Το φλερτ Αναστασιάδη με τα δύο κράτη

Και με τη λύση δύο κρατών, και όχι μόνο, με τη χαλαρή ομοσπονδία, όπως ανέφερε στο Εθνικό Συμβούλιο, φλερτάρει και συζητά παρασκηνιακά εδώ και αρκετό καιρό ο Πρόεδρος Αναστασιάδης με την Τουρκία. Το όλο θέμα, είτε κατονομάζοντας τη λύση ως χαλαρή ομοσπονδία είτε χαλαρή συνομοσπονδία είτε και λύση δύο κρατών, με βάση τη γνωστή τακτική της σφυγμομέτρησης που εφαρμόζει ο ίδιος για να σταθμίζει τις αποφάσεις του, το έχει συζητήσει μέχρι στιγμής με εκατοντάδες άτομα στην ε/κ πλευρά. Το έχει επίσης καταθέσει σε συνεδρίες με υπουργούς και τεχνοκράτες, ενώ δεν παρέλειψε να το θέσει ακόμα και σε συζητήσεις με την τουρκική πλευρά, ακόμα και με τον Μουσταφά Ακιντζί. Έμμεσα πλην σαφώς το υπαινίχθηκε και στον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ την περασμένη βδομάδα στη Νέα Υόρκη, αναφέροντάς του, εκτός κειμένου, ότι είναι έτοιμος να συζητήσει νέες και καινοτόμες ιδέες σε ό,τι αφορά τη λύση του Κυπριακού. Η θέση αυτή του κ. Προέδρου προκάλεσε εύλογες απορίες από πλευράς ΟΗΕ, με την ε/κ πλευρά τις τελευταίες μέρες, με απανωτές επαφές με τα Ηνωμένα Έθνη, συμπεριλαμβανομένης και επικοινωνίας του κ. Αναστασιάδη με την κ. Λουτ, να ζητά να μην συμπεριληφθεί κάτι τέτοιο στην έκθεσή της. Όλες οι ενδείξεις βέβαια τους τελευταίους μήνες δείχνουν ότι οδεύουμε σε μια πιθανή αλλαγή της βάσης συζήτησης στο Κυπριακό.

 

 

Πατρότητα

Η πατρότητα της λύσης δύο κρατών στην Κύπρο δεν ανήκει σε Ε/Κ πολιτικό αλλά στον Ραούφ Ντενκτάς. Ο οποίος το πάλεψε όσο μπορούσε μέχρι την εκπαραθύρωσή του από την εξουσία την άνοιξη του 2004. Η Τουρκία τότε είχε ευθυγραμμιστεί, ενόψει ένταξης της Κύπρου στην ΕΕ και παρόμοιων δικών της φιλοδοξιών, με τη λύση της ομοσπονδίας. Η νέα φάση της συζήτησης της λύσης δύο κρατών άνοιξε με τη συγκατάθεση του Προέδρου Αναστασιάδη, ο οποίος σύμφωνα με πληροφορίες άρχισε να κάνει τις πρώτες του νύξεις μετά τις πρώτες συγκρούσεις που είχε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με τον Μουσταφά Ακιντζί και λίγο πριν τις πρώτες διασκέψεις στο Μοντ Πελεράν. Ουσιαστικά, όμως, η συζήτηση αυτή τέθηκε στο τραπέζι με συναίνεση του Προέδρου Αναστασιάδη στο Κραν Μοντανά κατά τη διάρκεια της συνάντησης που είχε με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου το προηγούμενο βράδυ του δείπνου με τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ στις 6 Ιουλίου 2017. Έκτοτε η συζήτηση αυτή διεξάγεται παρασκηνιακά μεταξύ ενός πολύ στενού κύκλου συνεργατών.

Σύμφωνα με απόλυτα εξακριβωμένες πληροφορίες, στις 5 Ιουλίου 2017, παραμονή του δείπνου με τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, ο κ. Αναστασιάδης επεδίωξε και είχε κατ' ιδίαν συνάντηση με τον υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου και του είπε ότι δεν μπορούσε να συναινέσει σε συμφωνία, διότι δεν θα περνούσε από το δημοψήφισμα στην Κύπρο. Ο κ. Αναστασιάδης ανέφερε στον Τσαβούσογλου ότι ήταν έτοιμος να συζητήσει ένα σχέδιο Β' για λύση, μετά τις προεδρικές εκλογές στην Κύπρο. Ο κ. Αναστασιάδης ζήτησε από τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών να μην δημιουργήσει η Τουρκία προβλήματα στην κυπριακή ΑΟΖ για να διαπιστώσει τι και πόσα αποθέματα φυσικού αερίου υπάρχουν. Φέρεται επίσης να κατέθεσε την άποψη ότι μετά από μια λύση με τα δύο κρατίδια (κατά προτίμηση εντός της ΕΕ) η Τουρκία θα ήταν ελκυστική αγορά για τους υδρογονάνθρακες της Ανατολικής Μεσογείου. Η πρόταση του κ. Αναστασιάδη στον Τσαβούσογλου δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Από τον Ιανουάριο του 2017 φαίνεται να εντείνονταν οι προβληματισμοί του ενάντια στη διζωνική ομοσπονδία, και ειδικά στο θέμα του διαμοιρασμού της εξουσίας. Ήταν τότε που αξιοποίησε την κρίση που δημιουργήθηκε με αφορμή τον νόμο του ΕΛΑΜ για εορτασμό του δημοψηφίσματος για την Ένωση στα σχολεία και το πάγωμα των συνομιλιών από τον Ακιντζί ώστε να απαξιώσει τη διαδικασία. Εν μέσω αυτής της κρίσης, στις αρχές Απριλίου του 2017, ο κ. Αναστασιάδης ήγειρε σε πρωινή σύσκεψη με τους συνεργάτες του την ιδέα για ένα σχέδιο Β' για λύση δύο κρατών έναντι επιστροφής εδαφών. Υπήρξε έντονη αντίδραση από τον Ιωάννη Κασουλίδη, ο οποίος του είπε "να μην πεις ποτέ ξανά έτσι κουβέντα". Διαφωνία εξέφρασε στην ίδια σύσκεψη και ο Αβέρωφ Νεοφύτου. Ο κ. Αναστασιάδης δεν επέμεινε και η συζήτηση έκλεισε εκεί.

Παρά ταύτα, στο δείπνο που είχε με τον Μουσταφά Ακιντζί στις 16 Απριλίου 2017 για να συζητήσουν πώς θα προχωρούσαν μετά την κρίση που προκάλεσε η ψήφιση του νόμου για το ενωτικό δημοψήφισμα, ο κ. Αναστασιάδης, σύμφωνα με τ/κ πηγή, έθεσε στον Τουρκοκύπριο ηγέτη την ιδέα της λύσης δύο κρατών. Μάλιστα του υποσχέθηκε ότι θα βοηθούσε για να ενταχθεί και το τουρκοκυπριακό κράτος στην ΕΕ. Ο Ακιντζί αρχικά δελεάστηκε με την ιδέα και είδε την εισήγηση θετικά. Μετά όμως από συζητήσεις που είχε με Ευρωπαίους διπλωμάτες, διαπίστωσε ότι δύο κυπριακά κράτη στην ΕΕ ήταν ανέφικτος στόχος και επέμεινε στην ολοκλήρωση των συνομιλιών για διζωνική ομοσπονδία και ένταξη της ενιαίας Κύπρου στην ΕΕ.

 

Στις 21 Απριλίου 2017, ο κ. Αναστασιάδης σε συνάντηση που είχε στο Προεδρικό με αντιπροσωπεία του ΕΒΕ Αμμοχώστου μίλησε ξανά για σχέδιο Β' και δύο κράτη έναντι επιστροφής εδαφών. Η πληροφορία διαδόθηκε γρήγορα από τους παριστάμενους και έφτασε στα δημοσιογραφικά γραφεία που άρχισαν να τη διερευνούν. Ο γραμματέας του Υπουργικού Συμβουλίου Θεοδόσης Τσιόλας, ο οποίος ήταν παρών στη συνάντηση, επικοινώνησε τηλεφωνικά με όλους τους παριστάμενους και τους υπέδειξε να μην επιβεβαιώσουν την πληροφορία και ότι επρόκειτο για παρανόηση, όπως και έγινε.

 

Ο κ. Αναστασιάδης πήγε στο Κραν Μοντανά υπό διαμαρτυρία και αποφασισμένος να οδηγήσει τις συνομιλίες σε αδιέξοδο. Κατηγορούσε μάλιστα συνεχώς "αυτόν τον τσιτσιφιόγκο τον Άιντε" γιατί πίεζε προς την κατεύθυνση της διάσκεψης, ενώ δεν υπήρχε έδαφος, ούτε η Τουρκία ήταν έτοιμη, όπως έλεγε, επειδή (ο Άιντε) ήθελε να εκπληρώσει προσωπικές φιλοδοξίες στις επερχόμενες εκλογές στη Νορβηγία. Το ίδιο βεβαίως ίσχυε και για τον ίδιο, αφού είχε μπροστά του τις προεδρικές εκλογές του Φεβρουαρίου του 2018.

Ενεργώντας κατ' αναλογία με τον Τάσσο Παπαδόπουλο στο Μπούργκενστοκ, όπου συνομιλούσε μυστικά με τον Σερντάρ Ντενκτάς για από κοινού τορπιλισμό της διάσκεψης, προσέγγισε τον Τσαβούσογλου, πριν από την ολοκλήρωση της διάσκεψης, και τον βολιδοσκόπησε για το σχέδιο Β'. Ακόμα και αν ισχύει το επίσημο αφήγημα του Προέδρου Αναστασιάδη ότι ο Τσαβούσογλου ήταν αδιάλλακτος, τότε θα μπορούσε κανείς να πει ότι ο κ. Τσαβούσογλου τον διευκόλυνε να αποτύχει η διάσκεψη. Και όντως το δεύτερο μέρος του δείπνου της 6ης Ιουλίου στο Κραν Μοντανά ήταν τραγικό. Ακόμα και όταν προέκυψε η τελευταία χαραμάδα ελπίδας διά της καθόδου των πρωθυπουργών των εγγυητριών, ο κ. Αναστασιάδης διαφώνησε, ζητώντας από τον κ. Τσίπρα να μην μεταβεί στην Ελβετία, ενώ μέλος της ε/κ αντιπροσωπείας αντάλλαξε βαριές κουβέντες με τον κ. Καλπαδάκη, διευθυντή του διπλωματικού γραφείου του Έλληνα πρωθυπουργού, ο οποίος επέμενε (όπως και ο κ. Κοτζιάς) ότι η συνάντηση των πρωθυπουργών έπρεπε να πραγματοποιηθεί.

