στο όνομα της οποίας ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Αυτή η κατηγορία των ανθρώπων, στους οποίους δεν περιλαμβάνονται μόνο οι φανατικοί μουσουλμάνοι, θεωρεί ότι οι ιδέες έχουν περισσότερα δικαιώματα από τους ανθρώπους.

Το υπόβαθρο

Τι κάνει έναν άνθρωπο φανατικό; Τι τον κάνει δηλαδή να πιστεύει ότι αυτός και οι ομοϊδεάτες του κατέχουν την μία και μοναδική αλήθεια, εν ονόματι της οποίας μπορούν να δρουν ασύμμετρα; Η απάντηση είναι απλή: η μη επίγνωση της άγνοιάς τους. Τι είναι αυτό όμως που μπορεί να συγκαλύψει την άγνοια οπλίζοντας ακόμα και τον πιο απλοϊκό άνθρωπο με την πανοπλία της αλήθειας, καθιστώντας τον εκφερόμενο λόγο του άτρωτο και αδιαφιλονίκητο; Καταρχάς θα πρέπει να λεχθεί ότι ένα μοναχικό άτομο χωρίς μόρφωση δεν μπορεί να είναι απόλυτο. Πρέπει να ανήκει σε ένα σύνολο, σε μια αγέλη, σε μια ορδή, σε ένα στρατευμένο κόμμα, σε ένα θρησκευτικό τάγμα, σε χώρους δηλαδή όπου η συλλογικότητα υπερισχύει κατά κράτος της ατομικότητας. Υπάρχει όμως και μια άλλη προϋπόθεση: Η ομάδα αυτή πρέπει να έχει μια βίβλο, ένα ευαγγέλιο, ένα κοράνι, ένα εγχειρίδιο λεπτομερούς καθημερινής πρακτικής, ένα βιβλίο το οποίο να λέει στους ακολούθους «Τι πρέπει να κάνουμε» για να επικρατήσουμε, να σώσουμε την ψυχή μας, να πάμε στον εν ουρανοίς ή να δημιουργήσουμε έναν επίγειο Παράδεισο. Πίσω από αυτό το βιβλίο βρίσκεται πάντα ένας διανοούμενος ηγέτης με μεταφυσικές ιδιότητες. Κάποιοι τον λένε Γιαχβέ, κάποιοι Χριστό, κάποιοι Μωάμεθ, κάποιοι Βούδα, κάποιοι Στάλιν, κάποιοι Μάο, κάποιοι Χίτλερ, κάποιοι Κιμ Ιλ Σουγκ.

Με αυτό τον τρόπο οι ατομικά άσχετοι γίνονται συλλογικά σχετικοί και ως κύμβαλα αλαλάζοντα μετατρέπονται σε εκτελεστικά όργανα κάποιων προφητών αυτού του κόσμου ή ενός άλλου μεταφυσικού, ο οποίος υπόσχεται ιδεολογικά πιλάφια και μια κατάσταση ακατάσχετης αναλγητικής νιρβάνας που διανθίζεται με αφροδισιακά επιδόρπια με κύρια πιάτα, παρθένες, χανουμάκια και αγγελάκια.       

 Όλοι αυτοί οι κοινωνοί της αδιαμφισβήτητης αλήθειας ξεκινούν ως πιστοί, ως οπαδοί και εξελίσσονται σταδιακά σε φανατικούς που είναι έτοιμοι να σου πάρουν το κεφάλι αν αμφισβητήσεις την αλήθεια τους. Πώς φτάσαμε ώς εδώ; Πάρτε ως παράδειγμα τον χριστιανισμό, μια θρησκεία που ξεκίνησε υπό καλές προϋποθέσεις, αφού είχε ως υπόβαθρο μεταξύ άλλων και την ελληνική φιλοσοφία. Ο Απόστολος Παύλος, που υπήρξε θεμελιωτής αυτής της θρησκείας, γνώριζε τις θέσεις του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, γνώριζε τους Κυνικούς και κυρίως τους Στωικούς φιλοσόφους. Από τα χείλη αυτού του διανοούμενου ανθρώπου εκστομίστηκε εκείνο το επαναστατικό για την εποχή «ουκ ένι άρσεν ή θήλυ ή δούλος ή ελεύθερος….», ρήση που χρειάστηκαν 1.800 χρόνια για να επαναβεβαιωθεί από τη Γαλλική Επανάσταση. Πού κόλλησαν οι χριστιανοί; Στη σύνοψη της φιλοσοφικής τους προσέγγισης, κατά την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο το 325 μ.Χ., δυστυχώς προχώρησαν στη δημιουργία ενός αμετακίνητου δόγματος το οποίο περιγράφηκε σε ένα βιβλίο: στην Καινή Διαθήκη. Κατά τα επόμενα 1.000 χρόνια όποιος τολμούσε να αμφισβητήσει τις αλήθειες του βιβλίου αυτού καιγόταν στην πυρά της Ιεράς Εξέτασης. Εθεωρείτο αιρετικός και αποδιοπομπαίος. Στο όνομα της απόλυτης αλήθειας αυτού του βιβλίου έγιναν σταυροφορίες, χύθηκαν ποταμοί αίματος και αναπτύχθηκε ένας απόλυτος ρατσισμός για όλους τους άλλους λαούς οι οποίοι θεωρήθηκαν και ακόμα θεωρούνται υποδεέστεροι. Τη σκυτάλη από τους χριστιανούς του Μεσαίωνα πήραν σήμερα οι μουσουλμάνοι. Οι σημερινοί τζιχαντιστές δεν διαφέρουν από τους σταυροφόρους, με μόνη διαφορά ότι οι δεύτεροι έχουν μεταμορφωθεί σε διευθυντές χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, σε στρατηγούς υπερσύγχρονων στρατών, σε επικεφαλής μυστικών υπηρεσιών και σε διευθυντές πετρελαϊκών εταιρειών. Οι σύγχρονοι σταυροφόροι μέσω της νεοαποικιακής τους πολιτικής εγκαθιδρύουν και στηρίζουν διεφθαρμένα καθεστώτα και ελίτ συντείνοντας με αυτό τον τρόπο στην άνοδο του εθνικισμού και του φανατισμού στις χώρες που εκμεταλλεύονται.

