Πατάτες Αντινακτές και η Αισθητική της Γλώσσας

Με αφορμή το όψιμο ενδιαφέρον κάποιων μελών του δ.σ. του ΡΙΚ για τη γλώσσα και κυρίως για μερικές λέξεις τις οποίες χαρακτηρίζουν βωμολοχίες ή και υβρισίες θέτοντας θέμα αισθητικής, απαντά ο Μπαμπινιώτης: «Υπάρχει αισθητική στη γλώσσα; Υπάρχει η έννοια του ωραίου και πώς μπορεί να ορισθεί; Είναι πολύ παρακινδυνευμένο να ορίσεις τι είναι ωραίο και τι άσχημο στη γλώσσα. Άσχημο είναι ό,τι προσκρούει στο κοινό γλωσσικό αίσθημα, π.χ. μια μορφή προφοράς (πγιότητα αντὶ ποι-ότητα), ένας γραμματικὸς τύπος (υπόστηκε, της γραμματέα, της ειλικρινής απάντησης), μια συντακτική φράση (οι εκπρόσωποι δέχτηκαν χθες απὸ τον πρωθυπουργὸ αντὶ έγιναν δεκτοί…), μια άστοχη λεξιλογικὴ χρήση (μια υγιεινὴ επιχείρηση δεν κινδυνεύει αντὶ μια υγιής επιχείρηση) κ.τ.ο. Ωστόσο, αισθητικές κατηγορίες στη γλώσσα δεν υπάρχουν. Ό,τι ενοχλεί το γλωσσικό μας αίσθημα σήμερα μπορεί να είναι ο κανονικός τύπος αύριο», καταλήγει ο καθηγητής Γλωσσολογίας Μπαμπινιώτης.

Από την άλλη η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει. Οι λέξεις δεν είναι αθώες, γιατί από αυτές εξαρτάται ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε και ζούμε την πραγματικότητά μας. Η γλώσσα δεν είναι ουδέτερη, ούτε σκέτος φορέας νοημάτων. Είναι διαμορφωτής των νοημάτων. Πολλοί γλωσσολόγοι και θεωρητικοί πιστεύουν ότι η γλώσσα διαμορφώνει την ίδια την πραγματικότητα, ότι είναι αδύνατο να αντιληφθούμε κάτι για το οποίο δεν έχουμε όνομα. Ο άνθρωπος υπάρχει μόνο μέσα στη γλώσσα του - χωρίς γλώσσα είμαστε ζώα. [Βλ. κυρίως υπόθεση των Sapir & Whorf. Επίσης ο Heidegger στο On the Way to Language, 1959, βλέπει τη γλώσσα όχι ως εργαλείο, αλλά ως θεμελιώδη τρόπο ύπαρξης του ανθρώπου.]

Ερωτούνται εν ολίγοις τα μέλη του δ.σ. του ΡΙΚ, από πού κι ώς τα πού θέλουν να επιβάλουν αισθητική στη γλώσσα μιας σατιρικής εκπομπής και κυρίως με τι προσόντα, από τη στιγμή που από τα 9 μέλη του δ.σ. ο ΜΟΝΟΣ που έχει σχέση με τη γλώσσα ως δημοσιογράφος είναι ο Γιώργος Τσαλακός;

Αν κάποιοι οικονομολόγοι και νομικοί που μπήκαν στο δ.σ. του ΡΙΚ είναι σε θέση να επιβάλουν το λεξιλόγιο των εκπομπών του ΡΙΚ, ενώ είναι άσχετοι περί τα γλωσσικά, πού θα μπορούσαν να σταματήσουν στη συνέχεια; Δείχνουν δίκην υψηλής αισθητικής και μορφώσεως να διαφωνούν με τις λέξεις εσιέξιξι και γάρε, αλλά προφανώς δεν θα σταματήσουν εκεί αν κάποιος δεν τους υποδείξει το αυτονόητο. Ότι π.χ. τα έργα του Αριστοφάνη (και το παράδειγμα, προς Θεού, δεν χρησιμοποιείται ως μέτρο σύγκρισης) αποτελούν διδακτέα ύλη στα σχολεία από τον 10ο μ.Χ. αιώνα, πράγμα παράδοξο, καθώς χρησιμοποιεί σε αυτά πολλές βωμολοχίες και έντονη πολιτική κριτική. Η βωμολοχία στον Αριστοφάνη είναι μέρος της αισθητικής του κειμένου του, αφού στις κωμωδίες του «κάθε σοβαρή και εκλεπτυσμένη έκφραση την ακολουθεί μια βωμολοχία, προκειμένου να εξισορροπηθεί το κωμικό στοιχείο». Υπάρχει όμως και ο Βασίλης Μιχαηλίδης με τα μυλλωμένα του! Μήπως οι συνωμότες της λογοκρισίας στο ΡΙΚ δεν θα επιτρέψουν να ακουστεί το ποίημα του «ο γάδαρος τζ΄ η σιλυντρούνα», γιατί η λέξη γάρος δεν εμπίπτει στην αισθητική τους; Και τι θα γίνει με το ποίημα «Αμολόητος» το οποίο αναφέρεται στη διαπάλη των μελών του σώματος με το Πέος να κερδίζει την τελική μάχη και να στέφεται βασιλιάς; «Βρίσκω ότι ο Αμολόητος», αναφέρει σε ένα κείμενό του ο κριτικός λογοτεχνίας Νίκος Σαραντάκος, «είναι στιχουργημένος με μεγάλη δεξιοτεχνία και συμφωνώ ότι έχει κορυφαία θέση στην ελληνική ποιητική χυδαιολογία». Πρότυπο του «Αμολόητου», για τους αισθητικούς της γλώσσας στο ΡΙΚ, είναι ο αρχαίος μύθος του Μενήνιου Αγρίππα για τη διαμάχη των μελών του σώματος, που τον διηγήθηκε το 494 π.Χ. για να συμφιλιώσει τους πατρίκιους με τους πληβείους. Στον ελλαδικό χώρο, τον ίδιο μύθο απηχεί η «Φιλονικία των μελών του σώματος περί της βασιλείας», του Μανιάτη λαϊκού ποιητή Νηφάκη (1748-1818). Με μόνη διαφορά ότι «στο ποίημα του Νηφάκη, βασιλιάς ανακηρύσσεται ο πισινός, δηλ. ο γείτονας του αμολόητου στον Μιχαηλίδη».

Εν κατακλείδι, η χρήση της γλώσσας, συμπεριλαμβανομένης και της αργκό, έχει να κάνει σοβαρότατα με το επίπεδο της παιδείας σε μια χώρα. Όπως εξάλλου είπε και ο Εφτανήσιος λογοτέχνης και βουλευτής Λορέντζος Μαβίλης στο Κοινοβούλιο, όταν κατηγορήθηκε ότι χρησιμοποιεί τη μυαρή και χυδαία γλώσσα του λαού, δηλαδή τη δημοτική αντί της καθαρεύουσας, απάντησε: «Δεν υπάρχουν χυδαίες λέξεις. Υπάρχουν χυδαίοι άνθρωποι».

30 άτομα χρωστούν 5 δισ. ευρώ

Οι μεγαλοχρεώστες της Τράπεζας Κύπρου, η πρώτη κατοικία και η Βουλή

---

Πέντε κατηγορίες δανείων 30 μεγαλοοφειλετών, που εκπροσωπούν συνολικά 45 εταιρείες, έχει ενώπιόν της η Τράπεζα Κύπρου συνολικού ύψους 5.26 δισ. ευρώ, κάποια από τα οποία άρχισαν να εξυπηρετούνται, κάποια άλλα βρίσκονται σε διαδικασία ξεκαθαρίσματος, άλλα δεν προχωρούν καθόλου και άλλα έχουν επανακτηθεί με κατάσχεση

Σύμφωνα με τον πλήρη αναθεωρημένο κατάλογο (αρχές Φεβρουαρίου) που έχει στη διάθεσή του και δημοσιεύει  ο «Πολίτης», τα δάνεια των μεγαλύτερων εταιρειών, που έγιναν κατευθείαν από την Τράπεζα Κύπρου είτε μεταφέρθηκαν από την πρώην Λαϊκή, διαχωρίζονται σε 5 μεγάλες κατηγορίες

των υποθηκών, αφού έχουν εξαντληθεί όλες οι νομικές διαδικασίες. Τα δάνεια αυτά αντιστοιχούν γύρω στο 50% των μη εξυπηρετούμενων δανείων που έχει η Τράπεζα Κύπρου, τα οποία ανέρχονται σε 10,4 δισ. ευρώ και στο 20% του συνόλου των μη εξυπηρετουμένων σε όλες τις τράπεζες της χώρας. Την ίδια στιγμή τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια που αφορούν έμμεσα ή άμεσα την πρώτη κατοικία υπολογίζονται γύρω στα 4 δισ., δηλαδή κοντά στο 14% των μη εξυπηρετουμένων, ενώ σύμφωνα με προκαταρκτικές μελέτες τα δάνεια πρώτης κατοικίας κάτω των 300.000 μόλις ξεπερνούν το 1 δισ. ευρώ, αντιστοιχώντας περίπου στο 3,5% του συνόλου των μη εξυπηρετούμενων δανείων ολόκληρου του τραπεζικού συστήματος της Κύπρου. Σύμφωνα με τον πλήρη αναθεωρημένο κατάλογο (αρχές Φεβρουαρίου) που έχει στη διάθεσή του και δημοσιεύει σήμερα ο «Πολίτης», τα δάνεια των μεγαλύτερων εταιρειών, που έγιναν κατευθείαν από την Τράπεζα Κύπρου είτε μεταφέρθηκαν από την πρώην Λαϊκή, διαχωρίζονται σε 5 μεγάλες κατηγορίες:

• Δάνεια τα οποία έχουν υποστεί αναδιάρθρωση και εξυπηρετούνται.
• Δάνεια για τα οποία έχει υπάρξει κατ’ αρχήν συμφωνία.
• Δάνεια για τα οποία ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις, αλλά η διαδικασία κινείται αργά και δεν έχουν ολοκληρωθεί.
• Δάνεια για τα οποία ξεκίνησε διαδικασία, αλλά στην πορεία έχει αποτελματωθεί η συζήτηση.
• Δάνεια που δεν αποπληρώθηκαν και έχουν κατασχεθεί οι εξασφαλίσεις (επανακτηθεί).