 

 

Κήρυξαν ναυάγιο

  Μετά το ναυάγιο του Κραν Μοντανά, ο κ. Τσαβούσογλου δήλωσε ότι "έχει αποκαλυφθεί ότι είναι αδύνατη η εξεύρεση λύσης στο πλαίσιο των παραμέτρων των καλών υπηρεσιών του ΟΗΕ" και ότι "δεν έχει κανένα νόημα να επιμένουν σε αυτές τις παραμέτρους". Ακριβώς αυτή ήταν και η ανάλυση του Νίκου Αναστασιάδη μετά το Κραν Μοντανά. Ενημερώνοντας το Υπουργικό Συμβούλιο στη συνεδρία της 12ης Ιουλίου 2017 για το ναυάγιο της διάσκεψης, είπε πως το Κυπριακό δεν μπορούσε να λυθεί με ομοσπονδία, και ότι μετά τις εκλογές θα διαπραγματευόταν τα δύο κράτη έναντι εδαφών. Στην ενημέρωση επικαλέστηκε μάλιστα και τον Ελευθέριο Βενιζέλο, που αποφάσισε μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή την ανταλλαγή πληθυσμών με την Τουρκία. Ο κ. Αναστασιάδης μοιράστηκε τις σκέψεις του για τα δύο κράτη με πολλούς συνομιλητές του. Ο "Π" έχει μαρτυρίες από πέραν των δέκα προσωπικοτήτων που άκουσαν από το στόμα του Αναστασιάδη το σχέδιο Β' για διχοτόμηση έναντι εδαφών. Οι πληροφορίες αυτές δημοσιεύτηκαν κατά καιρούς και στον Τύπο, χωρίς η κυβέρνηση να καταβάλει ποτέ οποιαδήποτε σοβαρή προσπάθεια να τις διασκεδάσει.

 

 

 

Αναφορές στα ΜΜΕ

* "Ξένος συνάδελφος, επικαλούμενος πηγή στην Άγκυρα, με πληροφόρησε ότι για λύση δύο κρατών βολιδοσκοπούσε και ο Πρόεδρος Αναστασιάδης. Το κράτησα σε μικρό καλάθι αφού ερχόταν από την Άγκυρα, μέχρι που η πληροφορία επιβεβαιώθηκε και από τη Λευκωσία", έγραψε στην "Καθημερινή" (4/3/2018) ο Ανδρέας Παράσχος. Επίσης, ο Κώστας Βενιζέλος έγραψε στον "Φιλελεύθερο" (7/1/2018) ότι το θέμα των δύο κρατών "συζητήθηκε ήδη και πως έγινε με πρωτοβουλία της ελληνοκυπριακής πλευράς. Πόσο αυτό ευσταθεί, εναπόκειται στην ελληνοκυπριακή πλευρά να το επιβεβαιώσει ή να το διαψεύσει".

* Σε συνέντευξή του στον "Φιλελεύθερο" (5/11/2017), ο κ. Αναστασιάδης μίλησε περιφραστικά για τα σχέδιά του: "Θα πρέπει με τις πολιτικές δυνάμεις να υπάρξει μια ειλικρινής διαβούλευση για να δούμε τι είναι το σχέδιο Β' που θα δημιουργεί συνθήκες ειρήνης, θα προστατεύει τον Ελληνισμό και θα διαφυλάσσει τη λειτουργικότητα του κράτους". Σε διευκρινιστική ερώτηση, εάν είχε ο ίδιος σκέψεις επί τούτου, απάντησε: "Μετά από την εμπειρία της τελευταίας πενταετίας, του διαλόγου και με τον κ. Έρογλου και με τον κ. Ακιντζί, οφείλω να πω ότι έχω αποκρυσταλλώσει το πόσο εφικτό ή το πόσο ανέφικτο ή ποιοι είναι οι παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν σε μια πραγματική ειρήνη".

* Πιο ξεκάθαρος ήταν σε συνέντευξή του που έδωσε στην ελληνική εφημερίδα "LIFO" (23/6/2018). Στην ερώτηση μήπως, τελικά, ο χρόνος έχει δείξει ότι είναι πιο ωφέλιμο να δημιουργηθούν δύο ανεξάρτητα κράτη αντί για διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία, απάντησε: "...λαμβάνοντας υπόψη τις αξιώσεις των Τούρκων και τις αρνητικές συνέπειες της παράτασης του αδιεξόδου, θα ήταν καλό να προβληματιστεί η ελληνοκυπριακή ηγεσία, η κυβέρνηση και οι πολιτικές δυνάμεις, ως προς το πώς αντιμετωπίζεται η τουρκική αδιαλλαξία, η αδυναμία επίτευξης λύσης, αλλά και το πώς θα υπάρξει η αναγκαία ειρήνη και σταθερότητα στην Κύπρο."

 

Προτεραιότητες

Σύμφωνα με αξιόπιστες πηγές που έχουν γνώση των σκέψεών του, ο Αναστασιάδης έχει θέσει δύο μεγάλες προτεραιότητες: Την ανάπτυξη της Λεμεσού και την αξιοποίηση του φυσικού αερίου. "Αφήστε το Κυπριακό, η Λεμεσός πετά", φέρεται να είπε σε αποχαιρετιστήρια συνάντησή του με υπουργό του, για να τονίσει ότι δεν θα ήταν σοφό να διαταράξει τη δυναμική της ανάπτυξης που στηρίζεται στο πρόγραμμα πώλησης υπηκοοτήτων. Διευκρινίζεται ότι σε περίπτωση λύσης η παραχώρηση υπηκοοτήτων θα είναι ομοσπονδιακή αρμοδιότητα. Για το φυσικό αέριο ο Αναστασιάδης θέλει να το χειριστεί "χωρίς να έχουμε τους Τούρκους μέσα στα πόδια μας" και είναι πρόθυμος για διαμοιρασμό της ΑΟΖ προκειμένου να λυθούν τα χέρια του για αξιοποίηση των κοιτασμάτων. Η προτεραιότητά του αυτή τη στιγμή είναι η Αίγυπτος, όμως γνωρίζει ότι, τόσο η ΕΝΙ όσο και η EXONMOBIL, ενδιαφέρθηκαν για την κυπριακή ΑΟΖ, έχοντας υπόψη την αγορά της Τουρκίας. Η Exxon Mobil μάλιστα το έχει διατυπώσει και δημόσια, τονίζοντας ότι σε περίπτωση εξεύρεσης φυσικού αερίου οι στόχοι της είναι η κατασκευή τερματικού στο Βασιλικό και η κατασκευή αγωγού προς την Τουρκία. Η προσέγγιση του κ. Αναστασιάδη ενέχει πάντως και σοβαρά στοιχεία αφέλειας, υπό την έννοια ότι ο κ. Πρόεδρος θεωρεί τη διχοτομημένη χώρα του ως ομφαλό της Γης όπου οι μεγάλες πολυεθνικές θα κάνουν επενδύσεις δισεκατομμυρίων, τις οποίες θα διαχειριστεί κατά το δοκούν και το συμφέρον ο κ. Αναστασιάδης. Ο Κύπριος Πρόεδρος, αφελώς δείχνει να παραγνωρίζει αυτά που συζήτησε με τους αμερικανούς στην Κύπρο και στο Νταβός, στην παρουσία και του Αμερικανού αντιπροέδρου Μπάιντεν, ότι μέρος της μεγάλης εικόνας είναι και η απεξάρτηση της Τουρκίας από το ρωσικό φυσικό αέριο. Στο πλαίσιο αυτό το φυσικό αέριο κρίθηκε ως ένας νέος καταλύτης για τη λύση του Κυπριακού, με την Κύπρο (μέσω των τριμερών που θα γίνονταν τετραμερείς διά της συμμετοχής της Τουρκίας) να αποκτά για πρώτη φορά και κάποιο γεωπολιτικό ρόλο. Αν, εξάλλου, τα τελευταία χρόνια υπάρχει τουρκικό ενδιαφέρον στο Κυπριακό, αυτό οφείλεται στα ενεργειακά αποθέματα. Δεν υπάρχει περίπτωση στον διάλογο Αναστασιάδη - Τσαβούσογλου να μην περιλαμβάνονται τα ενεργειακά με λύσεις που θα ικανοποιούν τις ανάγκες της Τουρκίας. Αυτό ήταν και το αντικείμενο μεγάλου μέρους της συζήτησης που είχε πρόσφατα στη Νέα Υόρκη, σύμφωνα με τ/κ πηγή. Μια συζήτηση, όπως και στο Κραν Μοντανά, που στρέφεται στο πώς να πειστεί η Τουρκία να μην δημιουργεί προβλήματα στην κυπριακή ΑΟΖ μέχρι να διαπιστωθούν οι ποσότητες που υπάρχουν.

 

Τι θέλει η Τουρκία

  Στην πραγματικότητα, η Τουρκία θέλει να ολοκληρωθεί το πρόγραμμα των γεωτρήσεων για να ξέρει τι υπάρχει από πλευράς κοιτασμάτων. Ταυτόχρονα, όμως, συντηρεί την ένδειξη αποφασιστικότητας να διεκδικήσει τα συμφέροντα των Τουρκοκυπρίων και τα δικά της στους υδρογονάνθρακες. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται η παρεμπόδιση της γεώτρησης της ENI και η ανοχή που θα επιδείξει στην EXONMOBIL, με ταυτόχρονη δική της γεώτρηση στην κυπριακή ΑΟΖ.

Πρόκειται για μια τακτική κίνηση μετά το Κραν Μοντανά και με τη σύμφωνη γνώμη του κ. Αναστασιάδη, που στέλνει το μήνυμα ότι η Τουρκία δημιουργεί διαπραγματευτικά ερείσματα, αλλά δεν θεωρεί κατ' ανάγκη ότι η συνεργασία στην εκμετάλλευση του φυσικού αερίου μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω μιας λύσης ΔΔΟ. Ο κ. Αναστασιάδης δείχνει ότι μπορεί να συζητήσει και άλλες λύσεις.