Το νήμα

Με λίγα λόγια ο κόσμος σήμερα ακόμα κατατρύχεται μέσα από αδιέξοδα δόγματα επιβεβαιώνοντας αυτό που έχει πει κάποτε ο Βολταίρος. Ότι δηλαδή «η αμφιβολία δεν είναι μια ευχάριστη κατάσταση, αλλά η βεβαιότητα είναι εξωφρενική». Η αμφιβολία ωστόσο μπορεί να είναι σύντροφος μόνο των πεπαιδευμένων, των φιλομαθών και των φιλέρευνων ανθρώπων. Αυτοί δεν επαναπαύονται με την κατάσταση βεβαιότητας που σου επιτρέπει να κοιμάσαι ήσυχος τα βράδια γνωρίζοντας ποιος είσαι, πού πας και τι έχεις να αντιμετωπίσεις. Γι’ αυτούς η μόνη σιγουριά που υπάρχει εξαντλείται στην προσμονή του κρίσιμου εκείνου ραντεβού που θα έχουν σε κάποια χρόνια με τα σκουλήκια. Τουλάχιστον όμως ας καταλήξουμε σε αυτό που έλεγε ο ΄Οσκαρ Γουάιλντ: Ότι «η αγνή και απλή αλήθεια είναι σπάνια αγνή και ποτέ απλή». Ας ξαναβρούμε το νήμα που μας κληροδότησε  η αρχαία ελληνική σκέψη και ως άλλοι Προμηθείς ας συνεχίσουμε να αμφισβητούμε το μονοπώλιο των Θεών.

Ο Σωκράτης έλεγε «εν οίδα ότι ουδέν οίδα» και δίδασκε ότι «μια ανεξερεύνητη ζωή δεν αξίζει να τη ζεις». Η εξερεύνηση της ζωής μας ή όπως το έλεγε ο Κορνήλιος Καστοριάδης «η συνεχής προσπάθεια για προσδιορισμό των ορίων της ύπαρξής μας», πρέπει να αποτελεί συνεχή στόχο για τον κάθε άνθρωπο σε μια προσπάθεια να γίνει καλύτερος και κοινωνικά επαρκέστερος. Αυτή η συνεχής εξερεύνηση στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία είχε ως αιχμή του δόρατος μια και μοναδική λέξη: την απορία. Πρόκειται για μια λέξη που εκφράζει την αντιφατική κατάσταση στην οποία βρίσκεται ένας άνθρωπος ο οποίος είναι στάσιμος ελλείψει διόδου, αλλά αναζητεί πέρασμα ή όπως λέμε και στη φιλοσοφία είναι η κατάσταση κατά την οποία ο φιλόσοφος δεν μπορεί να δώσει απάντηση σε κάποιο φιλοσοφικό ερώτημα, επειδή έχει φτάσει σε αντίφαση ή επειδή δύο αντίθετες προτάσεις φαίνονται εξίσου πειστικές.

Τα ερωτήματα περί της καταγωγής των Όντων από την εποχή του Θαλή του Μιλήσιου μέχρι τον συγκαιρινό μας Στίβεν Χόκιγκ είναι σχεδόν πανομοιότυπα και κυρίως αναπάντητα. Έχουν όμως ένα κοινό στοιχείο. Αναζητούν την αλήθεια, όχι μέσα από δόγματα και αδιαμφισβήτητες μεταφυσικές αλήθειες, αλλά μέσα από την αέναη διαλεκτική αναζήτηση της επιστημονικής έρευνας. Ο Θαλής αναζήτησε εν ολίγοις την αλήθεια μακριά από θρησκευτικές πεποιθήσεις, ανοίγοντας τον δρόμο στην πρωτόγονη μεν, επιστημονική έρευνα δε. Τη σκυτάλη από τον Ηράκλειτο, τον Αριστοτέλη, τον Γαλιλαίο, τον Βολταίρο, τον Μαρξ πήρε ο Στίβεν Χόκιγκ ο οποίος σε μια διάλεξη το 2013 στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας (Caltech) με τίτλο «Η καταγωγή του Σύμπαντος» σήκωσε πολλή σκόνη. Ξεκίνησε την ομιλία του αναφερόμενος σε μυθολογικές και θεολογικές προσεγγίσεις σχετικά με την ύπαρξη του κόσμου καθώς και σε υπαρξιακά ερωτήματα όπως: «Γιατί βρισκόμαστε εδώ;», «Τι έκανε ο Θεός πριν από τη γέννηση του Σύμπαντος; Μήπως προετοίμαζε την κόλαση για όσους κάνουν τέτοιες ερωτήσεις»;

Τι μάθαμε;

Με λίγα λόγια, από την εποχή του Θαλή μέχρι την εποχή του Χόκιγκ μπορεί να μην έχουμε όλες τις απαντήσεις, αλλά με οδηγό την απορία, που πολλές φορές μεταμφιέζεται σε αμφιβολία, ενίοτε δε εκτρέπεται σε ύβρη, κάτι μάθαμε. Ότι για παράδειγμα όταν πέφτει κεραυνός δεν θύμωσε ο Δίας, αλλά κάποια σύννεφα με αρνητικά φορτία συγκρούονται. Μάθαμε ότι η γη κινείται και ότι δεν χρειάζεται να καίμε τους ανθρώπους που το υποστηρίζουν. Μάθαμε ότι ο άνθρωπος δεν είναι πλασμένος από πηλό και σάλιο του Θεού, αλλά αποτελείται από νευρώνες, διαθέτει DNA και ότι υπάρχουν άλλοι άνθρωποι (και όχι μόνον ο Θεός) που μπορούν να κατασκευάσουν ανθρώπους, αν το θελήσουν. Μάθαμε ότι η γνώση είναι το υβρίδιο της απελευθέρωσης και η παιδεία ο ακρογωνιαίος λίθος του ευ ζην. Μάθαμε ότι σε αυτόν τον κόσμο υπάρχουν πολλοί προφήτες, μερικοί θεοί, λίγοι υδραυλικοί και άπειροι πολιτικοί. Ο καθένας μπορεί να επιλέγει αυτόν της αρεσκείας του αν κρίνει ότι του κάνει τη ζωή ευκολότερη ή καλύτερη. Ουδείς όμως είναι υπεράνω κριτικής.  Αν το κατανοήσουμε αυτό, ίσως επιτρέψουμε και σε κάποιους σκιτσογράφους να σατιρίζουν τη μίζερη καθημερινότητά μας αφήνοντας να ανθίσει πού και πού κανένα χαμόγελο.    