Στις πρώτες 2 κατηγορίες, με σύνολο δανείων τα 3,127 δισ. ευρώ, η κατάσταση έχει καλώς ή βαίνει καλώς. Στις άλλες 3 κατηγορίες, οι οποίες έχουν να κάνουν με το υπόλοιπο 1,899 δισ. ευρώ, η κατάσταση δεν μπορεί να θεωρεί ευοίωνη, αφού υπάρχουν πραγματικές δυσκολίες που οδηγούν ακόμα και σε κατάσχεση των εξασφαλίσεων που δόθηκαν.

Τα αναδιαρθρωμένα

Πρόκειται για δάνεια ύψους 983 εκατ. ευρώ για τα οποία η Τράπεζα Κύπρου αισθάνεται ευτυχής, αφού με συνεργασία των χρεωστών έχουν αναδιαρθρωθεί και σε γενικές γραμμές εξυπηρετούνται. Ανάμεσα στις εταιρείες που έδειξαν να ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις τους συμπεριλαμβάνονται μερικές από τις μεγαλύτερες στην Κύπρο, όπως το ΝΚ Σιακόλας Γκρουπ, Αθηαινίτης, Λευκαρίτης Γκρουπ, Γαλαταριώτης Γκρουπ, και Α/φοί Κωνσταντίνου.

Κατ’ αρχήν συμφωνία

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη κατηγορία δανείων ύψους 2,144 δισ. ευρώ στα οποία επήλθε κατ’ αρχήν συμφωνία και αναμένεται σύντομα (το αργότερο μέχρι τον Απρίλιο) να υπογραφούν οι τελικές συμφωνίες για να ξεκινήσει η εξυπηρέτησή τους. Σε αυτή την κατηγορία περιλαμβάνονται αρκετές από της εταιρείες Λανίτη (Aphrodite Hills, Cybarco, Lanitis Hotels, Limassol Marina) και τα συγκροτήματα Λεπτός (με χρέη 326 εκατ. ευρώ) και Αρίστο (299 εκατ. ευρώ), η Sharelink (168 εκατ. ευρώ), η εταιρεία ξενοδοχείων Τσώκκος (250 εκατ. ευρώ) και το Λαϊκό Καφεκοπτείο (113 εκατ. ευρώ). Όπως γίνεται αντιληπτό από τις υποσημειώσεις της ίδιας της τράπεζας, τα μεγάλα αυτά συγκροτήματα βρίσκονται σε διαδικασία πώλησης ή παραδίδουν στη διαχείριση της τράπεζας μερικά από τα μεγαλύτερά τους έργα.


Δάνεια σε διαπραγμάτευση

Σε αυτή την κατηγορία περιλαμβάνονται δάνεια ύψους 825 εκατ. ευρώ και η επίτευξη συμφωνίας αναδιάρθρωσης μάλλον ακόμα βρίσκεται μακριά. Σε αυτή την κατηγορία βρίσκονται η Quality Group (144 εκατ.) η Pafilia (90 εκατ.) η Lanitis Topco (158 εκατ.) και η Primetel (59 εκατ.). Σύμφωνα με τις υποσημειώσεις της Τράπεζας Κύπρου, κάποιες από τις εταιρείες αυτές δεν έχουν απαντήσει στην τράπεζα, κάποιες συνομιλούν σε μια προσπάθεια να αντιληφθούν το εύρος των απαιτήσεων που υπάρχει από πλευράς τράπεζας, ενώ κάποιες άλλες βρίσκονται σε διαδικασία πώλησης κάποιων περιουσιακών στοιχείων, για να προσέλθουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με περισσότερα όπλα στη διάθεσή τους.

Αποτελματωμένα δάνεια

Αυτή η κατηγορία δανείων αφορά 525 εκατ. ευρώ και έχει να κάνει με 3 μεγάλες εταιρείες. Πρόκειται για το Γκρουπ Παρασκευαΐδη, το οποίο οφείλει 203 εκατ. ευρώ, το Aqua Sol Group με 200 εκατ. ευρώ και το Ζαβός Γκρουπ με 122 εκατ. ευρώ. Στην πρώτη περίπτωση καταβάλλεται προσπάθεια για παραχώρηση στην τράπεζα δανειακών χαρτοφυλακίων στη Ρουμανία, στη δεύτερη έχει ορισθεί διαχειριστής για σκοπούς ασφαλείας, ενώ στην τρίτη περίπτωση είχε επέλθει μια αρχική συμφωνία, αλλά υπήρξε υπαναχώρηση εκ μέρους του χρεώστη.

Κατασχέσεις

Στην πέμπτη κατηγορία περιλαμβάνονται δάνεια ύψους 549 εκατ. ευρώ που δεν αποπληρώθηκαν, με αποτέλεσμα η τράπεζα να προχωρήσει σε επανάκτησή τους. Συγκεκριμένα οι κατασχέσεις αφορούν 4 εταιρείες: Τη Δράκος Γκρουπ (156 εκατ.), την Ορφανίδης Γκρουπ (132 εκατ.), την Chacolis Group (132 εκατ.) και την Kouroushis Group (129 εκατ.).

Η Ελληνική Τράπεζα Στην Ελληνική Τράπεζα, λόγω μεγέθους, τα επισφαλή δάνεια αγγίζουν τα 2,5 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα αφορούντα την πρώτη κατοικία είναι 250 εκατ. Το δύσκολο κομμάτι βέβαια για την Ελληνική είναι άλλο. Ότι δηλαδή οι περισσότεροι από τους 30 βασικούς χρεώστες της Τράπεζας Κύπρου είναι και δικοί της χρεώστες, με μικρότερα αλλά όχι ευκαταφρόνητα ποσά, όπως π.χ. οι εταιρείες Λανίτης και Σιακόλας. Όπως μας λέχθηκε πάντως κανένα μη εξυπηρετούμενο δάνειο δεν ξεπερνά τα 80 εκατ. ευρώ, με εξαίρεση το σύνολο των δανείων της Εκκλησίας, τα οποία φθάνουν τα 250 εκατ. ευρώ. Μόνο η Μονή Κύκκου έχει 45 εκατ. ευρώ υπό μορφή μη εξυπηρετούμενων δανείων, με την τεχνοκρατική ομάδα της Ελληνικής να βρίσκεται τους τελευταίους μήνες σε εργώδεις διαπραγματεύσεις με την Εκκλησία για να διασφαλισθούν οι τρόποι αποπληρωμής.