 

Στα τέλη του περασμένου Δεκεμβρίου, όταν η ΕΝΙ προγραμμάτιζε τη γεώτρηση στην κυπριακή ΑΟΖ, το "υπουργείο εξωτερικών" της "ΤΔΒΚ" εξέδωσε μια ανακοίνωση (28/12/2017) με τις γνωστές θέσεις για συνδιαχείριση των φυσικών πόρων και καταγγέλλοντας την ελληνοκυπριακή πλευρά για μονομερείς ενέργειες. Η ανακοίνωση αυτή κατέληγε με την επισήμανση ότι "η διαπραγμάτευση για λύση δυο κρατών μπορεί να έρθει στο προσκήνιο ως μια επιλογή". Δηλαδή, εάν θέλετε να τα διαχειριστείτε μόνοι σας, πάρτε τον Νότο και αφήστε μας τον Βορρά.

 

Μερικές μέρες μετά, ο κ. Αναστασιάδης ανταποκρίθηκε στην πρόκληση. Σχολιάζοντας τις αντιδράσεις της Τουρκίας για τη γεώτρηση της ΕΝΙ, είπε: "Εάν επιλέγουν να προστατεύσουν τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων σε μια ανεξάρτητη οντότητα, τότε θα πρέπει να περιοριστούν εις όσα αναλογούν στην αποκλειστική οικονομική ζώνη τής εν λόγω παρανόμου οντότητας. Και συνεπώς δεν έχουν λόγο να αμφισβητούν τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας". Με λίγα λόγια, Κυπριακή Δημοκρατία, κατά τον Πρόεδρο Αναστασιάδη, είναι η Νότια Κύπρος και η ΑΟΖ της, με τους Τ/Κ να δικαιούνται να κάνουν ό,τι θέλουν στον Βορρά. Στη συνέχεια βέβαια, λόγω των αντιδράσεων που υπήρξαν, προσπάθησε να ανασκευάσει τη δήλωσή του, διευκρινίζοντας ότι παρερμηνεύτηκε. Παρ' όλα αυτά η δήλωσή του ταιριάζει πλήρως με τις συζητήσεις που κάνει για δύο κράτη και δύο ΑΟΖ. Με αφορμή την ανακοίνωση του "ΥΠΕΞ" της "ΤΔΒΚ", ο "Φιλελεύθερος" (7/1/2018) αναφέρθηκε περιφραστικά στις συζητήσεις στη συνάντηση του Αναστασιάδη - Τσαβούσογλου για δύο κράτη. "Ποιος πήρε την πρωτοβουλία να θέσει τέτοια ιδέα, πότε έγινε αυτό και μεταξύ ποιων είναι ένα μεγάλο θέμα. Πληροφορίες για το τι συνέβη υπάρχουν, ωστόσο, λόγω της σοβαρότητας του θέματος, πριν τεκμηριωθούν πλήρως, δεν θα δημοσιοποιηθούν", ανέφερε.

 

 

Πέθανε η διζωνική;

Στην προεκλογική του εκστρατεία ο κ. Αναστασιάδης απέφυγε κάθε αναφορά στη διζωνική ομοσπονδία. Ούτε στην ομιλία του στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ την περασμένη βδομάδα έκανε αναφορά σε λύση ΔΔΟ. Σύμφωνα με πολιτικό ηγέτη, "στη Νέα Υόρκη ο Νίκος Αναστασιάδης σκότωσε τη λύση ομοσπονδίας". Όπως έγραψε η "Καθημερινή" (4/3/2018), "μεταξύ πρώτης και δεύτερης Κυριακής των προεδρικών εκλογών, ο Νίκος Αναστασιάδης, στις χωριστές συναντήσεις του με ηγέτες κομμάτων του ενδιάμεσου χώρου, τους είχε μιλήσει για λύση δύο κρατών, με συναίνεση που θα προσπαθούσε ο ίδιος να εξασφαλίσει από την ΕΕ και με τη σύμφωνη γνώμη του Αρχιεπισκόπου". Αυτός ήταν ίσως και ένας από τους λόγους που ώθησε τον Νικόλα Παπαδόπουλο να μην στηρίξει στον δεύτερο γύρο τον Σταύρο Μαλά ενώ έδειχνε διατεθειμένος να το κάνει.

Τον Απρίλιο του 2018, μετά την επανεκλογή Αναστασιάδη, ο κ. Τσαβούσογλου επισκέφθηκε τα κατεχόμενα για να συζητήσει τα νέα βήματα στο Κυπριακό με όλα τα πολιτικά κόμματα. Η συνάντηση διήρκεσε πέραν των δύο ωρών και, σύμφωνα με τουρκοκυπριακή ιστοσελίδα που πρόσκειται στον Ακιντζί, ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου ανέφερε τα εξής: "Οι Ε/Κ δεν αποδέχονται την ομοσπονδία. Υπό αυτές τις συνθήκες θα ήταν προτιμητέο ένα μοντέλο που να μοιάζει με την ομοσπονδία ή τη λύση δυο κρατών", και ζήτησε την άποψη όλων των πλευρών. Ο Μουσταφά Ακιντζί έδωσε στον Τσαβούσογλου την εξής απάντηση: "Εγώ δεν καταθέτω μια πρόταση τέτοιου είδους στο τραπέζι. Δεν τίθεται τέτοιου είδους ζήτημα".

Σημειώνεται ότι η κυβέρνηση δεν κατήγγειλε, όπως συνηθίζει, την επίσκεψη Τσαβούσογλου στα κατεχόμενα και δεν αντέδρασε στις τοποθετήσεις του για λύση δύο κρατών, ούτε και υπερασπίστηκε τον Ακιντζί που τοποθετήθηκε εναντίον. Η Τουρκία απάντησε με δυσαρέσκεια στην ανελαστικότητα του Μουσταφά Ακιντζί την περασμένη βδομάδα στη Νέα Υόρκη: Οι κύριοι Ερντογάν και Τσαβούσογλου δεν συναντήθηκαν μαζί του, αλλά με τον κ. Όζερσαϊ. Χαιρέτισαν επίσης την κυπριακή αντιπροσωπεία και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας εντός της Γενικής Συνέλευσης μπροστά στα φλας των δημοσιογράφων. Τον τελευταίο καιρό οι Τούρκοι επίσημοι δεν δείχνουν να αποφεύγουν τους Ε/Κ πολιτικούς, όπως έκαναν στο παρελθόν, ούτε τονίζουν με έμφαση και με κάθε ευκαιρία ότι δεν αναγνωρίζουν την Κυπριακή Δημοκρατία. Ενημερώνοντας το Εθνικό Συμβούλιο ο κ. Αναστασιάδης μετά την επιστροφή του από τη Νέα Υόρκη, είπε ότι η θέση του κ. Τσαβούσογλου ήταν τα δύο κράτη και ότι ο ίδιος αντιπρότεινε τη χαλαρή ομοσπονδία. "Αν το θέμα ήταν χαλαρή ομοσπονδία, αυτό θα μπορούσε να το συζητήσει και με τον κ. Ακιντζί", σύμφωνα με τ/κ πηγή. Απλώς ο κ. Αναστασιάδης, επειδή ακόμα δεν αισθάνεται έτοιμος να πει δημόσια ότι συζητά τα δύο κράτη, απέδωσε τη θέση αυτή στον συνομιλητή του, ο οποίος δεν έχει κανένα πρόβλημα να το αποδεχτεί. Αυτό αναφέρει στον "Πολίτη" τ/κ πηγή, καταθέτοντας την ανησυχία του, αφού, όπως αναφέρει, "όλα αυτά περί χαλαρής ομοσπονδίας δεν έχουν κανένα νόημα. Ο κ. Αναστασιάδης, αν το θέμα ήταν ο περιορισμός κάποιων αρμοδιοτήτων της κεντρικής κυβέρνησης, θα μπορούσε να το θέσει στις διαπραγματεύσεις. Οι αρμοδιότητες που δόθηκαν στην κεντρική κυβέρνηση ήταν οι απολύτως αναγκαίες για να λειτουργήσει ως χαλαρή ομοσπονδία. Οπότε, τι είναι αυτά που μας λέει σήμερα;" Ο κ. Αναστασιάδης συζητά με την Τουρκία ερήμην, όχι μόνον των Τ/Κ, αλλά και όλων των πολιτικών κομμάτων, περιλαμβανομένου του ΔΗΣΥ, σε συνεργασία μόνο με τον υπουργό Εξωτερικών Νίκο Χριστοδουλίδη, χωρίς καμιά διπλωματική και πολιτική υποστήριξη, είτε από το εσωτερικό είτε από την ΕΕ.

Ο Μουσταφά Ακιντζί, τον οποίο τα ελληνοκυπριακά ΜΜΕ αποκαλούν κατοχικό ηγέτη, τοποθετήθηκε ενάντια στα δύο κράτη και δυσφορεί για τον διάλογο Τουρκίας - Ελληνοκυπρίων. "Δεν πρέπει να επιτραπεί ή να δοθεί η ευκαιρία ώστε η τ/κ πλευρά να φαίνεται σαν μια ασήμαντη λεπτομέρεια", ανέφερε σε γραπτή δήλωσή του μετά τη δημοσιοποίηση της συνάντησης Αναστασιάδη - Τσαβούσογλου. Ακόμα και χθες σε τουίτ διατύπωσε τη θέση ότι αυτός είναι ο διαπραγματευτής της λύσης του Κυπριακού και κανένας άλλος. Στην ίδια γραμμή και ο Κουντρέτ Όζερσαϊ, ο οποίος είναι ενήμερος για τα πάντα, να δηλώνει πρόσφατα ότι "οι Ε/Κ, ακόμα και δύο κράτη να επιθυμούν, αυτό θα πρέπει να το συζητήσουν μαζί μας".

 

Σύμφωνα με πληροφορίες μας, ο Τ/Κ ηγέτης θα προσέλθει στη συνάντηση με τον κ. Αναστασιάδη χωρίς ταμπού για να συζητήσει οτιδήποτε. Έχοντας όμως μια τεράστια διαφορά με τον Τσαβούσογλου. "Ο Τούρκος υπουργός", σύμφωνα με διπλωματική πηγή, "συζητά συνομοσπονδία μέσα από την οποία θα προκύψουν σταδιακά δύο κράτη. Ο Μουσταφά Ακιντζί θα μπορούσε να συζητήσει ακόμα και συνομοσπονδία για να φέρει τις δύο συνιστώσες πολιτείες της να λειτουργήσουν σε βάθος χρόνου στη λογική ενός ενιαίου κράτους".