Πρόεδρε επιτέλους προχώρα

Η κίνηση του Προέδρου Αναστασιάδη να υπαναχωρήσει από την κόκκινη γραμμή ότι το φυσικό αέριο δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο των συνομιλιών πριν από την επίλυση του Κυπριακού, δεν ήταν λανθασμένη. Απεναντίας δείχνει ότι η λογική του ρεαλισμού δεν εξέλιπε παντελώς από το Προεδρικό Μέγαρο, μια λογική που συμβαδίζει άλλωστε με τη συντριπτική πλειοψηφία των σκεπτόμενων Κυπρίων. Οι οποίοι, ακόμα και μέσα από δημοσκοπήσεις, θεωρούν ότι το φυσικό αέριο είναι ένα όπλο το οποίο -πέρα από την έξοδό μας από την οικονομική κρίση- η Κυπριακή Δημοκρατία οφείλει να χρησιμοποιήσει για να πετύχει και καλύτερη λύση στο Κυπριακό.

Δυστυχώς ο κ. Πρόεδρος, όταν προχωρούσε στη χάραξη της κόκκινης του γραμμής, δεν θέλησε να ακούσει το κυρίαρχο αυτό μήνυμα της κυπριακής κοινωνίας, τείνοντας μάλλον ους προς την πατριωτική χορωδία του κυπριακού μαξιμαλισμού η οποία υπό τις καλύτερες των περιστάσεων δεν εκπροσωπεί καν το 20% του κυπριακού λαού σύμφωνα πάντα με δημοσκοπήσεις. Οι φωνασκούντες Οικολόγοι κινούνται πέριξ του 1%. Ο εθνεγέρτης Γιαννάκης Ομήρου μόλις πλησιάζει το 4%, ο ειδικός επί των προπωλήσεων φυσικού αερίου Γιώργος Λιλλήκας μόλις ακουμπά το 5% και ο Πρίγκιψ Νικόλαος διά του επισήμου ΔΗΚΟ το 7%.

Είδαμε δυστυχώς όλη αυτή την περίοδο έναν Πρόεδρο που εξελέγη με το 57% των ψήφων του κυπριακού λαού, με τα μεγαλύτερα ποσοστά μετά τον Μακάριο Γ΄ να επιχειρεί να γίνει Μακάριος Δ΄ σε μια απέλπιδα προσπάθεια να αποσπάσει το χειροκρότημα των κομμάτων του εθνικιστικού Κέντρου το οποίο δεν έχει, ή μάλλον δεν θέλει να έχει, πρόταση στο Κυπριακό.

Εκεί δηλαδή που ο Πρόεδρος είχε λόγω προτέρου έντιμου βίου στο Κυπριακό τη δυνατότητα να ανακτήσει την πρωτοβουλία κινήσεων, να φέρει σε δύσκολη θέση τον Έρογλου και να τον γελοιοποιήσει στις επικείμενες Τ/κ εκλογές, καταντήσαμε όλοι να ακούμε τον Τ/Κ ηγέτη να μας προσκαλεί σε διάλογο αφήνοντας ολόκληρη τη διεθνή κοινότητα να διαπορεί: ποιος τελικά θέλει λύση στο Κυπριακό;

Εν ολίγοις η αναστολή της συμμετοχής μας στις συνομιλίες λόγω navtex οδήγησε στην απώλεια της πρωτοβουλίας κινήσεων. Παρόμοιο παιχνίδι, ως γνωστόν, έπαιξε η Τουρκία και το 2011 με τη γεώτρηση της Noble. Και τότε εξέδωσε navtex και τότε έστειλε το Πίρι Ρέις συνοδευόμενο από αντιτορπιλικά. Ο Χριστόφιας όμως τότε το χειρίστηκε καλύτερα, ακόμα κι αν δεχτούμε ότι τα γεωπολιτικά δεδομένα τότε δεν ήταν τόσο περίπλοκα όσο σήμερα.

Η Τουρκία σήμερα, παρά τη σοβαρή κίνηση που έστω και καθυστερημένα έκανε ο Πρόεδρος να διασυνδέσει το αέριο με την ουσία της λύσης του Κυπριακού, έχει την πρωτοβουλία κινήσεων και θα επιλέξει μέσω της όποιας navtex ή του όποιου «Barbaros» να επιστρέψει στις συνομιλίες, όποτε την βολεύει εσωτερικά αλλά και γεωπολιτικά, αν παρακολουθήσουμε τις κινήσεις της στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου.

Το άσχετο

Ας πούμε και κάτι άσχετο: Οι τιμές του φυσικού αερίου σήμερα κάνουν το όποιο  αέριο βρίσκεται στα έγκατα της Λεβαντίνης πρακτικά μη εμπορεύσιμο. Το φυσικό αέριο τόσο της Κύπρου, όσο και του Ισραήλ απαιτούν τιμές πάνω από 5 δολάρια το κυβικό μέτρο. Σήμερα οι τρέχουσες τιμές είναι γύρω στα 4 δολάρια. Αν η πτώση της τιμής του πετρελαίου συνεχισθεί, τότε θα υπάρξει και περαιτέρω πτώση της τιμής του φυσικού αερίου. Ήδη μεγάλες εταιρείες εγκαταλείπουν μικρά κοιτάσματα (π.χ. στην Αίγυπτο) και ματαιώνουν σχέδια για κατασκευή πανάκριβων τερματικών. Ήδη  η TOTAL, όσο κι αν ο κ. Λακκοτρύπης δεν το λέει, ανέστειλε τη γεώτρησή της για ένα χρόνο στα οικόπεδα 10-11 με πιθανή προοπτική να τα εγκαταλείψει. Το ίδιο ίσως θα έκανε και η ΕΝΙ αν δεν ήταν δεσμευμένη με εξαμηνιαίο συμβόλαιο με πλατφόρμα μετά την πρώτη απογοητευτική γεώτρηση. Το παιγνίδι είναι ακόμα μεγαλύτερο αν δούμε την πρακτική του OPEC. Ρίχνουν τις τιμές γιατί δεν θέλουν να απειληθούν από το shale oil & gas ενώ παράλληλα τιμωρείται και ο Πούτιν που από την πτώση των τιμών έχει απώλειες της τάξης του 25% στον προϋπολογισμό του 2015.