ΑΠΟΨΗ
Μη εξυπηρετούμενα και πρώτη κατοικία

Από το σύνολο των 28 δισ. ευρώ που οι τράπεζες θεωρούν ως μη εξυπηρετούμενα, μόνο τα 4,2 δισ. αφορούν άμεσα ή έμμεσα την πρώτη κατοικία. Από αυτά, δάνεια ύψους 1,2 δισ. βρίσκονται στην κατοχή του Συνεργατισμού, γύρω στο 1 δισ. στην Τράπεζα Κύπρου, 350 εκατ. στον Οργανισμό Χρηματοδοτήσεως Στέγης, 250 εκατ. στην Ελληνική και τα υπόλοιπα σε ελληνικές και άλλες τράπεζες που δραστηριοποιούνται στην Κύπρο. Σύμφωνα με πηγή της Τράπεζας Κύπρου, απαιτείται είτε από την Κεντρική Τράπεζα είτε από την κάθε τράπεζα χωριστά να εκπονηθεί μελέτη για να διαφανεί πόσα από αυτά τα δάνεια αφορούν το κτίσιμο πρώτης κατοικίας και πόσα την υποθήκευση της πρώτης κατοικίας για απόκτηση π.χ. δεύτερης -εξοχικής- κατοικίας ή για να χρησιμοποιηθεί το δάνειο για χρηματοδότηση άλλων δραστηριοτήτων. Σύμφωνα με την ίδια πηγή, η Βουλή αυτήν τη στιγμή συζητά το θέμα των εκποιήσεων στην προσπάθειά της να περισώσει την πρώτη κατοικία, αλλά στην πραγματικότητα δεν έχει ενώπιόν της τους πραγματικούς αριθμούς. Με αποτέλεσμα, αντί να προστατεύονται δικαίως οι δυσπραγούντες ιδιοκτήτες πρώτης κατοικίας, να μπαίνουν στο ίδιο καλάθι όλοι, συμπεριλαμβανομένων και των μεγαλοχρεωστών. Μια προκαταρκτική μελέτη που ετοιμάστηκε από στελέχη της Τράπεζας Κύπρου το περασμένο καλοκαίρι καταδεικνύει ότι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια κάτω των 300.000 ευρώ που αφορούν πραγματικά την πρώτη κατοικία δεν ξεπερνούν το 1,4 δισ. ευρώ. Αν επιβεβαιωθεί το ποσό αυτό μέσα από μελέτη της Κεντρικής Τράπεζας, και κυρίως αν αντιπαραβληθεί με τα υπόλοιπα 27 δισ. που οφείλουν μεγάλοι και μεσαίοι χρεώστες, μάλλον είναι πολύ μικρό για να τεθεί η συλλογή του ως προτεραιότητα από τις τράπεζες, όπως υποστηρίζουν κάποια κόμματα στη Βουλή. Σύμφωνα με την ίδια πηγή, «εάν η τρόικα είχε έγκαιρα αυτούς τους αριθμούς ενώπιόν της δεν θα ετίθετο καν θέμα πρώτης κατοικίας στο μνημόνιο».
 Όπως κατήγγειλε πρόσφατα ο εκτελεστικός διευθυντής της Τράπεζας Κύπρου Τζον Χούρικαν, τα κόμματα στην πραγματικότητα με το πάγωμα των εκποιήσεων δεν θέλουν να προστατέψουν την πρώτη κατοικία, αλλά κάποιους μεγαλοχρεώστες, και μαζί του συντάσσεται τόσο η διοικήτρια της Κεντρικής Τράπεζας όσο και οι άλλοι τραπεζίτες. Πόσο ευσταθεί και κυρίως πόσο αξιόπιστη μπορεί να είναι αυτή η κατηγορία, όταν εκτοξεύεται από τραπεζικά ιδρύματα τα οποία ευθύνονται βαρύτατα για την οικονομική καταστροφή αυτής της χώρας; Λόγω λοιπόν αυτού του ελλείμματος αξιοπιστίας, πρέπει τάχιστα να εγκριθεί από τη Βουλή και το νομοσχέδιο περί αφερεγγυότητας. Από την άλλη, και κρίνοντας από τις πάμπολλες αποκαλύψεις των τελευταίων χρόνων γύρω από τη χρηματοδότηση των κομμάτων, μπορεί με ευκολία κανείς να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι μεγάλος αριθμός από τους σημερινούς 30 μεγαλοοφειλέτες υπήρξαν οι κύριοι χρηματοδότες των κομμάτων, συμπεριλαμβανομένων, σε αυτούς, και των πρώην αμαρτωλών τραπεζών. Θα ήταν βέβαια άδικο, πλην μερικών εξόφθαλμων εξαιρέσεων, να αποδοθεί σκοπιμότητα στην πλειοψηφία των βουλευτών, οι οποίοι δρουν και συμπεριφέρονται περισσότερο συναισθηματικά και ανθρωπιστικά. Καλό βέβαια θα ήταν να δηλώνουν ανθρωπιστές, αλλά να έχουν μπροστά τους και τα ακριβή στοιχεία.

Ασθενείς ηγέτες

Με αφορμή τις εκλογές στην Ελλάδα και τη διαφαινόμενη νίκη ενός 40ντάρη, το θέμα της ηλικίας των πολιτικών που μας κυβερνούν γίνεται και πάλιν επίκαιρο. Η ηλικιακή και μόνο προσέγγιση βέβαια ως ποιοτικό κριτήριο αξιολόγησης των πολιτικών δεν επαρκεί και δικαίως αρκετοί είναι αυτοί που κάνουν λόγο για ηλικιακό ρατσισμό. Από την άλλη η ηλικία νομοτελειακά συμβαδίζει με τη σωματική και την πνευματική φθορά. Όπως λέχθηκε χαρακτηριστικά από τον Αμερικανό συγγραφέα Τζος Μπίλινγκς «στα νιάτα μας συναντάμε δυσκολίες. Στα γηρατειά, μας συναντάνε αυτές».

Ο Αλέξης Τσίπρας, εάν ο ΣΥΡΙΖΑ νικήσει και εάν τελικά εκλεγεί πρωθυπουργός, ίσως θα κατέχει και ένα ρεκόρ στον ελληνικό πολιτικό χώρο. Στα 40 του (γεννήθηκε το 1974) θα γίνει ένας από τους νεότερους Έλληνες πολιτικούς που τέθηκε επικεφαλής ελληνικής κυβέρνησης μετά τον Επαμεινώνδα Δεληγεώργη, που εξελέγη πρωθυπουργός της Ελλάδας το 1865 σε ηλικία 36 ετών.
　
Το τρεντ
Η τάση των ψηφοφόρων κυρίως σε προηγμένες δημοκρατικά πολιτείες ρέπει προς τους σαραντάρηδες και κάτι πολιτικούς. Ίσως γιατί δεν είναι πολύ νέοι για να μην τους εμπιστευτείς και σίγουρα αρκετά νέοι για να μην τους τρέχεις στα νοσοκομεία. Το 1997 οι Αμερικανοί εξέλεξαν ως 42<sup>ο Πρόεδρό τους τον Μπιλ Κλίντον σε ηλικία 46 ετών και το επανέλαβαν το 2009 εκλέγοντας τον Μπαράκ Ομπάμα σε ηλικία 47 ετών. Οι Βρετανοί εξέλεξαν τον Τόνι Μπλερ πρωθυπουργό το 1997 σε ηλικία 44 ετών, οι Δανοί τη Χέλεν Θόρνινγκ Σμιτ το 2011 σε ηλικία 45 ετών και οι Σουηδοί τον Φρέντρικ Ράινφελντ το 2010 σε ηλικία επίσης 45 ετών.

Το βιβλίο
Στο περιώνυμο βιβλίο του</sup> με τίτλο «Ασθενείς Ηγέτες στην Εξουσία» ο Ντέιβιντ Όουεν, πρώην ΥΠΕΞ της Βρετανίας, ασχολείται με ένα σημαντικό ερώτημα το οποίο σε κάποιες κοινωνίες χωρίς δημοκρατική παιδεία δεν μπαίνει σχεδόν καθόλου: «Πόσο οι αρρώστιες επηρέασαν τους πολιτικούς τα τελευταία 100 χρόνια;»

Όπως αναφέρει στην εισαγωγή του, «οι πολίτες πιστεύουν ότι οι πολιτικοί που εκλέγουν για να τους εκπροσωπούν και να τους κυβερνούν είναι καλοί ή κακοί, αριστεροί ή δεξιοί, υστερόβουλοι ή ειλικρινείς. Σίγουρα όμως έχουν ως δεδομένο ότι είναι επαρκώς υγιείς, σωματικά και ψυχικά. Όμως, τα παραδείγματα πολιτικών που ήταν βαριά άρρωστοι κατά τη διάρκεια της θητείας τους στις ανώτατες θέσεις των μεγαλύτερων κρατών του πλανήτη περισσεύουν. Επιτρέπεται κάποιος με σοβαρό πρόβλημα να παραμένει σε μια σημαντική διοικητική θέση;

Θα άλλαζε η ψήφος των πολιτών αν ήξεραν ότι ο τάδε πολιτικός είναι βαριά άρρωστος ή ψυχικά ασθενής; Πόσο έχουν επηρεάσει οι ασθένειες των πολιτικών την εξέλιξη του πολυτάραχου 20ού αιώνα;» ερωτά.

Και βεβαίως απαντά δίνοντας μια σειρά από παραδείγματα. Λέει για παράδειγμα ότι ο Τζον Κένεντι «έπασχε από τη νόσο του Άντισον, έκανε επί χρόνια εντατική χρήση ναρκωτικών (για ίαση και για ψυχαγωγία), είχε ξέφρενη σεξουαλική συμπεριφορά και στην κρίση του Κόλπου των Χοίρων η κατάστασή του είχε σημαντικές επιπτώσεις στους χειρισμούς του». Η ασθένειά του πολύ πιθανόν λοιπόν να επηρέασε την κρίση του. Έπρεπε να γνωρίζει για την κατάσταση της υγείας του ο αμερικανικός λαός όταν τον ψήφιζε; Από την άλλη, ο Αϊζενχάουερ έπασχε από τη νόσο του Κρον. Κατά τη θητεία του έπαθε έμφραγμα και εγκεφαλικό, αλλά συνέχισε να κυβερνάει επί 4 χρόνια.

Ο Ρούζβελτ ήταν ασθματικός, αγχωτικός, με διπολική διαταραχή.　Ο Ουίλσον είχε νευρολογικά προβλήματα, έπαθε πολλά μικρά εγκεφαλικά και έγινε καχύποπτος και αγενής. Ο Κλεμανσό τον χαρακτήρισε φρενοβλαβή και πάσχοντα από «θρησκευτική νεύρωση». Ο Πομπιντού είχε καρκίνο του μυελού των οστών επί 2 χρόνια, ενώ ήταν Πρόεδρος της Γαλλίας. Πονούσε τρομερά, ιδίως όταν περπατούσε.

Ο Λίντον Τζόνσον είχε πάθει έμφραγμα πολύ πριν κυβερνήσει, ήταν βαριά καταθλιπτικός και κυκλοθυμικός, με επεισόδια παρανοειδούς αστάθειας, ο Νίξον παρουσίαζε συμπτώματα ψύχωσης, ήταν αλκοολικός και είχε ένστικτο για βίαιες αντιδράσεις, ο Ρίγκαν είχε πρώιμη γεροντική άνοια, η Θάτσερ από το 1989 και μετά άρχισε να χάνει την αντίληψη της πολιτικής πραγματικότητας και έβριζε τους βουλευτές της, ο Μάο ήταν καταθλιπτικός, ο Στάλιν ήταν παρανοϊκός, Χρουστσόφ ήταν υπομανιακός, ο Μουσολίνι ήταν τρελός και ο Χίτλερ όλα τα πιο πάνω.