 

 

φλασάκι

 

Ξέρει πού το πάει ο κ. Πρόεδρος; Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης προς το παρόν δείχνει να συζητά μόνο με την Τουρκία. Είναι μέρος ενός τακτικισμού για να στείλει ένα μήνυμα στους Τ/Κ ότι ενόσω ζητάτε αυτά που ζητάτε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, δεν είναι εφικτή η ομοσπονδία; Εντείνει μια πίεση στους Τουρκοκυπρίους στέλνοντας σαφές και ορατό μήνυμα λόγω της τεράστιας οικονομικής κρίσης στα κατεχόμενα, ότι χωρίς ομοσπονδία θα μείνετε εκτός Ευρώπης, χωρίς φυσικό αέριο και εσαεί μια υποβαθμισμένη επαρχία της Τουρκίας; Η οποία και κράτος να ανακηρυχθεί, θα είναι πάντοτε προτεκτοράτο της Τουρκίας; Αυτό σίγουρα δεν το θέλουν οι Τ/Κ, όσο κι αν δεν μας εμπιστεύονται. Αυτή η τακτική θα μπορούσε να ισχύει αν ο Πρόεδρος Αναστασιάδης εξακολουθούσε να πιστεύει σε μια λύση ΔΔΟ, είτε ισχυρή είτε χαλαρή. Όλες οι ενδείξεις προς το παρόν καταδεικνύουν ότι απομακρύνεται ταχέως από ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Φαίνεται να θέλει μια λύση του τύπου, "εφόσον δεν μπορούμε να σας ελέγξουμε, είναι προτιμότερο εμείς ποδά, εσείς ποτζεί". Αυτό βέβαια σημαίνει πως αν τιναχθεί στον αέρα και η επικείμενη συνάντηση που θα έχει με τον Μουσταφά Ακιντζί στο τέλος Οκτωβρίου, θα πρέπει να βάλει την υπογραφή του για την ίδρυση ανεξάρτητου Τ/κ κράτους. Από τα πολιτικά συμφραζόμενα εξάγεται επίσης το συμπέρασμα ότι ο Πρόεδρος Αναστασιάδης κινείται με αιχμή του δόρατος τοΝ γνωστό τακτικισμό του χωρίς σοβαρή μελέτη και σχεδιασμό.

 * Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πολίτης στις 14 Οκτωβρίου 2018 

Ο Εντιμότατος κ. Νίκος Αναστασιάδης

 «Ψάχνω έναν έντιμο άνθρωπο να μου υποδείξει τον συσχετισμό μου με τα Pandora Papers», αναφώνησε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας.

Τι να εννοεί με αυτή την τοποθέτηση ο εντιμότατος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκος Χρυσάνθου Αναστασιάδης; Ότι οι 600 δημοσιογράφοι που ασχολήθηκαν επί μήνες με την επεξεργασία των εγγράφων αυτών και οι εκατοντάδες εφημερίδες που τα αναδημοσίευσαν  δεν έχουν ίχνος

εντιμότητας;

Ο εντιμότατος κύριος Πρόεδρος υποστηρίζει δεν έχει σχέση με τον Πούτιν και τον Μπλερ, που μεταξύ άλλων φιγουράρουν στα έγγραφα ότι επένδυσαν σε διάφορους φορολογικούς παραδείσους, διότι δεν ήταν δικές του οι επενδύσεις αλλά του φίλου του, όπως αποκαλεί τον Αλεξάντερ Λεμπέντεφ. Αυτός ως καλός δικηγόρος τον εξαφάνισε πίσω από κάποιες εταιρείες, των οποίων διαχειριστές εμφανίζονταν κάποιοι δικηγόροι του γραφείου του.

Σχετικά με τις αποκαλύψεις των Pandora Papers, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης, μιλώντας στο ΡΙΚ και τον Ανδρέα Κημήτρη, ανέφερε πως «αναφέρονται σε 35 ηγέτες και 330 αξιωματούχους που ανακάλυψαν ότι επένδυσαν πλούτο σε χώρες του εξωτερικού. Δεν υπάρχει οτιδήποτε. Δεν με κατατάσσουν σε εκείνους, αλλά ανακάλυψαν ότι το δικηγορικό γραφείο που φέρει το όνομά μου ενέγραφε Offshore εταιρείες που μέχρι πρότινος απέκρυπταν τους μετόχους». Διερωτήθηκε ο Νίκος Αναστασιάδης συγκεκριμένα: «Τι σχέση έχω εγώ;», σημειώνοντας δε ότι από το 1997 ουδέποτε ασχολήθηκε με το δικηγορικό του γραφείο.

Το δικηγορικό

Ο εντιμότατος Νίκος Αναστασιάδης υποστηρίζει ότι εγκατέλειψε το δικηγορικό του γραφείο από το 1997, όταν έγινε πρόεδρος του ΔΗΣΥ. Δυστυχώς, δεν λέει την αλήθεια. Ως πρόεδρος του ΔΗΣΥ και δικηγόρος από το 2000 και εξής άνοιξε τα φτερά του στη Μόσχα συνεργαζόμενος με Ρώσους ολιγάρχες, οι οποίοι με βάση άπειρα διεθνή δημοσιεύματα, αλλά και έρευνες της ρωσικής Αστυνομίας, στην πλειοψηφία τους κατέκλεπταν το Ρωσικό Λαό βγάζοντας τα λεφτά τους στο εξωτερικό. Ως πρόεδρος του ΔΗΣΥ, έως και το 2013 που εξελέγη στην Προεδρία της Δημοκρατίας, κάθε βδομάδα ήταν στη Ρωσία, έκανε εταιρεία στη Μόσχα και διακινούσε τα δισεκατομμύρια δολάρια των πελατών του μέσω του κυπριακού τραπεζικού συστήματος. Όλα γίνονταν νόμιμα βέβαια, αφού οι νόμοι που ψήφιζε ο ίδιος και οι άλλοι δικηγόροι της Βουλής άφηναν ορθάνοικτα παράθυρα για τέτοιου είδους δράσεις. Μιλούμε για μια χρυσή δεκαετία για όλα τα μεγάλα δικηγορικά και λογιστικά γραφεία της Κύπρου, αλλά και τις τράπεζες. Σε κάποιες στιγμές ειλικρίνειας, ο κ. Πρόεδρος λέει και καμιά αλήθεια, όπως έκανε τον Μάιο του 2020 μιλώντας στη βρετανική εφημερίδα Financial Times: Απαντώντας στις κατηγορίες για διαφθορά δήλωσε: «I have done so well when I was a lawyer that I have a lot of savings. «I’m not in need to be corrupted.» Moscow on the Med: Cyprus and its Russians FT MAY 15 2020. Σε συνέντευξή του επίσης στο Σίγμα και στον Γιάννη Καρεκλά στις 20 Οκτωβρίου 2020, ανέφερε ότι όταν το 2013 ανέλαβε την προεδρία ήταν ήδη εκατομμυριούχος και, ναι, θεωρεί τον εαυτό του άμωμο και αμόλυντο. Είπε: «Ήρθα πλουσιότερος και θα φύγω φτωχότερος».

Οι αντιφάσεις του εντιμότατου Προέδρου μας δεν έχουν τελειωμό. Πότε τελικά έφυγε από το δικηγορικό του γραφείο; Το 1997 ή το 2013 όπως είπε στο Σίγμα; Πότε κατάφερε να γίνει πολυεκατομμυριούχος; Πριν το 1997 ή μετά; Όταν λέει ότι εγκατέλειψε το γραφείο, εννοεί ότι το πώλησε σε τρίτους ή μήπως το πλειοψηφικό πακέτο ακόμα ανήκει σε μέλη της οικογένειάς του; Η αλήθεια πρέπει μάλλον να αναζητηθεί αλλού: Δεν εγκατέλειψε ποτέ το δικηγορικό του γραφείο. Όπως παραδέχτηκε προχθές στην Guardian, το 2013 (την ίδια περίοδο που κατέρρευσε η οικονομία μας) ως Πρόεδρος έπρεπε να μεταβεί στη Γαλλία για συνάντηση με τον Φρανσουά Ολάντ. Μετέβη είπε εκεί με το τζετ του Αλεξάντερ Λεμπέντεφ. Πήγαινε να συζητήσει, μεταξύ άλλων, την τύχη της Κύπρου που κατηγορείτο ότι είχε μετατραπεί σε άντρο ξεπλύματος των Ρώσων ολιγαρχών με το αεροπλανάκι εντός Ρώσου ολιγάρχη και πελάτη του δικηγορικού του γραφείου: Γιατί; Επειδή ήταν φίλος μου, λέει!

Την ίδια περίοδο ο εντιμότατος κ. Πρόεδρος (20 Ιουνίου 2013) στο Προεδρικό μέγαρο παρέθετε δείπνο προς τιμήν άλλων δύο Ρώσων πελατών του. Στους Alexander Abramov και Alexander Tobak που συνοδεύονταν από τους δύο συνεταίρους του στο δικηγορικό γραφείο Αναστασιάδη, Στάθη Λεμή και Φάνο Φιλίππου. Με λίγα λόγια, όχι μόνο δεν εγκατέλειψε το δικηγορικό του γραφείο το 1997 όπως λέει, αλλά ακόμα και το 2013 δεχόταν ως Πρόεδρος και δικηγόρος τους πελάτες του στο Προεδρικό Μέγαρο.

Για να επιστρέψουμε στα Pandora Papers, στις 8 Ιουνίου 2015, η Alcogal, μια υπεράκτια χρηματιστηριακή εταιρεία, υπέβαλε καταγγελία κατά του δικηγορικού γραφείου «Νίκος Χρ. Αναστασιάδης & Συνεταίροι ΔΕΠΕ» και ισχυρίστηκε πως τέσσερις από τις offshore εταιρείες που διαχειριζόταν ανήκαν σε άτομα του γραφείου. Στην έκθεση που η Alcogal κατέθεσε στις ρυθμιστικές αρχές των Βρετανικών Παρθένων Νήσων (BVI) είχε αναφέρει ότι παραπλανήθηκε και πως πλέον πιστεύει ότι ο πραγματικός ιδιοκτήτης ήταν ο Ρώσος επιχειρηματίας και πρώην Ρώσος γερουσιαστής Λεονίντ Λεμπέντεφ. Το 2015, ο κ. Λεμπεντέφ κατηγορήθηκε ότι δεν είχε δηλώσει τα περιουσιακά του στοιχεία και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Ρωσία. Ο Λεμπέντεφ, που έγινε παραγωγός ταινιών του Χόλιγουντ, αρνείται τις κατηγορίες. Σύμφωνα πάντα με το δημοσίευμα, ο Λεονίντ Λεμπέντεφ απέκτησε διαβατήριο μέσω του δικηγορικού γραφείου «Νίκος Χρ. Αναστασιάδης & Συνεταίροι ΔΕΠΕ» στο πλαίσιο του Κυπριακού Προγράμματος Επενδύσεων («χρυσά» διαβατήρια) το 2011.