Μπροστά στα συνταρακτικά αυτά νέα οι κύριοι Γιώργος Λακκοτρύπης και Τούλλα Ονουφρίου αγωνίζονται να εξεύρουν ευρωπαϊκούς πόρους για να κατασκευάσουν υποθαλάσσιο αγωγό Ισραήλ - Κύπρου - Ελλάδας - Ρώμης 1.240 ναυτικών μιλίων σε σεισμογενή περιοχή, ύψους 30 δισ. δολαρίων, ενώ ο Πρόεδρος παρασύρεται σε γεωπολιτικούς άξονες μεταξύ Αιγύπτου - Ισραήλ για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε την τουρκική επιθετικότητα. Κανείς δεν μπορεί πλέον να δει τα πράγματα μέσα από την απλή λογική, με την ευχή βέβαια ότι θα ανακάμψουν και οι τρέχουσες τιμές του πετρελαίου: Ότι: α) Η πιο φθηνή όδευση των αγωγών είναι μέσω Τουρκίας. Β) Αν ο αγωγός οδεύσει βόρεια και όχι νότια προς την Αίγυπτο θα μπορέσουν και οι Κύπριοι να αποκτήσουν δική τους φθηνή ενέργεια. Γ) Αν ο αγωγός οδεύσει βόρεια πέρα από την τεράστια αγορά της Τουρκίας θα εξυπηρετήσουμε και την αγορά της Ελλάδας και ίσως της Ευρώπης και μόνον έτσι η Λεβαντίνη θα μπορέσει να αποτελέσει εναλλακτική επιλογή τροφοδοσίας για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αντί να τα λέμε εμείς αυτά, σας ενημερώνω ότι τα αράδιασε ο Ταγίπ Ερντογάν τον περασμένο Δεκέμβριο στην επίτροπο Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ Φεντερίκα Μογκερίνι και την άφησε κυριολεκτικά σύξυλη!  

Μπροστά στο τουρκοκυπριακό ψευδοκράτος

Είναι πολύ εύκολο για έναν Ε/Κ δημοσιογράφο να γράψει για την παράνομη ανακήρυξη του «κράτους» των Τ/Κ στον βορρά το 1983: Η Τουρκία εισέβαλε το 1974, έδιωξε 200.000 πρόσφυγες από τις πατρογονικές τους εστίες, ανακήρυξε ψευδοκράτος και έκτοτε επιβάλλει τετελεσμένα και εποικίζει το βόρειο τμήμα της Κύπρου.

Το ίδιο εύκολο θα ήταν και το εγχείρημα ενός Τ/Κ δημοσιογράφου από την αντίπερα όχθη: Οι Ε/Κ από τη γένεση της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν σεβάστηκαν τους Τ/Κ. Επιχείρησαν να αλλάξουν το Σύνταγμα και στη συνέχεια προσπάθησαν να απομονώσουν τους Τ/Κ στους θύλακες διεκδικώντας με πάθος την Ένωση με την Ελλάδα. Μετά το πραξικόπημα, η ειρηνευτική εκστρατεία της Τουρκίας έσωσε την τ/κ κοινότητα από τον εξανδραποδισμό.
Με λίγα λόγια τόσο οι Ε/Κ όσο και οι Τ/Κ είναι σε θέση επικαλούμενοι (συνήθως επιλεκτικά) νόμους και πολιτικές συνθήκες να δικαιολογήσουν με πειθώ πώς φτάσαμε στη δεύτερη διχοτόμηση του 1983 (η πρώτη επισυνέβη το 1963 όταν οι Τ/Κ αποχώρησαν από την κυβέρνηση Μακαρίου). Συζητώντας πάνω σε αυτή τη βάση τα τελευταία 50 χρόνια καταλήξαμε πουθενά; Υπάρχει περίπτωση να λυθεί ποτέ το Κυπριακό με τέτοιου είδους προσεγγίσεις;

Αυτό που είναι δύσκολο τόσο σε έναν Ε/Κ όσο και έναν Τ/Κ δημοσιογράφο ή και πολιτικό είναι να αναλάβει να εξηγήσει τις ευθύνες που είχε η δική του κοινότητα σε σχέση με την κατάσταση που επικρατεί σήμερα. Ομολογουμένως δεν υπάρχουν πολλοί που το επιχειρούν ένθεν και ένθεν του οδοφράγματος. Όσοι δε το κάνουν γίνονται εύκολα θύματα σε κατηγορίες που φθάνουν μέχρι και την εσχάτη προδοσία. Αυτή η αυτοκριτική όμως επιβάλλεται όχι τόσο για πολιτικούς λόγους, όσο για ανθρώπινους καθαρά λόγους. Η αυτοκριτική οδηγεί στη δημιουργία καλύτερων ανθρώπων, αφού έρχονται πολύ πιο κοντά σε αυτό που έλεγε ο Σωκράτης: Γνώθι σ’ αυτόν. Προεκτείνεται επίσης σε αυτό που προσέθεσαν ο Πλάτων και ο Ζήνων ο Κιτιεύς: Για να έχεις γνώμη πρέπει πρώτα να έχεις γνώση. Η γνώση δε που ξεκινά από τον εαυτό μας και εξακτινώνεται σε άλλα αντικείμενα βρίσκεται πολύ κοντά σε αυτό που αποκαλούμε παιδεία. Ο άνθρωπος δηλαδή που ξέρει να κάνει αυτοκριτική είναι πρωτίστως καλλιεργημένος άνθρωπος. Κατ’ επέκταση δεν μπορεί να έχει ιδεολογικές αγκυλώσεις, αφού είναι ένας πεπαιδευμένος και μορφωμένος άνθρωπος.
Όσοι λοιπόν εξακολουθούν να αναρωτιούνται γιατί δεν λύνεται το Κυπριακό (ή γιατί είναι τόσο διεφθαρμένη η κοινωνία μας) η απάντηση είναι μάλλον απλή: Ο εχθρός είναι μέσα μας. Μας λείπει η απαραίτητη παιδεία και απέχουμε πάρα πολύ από το να χαρακτηριστούμε μια πολιτισμένη κοινωνία γιατί αναζητούμε την αλήθεια μόνο μέσα από την κριτική που ασκούμε στους άλλους.