Στην Κύπρο
Βεβαίως και η Κύπρος οφείλει κάποια στιγμή να θέσει τα ερωτήματα όχι του πιο πάνω ιστορικού συγγραφέα, αλλά της κοινής γνώμης πλέον, η οποία σε αρκετές χώρες έχει υποχρεώσει τους πολιτικούς να δίνουν πέρα από την κατάσταση του πόθεν έσχες τους και μια ιατρική βεβαίωση για την κατάσταση της υγείας τους όταν αναλαμβάνουν ένα κρίσιμο πολιτικό πόστο. Με τον γιατρό μάλιστα που την εκδίδει να είναι ποινικά υπόλογος σε περίπτωση που δώσει ψευδή στοιχεία. Αυτό στην Κύπρο είναι επιβεβλημένο από τη στιγμή που οι πολιτικοί που εκλέγονται στην προεδρία είναι συνήθως πάνω από 60 χρονών.

Ιστορικά ομιλούντες, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος στην τελευταία του θητεία υπηρέτησε με σοβαρά καρδιακά προβλήματα και πέθανε από έμφραγμα του μυοκαρδίου. Με τα ίδια προβλήματα σε ολόκληρη τη θητεία του υπηρέτησε και ο Σπύρος Κυπριανού, ο οποίος παρουσίαζε και συμπτώματα σοβαρής μορφής κατάθλιψης που ενίοτε επηρέαζε και τη δυνατότητά του να αποφασίζει. Ο Γλαύκος Κληρίδης από την άλλη εξελέγη στην προεδρία σε ηλικία άνω των 70 και κυβέρνησε εμφανώς καταπονημένος και ταλαιπωρημένος, προσφεύγοντας συνεχώς σε γεροντολόγους. Ο Τάσσος Παπαδόπουλος εξελέγη στην προεδρία πάσχοντας από καρκίνο του προστάτη και έδωσε τη μάχη της επανεκλογής του το 2008 υποφέροντας. Λίγους μήνες αργότερα απεβίωσε. Ο Δημήτρης Χριστόφιας ανήλθε στην προεδρία έχοντας υποστεί εγχείρηση ανοικτής καρδιάς και μεταμόσχευση νεφρού, ενώ καθ’ όλη τη θητεία του υπέφερε από ρευματοειδή αρθρίτιδα λαμβάνοντας σοβαρή φαρμακευτική αγωγή. Τέλος ο Νίκος Αναστασιάδης υποβλήθηκε κατά τη διάρκεια της προεδρίας του σε εγχείρηση βαλβίδων στην καρδιά.

Είναι ηγέτης ο Νίκος Αναστασιάδης;

Ο Νίκος Αναστασιάδης είναι ηγέτης ή απλώς ένας ουραγός της πολιτικής; Πριν εκλεγεί στην προεδρία, το πρώτο ουδείς το αμφισβητούσε. Όλοι θεωρούσαν -ακόμα και αυτοί που διαφωνούσαν μαζί του- ότι είχε την ικανότητα να ηγείται καταθέτοντας ευθαρσώς τις απόψεις του όντας επικεφαλής ενός κόμματος στο οποίο η δική του θέση ποτέ δεν ήταν πλειοψηφική. Μήπως σήμερα η εικόνα αυτή έχει ξεθωριάσει ακόμα και μεταξύ των πιο ένθερμων υποστηρικτών του;

Ποιος;


Αλλά ποιος είναι ο ηγέτης σήμερα; Οι ορισμοί βρίθουν, όπως πάντα, ωστόσο κάθε φορά που επιχειρεί κάποιος να τους μετρήσει στο μπόι κάποιου εν ενεργεία πολιτικού οι λέξεις φαντάζουν λειψές.
Στη Βρετανία, η συζήτηση περί των ηγετών είναι προχωρημένη εδώ και πολλά χρόνια και αποτελεί αντικείμενο συζήτησης μεταξύ πολλών ακαδημαϊκών. Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ θεωρείται από πολλούς ο σημαντικότερος πολιτικός στη νεότερη ιστορία της χώρας γιατί ύψωσε το ανάστημά του και οδήγησε τη Βρετανία σε μια μνημειώδη αντίσταση απέναντι στον Χίτλερ. Υπάρχουν βέβαια και ενστάσεις. Ο Τσόρτσιλ, υποστηρίζουν αρκετοί ιστορικοί, είχε το σθένος να κάνει το αυτονόητο. Ηγήθηκε δηλαδή των Βρετανών εναντίον του Χίτλερ τη στιγμή που ήταν όλοι πανέτοιμοι να αντισταθούν. Ίσως, αναφέρουν, η Μάργκαρετ Θάτσερ ή ο Τόνι Μπλερ να ήταν πιο σημαντικοί ηγέτες υπό μια άλλη οπτική. Η κ. Θάτσερ ηγήθηκε μιας προσπάθειας για να εκσυγχρονίσει τη χώρα χωρίς να έχει την ομοθυμία του έθνους, λαμβάνοντας σκληρές αποφάσεις και πηγαίνοντας κόντρα σε έναν αδιέξοδο συνδικαλισμό, σε κατεστημένα συμφέροντα και νοοτροπίες. Από την άλλη, ο Τόνι Μπλερ οδήγησε τη Βρετανία σε μια εξωστρεφή πολιτική στη Γιουγκοσλαβία και το Ιράκ, βγάζοντας τη Βρετανία από έναν λήθαργο εσωστρέφειας και επαναφέροντάς την στη διεθνή σκηνή ως ρυθμιστή των διεθνών εξελίξεων. Με λίγα λόγια, ένας ηγέτης μπορεί να είναι μεγάλος γιατί αίρεται στο ύψος των περιστάσεων, αλλά και γιατί κόντρα στις επιθυμίες της πλειοψηφίας καταφέρνει να πείσει τον λαό ότι υπάρχουν και άλλοι δρόμοι.


Ο Αναστασιάδης

Ο Νίκος Αναστασιάδης, τηρουμένων των αναλογιών, σε ποια κατηγορία θα μπορούσε να ενταχθεί; Πριν την εκλογή του, ίσως στη δεύτερη κατηγορία. Τότε έστελνε με αποφασιστικότητα σε όλους το μήνυμα ότι μπορεί να ανοίξει πολλούς άλλους δρόμους, δίνοντας εναλλακτικές επιλογές στον κυπριακό λαό. Τον Φεβρουάριο του 2013, ο λαός σε ποσοστό 57% του έδωσε αυτή την ευκαιρία. Όχι γιατί όλοι συμφωνούσαν μαζί του, όχι γιατί ξαφνικά τον αγάπησαν. Τον ψήφισαν γιατί οι περισσότεροι είχαν κουραστεί από την ανερμάτιστη οικονομική πολιτική του Δημήτρη Χριστόφια, από την αδιέξοδη πολιτική του Τάσσου Παπαδόπουλου στο Κυπριακό, από τον φόβο και τις ιδεοληψίες οι οποίες χαρακτήριζαν την πολιτική της χώρας μας την τελευταία δεκαετία. Η ψήφος προς τον Αναστασιάδη ήταν μια ψήφος ανοχής και ταυτόχρονα ελπίδας προς έναν πολιτικό που είχε πείσει και τον πλέον δύσπιστο ότι τουλάχιστον είχε τόλμη και όραμα να προχωρήσει. Δύο χρόνια μετά την εκλογή του έχει καταφέρει να πλησιάσει, έστω, τις προσδοκίες του κυπριακού λαού; Αρχή άνδρα δείκνυσι, έλεγαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι.

•  Σχεδόν 24 μήνες μετά την εκλογή του έχει αποδειχθεί ένας μεγαλόστομος τακτικιστής. Δεσμεύτηκε ότι δεν θα υπάρξει κούρεμα, ενώ όλα τα ενδεχόμενα ήταν ανοικτά, με αποτέλεσμα να εκτεθεί ανεπανόρθωτα ενώπιον του κυπριακού λαού. Χάραξε κόκκινες γραμμές στο Κυπριακό του στυλ «αν το Μπαρμπαρός παραβιάσει την κυπριακή ΑΟΖ αποχωρώ από τις συνομιλίες», με αποτέλεσμα να επιτρέψει στην Τουρκία να έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων, στον Έρογλου να κερδίζει εύκολα την επανεκλογή του και στα Ηνωμένα Έθνη να μας θεωρούν την αδιάλλακτη πλευρά.

•  Σχεδόν 24 μήνες μετά την εκλογή του, αντί να στείλει το μήνυμα ότι η χώρα απαλλάσσεται από το τέρας της διαπλοκής, διεκδικεί με κάθε τρόπο μια θέση στο πάνθεον των διαπλεκομένων. Πότε με τα λεφτά που έβγαλαν άρον-άρον οι συμπέθεροι πριν το κούρεμα, πότε με τα οικόπεδα ευκαιρίας της Αρχιεπισκοπής στους Καλογήρους, πότε με τα αεροπλανάκια του Λεμπέντεφ και του Λαζαρή, πότε με το δικηγορικό του γραφείο να εμπλέκεται σε πωλήσεις υποκαταστημάτων τραπεζών ή αεροπορικών εταιρειών.