Στις 3 Αυγούστου του 2015, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας πήγε διακοπές στις Σεϋχέλλες» για πρώτη φορά με το μπόιγκ του Σαουδάραβα φίλου του. Το ταξίδι στις Σεϋχέλλες μετ’ επιστροφής διαρκεί περίπου 14 ώρες και το αεροπλάνο καταναλώνει, με βάση στοιχεία που κατατέθηκαν στην Επιτροπή Ελέγχου της Βουλής στις 14 Φεβρουαρίου 2021, γύρω στα 1.500 ευρώ καύσιμα την ώρα. Αν σε αυτά προσθέσει κανείς το ενοίκιο του αεροπλάνου, τα έξοδα αεροδρομίων και τους μισθούς πιλότων και αεροσυνοδών, αντιλαμβάνεται ότι το ποσό σίγουρα υπερβαίνει τις 50.000 ευρώ. Επέστρεψε στις 13 Αυγούστου. Έξι μέρες μετά, στις 19 Αυγούστου 2015, το Υπουργικό Συμβούλιο του οποίου προΐσταται ο εντιμότατος Πρόεδρος Αναστασιάδης, έλαβε απόφαση πολιτογράφησης της δεύτερης συζύγου του Σαουδάραβα, ενώ είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός, με βάση το πόρισμα Καλογήρου, ότι η πολιτογράφηση της δεύτερης συζύγου του Σαουδάραβα ήταν παράνομη με βάση το κυπριακό δίκαιο, το οποίο δεν αναγνωρίζει δεύτερες συζύγους. Ξαναπήγε το 2018 στις Σεϋχέλλες με το ίδιο αεροπλάνο ο κ. Πρόεδρος, αλλά, όπως δήλωσε, πλήρωσε το κόστος από την τσέπη του. Για να τα λέμε όλα, έκανε πολλά ταξίδια με το αεροπλάνο του Σαουδάραβα, υπό καθεστώς αδιαφάνειας, μέχρι που ένα άτυχο πουλί έπεσε και ράγισε τον ανεμοθώρακά του και αναγκάστηκε να επιστρέψει στη Νέα Υόρκη.

Το επιχείρημα

Το βασικό επιχείρημα του Προέδρου είναι ότι «για όλα όσα έκανε το δικηγορικό μου γραφείο δεν ευθύνομαι, γιατί από τη στιγμή που μπήκα στην πολιτική το εγκατέλειψα». Θα μπορούσε κάποιος εδώ να ισχυριστεί ότι ρίχνει τις ευθύνες στις θυγατέρες του που έχουν το πλειοψηφικό πακέτο του γραφείου. Ας μην το παρατραβάμε. Ο Νίκος Αναστασιάδης είναι καλός πατέρας. Εξάλλου, ακόμα και ο πιο φιλήσυχος πολίτης του Αγίου Νικολάου στη Λεμεσό βλέπει το προεδρικό αυτοκίνητο έξω από τα πολυτελή γραφεία του δικηγορικού του γραφείου στην οδό Ομήρου κάθε Σάββατο.
Έμμεσα πλην σαφώς κομπάζει επίσης ο εντιμότατος Πρόεδρος ότι μέχρι στιγμής δεν τον έπιασε κανένας να βάζει λεφτά στην τσέπη, όπως ο Μπλερ ή ο Πούτιν, αλλά έγινε εκατομμυριούχος, όπως δήλωσε στη Financial Times, μέσω της εργασίας του ως δικηγόρος. Από την άλλη βέβαια, συνέχεια τον τσακώνουν διάφορα δημοσιεύματα, αλλά και στη Βουλή, παρότι Πρόεδρος, να λειτουργεί και ως δικηγόρος συναντώντας πελάτες ή έστω πρώην πελάτες του γραφείου του.

Ακόμα κι αν δεχτούμε ότι οι επαφές αυτές δεν είναι οικονομικές, τίθεται ένα τεράστιο  ζήτημα. Ένα ζήτημα πολιτικής δεοντολογίας.
Δεν μπορεί ο εντιμότατος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας να κυκλοφορεί με τζετ φυγοδίκων ή πολιτογραφηθέντων αλλοδαπών που έλαβαν χάρες από το κράτος και την ίδια στιγμή να υποστηρίζει ότι το κάνει γιατί είναι στενοί και σεβαστοί φίλοι του. Δεν θέλουμε να κάνει τέτοιες κινήσεις ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας της χώρας μας. Γιατί δεν το καταλαβαίνει; Μας προσβάλλει ως λαό. Όσοι Κύπριοι ταξιδεύουν και έχουν επιχειρήσεις το κατανοούν. Παντού αντιμετωπίζουν τους Κύπριους επιχειρηματίες με ειρωνικά χαμόγελα «as a typical Cypriot Crook».
Οι Κύπριοι, για να έρθουμε στην πρόκληση που απηύθυνε στη συνέντευξη που έδωσε ο Πρόεδρος στο ΡΙΚ, στη συντριπτική τους πλειοψηφία είναι έντιμοι άνθρωποι και καθημερινά του υποδεικνύουν ότι ο τρόπος με τον οποίο συμπεριφέρεται δεν είναι αποδεκτός.
Δυστυχώς, αυτοί οι έντιμοι άνθρωποι δεν ελέγχουν τη Νομική Υπηρεσία, την Ελεγκτική Υπηρεσία, τη Βουλή και το Ανώτατο Δικαστήριο για να τον οδηγήσουν εκεί που του αξίζει.
Σε χώρες σοβαρές, ακόμα και παρωνυχίδα όσων δημόσια παραδέχτηκε ότι έκανε ο κ. Αναστασιάδης, θα οδηγούσε πολιτικούς σε παύση, για να μην πω και πίσω από τα κάγκελα.

Ο Κεμάλ, ο Βενιζέλος και ο Πρόδρομος

Του Διονύση Διονυσίου

Συμφωνούμε ότι οι Κύπριοι μαθητές δεν μπορούν να μάθουν για τον Κεμάλ Ατατούρκ μέσα από ένα βιβλίο αγγλικών του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Το οποίο πωλείται σε κάθε γωνιά της Γης και σίγουρα για λόγους εμπορικούς κάνει αναφορά σε "ήρωες" πολλών χωρών χωρίς να υπεισέρχεται επί της ουσίας. Οι μαθητές της Κύπρου οφείλουν να αποκτήσουν πλήρη εικόνα γα τον Κεμάλ Ατατούρκ, όπως κόπτεται ο υπουργός Παιδείας της Κύπρου κ. Προδρόμου, μέσα από τα εγχειρίδια ιστορίας στο πλαίσιο της διδασκαλίας της σύγχρονης ιστορίας της περιοχής μας. Ούτε και αυτό γίνεται βέβαια, με αποτέλεσμα τα περί αντικειμενικότητας του κ. Υπουργού, διά του ελέγχου του επιχειρήματος του, να πηγαίνουν κυριολεκτικά περίπατο.   

Η ανακοίνωση  

Το Υπουργείο Παιδείας, μετά τη διαρροή ότι δόθηκε εντολή να σκιστεί η σελίδα με την αναφορά στον Κεμάλ Ατατούρκ και  μετά από ώρες αμηχανίας έσπευσε να εκδόσει ανακοίνωση, στην οποία ανέφερε ότι εντόπισε αναφορά σε βιβλίο διδασκαλίας της Αγγλικής που χρησιμοποιείται στη B’ Λυκείου, υπογραμμίζοντας ότι  “το όνομα του Ατατούρκ και των Νεοτούρκων ταυτίζεται με εγκλήματα όπως είναι η γενοκτονία των Αρμενίων, η οποία καταδικάζεται απερίφραστα τόσο από τη χώρα μας, όσο και από μεγάλες δημοκρατικές χώρες, όπως οι ΗΠΑ, η Γαλλία και πολλές άλλες. Όπως ακόμα και με τη γενοκτονία των Ποντίων και Ασσυρίων, αλλά και την εγκληματική «εκκαθάριση» του Eλληνισμού στη Σμύρνη και αλλού. Επομένως, δεν είναι δυνατόν να γίνονται αποδεκτές μέσα στα σχολικά βιβλία αναφορές που προβάλλουν ή και εκθειάζουν την προσωπικότητα και την «ηγεσία» του. Πολύ περισσότερο ενόψει της επετείου, το 2022, 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή και τους διωγμούς κατά του Ελληνισμού”.

Γενοκτονίες 

Εν πρώτοις είναι εύκολη η  κατηγορία ότι ο Κεμάλ Ατατούρκ που γεννήθηκε το 1881 στη Θεσσαλονίκη,  βρίσκεται πίσω από όλες αυτές τις γενοκτονίες.  Οι σφαγές των Αρμενίων είχαν ξεκινήσει επί Σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ, το 1894-96, με τον αριθμό των νεκρών να εκτιμάται μεταξύ 80 και 300 χιλιάδων. Οι εκτεταμένες σφαγές  των Αρμενίων αποδίδονται στο κίνημα των Νεότουρκων (1908-18). Οι απόψεις για την συμμετοχή του Κεμάλ στο κίνημα των Νεότουρκων διίστανται. Θεωρείται ότι δεν έλαβε ενεργά μέρος στο κίνημα των Νεοτούρκων. Υπάρχει η άποψη ότι την εποχή του ξεσπάσματος του κινήματος ο Κεμάλ βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη, στην οποία εργάστηκε για την επιτυχία της επαναστατικής αυτής κίνησης αλλά, στη συνέχεια, ήρθε σε ρήξη με την ηγεσία των Νεότουρκων και παράτησε προσωρινά την πολιτική, στρέφοντας την προσοχή του στα στρατιωτικά. Το άστρο του έλαμψε στον Α Παγκόσμιο. Η μεγάλη του διάκριση ήρθε στις πολεμικές επιχειρήσεις της χερσονήσου της Καλλίπολης το 1915, όταν ο Κεμάλ κατάφερε να αποκρούσει τις δυνάμεις της Αντάντ, και συγκεκριμένα τις Αγγλογαλλικές, εισπράττοντας σχόλια του τουρκικού τύπου όπως «υπερασπιστής του Ισλάμ» και «σωτήρας της Κωνσταντινούπολης». 