Τα σχολεία

Στα δημόσια σχολεία στον νότο αλλά και στα σχολεία στον βορρά έγιναν εκδηλώσεις με αφορμή την επέτειο της ανακήρυξης του «κράτους» των Τ/Κ. Καταδικαστικές στον νότο, εορταστικές στον βορρά. Διαβάστηκαν ομιλίες, ανεβάστηκαν θεατρικά και δόθηκαν εθνικές υποσχέσεις από τους νέους για την προάσπιση της πατρίδας του καθενός. Οι Ε/Κ θα αγωνισθούν για την ενιαία Κύπρο, οι Τ/Κ θα δώσουν την μάχη για την προστασία του «κράτους» τους.
Κάπως έτσι διαπαιδαγωγούνταν οι νέοι Γάλλοι και οι νέοι Γερμανοί από το 1870 έως και το 1945. Οι διαφωνίες των δύο χωρών επί του εδάφους οδήγησαν τους νέους τους σε 3 αιματηρούς πολέμους, το 1870, το 1913 και το 1939, εκ των οποίων οι δύο τελευταίοι ήταν και Παγκόσμιοι. Εκατομμύρια νεαροί Γερμανοί και Γάλλοι χάθηκαν στα πεδία των μαχών του Σεντάν, στα χαρακώματα της Σομ και του Βερντέν, στη Νορμανδία, στο Παρίσι και στο Βερολίνο. Γι’ αυτούς τους πολέμους εργάστηκαν πολιτικοί, διανοούμενοι και δάσκαλοι οι οποίοι έχυσαν άφθονο μελάνι, δάκρυα και υποσχέσεις για να εξηγήσουν στους νέους ποιος είναι ο εχθρός. Ξέχασαν βέβαια να τους πουν ότι αυτό που θα κέρδιζαν με το σπαθί τους σε ένα μήνα θα χρειάζονταν να το προστατεύουν με το σπαθί τους για μισό αιώνα. Ξέχασαν να τους πουν ότι μια χώρα θεμελιωμένη με πόλεμο, όπως έλεγε και ο Μοντεσκιέ, μπορεί να συντηρηθεί μόνο με πόλεμο.


Η παιδεία

Αλλά μια παιδεία που διδάσκει την αντιπαλότητα, τι παιδεία είναι; Αυτό είναι μια έμμεση απάντηση γιατί στην Κύπρο δεν έχουμε παιδεία. Έχουμε σχολεία στα οποία διδάσκονται χρηστικές γνώσεις και γίνεται συστηματική προπαγάνδα. Διδάσκουμε στους μαθητές ιστορία ως να είναι ένα μαχαίρι για να ξεκοιλιάσεις τον γείτονά σου. Πώς η Γαλλία και η Γερμανία άλλαξαν την κουλτούρα του Πολέμου και έγιναν οι δύο χώρες επί των οποίων εδράζεται σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση; Η απάντηση είναι απλή: Σταμάτησαν να πουλάνε προπαγάνδα μέσω των σχολείων στους μαθητές τους. Τους είπαν ότι η Ιστορία είναι ένα μαχαίρι μέσω του οποίου μπορείς να κόψεις ψωμί και να το μοιραστείς με τον γείτονά σου. Ξανάγραψαν τα βιβλία τους, αναθεώρησαν τις παιδαγωγικές τους μεθόδους μετατρέποντας τα σχολεία τους όχι σε ιδρύματα φανατικών, αλλά σε σχολές κριτικής σκέψης.
Με λίγα λόγια ανακάλυψαν την ελληνική σκέψη: Της φιλομάθειας, της φιλερευνητικότητας, της ανεκτικότητας και της συνεργασίας. Ολόκληρος ο ελληνισμός σήμερα παρακολουθεί εκστατικός τις ανασκαφές στην Αμφίπολη και εύχεται ο τάφος στον τύμβο Καστά να κρύβει τον Μεγαλέξανδρο. Εγώ θα ευχόμουν να βρεθεί ο τάφος του Αριστοτέλη. Για να ξαναβρούμε όλοι αυτό που έκανε την ελληνική σκέψη παγκόσμια. Για να θυμηθούμε ότι οι Έλληνες έκαναν τον κόσμο καλύτερο όχι με τις λόγχες τους αλλά μέσα από το πανανθρώπινο πνεύμα τους.
Κοιτάζοντας λοιπόν το ψευδοκράτος αλλά και το δικό μας επίσημο κράτος δεν μπορώ σήμερα να δηλώσω δυσαρεστημένος: Έχουμε ό,τι μας αξίζει.      

Κυπριακό: Οι δειλοί και τα ογλάνια

Πιστεύω σε μια ενωμένη και δημοκρατική Κύπρο, στην οποία ο κυπριακός λαός (Ε/Κ, Τ/Κ, Αρμένιοι, Μαρωνίτες, Λατίνοι, Ευρωπαίοι, και όποιοι άλλοι έχουν κυπριακή υπηκοότητα) θα μπορούν να ζουν με ειρήνη και ασφάλεια. Αυτή η Κύπρος θα μπορούσε να διαπρέψει στην περιοχή μας και την ίδια στιγμή να λειτουργήσει ως ισότιμος εταίρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως κράτος και ως μέλος του ισχυρού πυρήνα της ευρωζώνης και σίγουρα όχι ως περιουσιακό της στοιχείο, όπως δήλωσε προχθές ο Έλληνας πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς. Δυστυχώς αυτό το ρεαλιστικό και λογικό όραμα δεν το προωθούν σοβαρά ούτε οι Ελληνοκύπριοι ούτε οι Τουρκοκύπριοι πολιτικοί. Οι πρώτοι δείχνουν δειλοί. Οι  δεύτεροι λειτουργούν περισσότερο ως ογλάνια της Άγκυρας.


Οι Τ/Κ πολιτικοί


Ρώτησα κάποτε τον Κουντρέτ Όζερσαϊ, όταν τον προσκαλέσαμε στον «Πολίτη» για μια ανοικτή συζήτηση, γιατί ο ίδιος και η ομάδα του όταν πριν μερικά χρόνια «διαπραγματεύτηκαν» τη βόρεια ΑΟΖ της Κύπρου με την Τουρκία συμφώνησαν σε ένα ποσοστό 80:20 υπέρ της Τουρκίας. Αντέτεινα ότι οι Ε/Κ πολιτικοί είχαν συμφωνήσει για τη νότια ΑΟΖ με την Αίγυπτο και το Ισραήλ στη λογική της μέσης γραμμής, δηλαδή στο 50:50. Η απάντησή του ήταν η εξής: «Εγώ δεν είμαι μέρος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Όταν δε κάθε μήνα πληρώνομαι τον μισθό μου από την τουρκική πρεσβεία, δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω σε κάτι διαφορετικό από αυτό που έβαλε το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών στο τραπέζι». Η απάντηση του κ. Οζερσάι έχω την εντύπωση ότι (με εξαίρεση ίσως τον Μουσταφά Ακιντζί και μερικούς άλλους) καλύπτει την πλειονότητα των Τ/Κ πολιτικών σε ολόκληρο το spectrum των σχέσεων της τ/κ κοινότητας με την Τουρκία, αγγίζοντας φυσιολογικά και τη λύση του Κυπριακού. Με αυτόν τον τρόπο οι Τ/Κ πολιτικοί προδίδουν την Κύπρο ως πατρίδα τους, την κοινότητά τους και τις νέες τ/κ γενιές που έρχονται, επιτρέποντας τη μετατροπή της βόρειας Κύπρου σε προτεκτοράτο της Άγκυρας.