•  Σχεδόν 24 μήνες μετά την εκλογή του είναι διάχυτη μια εικόνα τσαπατσουλιάς έως και ανικανότητας διαχείρισης. Είτε γιατί επέτρεψε στη Χρυστάλλα Γιωρκάτζη να ετοιμάσει τα συμβόλαια της διοικήτριας της Κεντρικής δίνοντας στον εαυτό της αύξηση, είτε γιατί έφερε το νομοσχέδιο για τις εκποιήσεις και επί έξι μήνες δεν μπορεί να φέρει στη Βουλή τα νομοσχέδια περί αφερεγγυότητας, είτε γιατί εξήγγειλε ανακατατάξεις στο Προεδρικό και ανακατατάξεις δεν είδαμε.

Τι ηγέτης;
        

Ένας ηγέτης, έλεγε ο Ναπολέων Βοναπάρτης, είναι κατά κύριο λόγο ντίλερ της ελπίδας. Με τις κινήσεις του Νίκου Αναστασιάδη τι ελπίδα έχουμε για λύση του Κυπριακού; Όλοι πλέον φοβόμαστε ότι στην ιστορία κινδυνεύει να μείνει ως ο ηγέτης που στήριξε τη λύση γενναία και με προσωπικό κόστος και τελικά χρεώθηκε την de jure διχοτόμηση. Προορισμός μιας ηγεσίας είναι η δημιουργία περισσότερων ηγετών και όχι οπαδών, έλεγε ο Ραλφ Νάντερ. Αυτό εξυπονοεί το ωρίμασμα ενός λαού, ώστε να καταστεί λιγότερο φοβικός, περισσότερο ορθολογιστής και αισιόδοξος ότι μπορεί να ξεπεράσει τις δυσκολίες. Για να το πετύχει αυτό ο Νίκος Αναστασιάδης, οφείλει να αναλάβει ξανά την πρωτοβουλία των κινήσεων και όχι να σέρνεται πίσω από τον ορυμαγδό των λαϊκιστών αυτής της χώρας.

• Χρειάζεται να αναλάβει την πρωτοβουλία κινήσεων στο Κυπριακό με το ΑΚΕΛ, είτε γιατί το θέλει είτε διότι δεν έχει άλλη επιλογή να κινηθεί δίπλα του σε μια προσπάθεια μιας έντιμης διευθέτησης. Τα κεντρώα εθνικιστικά κόμματα ουδέποτε θα τον στηρίξουν για δύο λόγους: πρώτον, γιατί απλούστατα διαφωνούν με τη φιλοσοφία της λύσης, δεύτερον, διότι μια λύση θα αφαιρέσει κάθε λόγο ύπαρξής τους.

• Απαιτείται να συμπεριφερθεί ως Πρόεδρος όλων των Κυπρίων. Οφείλει με εντιμότητα να απευθυνθεί και στους Τουρκοκυπρίους των οποίων είτε το θέλει είτε όχι είναι επίσης Πρόεδρος και να εξηγήσει την πολιτική του στο Κυπριακό και, κυρίως, να κάνει ανοίγματα προς το μέρος τους για να τους πείσει.

• Οφείλει να κινηθεί με αποφασιστικότητα προς την κατεύθυνση της εξυγίανσης της οικονομίας, έχοντας ως μότο του κάτι το αυτονόητο στις δυτικές κοινωνίες. Η ελεύθερη οικονομία, ο καπιταλισμός, αν το προτιμάτε, λειτουργεί με κανόνες και υπό τον αυστηρό έλεγχο του κράτους. Προς αυτή την κατεύθυνση, για να είμαστε και δίκαιοι, η δικαιοσύνη επί των ημερών του άρχισε να λειτουργεί και όπως ο ίδιος χαριτολογεί… γέμισαν τα νοσοκομεία με υποδίκους που θέλουν να αποφύγουν την καταδίκη.

• Οφείλει να συμβάλει στην κάθαρση του πολιτικού συστήματος, αλλά χρειάζεται και ο ίδιος κάποια στιγμή να μιλήσει και να κάνει παραδοχές. Και για τα λεφτά του Βγενόπουλου προς το κόμμα και για τα συνεχή λάθη με το πρώην δικηγορικό του γραφείο.

Είναι επιβεβλημένο


Εν ολίγοις είναι επιβεβλημένο, Πρόεδρε, να αντιληφθείς, αν θέλεις να διασωθείς ως ηγέτης, ότι δεν μπορείς να τα έχεις καλά με όλους. Δεν μπορείς να γίνεις Τσόρτσιλ για να έχεις έναν λαό πίσω σου, δεν μπορείς να γίνεις Μακάριος για να σε ψηφίζει το 95% του κόσμου. Μπορείς όμως να μείνεις ως ο Νίκαρος που κατάφερε να ακολουθήσει με επιμονή τον δρόμο του ρεαλισμού, της διαφάνειας και του εκσυγχρονισμού, γιατί μπόρεσε τελικά να πείσει τον λαό του ότι είχε δίκαιο. Ποτέ μην αμφιβάλεις για αυτό που είπε κάποτε η Μάργκαρετ Μιντ, "ότι μια σκεπτόμενη και ευαισθητοποιημένη ομάδα ανθρώπων μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Για την ακρίβεια, αυτό είναι το μόνο πράγμα που ιστορικά είναι αποδεδειγμένο". Ίσως να μην τα καταφέρεις, ίσως να σε δικαιώσει μόνο η ιστορία. Αν όμως επιμένεις σε αυτή τη φύρδην μίγδην πολιτική, απλώς κάποια στιγμή θα φύγεις και όλοι θα σε θυμούνται για τα σκάνδαλα και τα σκανδαλάκια που σήμερα ροκανίζουν ανηλεώς την εικόνα που με τόσο κόπο έκτισες τα τελευταία 30 χρόνια.

Τι καταλύτης είναι το φυσικό αέριο;

Έχουμε στρατηγική για το φυσικό αέριο; Έχω την εντύπωση ότι όλοι συμφωνούμε σε κάτι. Ότι το αέριο είναι καταλύτης σε κάτι. Διαφωνούμε βέβαια ως προς τι. Στην Κύπρο, μετά τον καθορισμό της ΑΟΖ και την έναρξη των γεωτρήσεων, επικράτησαν δύο σχολές σκέψεις:

·        Η πρώτη θεώρησε και θεωρεί το φυσικό αέριο ως καταλύτη για την επίλυση του Κυπριακού. Τα έσοδα από το αέριο, εάν και όταν βρούμε ικανοποιητικές ποσότητες, θα βοηθήσουν τόσο τους Ε/Κ και τους Τ/Κ να λύσουν τα σοβαρά οικονομικά τους προβλήματα και την ίδια στιγμή η Τουρκία διά της συμμετοχής της στο δίκτυο μεταφοράς του αερίου μέσω αγωγών θα επιτρέψει να υπάρξει μια λύση λειτουργική στην Κύπρο.

·        Η δεύτερη σχολή σκέψης είδε το φυσικό αέριο ως ένα εργαλείο ενίσχυσης της κρατικής μας οντότητας, με το αέριο να αναβαθμίζει την γεωπολιτική μας ισχύ με  κτίσιμο συμμαχιών στην περιοχή (με Αίγυπτο και Ισραήλ), ούτως ώστε να οδηγήσουμε την Τουρκία στη γωνιά και να επιβάλουμε τη δίκαιη λύση που θέλουμε στο Κυπριακό. Με βάση αυτή τη λογική δεν πρέπει να μπει στο τραπέζι η όδευση αγωγού μέσω Τουρκίας, αλλά οφείλουμε να κατασκευάσουμε είτε τερματικό είτε υποθαλάσσιο αγωγό, για να μεταφέρουμε το αέριο μέσω Ελλάδας στην Ευρώπη.

Στατική ανάλυση

Από τη μια λοιπόν η ρεαλιστική σχολή, που συνυπολογίζοντας τα υπέρ και τα κακά, τα δίκαια και τα άδικα, αν το επιθυμείτε, συγκατανεύει σε έναν λογικό συμβιβασμό, και από την άλλη οι θιασώτες της σκληρής γραμμής, οι οποίοι επιμένουν σε πλήρη επανόρθωση της αδικίας που έγινε στην Κύπρο. Αν θυμάστε, οι δύο αυτές γραμμές αντιπαρατάχθηκαν και πάλιν αρχές της δεκαετίας του αιώνα: οι μεν έβλεπαν την ένταξή μας στην ΕΕ ως καταλύτη για λύση του Κυπριακού, ικανοποιώντας το αίτημα για ασφάλεια μεταξύ των Ελληνοκυπρίων και το αίτημα για πολιτική ισότητα μεταξύ των Τ/Κ. Οι δε, ως ενίσχυση της κρατικής μας οντότητας για να μπορέσουμε πιο ισχυροί με δεκάδες βέτο στο οπλοστάσιό μας να οδηγήσουμε την Τουρκία σε υποχώρηση.

Πρόκειται και στις δύο περιπτώσεις για μια στατική ανάλυση. Όλοι θεωρούμε ότι η Κύπρος μπορεί να σταθμίζει τα δεδομένα με βάση τα δικά της συμφέροντα, τα οποία ως θέσφατα οι τρίτοι οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη.