Η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου αναφέρεται σε σφαγές και εκτοπισμούς εναντίον Ελληνικών πληθυσμών στην περιοχή της Τραπεζούντας, που πραγματοποιήθηκαν από το κίνημα των Νεότουρκων κατά την περίοδο 1914-1923. Το 1998 η Βουλή των Ελλήνων ψήφισε ομόφωνα την ανακήρυξη της 14ης Σεπτεμβρίου ως «ημέρα εθνικής μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης από το Τουρκικό Κράτος». Η θεώρηση των γεγονότων αυτών, που για δεκαετίες αποκαλούνταν από τους Έλληνες «Μικρασιατική Καταστροφή», ως γενοκτονίας αποτελεί σημείο αντιλεγόμενο στην Ελλάδα ανάμεσα σε ιστορικούς, διανοούμενους και προσφυγικές οργανώσεις. Όσοι αμφισβητούν την καταλληλότητα του όρου «γενοκτονία» ανήκουν στο κυρίαρχο ρεύμα της κοινότητας των Ελλήνων ιστορικών. Οι σοβαροί έλληνες ιστορικοί που λόγω αντικειμενικότητας δεν διστάζουν να γίνονται δυσάρεστοι, σε ότι αφορά τη Σμύρνη μιλούν περισσότερο για Μικρασιατικό Πόλεμο ή Εκστρατεία, αποφεύγοντας όρους όπως γενοκτονία των Ελλήνων. Ας μην ξεχνούμε και κάτι απλό. Αυτοί που αποβιβάστηκαν στις Οθωμανικές ακτές στις 2 Μαΐου 1919 ήταν οι Έλληνες ενώ ο Ελληνικός Στρατός το 1921 βρέθηκε να πολιορκεί την 'Αγκυρα. Ο Ελληνικός στρατός πήρε εντολή να ελέγξει τον ελληνοκρατούμενο θύλακα της Σμύρνης. Πρώτη του ενέργεια, ωστόσο, ήταν να προβεί σε σφαγές στην Τουρκική συνοικία της πόλης. Στην πορεία βρέθηκε 300 χλμ μακριά, στην Αλμυρά Έρημο και το Αφιόν Καραχισάρ, στο πλαίσιο μιας πολεμικής επιχείρησης εξόντωσης του Κεμάλ Ατατούρκ.  

Δεν ήταν άγιος

Ο Κεμάλ δεν ήταν άγιος. Ήταν ένας σκληρός Εθνικιστής, ο οποίος καταπίεσε πρώτα και κύρια τους ισλαμιστές στη χώρα του, εγκαθιδρύοντας μια στρατο-γραφειοκρατική ελίτ για να κυβερνήσει με όρους δικτατορίας. Είχε πολιτική αντίληψη, ωστόσο, κατανοώντας ότι η πολυεθνική αυτοκρατορία η οποία για αιώνες (από τη Ναυμαχία της Ναυπάκτου το 1571) επιβίωνε ως ο Μεγάλος Ασθενής, δεν είχε μέλλον. Πίστεψε, όπως και οι Νεότουρκοι,  ότι έπρεπε να δημιουργηθεί ένα εθνικό τουρκικό κράτος, εγκαταλείποντας την αυτοκρατορική ιδεολογία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Την ίδια περίοδο εξάλλου καταλύονταν και οι υπόλοιπες αυτοκρατορίες, όπως η Αυστροουγγαρία, η Γερμανική Αυτοκρατορία αλλά και η Τσαρική πολυεθνική Ρωσία.  Τα κράτη ιδρύθηκαν από εθνικά κινήματα σε ολόκληρη την Ευρώπη που πίστευαν ότι έπρεπε να λειτουργήσουν με όρους εθνικής καθαρότητας, σε αντίθεση με κάποια φιλελευθερα κινήματα που στην πορεία περιθωριοποιήθηκαν. Κάπως έτσι οι Έλληνες Επαναστάτες όταν κατέλαβαν την Τρίπολη στην Πελοπόννησο το 1821 έσφαξαν 50.000 Τούρκους. Με τον ίδιο τρόπο αντέδρασαν οι Οθωμανοί όταν κατέσφαξαν τους κατοίκους της Χίου λίγο αργότερα. Οι απαράδεκτες εκκαθαρίσεις, εκτοπίσεις και εξορίες εν ολίγοις υπήρξαν σύνηθες φαινόμενο από τις αρχές του 19ου αιώνα και ναι ο Κεμάλ Ατατούρκ σίγουρα τις ανέχθηκε. αν δεν τις υποκίνησε.  Ο όρος γενοκτονία εισήχθη για να είμαστε ακριβείς μετά το Β Παγκόσμιο Πόλεμο με αφορμή το ολοκαύτωμα των Εβραίων, των Ερέρων στη Ναμίμπια, των Ουκρανών Χωρικών και αργότερα των Τούτσι στη Ρουάντα.

Θα μπορούσε κάποιος να διακρίνει και μια πρακτικότητα στην εθνικιστική πολιτική του Κεμάλ. Καταλαμβάνοντας τη Σμύρνη στη συνέχεια υπέγραψε με το Βενιζέλο τη συμφωνία υποχρεωτικής ανταλλαγής πληθυσμών το 1923 στη Λωζάνη, η οποία διεπόταν από διακρατική σύμβαση. Με αυτή τη συμφωνία εκατοντάδες χιλιάδες Τούρκοι μετανάστευσαν στην Τουρκία, εγκαταλείποντας τη Μακεδονία, σε μερικό έστω αντιστάθμισμα της φυγής πολυπληθέστερων Ελλήνων από τη Μικρά Ασία. Ενωρίτερα παρόμοια συμφωνία υπέγραψε και η Ελλάδα με τη Βουλγαρία για τους Έλληνες της Ανατολικής Ρωμυλίας. Οι συμφωνίες αυτές κατέστησαν την Ελλάδα ως το πιο ομοιογενές κράτος της Ευρώπης.  Λίγο αργότερα ο Κεμάλ, το 1930,  υπέγραψε με τον Ελευθέριο Βενιζέλο  το ελληνοτουρκικό σύμφωνο φιλίας και συμμαχίας.  

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος

Τί κατάλαβε ο Ελευθέριος Βενιζέλος από την Εθνική περιπέτεια της Ελλάδας από τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912) έως και τη Σμύρνη (1922); Ότι η Μεγάλη Ιδέα τέλειωσε και ότι έφτασε η εποχή της ειρηνικής συνύπαρξης της Ελλάδας  με όλους τους γείτονες, ακόμα και με τη δύσκολη Τουρκία. Η οποία με τον Κεμάλ ξεκίνησε την πορεία της ως Εθνικό Κράτος,  κατατρεχόμενη από σύνδρομα. Σύνδρομα αναβίωσης της χαμένης αυτοκρατορίας, σύνδρομα φοβικά  έναντι τρίτων αποικιακών δυνάμεων, οι οποίες μέσω διαφόρων συμφωνιών (Σάικς -Πικό) και συνθηκών (Σεβρών) επιχείρησαν να την διαλύσουν στο παρελθόν. 

Δεν δίστασε λοιπόν, θέλοντας να ενισχύσει το πρώτο βήμα που έκανε με το Κεμάλ, να προχωρήσει στο επόμενο. Το 1934 ο Ελευθέριος Βενιζέλος απευθύνθηκε με επιστολή του στη Σουηδική Ακαδημία και πρότεινε τον Μουσταφά Κεμάλ για το Νόμπελ Ειρήνης. Η πρόταση έγινε, όπως γράφει, διότι είχε διακρίνει την πιθανότητα συνεννόησης με την αναγεννημένη Τουρκία, η οποία βγήκε από τον πόλεμο ως εθνικό κράτος. «Της τείναμε το χέρι, το οποίο εκείνη δέχθηκε και έσφιξε με ειλικρίνεια» είναι η χαρακτηριστική φράση. Επίσης τονίζει ότι η ελληνοτουρκική προσέγγιση μπορεί να χρησιμεύσει ως παράδειγμα συνεννόησης ανάμεσα σε δύο λαούς τους «οποίους έχουν διαιρέσει οι πλέον σοβαρές διαφορές». Η πρόταση που προκάλεσε αίσθηση σε ολόκληρη την Ευρώπη έχει αναφορά και στο ελληνοτουρκικό σύμφωνο του 1930, «που σημάδεψε μια νέα εποχή στην πορεία της Εγγύς Ανατολής προς την ειρήνη».

  

Κεμάλ και Κύπρος

Ο Κεμάλ Ατατούρκ δεν είχε ιδιαίτερη σχέση με την Κύπρο, ίσως όμως την ευνόησε χωρίς να το θέλει με δύο τρόπους: Πρώτον οι συμφωνίες της Λωζάνης που υπέγραψε με τον Βενιζέλο είχαν άμεση σχέση με την τύχη της Κύπρου, αφού η Τουρκία απεμπόλησε κάθε έννομο συμφέρον προς την Κύπρο επιτρέποντας έτσι στην Αγγλία να την ανακηρύξει αποικία του Στέμματος το 1925. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε από πολύ νωρίς επενδύσει στις σχέσεις Ελλάδας -Αγγλίας για την Κύπρο. Όταν η αντιπροσωπία των Κυπρίων τον συνάντησε στο Παρίσι στο πλαίσιο του Συνεδρίου της Ειρήνης των Βερσαλιών, μετά τη λήξη του Α Παγκοσμίου Πολέμου, στην κυριολεξία απέπεμψε τον Νικόλαο Λανίτη (Νίκλης)  που ζητούσε φορτικά να ζητήσει στα υπό επιστροφή εδάφη στην Ελλάδα και την Κύπρο. Διαπληκτίστηκε επίσης δημόσια και με τον Αρχιεπίσκοπο Κύριλλο Γ που ήταν επικεφαλής. Ο Βενιζέλος ήρθε σε κόντρα με την  Ελληνοκυπριακή ηγεσία και κατά τα Οκτωβριανά το 1931 όταν διαφώνησε με την πολιτική ρήξης με τη Βρετανία. Πίστευε στη σταδιακή Ένωση της Κύπρου μέσω της παροχής αυτοκυβέρνησης από τους Βρετανούς. Το βρισίδι περί προδότη Βενιζέλου που έπεσε εκείνη την περίοδο στη Λευκωσία, που διακατέχονταν είμαστε σίγουροι, με την ίδια λογική του άσπρου μαύρου που δείχνει σήμερα ο Υπουργός Παιδείας της Κύπρου, ήταν ατέλειωτο. 