Γιατί είναι ογλάνια

Ιστορικά ομιλούντες, ο μόνος πραγματικός ηγέτης που είχαν οι Τ/Κ ήταν ο Ραούφ Ντενκτάς. Ο οποίος πάλεψε για τα δικαιώματα των Τ/Κ επενδύοντας στα ανόητα λάθη του Μακαρίου και των διαδόχων του από το 1963 και μετά. Η μάχη του Ραούφ δόθηκε για πραγματικά δικαιώματα των Τ/Κ όπως ήταν η πολιτική τους ισότητα και εν γένει η νομή της εξουσίας στην Κυπριακή Δημοκρατία της οποίας ήταν συνιδρυτές. Βεβαίως κι αυτός από κεκτημένη ταχύτητα δεν αντιλήφθηκε τις σημαντικές αλλαγές που επισυνέβησαν εν τω μεταξύ στους κόλπους της ε/κ κοινότητας τα τελευταία χρόνια. Ειδικότερα μετά το τραυματικό 2004 για τους Ε/Κ η ηγεσία των Ελληνοκυπρίων και στην πλειοψηφία τους οι Ε/Κ πολίτες έμαθαν επιτέλους να κάνουν τον διαχωρισμό ότι άλλο Τουρκία, άλλο Τουρκοκύπριοι. Στο διάστημα αυτό έμπρακτα οι Τ/Κ έχουν πάρει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων σχεδόν ό,τι τους αναλογεί:

• Έχει εμπεδωθεί με κάθε τρόπο ότι θα έχουμε λύση ομοσπονδίας με τ/κ συνιστών κρατίδιο το οποίο θα έχει πλήρη πολιτική ισότητα με το ε/κ.
• Έχει ξεκαθαρίσει ότι οι Τ/Κ είναι πολίτες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αμέσως μετά τη λύση θα έχουν όλο το ευρωπαϊκό κεκτημένο στη διάθεσή τους.
• Έχει ξεκαθαρίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ότι οι φυσικοί πόροι της Κύπρου (και το φυσικό αέριο) θα ανήκουν στο ομόσπονδο κράτος και ότι η τ/κ κοινότητα θα παίρνει τα 5/6 των ομοσπονδιακών οικονομικών πόρων για ανάπτυξη, μέχρις ότου φθάσει στο ίδιο επίπεδο με την ε/κ κοινότητα.
• Έχει συμφωνηθεί ότι η Γερουσία η οποία θα εκφράζει την πολιτική ισότητα θα είναι 50:50. Το ίδιο θα ισχύσει και για το Ανώτατο Δικαστήριο. 

Με βάση τα πιο πάνω, κι αν οι Τ/Κ ηγέτες σήμερα εκπροσωπούσαν τα πραγματικά συμφέροντα των Τ/Κ, θα έπρεπε να ήταν πολύ πιο θετικοί, από ό,τι δηλώνουν, στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Θα έπρεπε αυτοί να πιέζουν την Τουρκία για λύση, αφού τα πραγματικά τους συμφέροντα διασφαλίζονται σε πολύ μεγάλο βαθμό. Αντί αυτού, στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων δείχνουν ότι περισσότερο εκπροσωπούν τα συμφέροντα της Άγκυρας παρά των Τουρκοκυπρίων.


Οι Ε/Κ ανίκανοι


Μπροστά σε αυτό το φαινόμενο η ε/κ ηγεσία έχει αναπτύξει τη θεωρία ότι οι Τ/Κ δεν μπορούν να πάρουν αποφάσεις, οπότε έχουν αναπτύξει τη δόγμα ότι «το κλειδί της λύσης βρίσκεται στην Άγκυρα». Πρόκειται για μια προβληματική επί της ουσίας ανάλυση. Κι αυτό διότι οι παρενέργειες που προκαλεί στη διπλωματία των Ε/Κ ζημιώνουν ολόκληρη την Κύπρο: στην πράξη, η Άγκυρα δεν ενδιαφέρεται ούτε για τους Τ/|Κ ούτε για τους Ε/Κ. Η δράση της στην κυπριακή ΑΟΖ βοά: χρησιμοποιώντας τους Τ/Κ πολιτικούς στον βορά έχει δήθεν υπογράψει συμφωνία διά της οποίας έχει πάρει το 80% της θάλασσας στη βόρεια Κύπρο. Εξ ονόματος των ιδίων πολιτικών επιχειρεί να ελέγξει τη νότια ΑΟΖ της Κύπρου, βγάζοντας στο σεργιάνι το Barbaros. Την ίδια στιγμή αμφισβητεί από το 2011 και τη δυτική ΑΟΖ της Κύπρου, ζητώντας άμεση διαπραγμάτευση με την Αίγυπτο, υποστηρίζοντας ότι η Κύπρος ως νησί δεν δικαιούται ΑΟΖ. Με λίγα λόγια, η Τουρκία επιθυμεί να ελέγξει την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου για τον εαυτό της και όχι για κάποιους αφελείς Τ/Κ πολιτικούς.
Αυτά βεβαίως δεν σημαίνουν ότι η Τουρκία, ως μια μεγάλη χώρα στην Ανατολική Μεσόγειο, δεν έχει δικαιώματα ή και νόμιμες διεκδικήσεις. Ούτε είναι δυνατόν να αποδεχτεί αποκλεισμό της από τον ενεργειακό σχεδιασμό της περιοχής. Θα πρέπει ωστόσο να πειστεί ότι αυτό δεν μπορεί να κάνει εις βάρος μικρότερων κρατών, όπως η Κύπρος. Και ο πιο πειστικός σύμβουλος να της το υποδείξει αυτό θα ήταν η ίδια η τουρκοκυπριακή κοινότητα, αν βεβαίως η κοινότητα αυτή διέθετε μια σοβαρή ηγεσία.