Προφανώς η ανάλυσή μας πάσχει για τους πιο κάτω λόγους:

·        Πρώτον, οι ποσότητες φυσικού αερίου που διαθέτει η Κύπρος δεν την καθιστούν κυρίαρχο παίκτη στην περιοχή. Το Ισραήλ διαθέτει 35 τρισ. κυβ. πόδια φυσικού αερίου και η Αίγυπτος 77 τρισ. Το παιχνίδι είναι βεβαίως πολύ μεγαλύτερο εάν σταθμίσει κανείς σε αυτό και τα τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου του Ιράκ και του Ιράν.

·        Δεύτερον, η κατασκευή τερματικών και η όδευση αγωγών φυσικού αερίου έχει άμεση σχέση με τη βιωσιμότητά τους, ιδιαίτερα από τη στιγμή που εμείς ως χώρα δεν είμαστε σε θέση να συμμετέχουμε στην επένδυση. Οι λύσεις που δίνονται συνήθως είναι εμπορικές και δεν βασίζονται στα εθνικά συμφέροντα τοπικών παικτών, ιδιαίτερα εάν τελούν υπό καθεστώς χρεοκοπίας.

·        Τρίτον, η εκμετάλλευση του φυσικού αερίου, ειδικά όταν αυτό εξορύσσεται από μεγάλα βάθη όπως είναι η Λεβαντίνη, έχει άμεση σχέση με την τιμή του πετρελαίου και του φυσικού αερίου παγκοσμίως. Αν η τιμή του φυσικού αερίου είναι σήμερα στα 4 δολάρια και το αέριο του οικοπέδου 12 χρειάζεται να πωλείται προς 5 για να έχει κέρδος π.χ. η Noble, γιατί να το βγάλει προς ζημιά της; Αν το LNG πωλείται σήμερα προς 10 δολ. ενώ η κατασκευή ενός τερματικού στην Κύπρο θα απαιτεί να το πωλούμε προς 14 δολ., για να κάνει απόσβεση την τεράστια επένδυσή του ποιος θα το κατασκευάσει; Αν τα αποθέματα στα οικόπεδα 10-11 είναι μικρά η TOTAL σαφέστατα δεν θα προχωρήσει σε εξόρυξη τους.

Ο καταλύτης

Με λίγα λόγια, το φυσικό αέριο δεν μπορεί να είναι κανενός είδους καταλύτης εκτός κι αν αρχίσουμε να συνυπολογίζουμε τόσο τους οικονομικούς όσο και τους γεωγραφικούς παράγοντες που το επηρεάζουν. Αν λοιπόν σοβαρά σκεπτόμενοι λάβουμε υπόψη τις γεωπολιτικές παραμέτρους της περιοχής και τις αυξομειώσεις στις τιμές των ενεργειακών πόρων, τότε μόνο ένα στέρεο συμπέρασμα συνάγεται. Ότι αν βρούμε φυσικό αέριο, θα πρέπει να το πωλήσουμε σε μια τιμή που θα μειώνει το ρίσκο όλων των επίδοξων επενδυτών. Προς αυτή την κατεύθυνση δύο δρόμοι υπάρχουν: Είτε θα πάει στην Αίγυπτο, είτε στην Τουρκία.

·        Το πλεονέκτημα της Αιγύπτου είναι ότι το θέλουν τώρα και δεν λαμβάνουν υπόψη τη λύση ή μη λύση του Κυπριακού. Το μειονέκτημα -πέρα από την πολιτική αστάθεια στη χώρα- είναι ότι θέλουν για τα επόμενα χρόνια γύρω στα 5 τρισ. κυβ. μέτρα, διότι όπως ήδη λέχθηκε, η χώρα αυτή έχει τεράστια δικά της αποθέματα.

·        Το πλεονέκτημα της Τουρκίας είναι ότι διαθέτει μια δική της τεράστια αγορά, έτοιμη να απορροφήσει μεγάλες ποσότητες χωρίς χρονικούς περιορισμούς. Την ίδια στιγμή μέσω Τουρκίας είναι δυνατόν το φυσικό αέριο της Κύπρου να οδεύσει στην Ελλάδα και την υπόλοιπη Ευρώπη προσδίνοντας έτσι στα κοιτάσματα της Λεβαντίνης και ευρωπαϊκή διάσταση, αφού θα συντελέσουν στην απεξάρτηση της ΕΕ από το ρωσικό αέριο. Το μειονέκτημα της επιλογής της Τουρκίας είναι ότι παραμένει άλυτο το Κυπριακό.

Το πρόβλημα

Με λίγα λόγια τι μας εμποδίζει σήμερα να δούμε στο πλαίσιο μια δυναμικής ανάλυσης τα πραγματικά μας συμφέροντα; Η εισβολή και η κατοχή της Κύπρου από την Τουρκία είναι σαφώς τεράστιο πρόβλημα. Ο ηγεμονικός ρόλος που με κάθε τρόπο θέλει να διαδραματίσει η Τουρκία στην περιοχή επίσης μας φοβίζει. Μπορούμε λοιπόν να μείνουμε προτάσσοντας του δύο αυτούς σοβαρούς λόγους στη γραμμή της πλήρους αντιπαράθεσης με την Τουρκία, ελπίζοντας ότι κάποτε στο ρινγκ ο Κύπριος παλαιστής της κατηγορίας φτερού μπορεί να νικήσει τον Τούρκο παλαιστή βαρέων βαρών. Υπάρχει και άλλος τρόπος. Να αλλάξουμε και αγώνισμα και γήπεδο. Να τρέξουμε με τον βαρέων βαρών στο αγώνισμα των 100 μέτρων. Για να λέμε την αλήθεια αυτό το πετύχαμε το 2004 διά της ένταξής μας στην ΕΕ. Επιμένουμε ωστόσο να θεωρούμε ότι η Ευρώπη είναι ένα κλειστό ρινγκ πυγμαχίας και όχι ένα ανοικτό γήπεδο για αγώνες δρόμου. Βεβαίως όπως πάντα υπάρχει και ο τρίτος δρόμος. Αυτός που καταργεί τον αδιέξοδο ανταγωνισμό και κινείται στη λογική της συνεργασίας και αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Αυτό το δρόμο προς το παρόν ούτε η Τουρκία ούτε κι εμείς μπορούμε να ακολουθήσουμε.

Η απόλυτη αλήθεια του Θεού

Τι νομίζετε ότι είχε οπλίσει με τόση αποφασιστικότητα τα χέρια των τριών νεαρών μουσουλμάνων οι οποίοι αφαίρεσαν τη ζωή 12 δημοσιογράφων, σκιτσογράφων και αστυνομικών στα γραφεία του περιοδικού Charlie Hebdo στο Παρίσι; Η δικαιολογία ότι πρόσβαλαν τον προφήτη Μωάμεθ με τα σκίτσα τους δεν ηχεί στα δικά μου αυτιά αρκούντως ικανοποιητική. Για να σκοτώσεις μαζικά κάποιους συνανθρώπους σου, έχω την εντύπωση ότι χρειάζεται κάτι παραπάνω από μια δικαιολογία, εάν βεβαίως δεν είσαι ψυχοπαθής, οπότε έχεις και το ακαταλόγιστο.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση νομίζω ότι η δικαιολογία που πρόβαλαν οι τρεις δολοφόνοι έχει ένα πιο στέρεο υπόβαθρο. Προφανώς εδράζεται στην πίστη ότι η ενέργειά τους διέπεται από μιαν αδιαφιλονίκητη αλήθεια. Πιστεύουν σε μιαν αγία και καθολική ιδεολογία, θρησκεία ή θεότητα  στο όνομα της οποίας ο σκοπός αγιάζει τα μέσα. Αυτή η κατηγορία των ανθρώπων, στους οποίους δεν περιλαμβάνονται μόνο οι φανατικοί μουσουλμάνοι, θεωρεί ότι οι ιδέες έχουν περισσότερα δικαιώματα από τους ανθρώπους.

Το υπόβαθρο

Τι κάνει έναν άνθρωπο φανατικό; Τι τον κάνει δηλαδή να πιστεύει ότι αυτός και οι ομοϊδεάτες του κατέχουν την μία και μοναδική αλήθεια, εν ονόματι της οποίας μπορούν να δρουν ασύμμετρα; Η απάντηση είναι απλή: η μη επίγνωση της άγνοιάς τους. Τι είναι αυτό όμως που μπορεί να συγκαλύψει την άγνοια οπλίζοντας ακόμα και τον πιο απλοϊκό άνθρωπο με την πανοπλία της αλήθειας, καθιστώντας τον εκφερόμενο λόγο του άτρωτο και αδιαφιλονίκητο; Καταρχάς θα πρέπει να λεχθεί ότι ένα μοναχικό άτομο χωρίς μόρφωση δεν μπορεί να είναι απόλυτο. Πρέπει να ανήκει σε ένα σύνολο, σε μια αγέλη, σε μια ορδή, σε ένα στρατευμένο κόμμα, σε ένα θρησκευτικό τάγμα, σε χώρους δηλαδή όπου η συλλογικότητα υπερισχύει κατά κράτος της ατομικότητας. Υπάρχει όμως και μια άλλη προϋπόθεση: Η ομάδα αυτή πρέπει να έχει μια βίβλο, ένα ευαγγέλιο, ένα κοράνι, ένα εγχειρίδιο λεπτομερούς καθημερινής πρακτικής, ένα βιβλίο το οποίο να λέει στους ακολούθους «Τι πρέπει να κάνουμε» για να επικρατήσουμε, να σώσουμε την ψυχή μας, να πάμε στον εν ουρανοίς ή να δημιουργήσουμε έναν επίγειο Παράδεισο. Πίσω από αυτό το βιβλίο βρίσκεται πάντα ένας διανοούμενος ηγέτης με μεταφυσικές ιδιότητες. Κάποιοι τον λένε Γιαχβέ, κάποιοι Χριστό, κάποιοι Μωάμεθ, κάποιοι Βούδα, κάποιοι Στάλιν, κάποιοι Μάο, κάποιοι Χίτλερ, κάποιοι Κιμ Ιλ Σουγκ.