Δεύτερον, εμπότισε με τα κοσμικά ιδανικά του την Τ/κ κοινότητα της Κύπρου. Έκλεισε τις ισλαμικές σχολές, σε κάθε περίπτωση ποδοπατούσε το Κοράνι και μιλούσε υποτιμητικά για τον κάθε προφήτη γιδοβοσκό που θα του καθόριζε μέσα από ένα βιβλίο την πορεία μιας χώρας. Οι Τ/κ, ενστερνίστηκαν τον Κεμαλισμό, αν κρίνουμε από τα ενθουσιώδη σχόλια στον Τ/κ Τύπο της εποχής. Στην κυριολεξία λάτρεψαν τον Κεμάλ και εγκολπώθηκαν τη θέληση του για ίδρυση και λειτουργία ενός κοσμικού κράτους.  

Φλασάκι

Μια τελική διευκρίνιση

Ισχυρές προσωπικότητες που κίνησαν την ιστορία, όπως ο Κεμάλ Ατατούρκ, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Νάσερ, ο Μπεν Κουριόν, ο Μακάριος, ο Γρίβας, ο Καραμανλής, ο Ερτογάν, για να μείνουμε στην περιοχή μας, πρέπει να γίνονται γνωστές  και να παρουσιάζονται όσο το δυνατό πιο αντικειμενικά στους νέους. 

Η ιστορία είναι το πιο πολιτικό και ίσως το πιο επικίνδυνο μάθημα. Αν η ιστορία γράφεται για να εξυπηρετεί τις σκοπιμότητες του κάθε πολιτικάντη στο παρόν, τότε είναι δίκοπο μαχαίρι, με το οποίο η νέα γενιά προετοιμάζεται να σφάξει το γείτονα της. Μια τέτοια προσέγγιση δημιουργεί κοινωνίες φανατικές και πολιτικά ανόητες. Αν λόγω κατοχής της Κύπρου από την Τουρκία το 1974, η ιστορία μας, δίκην ενός ανιστόρητου εξορθολογισμού πρέπει να μηδενίσει την ιστορία των Τούρκων από τον 9ο αιώνα και εξής παρουσιάζοντας τους ως αιμοδιψείς δολοφόνους, τότε δεν υπάρχει διαφυγή από του να τους θεωρούμε εσαεί εχθρούς.   Αν θέλουμε στο παρόν και το μέλλον ειρήνη, τότε η ιστορία πρέπει να είναι αντικειμενική. Κανένας Λαός δεν έχει μόνο αρνητικά. Η αντικειμενικότητα θα μας βοηθήσει να δούμε και τα δικά μας λάθη,  ίσως δημιουργήσει και τους απαραίτητους όρους συναίνεσης.     

Εν κατακλείδι αν ο Υπουργός Παιδείας κ. Προδρόμου θέλει πραγματικά τα παιδιά μας να διδάσκονται αντικειμενικά την ιστορία μας ας ξεκινήσει από τα του οίκου μας. Να δώσει εντολή να σκίσουν από όλα τα βιβλία ιστορίας τις "αγιογραφίες" (όπως έκανε με το βιβλίο της Οξφόρδης για τον Κεμάλ) για το Μακάριο και το Γρίβα.  Ας ξεκινήσουμε να λέμε τη δική μας ιστορία αντικειμενικά. Με τα καλά της και τα κακά της.

Σημ: Ο κ. Προδρόμου τη βδομάδα που πέρασε μετέβη στην Αθήνα ως εκπρόσωπος της Κυπριακής Κυβέρνησης στην κηδεία του Μίκη Θεοδωράκη. Ενός ανθρώπου που πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του (όπως και ο Βενιζέλος) για να κτίσει την Ελληνοτουρκική φιλία. Αν κρίνουμε από την ανακοίνωση που εξέδωσε για σκίσιμο του βιβλίου, πήγε, είδε και απήλθε...  αλλού ξημερωμένος. Δικαιολόγησε την αντίδραση του επικαλούμενους τις εκδηλώσεις μνήμης "ενόψει της επετείου, το 2022, 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή και τους διωγμούς κατά του Ελληνισμού”. Και εμείς και οι Τούρκοι είμαστε δυστυχώς καταδικασμένοι να ζούμε και να μηρυκάζουμε το παρελθόν μας.  

Περί επιστροφής στο Ενιαίο Κράτος του 1960

 Πώς μας προέκυψε η δήλωση του Προέδρου της Δημοκρατίας για επιστροφή στο Ενιαίο Κράτος που προνοούσαν οι Συνθήκες  Ζυρίχης -Λονδίνου του 1959; Ο κ. Πρόεδρος απαντούσε σε δήλωση του Ερσίν Τατάρ ότι «η Κυπριακή Δημοκρατία αποτελεί κοινή Δημοκρατία των δύο λαών και ότι τα διαβατήρια εξασφαλίζονται ως φυσικό δικαίωμα που απορρέει από τις Συμφωνίες Εγκαθίδρυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας και πως αυτό το δικαίωμα θα πρέπει να τυγχάνει σεβασμού».   

Τι είπε ακριβώς ο Πρόεδρος στις 25 Αυγούστου 2021 σε απάντηση της δήλωσης του Ερσίν Τατάρ, ο οποίος διαμαρτυρήθηκε για την αφαίρεση διαβατηρίων από μέλη της τ/κ ηγεσίας: «Η ελληνοκυπριακή κοινότητα είναι απόλυτα έτοιμη να αποδεχτεί την αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης με την επάνοδο των Τουρκοκυπρίων, τόσο στην εκτελεστική, τη νομοθετική, τη δικαστική εξουσία, όσο και στις υπόλοιπες των υπηρεσιών, με βάση τις διατάξεις του Συντάγματος του 1960, με ταυτόχρονη έναρξη συνομιλιών για καθορισμό των περιοχών που η κάθε μια των κοινοτήτων θα έχει την ευθύνη διοίκησης, σύμφωνα και με βάση τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών».

Πόσο εφικτή, και κυρίως ρεαλιστική, είναι αυτή η πρόταση, η οποία, όπως λέχθηκε από τον κυβερνητικό εκπρόσωπο, θα κατατεθεί επίσης και στην κ. Λουτ αν έλθει, και όταν έλθει, στην Κύπρο;  

Τα θετικά

Εκ πρώτης όψεως και με θετικό πρόσημο θα μπορούσε να επισημανθεί ότι μέσα από τις δηλώσεις του, ο κ. Τατάρ, για μια ακόμα φορά αναγνωρίζει ότι το πολιτικό μόρφωμα του οποίου ηγείται στη Βόρεια Κύπρο έλκει τη νομιμότητά του από τις Συνθήκες του 1959 που εγκαθίδρυσαν την Κυπριακή Δημοκρατία. Μάλλον, χωρίς να το θέλει, τις νομιμοποιεί απονομιμοποιώντας την «Τδβκ». 

Στήριξη στην Κυπριακή Δημοκρατία προσφέρει και ο Νίκος Αναστασιάδης, αν αναλογιστούμε ότι πριν μερικούς μήνες ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος αποκάλυπτε, σε συνέντευξή του στον «Πολίτη», ότι ο κ. Πρόεδρος μιλούσε περί λύσης δύο κρατών στην Κύπρο. Μας προβληματίζει βέβαια η τοποθέτηση του κ. Αναστασιάδη περί «αποκατάστασης της συνταγματικής τάξης», αφού με αυτή τη θέση παραδέχεται έμμεσα ότι σήμερα ο ίδιος δεν είναι συνταγματικά ο νόμιμος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας που ιδρύθηκε το 1960.  

Τακτική

Πρέπει να σημειώσουμε βέβαια ότι σήμερα κινούμαστε για μια ακόμα στον αστερισμό των τακτικισμών Αναστασιάδη: 

Επικοινωνιακά κινούμενος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και το επιτελείο του, προχώρησαν αρχικά στην απόφαση για αφαίρεση διαβατηρίων και στη  συνέχεια στην πιο πάνω δήλωση περί επιστροφής στο καθεστώς του 1960, πιθανόν για δύο λόγους εσωτερικής κατανάλωσης, η οποία ως συνήθως γράφτηκε στο πόδι:

* Πρώτον, για να απαντήσει ουσιαστικά στην πρόσφατη πρόταση του Ερσίν Τατάρ για λύση υπό την προϋπόθεση ότι αυτήν θα την υπογράψουν δύο κυρίαρχα κράτη

*  Δεύτερον, για να στείλει το μήνυμα ότι ένα είναι το αναγνωρισμένο κράτος στην Κύπρο, ότι διαθέτει ένα διαβατήριο το οποίο χρησιμοποιούν και οι Τ/Κ και ότι αυτό το κράτος είναι σε θέση να επιβάλλει κυρώσεις στους αποσχιστές. Για να αρθούν οι κυρώσεις, οι αποσχιστές πρέπει να επιστρέψουν στο νόμιμο κράτος.     

Η θέση αυτή (περί επιστροφής στο Ενιαίο Κράτος) άρχισε να συζητείται ακόμα και επί προεδρίας Κληρίδη. Πάντοτε είχε την έννοια μιας πρότασης που θα ίσχυε προσωρινά, έως ότου Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι θα συζητούσαν από κοινού μετεξελίσσοντας τη Ζυρίχη σε μια λύση Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας. Κανένας βέβαια δεν την έθεσε ποτέ στο τραπέζι, γιατί όντως η πολυπλοκότητα του νομικού αυτού εγχειρήματος είναι τεράστια, κατανοώντας ταυτόχρονα ότι η λύση πλέον του Κυπριακού είναι πολιτική και όχι νομική.  