Κάπου εδώ ξεκινά και η ανικανότητα της ε/κ ηγεσίας. Η οποία, αντί να κτίζει με την τ/κ κοινότητα, χαλά, προσφέροντας τους Τ/Κ στο πιάτο της Τουρκίας. Η οποία, αντί να ξεγυμνώσει την Τουρκία από επιχειρήματα του τύπου «κάνω έρευνες στη νότια ΑΟΖ της Κύπρου κατ’ εντολήν των Τ/Κ», βάζοντας το φυσικό αέριο στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, αναστέλλει τη συμμετοχή της στις συνομιλίες στο Κυπριακό και κινείται σε λογικές αντιπαλότητας και αποκλεισμού της Τουρκίας από το ενεργειακό παιχνίδι της περιοχής, ενισχύοντας με αυτόν τον τρόπο τη δράση της. Αντί να κτίζει γέφυρες με τους Τ/Κ, αποδεχόμενη θαρραλέα ΜΟΕ, στην ουσία συλλήβδην κάνει προεκλογική εκστρατεία υπέρ του σκληροπυρηνικού Έρογλου, ο οποίος αναμένεται να κάνει περίπατο στις εκλογές του Μαρτίου.


Αμερικανοί - «Αφροδίτη»

Το μόνο ελαφρυντικό στοιχείο για την ε/κ πλευρά είναι οι μικρές ποσότητες φυσικού αερίου που υπάρχουν αυτήν τη στιγμή διαθέσιμες. Τα 3 τρισ. κυβικά πόδια του οικοπέδου 12 για εμπορικούς λόγους μάλλον θα κινηθούν προς την Αίγυπτο με βάση τους σχεδιασμούς των Αμερικανών και τη σύμφωνο γνώμη του Ισραήλ. Αυτό που ίσως αλλάξει τον ρου των εξελίξεων στο Κυπριακό είναι οι τυχόν θετικές ανακοινώσεις της ΕΝΙ-KOGAS τους επόμενους μήνες στο οικόπεδο 9. Αν έως τον ερχόμενο Μάρτη, όταν θα ολοκληρωθούν οι γεωτρήσεις, η Κύπρος διαθέτει έστω 10 τρισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, όχι μόνο πρέπει να το βάλει στο τραπέζι, αλλά μπορεί να έχει και την τελική λύση του Κυπριακού μέχρι το τέλος του 2015. Για να γίνει βέβαια αυτό θα πρέπει οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι πολιτικοί να αποφασίσουν ότι από κοινού θα δώσουν τη μάχη για την Κύπρο. Μπορεί κανείς να τους το εξηγήσει;

Ουαί υμιν διαπλεκόμενοι

Κάποιοι πολιτικοί στην Κύπρο, προφανώς διότι η ντροπή πλέον είναι δυσεύρετο είδος, ζητούν την παραίτηση της Χρυστάλλας Γιωρκάτζη για παραβίαση των κανόνων δεοντολογίας επικαλούμενοι σύγκρουση συμφερόντων. Το τραγικό για τον τόπο είναι ότι έχουν δίκαιο. Η κ. Γιωρκάτζη είτε διότι πολιτικά είναι αφελής, είτε διότι είναι διαπλεκόμενη, είναι εκτεθειμένη για δύο λόγους: Πρώτον, δεν είναι εύκολο να δικαιολογήσει επικοινωνιακά την παρουσία της κόρης της στο δικηγορικό γραφείο του συζύγου της, το οποίο διαχειρίζεται την υπόθεση Βγενόπουλου, όντας η ίδια εκ των πραγμάτων αντίπαλος, δηλαδή εκπρόσωπος των Κυπρίων μετόχων της Λαϊκής. Δεύτερον, η επιλογή του ανώδυνου συμβολαίου, αν δεν αποδεικνύει ότι είχε επίγνωση της σύγκρουσης συμφερόντων, τουλάχιστον στα μάτια του κόσμου λειτουργεί ως η γυναίκα του Καίσαρα: Δεν φαίνεται τίμια.
Βεβαίως οι πολιτικοί μας, που εξανίστανται, διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους και κόπτονται υπέρ της χρηστής διοίκησης, μάλλον υποτιμούν τη νοημοσύνη μας. Πόσο αξιόπιστοι για παράδειγμα μπορεί να είναι ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο πρόεδρος του ΔΗΚΟ Νικόλας Παπαδόπουλος, κάποιοι ηγέτες των υπολοίπων κομμάτων και τα μέλη της επιτροπής Θεσμών όταν ζητούν την παραίτηση της;  