Με αυτό τον τρόπο οι ατομικά άσχετοι γίνονται συλλογικά σχετικοί και ως κύμβαλα αλαλάζοντα μετατρέπονται σε εκτελεστικά όργανα κάποιων προφητών αυτού του κόσμου ή ενός άλλου μεταφυσικού, ο οποίος υπόσχεται ιδεολογικά πιλάφια και μια κατάσταση ακατάσχετης αναλγητικής νιρβάνας που διανθίζεται με αφροδισιακά επιδόρπια με κύρια πιάτα, παρθένες, χανουμάκια και αγγελάκια.       

 Όλοι αυτοί οι κοινωνοί της αδιαμφισβήτητης αλήθειας ξεκινούν ως πιστοί, ως οπαδοί και εξελίσσονται σταδιακά σε φανατικούς που είναι έτοιμοι να σου πάρουν το κεφάλι αν αμφισβητήσεις την αλήθεια τους. Πώς φτάσαμε ώς εδώ; Πάρτε ως παράδειγμα τον χριστιανισμό, μια θρησκεία που ξεκίνησε υπό καλές προϋποθέσεις, αφού είχε ως υπόβαθρο μεταξύ άλλων και την ελληνική φιλοσοφία. Ο Απόστολος Παύλος, που υπήρξε θεμελιωτής αυτής της θρησκείας, γνώριζε τις θέσεις του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, γνώριζε τους Κυνικούς και κυρίως τους Στωικούς φιλοσόφους. Από τα χείλη αυτού του διανοούμενου ανθρώπου εκστομίστηκε εκείνο το επαναστατικό για την εποχή «ουκ ένι άρσεν ή θήλυ ή δούλος ή ελεύθερος….», ρήση που χρειάστηκαν 1.800 χρόνια για να επαναβεβαιωθεί από τη Γαλλική Επανάσταση. Πού κόλλησαν οι χριστιανοί; Στη σύνοψη της φιλοσοφικής τους προσέγγισης, κατά την πρώτη Οικουμενική Σύνοδο το 325 μ.Χ., δυστυχώς προχώρησαν στη δημιουργία ενός αμετακίνητου δόγματος το οποίο περιγράφηκε σε ένα βιβλίο: στην Καινή Διαθήκη. Κατά τα επόμενα 1.000 χρόνια όποιος τολμούσε να αμφισβητήσει τις αλήθειες του βιβλίου αυτού καιγόταν στην πυρά της Ιεράς Εξέτασης. Εθεωρείτο αιρετικός και αποδιοπομπαίος. Στο όνομα της απόλυτης αλήθειας αυτού του βιβλίου έγιναν σταυροφορίες, χύθηκαν ποταμοί αίματος και αναπτύχθηκε ένας απόλυτος ρατσισμός για όλους τους άλλους λαούς οι οποίοι θεωρήθηκαν και ακόμα θεωρούνται υποδεέστεροι. Τη σκυτάλη από τους χριστιανούς του Μεσαίωνα πήραν σήμερα οι μουσουλμάνοι. Οι σημερινοί τζιχαντιστές δεν διαφέρουν από τους σταυροφόρους, με μόνη διαφορά ότι οι δεύτεροι έχουν μεταμορφωθεί σε διευθυντές χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, σε στρατηγούς υπερσύγχρονων στρατών, σε επικεφαλής μυστικών υπηρεσιών και σε διευθυντές πετρελαϊκών εταιρειών. Οι σύγχρονοι σταυροφόροι μέσω της νεοαποικιακής τους πολιτικής εγκαθιδρύουν και στηρίζουν διεφθαρμένα καθεστώτα και ελίτ συντείνοντας με αυτό τον τρόπο στην άνοδο του εθνικισμού και του φανατισμού στις χώρες που εκμεταλλεύονται.

Το νήμα

Με λίγα λόγια ο κόσμος σήμερα ακόμα κατατρύχεται μέσα από αδιέξοδα δόγματα επιβεβαιώνοντας αυτό που έχει πει κάποτε ο Βολταίρος. Ότι δηλαδή «η αμφιβολία δεν είναι μια ευχάριστη κατάσταση, αλλά η βεβαιότητα είναι εξωφρενική». Η αμφιβολία ωστόσο μπορεί να είναι σύντροφος μόνο των πεπαιδευμένων, των φιλομαθών και των φιλέρευνων ανθρώπων. Αυτοί δεν επαναπαύονται με την κατάσταση βεβαιότητας που σου επιτρέπει να κοιμάσαι ήσυχος τα βράδια γνωρίζοντας ποιος είσαι, πού πας και τι έχεις να αντιμετωπίσεις. Γι’ αυτούς η μόνη σιγουριά που υπάρχει εξαντλείται στην προσμονή του κρίσιμου εκείνου ραντεβού που θα έχουν σε κάποια χρόνια με τα σκουλήκια. Τουλάχιστον όμως ας καταλήξουμε σε αυτό που έλεγε ο ΄Οσκαρ Γουάιλντ: Ότι «η αγνή και απλή αλήθεια είναι σπάνια αγνή και ποτέ απλή». Ας ξαναβρούμε το νήμα που μας κληροδότησε  η αρχαία ελληνική σκέψη και ως άλλοι Προμηθείς ας συνεχίσουμε να αμφισβητούμε το μονοπώλιο των Θεών.

Ο Σωκράτης έλεγε «εν οίδα ότι ουδέν οίδα» και δίδασκε ότι «μια ανεξερεύνητη ζωή δεν αξίζει να τη ζεις». Η εξερεύνηση της ζωής μας ή όπως το έλεγε ο Κορνήλιος Καστοριάδης «η συνεχής προσπάθεια για προσδιορισμό των ορίων της ύπαρξής μας», πρέπει να αποτελεί συνεχή στόχο για τον κάθε άνθρωπο σε μια προσπάθεια να γίνει καλύτερος και κοινωνικά επαρκέστερος. Αυτή η συνεχής εξερεύνηση στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία είχε ως αιχμή του δόρατος μια και μοναδική λέξη: την απορία. Πρόκειται για μια λέξη που εκφράζει την αντιφατική κατάσταση στην οποία βρίσκεται ένας άνθρωπος ο οποίος είναι στάσιμος ελλείψει διόδου, αλλά αναζητεί πέρασμα ή όπως λέμε και στη φιλοσοφία είναι η κατάσταση κατά την οποία ο φιλόσοφος δεν μπορεί να δώσει απάντηση σε κάποιο φιλοσοφικό ερώτημα, επειδή έχει φτάσει σε αντίφαση ή επειδή δύο αντίθετες προτάσεις φαίνονται εξίσου πειστικές.

Τα ερωτήματα περί της καταγωγής των Όντων από την εποχή του Θαλή του Μιλήσιου μέχρι τον συγκαιρινό μας Στίβεν Χόκιγκ είναι σχεδόν πανομοιότυπα και κυρίως αναπάντητα. Έχουν όμως ένα κοινό στοιχείο. Αναζητούν την αλήθεια, όχι μέσα από δόγματα και αδιαμφισβήτητες μεταφυσικές αλήθειες, αλλά μέσα από την αέναη διαλεκτική αναζήτηση της επιστημονικής έρευνας. Ο Θαλής αναζήτησε εν ολίγοις την αλήθεια μακριά από θρησκευτικές πεποιθήσεις, ανοίγοντας τον δρόμο στην πρωτόγονη μεν, επιστημονική έρευνα δε. Τη σκυτάλη από τον Ηράκλειτο, τον Αριστοτέλη, τον Γαλιλαίο, τον Βολταίρο, τον Μαρξ πήρε ο Στίβεν Χόκιγκ ο οποίος σε μια διάλεξη το 2013 στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας (Caltech) με τίτλο «Η καταγωγή του Σύμπαντος» σήκωσε πολλή σκόνη. Ξεκίνησε την ομιλία του αναφερόμενος σε μυθολογικές και θεολογικές προσεγγίσεις σχετικά με την ύπαρξη του κόσμου καθώς και σε υπαρξιακά ερωτήματα όπως: «Γιατί βρισκόμαστε εδώ;», «Τι έκανε ο Θεός πριν από τη γέννηση του Σύμπαντος; Μήπως προετοίμαζε την κόλαση για όσους κάνουν τέτοιες ερωτήσεις»;

Τι μάθαμε;

Με λίγα λόγια, από την εποχή του Θαλή μέχρι την εποχή του Χόκιγκ μπορεί να μην έχουμε όλες τις απαντήσεις, αλλά με οδηγό την απορία, που πολλές φορές μεταμφιέζεται σε αμφιβολία, ενίοτε δε εκτρέπεται σε ύβρη, κάτι μάθαμε. Ότι για παράδειγμα όταν πέφτει κεραυνός δεν θύμωσε ο Δίας, αλλά κάποια σύννεφα με αρνητικά φορτία συγκρούονται. Μάθαμε ότι η γη κινείται και ότι δεν χρειάζεται να καίμε τους ανθρώπους που το υποστηρίζουν. Μάθαμε ότι ο άνθρωπος δεν είναι πλασμένος από πηλό και σάλιο του Θεού, αλλά αποτελείται από νευρώνες, διαθέτει DNA και ότι υπάρχουν άλλοι άνθρωποι (και όχι μόνον ο Θεός) που μπορούν να κατασκευάσουν ανθρώπους, αν το θελήσουν. Μάθαμε ότι η γνώση είναι το υβρίδιο της απελευθέρωσης και η παιδεία ο ακρογωνιαίος λίθος του ευ ζην. Μάθαμε ότι σε αυτόν τον κόσμο υπάρχουν πολλοί προφήτες, μερικοί θεοί, λίγοι υδραυλικοί και άπειροι πολιτικοί. Ο καθένας μπορεί να επιλέγει αυτόν της αρεσκείας του αν κρίνει ότι του κάνει τη ζωή ευκολότερη ή καλύτερη. Ουδείς όμως είναι υπεράνω κριτικής.  Αν το κατανοήσουμε αυτό, ίσως επιτρέψουμε και σε κάποιους σκιτσογράφους να σατιρίζουν τη μίζερη καθημερινότητά μας αφήνοντας να ανθίσει πού και πού κανένα χαμόγελο.    

Πρόεδρε επιτέλους προχώρα

Η κίνηση του Προέδρου Αναστασιάδη να υπαναχωρήσει από την κόκκινη γραμμή ότι το φυσικό αέριο δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο των συνομιλιών πριν από την επίλυση του Κυπριακού, δεν ήταν λανθασμένη. Απεναντίας δείχνει ότι η λογική του ρεαλισμού δεν εξέλιπε παντελώς από το Προεδρικό Μέγαρο, μια λογική που συμβαδίζει άλλωστε με τη συντριπτική πλειοψηφία των σκεπτόμενων Κυπρίων. Οι οποίοι, ακόμα και μέσα από δημοσκοπήσεις, θεωρούν ότι το φυσικό αέριο είναι ένα όπλο το οποίο -πέρα από την έξοδό μας από την οικονομική κρίση- η Κυπριακή Δημοκρατία οφείλει να χρησιμοποιήσει για να πετύχει και καλύτερη λύση στο Κυπριακό.

Δυστυχώς ο κ. Πρόεδρος, όταν προχωρούσε στη χάραξη της κόκκινης του γραμμής, δεν θέλησε να ακούσει το κυρίαρχο αυτό μήνυμα της κυπριακής κοινωνίας, τείνοντας μάλλον ους προς την πατριωτική χορωδία του κυπριακού μαξιμαλισμού η οποία υπό τις καλύτερες των περιστάσεων δεν εκπροσωπεί καν το 20% του κυπριακού λαού σύμφωνα πάντα με δημοσκοπήσεις. Οι φωνασκούντες Οικολόγοι κινούνται πέριξ του 1%. Ο εθνεγέρτης Γιαννάκης Ομήρου μόλις πλησιάζει το 4%, ο ειδικός επί των προπωλήσεων φυσικού αερίου Γιώργος Λιλλήκας μόλις ακουμπά το 5% και ο Πρίγκιψ Νικόλαος διά του επισήμου ΔΗΚΟ το 7%.

Είδαμε δυστυχώς όλη αυτή την περίοδο έναν Πρόεδρο που εξελέγη με το 57% των ψήφων του κυπριακού λαού, με τα μεγαλύτερα ποσοστά μετά τον Μακάριο Γ΄ να επιχειρεί να γίνει Μακάριος Δ΄ σε μια απέλπιδα προσπάθεια να αποσπάσει το χειροκρότημα των κομμάτων του εθνικιστικού Κέντρου το οποίο δεν έχει, ή μάλλον δεν θέλει να έχει, πρόταση στο Κυπριακό.

Εκεί δηλαδή που ο Πρόεδρος είχε λόγω προτέρου έντιμου βίου στο Κυπριακό τη δυνατότητα να ανακτήσει την πρωτοβουλία κινήσεων, να φέρει σε δύσκολη θέση τον Έρογλου και να τον γελοιοποιήσει στις επικείμενες Τ/κ εκλογές, καταντήσαμε όλοι να ακούμε τον Τ/Κ ηγέτη να μας προσκαλεί σε διάλογο αφήνοντας ολόκληρη τη διεθνή κοινότητα να διαπορεί: ποιος τελικά θέλει λύση στο Κυπριακό;

Εν ολίγοις η αναστολή της συμμετοχής μας στις συνομιλίες λόγω navtex οδήγησε στην απώλεια της πρωτοβουλίας κινήσεων. Παρόμοιο παιχνίδι, ως γνωστόν, έπαιξε η Τουρκία και το 2011 με τη γεώτρηση της Noble. Και τότε εξέδωσε navtex και τότε έστειλε το Πίρι Ρέις συνοδευόμενο από αντιτορπιλικά. Ο Χριστόφιας όμως τότε το χειρίστηκε καλύτερα, ακόμα κι αν δεχτούμε ότι τα γεωπολιτικά δεδομένα τότε δεν ήταν τόσο περίπλοκα όσο σήμερα.

Η Τουρκία σήμερα, παρά τη σοβαρή κίνηση που έστω και καθυστερημένα έκανε ο Πρόεδρος να διασυνδέσει το αέριο με την ουσία της λύσης του Κυπριακού, έχει την πρωτοβουλία κινήσεων και θα επιλέξει μέσω της όποιας navtex ή του όποιου «Barbaros» να επιστρέψει στις συνομιλίες, όποτε την βολεύει εσωτερικά αλλά και γεωπολιτικά, αν παρακολουθήσουμε τις κινήσεις της στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου.

Το άσχετο

Ας πούμε και κάτι άσχετο: Οι τιμές του φυσικού αερίου σήμερα κάνουν το όποιο  αέριο βρίσκεται στα έγκατα της Λεβαντίνης πρακτικά μη εμπορεύσιμο. Το φυσικό αέριο τόσο της Κύπρου, όσο και του Ισραήλ απαιτούν τιμές πάνω από 5 δολάρια το κυβικό μέτρο. Σήμερα οι τρέχουσες τιμές είναι γύρω στα 4 δολάρια. Αν η πτώση της τιμής του πετρελαίου συνεχισθεί, τότε θα υπάρξει και περαιτέρω πτώση της τιμής του φυσικού αερίου. Ήδη μεγάλες εταιρείες εγκαταλείπουν μικρά κοιτάσματα (π.χ. στην Αίγυπτο) και ματαιώνουν σχέδια για κατασκευή πανάκριβων τερματικών. Ήδη  η TOTAL, όσο κι αν ο κ. Λακκοτρύπης δεν το λέει, ανέστειλε τη γεώτρησή της για ένα χρόνο στα οικόπεδα 10-11 με πιθανή προοπτική να τα εγκαταλείψει. Το ίδιο ίσως θα έκανε και η ΕΝΙ αν δεν ήταν δεσμευμένη με εξαμηνιαίο συμβόλαιο με πλατφόρμα μετά την πρώτη απογοητευτική γεώτρηση. Το παιγνίδι είναι ακόμα μεγαλύτερο αν δούμε την πρακτική του OPEC. Ρίχνουν τις τιμές γιατί δεν θέλουν να απειληθούν από το shale oil & gas ενώ παράλληλα τιμωρείται και ο Πούτιν που από την πτώση των τιμών έχει απώλειες της τάξης του 25% στον προϋπολογισμό του 2015.

Μπροστά στα συνταρακτικά αυτά νέα οι κύριοι Γιώργος Λακκοτρύπης και Τούλλα Ονουφρίου αγωνίζονται να εξεύρουν ευρωπαϊκούς πόρους για να κατασκευάσουν υποθαλάσσιο αγωγό Ισραήλ - Κύπρου - Ελλάδας - Ρώμης 1.240 ναυτικών μιλίων σε σεισμογενή περιοχή, ύψους 30 δισ. δολαρίων, ενώ ο Πρόεδρος παρασύρεται σε γεωπολιτικούς άξονες μεταξύ Αιγύπτου - Ισραήλ για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε την τουρκική επιθετικότητα. Κανείς δεν μπορεί πλέον να δει τα πράγματα μέσα από την απλή λογική, με την ευχή βέβαια ότι θα ανακάμψουν και οι τρέχουσες τιμές του πετρελαίου: Ότι: α) Η πιο φθηνή όδευση των αγωγών είναι μέσω Τουρκίας. Β) Αν ο αγωγός οδεύσει βόρεια και όχι νότια προς την Αίγυπτο θα μπορέσουν και οι Κύπριοι να αποκτήσουν δική τους φθηνή ενέργεια. Γ) Αν ο αγωγός οδεύσει βόρεια πέρα από την τεράστια αγορά της Τουρκίας θα εξυπηρετήσουμε και την αγορά της Ελλάδας και ίσως της Ευρώπης και μόνον έτσι η Λεβαντίνη θα μπορέσει να αποτελέσει εναλλακτική επιλογή τροφοδοσίας για την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αντί να τα λέμε εμείς αυτά, σας ενημερώνω ότι τα αράδιασε ο Ταγίπ Ερντογάν τον περασμένο Δεκέμβριο στην επίτροπο Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ Φεντερίκα Μογκερίνι και την άφησε κυριολεκτικά σύξυλη!