Η διαπλοκή των πάντων

• Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, μέχρι πρότινος κύριος μέτοχος του δικηγορικού γραφείου Νίκος Αναστασιάδης & Σία, βρίσκεται άραγε στο απυρόβλητο; Η πλειοψηφία των μετοχών του γραφείου ανήκει και σήμερα στην οικογένειά του διά μέσου των θυγατέρων του. Οι οποίες έχουν πελάτη τον αντιπρόεδρο του δ.σ. της Τράπεζας Κύπρου. Της οποίας τράπεζας βασικός μέτοχος είναι το κράτος διά του ποσοστού της κακής Λαϊκής. Η οποία κακή Λαϊκή είναι από τους μεγαλύτερους μετόχους στην Τράπεζα Κύπρου και έχει δικαίωμα ψήφου. Το οποίο ασκείται και με τη σύμφωνο γνώμη της κυβέρνησης. Της οποίας κυβέρνησης προΐσταται ο Νίκος Αναστασιάδης. Με λίγα λόγια ο πελάτης της κόρης του κ. Αναστασιάδη εξελέγη αντιπρόεδρος της Τράπεζας διά της ψήφου και της κακής Λαϊκής την οποία ελέγχει η κυβέρνηση Αναστασιάδη. Αυστηρώς ομιλούντες υπάρχει εδώ σύγκρουση ή όχι;
Με την ίδια λογική, υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων όταν πίσω από την πώληση του παραρτήματος της Τράπεζας Κύπρου στην Ουκρανία βρίσκεται το δικηγορικό γραφείο Νίκος Αναστασιάδης; Υπάρχει σύγκρουση όταν πίσω από τη φημολογούμενη πώληση της άλλης θυγατρικής της Τράπεζας Κύπρου στη Ρωσία, της Uniastrum, και πάλιν βρίσκεται το δικηγορικό γραφείο Νίκος Αναστασιάδης; Υπάρχει άραγε κώλυμα πολιτικό και ηθικό όταν οι συνεταίροι του στο ίδιο γραφείο σε πολλές περιπτώσεις δίνουν την κάρτα του Προέδρου σε πελάτες και όταν οι πελάτες αυτοί με χαρακτηριστική άνεση επισκέπτονται το Προεδρικό και με παρεμβάσεις του Προεδρικού βλέπουν τη διοικήτρια της Κεντρικής Τράπεζας; Τέλος ένας εκ των δύο γαμπρών του Προέδρου Αναστασιάδη, που ασχολείται με κτηματομεσιτικά, προβάλλει σε ιστοσελίδα στην Κίνα ότι «είναι γιος(!) του Προέδρου της Δημοκρατίας της Κύπρου και έχει τη δυνατότητα να εκδώσει βίζες και να πολιτογραφήσει Κινέζους ως Κύπριους πολίτες». Υπάρχει εδώ κώλυμα; Αυτά για να μην μιλήσουμε για κουρέματα, οικόπεδα και αεροπλανάκια!
• Ο πρόεδρος του ΔΗΚΟ κ. Νικόλας Παπαδόπουλος επίσης κόπτεται περί δεοντολογίας προφανώς γιατί ξεχνά σε ποιο δικηγορικό γραφείο εργαζόταν μέχρι πρότινος, του οποίου σήμερα προΐσταται η αδελφή του. Το δικηγορικό γραφείο Τάσσος Παπαδόπουλος έγινε γνωστό με την υπόθεση Μιλόσεβιτς και τα δισ. που διέφυγαν από τη Σερβία μέσω κυπριακών εταιρειών που ίδρυσε και διηύθυνε ο Τάσσος Παπαδόπουλος.
Δικηγόροι της Λαϊκής, τον καιρό της παντοδυναμίας Ανδρέα Βγενόπουλου, επί προεδρίας Τάσσου Παπαδόπουλου ήταν το δικηγορικό γραφείο «Τάσσος Παπαδόπουλος και Σία» με τον Νικόλα Παπαδόπουλο έναν εκ των βασικών συνεταίρων. Δικηγόροι επίσης της αντιπροσώπου εταιρείας της κινεζικής NORINCON, με την οποία το κράτος επί προεδρίας Τάσσου Παπαδόπουλου διαπραγματευόταν την αγορά πυροβόλων 50 εκατ. λιρών, ήταν το δικηγορικό γραφείο «Τάσσος Παπαδόπουλος και Σία» με τον Νικόλα Παπαδόπουλο πάντα έναν εκ των βασικών συνεταίρων. Δικηγόροι της γαλλικής SBM με την οποία το κράτος διαπραγματευόταν το 2006-2007 τη μεταφορά υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Κύπρου, επί προεδρίας Τάσσου Παπαδόπουλου, ήταν το δικηγορικό γραφείο «Τάσσος Παπαδόπουλος και Σία». Τον ρόλο του Νικόλα, βουλευτή από τότε, κατήγγειλε στην επιτροπή Ελέγχου το καλοκαίρι του 2007 ο Νίκος Αναστασιάδης, γι’ αυτό και σήμερα ο Νικόλας ανταποδίδει τα πυρά.
Δικηγόροι της εργοληπτικής εταιρείας  στην εντονότατη και μακρά διαπραγμάτευση με το κράτος για τις οικονομικές εκκρεμότητες της ανέγερσης του Νοσοκομείου Λεμεσού ήταν και πάλι το δικηγορικό γραφείο «Τάσσος Παπαδόπουλος και Σία», με τον Νικόλα Παπαδόπουλο έναν εκ των βασικών συνεταίρων. Ο επίσης εκ των βασικών συνεταίρων του εν λόγω γραφείου Νίκος Παπαευσταθίου διαπραγματευόταν με τον τέως γενικό εισαγγελέα και η συμφωνία υπέρ της εταιρείας έκλεισε επί προεδρίας Τάσσου Παπαδόπουλου.
Δικηγόροι κοινοπραξιών, οι οποίες μετείχαν σε διαγωνισμούς που προκήρυσσε το Δημόσιο επί προεδρίας Τάσσου Παπαδόπουλου, για μαρίνες και αυτοκινητόδρομους, ήταν και πάλι το ομώνυμο δικηγορικό γραφείο, με τον Νικόλα Παπαδόπουλο έναν εκ των βασικών συνεταίρων. Να θυμίσουμε τέλος στον κ. Νικόλα Παπαδόπουλο ότι υπήρξε αντιπρόεδρος της ΑΗΚ (έφυγε ένα μήνα πριν) όταν τα ταμεία προνοίας του οργανισμού φαγώθηκαν σε ανεμοεπενδύσεις στο Χρηματιστήριο;
• Την ουρά τους βέβαια δεν μπορούν να βγάζουν έξω και οι υπόλοιποι πολιτικοί ταγοί αυτής της χώρας. Ηγέτες όπως ο Γιώργος Λιλλήκας, βουλευτές δικηγόροι, γιατροί, μηχανικοί μετείχαν στη συζήτηση και στην ετοιμασία νομοθεσιών που έχουν άμεσες σχέσεις με τις επαγγελματικές τους δραστηριότητες και ουδέποτε το δήλωσαν. Κάποιοι στο παρελθόν με τη στάση τους καθόρισαν την πορεία συγκεκριμένων νομοθεσιών και επωφελήθηκαν προσωπικά ή εισέπραξαν παχυλές εισφορές τα κόμματά τους. Η υπόθεση του αποχετευτικού της Πάφου ίσως σύντομα προσφέρει μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία να βγουν κι άλλα πράγματα στη φόρα.

Η τύχη της

Κατά την ταπεινή μου γνώμη η Χρυστάλλα Γιωρκάτζη, μετά την πρόσφατη κρίση στις σχέσεις της με όλο το κυπριακό κατεστημένο, δύσκολα θα μπορέσει να επιβιώσει. Αν παραμείνει, ωστόσο, έχει μια μεγάλη ευκαιρία να μετριάσει την κατακραυγή κάνοντας στο ακέραιο το καθήκον της. Ως ανεξάρτητος αξιωματούχος είναι ένας από τους ελάχιστους Κυπρίους που μπορεί να αντέξει στην πίεση ενός συστήματος που τελειώνει, γι’ αυτό είναι και ιδιαίτερα επικίνδυνο. Στην ίδια μοίρα βρίσκεται και η Νομική υπηρεσία με τους Κώστα Κληρίδη και Ρίκκο Ερωτοκρίτου. Τα ίδια θα μπορούσαν να λεχθούν και για τη δικαστική εξουσία η οποία οφείλει να αρθεί στο ύψος της ανάγκης εξυπηρέτησης των φτωχών και αδυνάτων αυτής της χώρας. Μαζί με τους ελάχιστους πολιτικούς και ΜΜΕ που παραμένουν τίμιοι οφείλουν να δώσουν τη μάχη για να καθαρίσει η σαβούρα από αυτήν τη χώρα. Η οποία καθημερινά μειώνει, εξευτελίζει και παρασύρει στον βόρβορο ολόκληρη την κυπριακή κοινωνία.

---