Το κράτος

Η θέση ότι ένα κράτος αναγνωρισμένο υπάρχει στην Κύπρο είναι ορθή, αν και αυτό υπονομεύεται συστηματικά από τον Νίκο Αναστασιάδη μετά το Κραν Μοντανά το 2017 και από τον Ερσίν Τατάρ τους τελευταίους μήνες. Από την άλλη, βέβαια, κανείς δεν μπορεί να παραγνωρίσει ότι το Σύνταγμα αυτού του κράτους, όπως έχει μετεξελιχθεί, δεν καλύπτει τους Τουρκοκύπριους από το 1964 και μετά. 

Με βάση τον «περί Απoνoμής της Δικαιoσύνης (Πoικίλες Διατάξεις) Νόμo τoυ 1964 (Ν. 33/1964) Ε.Ε., Παρ.Ι(Ι), Αρ.331» που κατατέθηκε και εγκρίθηκε από την Κυπριακή Βουλή στις 9 Ιουλίου 1964 από τον τότε γενικό εισαγγελέα Κρίτωνα Τορναρίτη, οι Τ/Κ βρέθηκαν εκτός πολιτικού νυμφώνος. Ο νόμος ψηφίστηκε ως «αίρων ορισμένας δυσχέρειας αίτινες προέκυψαν συνεπεία προσφάτων γεγονότων (σημ: αναφερόταν στα γεγονότα του 1963 και στην αποχώρηση των Τ/Κ από όλα τα σώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας) και παρεμποδίζουν την απονομή της δικαιοσύνης και προνοών περί έτερων συναφών ζητημάτων». Με βάση αυτή καταργήθηκαν τα προβλεπόμενα από το Σύνταγμα, Ανώτατο και Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο, και ιδρύθηκε το Ανώτατο Δικαστήριο όπως υπάρχει μέχρι σήμερα, με τη συμμετοχή αρχικά των πέντε δικαστών οι οποίοι το απάρτιζαν. Με την πάροδο των χρόνων, αυτός ο αριθμός αυξήθηκε διά νόμου σε 7, αργότερα σε 10 και 13, αριθμός ο οποίος ισχύει σήμερα. Σε αυτό (το νέο) Ανώτατο Δικαστήριο ανατέθηκαν οι δικαιοδοσίες, αρμοδιότητες και εξουσίες των δύο προϋπαρχόντων δικαστηρίων. Η ίδρυση και λειτουργία του Ανωτάτου Δικαστηρίου, μόνο με Ε/Κ δικαστές, κρίθηκε συνταγματική με την επίκληση του δικαίου της ανάγκης. Εδώ θα πρέπει να κατατεθεί και κάτι το οποίο αναδεκνύει και την περιπλοκότητα του όλου εγχειρήματος. Επικεφαλής του Ανωτάτου Δικαστηρίου, μετά την κρίση του 1963 και  παρά την αποχώρηση των Τ/κ από τα υπόλοιπα σώματα ήταν (ως ο αρχαιότερος) ο Τ/κ Ζεκιά Μεχμέτ ο οποίος αφυπηρέτησε στις 22 Σεπτεμβρίου 1966. Επίσης και ο δικαστής Νετζμεντίν Μουνίρ ο οποίος αφυπηρέτησε στις 3 Ιουνίου 1966. Με λίγα λόγια το δίκαιο της ανάγκης επικυρώθηκε και από Τ/κ δικαστές. Οι οποίοι θα μπορούσαν και να παραμείνουν ως ο ένας συνδετικός κρίκος με τη Ζυρίχη. Αναγκάστηκαν βέβαια να αποχωρήσουν μετά από απόφαση του τότε υπουργού εσωτερικών Πολύκαρπου Γιωρκάτζη να υφίστανται σωματικό έλεγχο κάθε φορά που περνούσαν την πράσινη γραμμή.  

Πιλότος 

Ως «πιλότος» -αυθεντία κατά τη νομική ορολογία- για τη συνταγματικότητα του «νέου» Ανωτάτου Δικαστηρίου είναι η γνωστή απόφαση την οποία το ίδιο δικαστήριο εξέδωσε στην υπόθεση Ιμπραχήμ (Attorney general of Republic v. Mustafa Ibrahim and Other 1964).

Με βάση αυτή την απόφαση, οι Ε/Κ προχώρησαν και ενσωμάτωσαν  όλες τις εξουσίες του Προέδρου και του αντιπροέδρου στον Ε/Κ Πρόεδρο της Δημοκρατίας (τότε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος), μπόρεσαν να διορίσουν 3 ακόμα Ε/Κ υπουργούς στο Υπουργικό Συμβούλιο στη θέση των Τ/Κ και να καταργήσουν τις 15 θέσεις Τ/Κ βουλευτών στο κυπριακό Κοινοβούλιο. Η λογική ήταν απλή: Η Κυπριακή Δημοκρατία έπρεπε να λειτουργήσει παρά τη φυγή των Τ/Κ. 

Οι Τουρκοκύπριοι

Βεβαίως οι Τουρκοκύπριοι δεν αποφάσισαν να φύγουν εν μία νυκτί, διότι έτσι τους κατέβηκε. Αφορμή στάθηκε η καταγγελία των 13 σημείων του Συντάγματος από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο το φθινόπωρο του1963 για να διορθωθούν κάποιες αγκυλώσεις οι οποίες λόγω υπερπρονομίων των Τ/Κ, όπως έλεγε, δεν επέτρεπαν στο νέο κράτος να λειτουργήσει. Προς αυτή την κατεύθυνση, από την αρχή της ίδρυσής του, λάδι στη φωτιά έριχναν και οι Τουρκοκύπριοι, οι οποίοι δεν έδειχναν καμιά εμπιστοσύνη στο νέο κράτος, με αποκορύφωμα τις διεκδικήσεις τους για φρούρηση των Τ/κ χωριών από Τ/Κ, μέλη του Κυπριακού Στρατού, ενώ και η υπόθεση μεταφοράς όπλων από το πλοιάριο «Ντενίζ» στην Κύπρο για εξοπλισμό της ΤΜΤ έδειχνε εξυπαρχής τη διάθεση υπονόμευσής του. Το «Ντενίζ», με καπετάνιο τον Ρεσάτ Γιαβούζ, μηχανικό τον Ογούζ Κόντογλου και ασυρματιστή τον μόνιμο αρχιλοχία διαβιβάσεων του τουρκικού στρατού Αλί Λεβέντ, ανακόπηκε από βρετανική ακταιωρό, φορτωμένο 6.000 βόμβες, 500 τυφέκια και ένα εκατομμύριο φυσίγγια, στις 18 Οκτωβρίου 1959, δηλαδή οκτώ μήνες μετά την υπογραφή των Συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου κι ενώ η Κύπρος τελούσε ακόμα υπό αγγλική διοίκηση, αναμένοντας την επίσημη ανακήρυξη της Ανεξαρτησίας της, που έγινε στις 16 Αυγούστου 1960.

Ούτε οι προτάσεις Μακαρίου προέκυψαν ως κεραυνός εν αιθρία, ως δε ηγέτης της πλειοψηφίας φέρει και τη μεγαλύτερη ευθύνη. Ο Αρχιεπίσκοπος ήθελε να περάσει ο έλεγχος στους Ελληνοκυπρίους. Ο  Μακάριος, από την πρώτη στιγμή ξεκίνησε μια τακτική υπονόμευσης της τ/κ συμμετοχής στη νομή της εξουσίας (π.χ. δεν επέτρεψε τη δημιουργία τ/κ δήμων, ούτε επέτρεπε τη συμπλήρωση της πρόσληψης Τ/Κ δημοσίων υπαλλήλων με βάση την ποσόστωση 70:30, διότι οι Τ/Κ ήταν... αγράμματοι), με το να τους εξωθεί στην παρακώλυση της διοικητικής λειτουργίας ως μόνο μέσο αυτοάμυνας, πράγμα, που στη συνέχεια παρουσίαζε ως συνταγματική δυσλειτουργία. Για παράδειγμα, οι Τ/Κ αρνήθηκαν να πληρώνουν φόρους,  δημοτικά τέλη ή το ηλεκτρικό μετά την άρνηση του Μακαρίου να τους δώσει χωριστούς δήμους, όπως προνοούσε το Σύνταγμα. Ως συνέχεια τούτου, το κράτος αρνείτο να τους κάνει δρόμους ή ακόμα τους έκοβε το ρεύμα. 

 Ήδη τον Ιανουάριο του 1962 ο Μακάριος δηλώνει: «Είμαι υποχρεωμένος να παραγνωρίσω ή να ζητήσω αναθεώρησιν των συνταγματικών εκείνων διατάξεων, αι οποίαι παρακωλύουν την λειτουργίαν του κρατικού μηχανισμού και την πρόοδον της Πολιτείας» (Κρανιδιώτης 1985: 33). Την ίδια στιγμή θέτει σε κίνηση την επιθετική ε/κ στρατηγική: «Εφόσον η τουρκική πλευρά απορρίπτει την ιδέαν περί ενιαίων δήμων (!), από της 1ης Ιανουαρίου δεν θα υφίσταται πλέον ο θεσμός των δήμων» (Μακάριος 30/12/1962).

Η Ελλάδα

Η πολιτική της ε/κ ηγεσίας, που σαφέστατα στοχεύει στην ελληνοποίηση της πολιτείας με την περιθωριοποίηση του τ/κ στοιχείου και την τελική του εκδίωξη από τη διοίκηση, συναντά το καλοκαίρι του 1962 την άρνηση των ΗΠΑ διά στόματος Τζον Κένεντι, όταν ο Μακάριος άρχισε να μιλά για τα προβλήματα της Ζυρίχης και ότι ίσως θα ήταν προτιμότερο να μην την είχε υπογράψει. Σύμφωνα με μαρτυρία του Νίκου Κρανιδιώτη 9επιστολή στον Αβέρωφ το 1979) ο Κένεντι ήταν πολύ σαφής “Όχι Μακαριότατε, πολύ καλά κάνατε και τις υπογράψατε. Κάτω από τις συνθήκες που δημιουργήθηκαν, ήταν το καλύτερο που μπορούσατε να επιτύχετε"...

Επιμονη στην εφαρμογή των Συνθηκών εξέφραζε διά του πρωθυπουργού Ινονού και η Τουρκία (Νοέμβρης 1962), ενώ εξίσου σθεναρή είναι βέβαια και η στάση της ελληνικής κυβέρνησης στις συναντήσεις του Οκτώβρη 1962. Ο  Ε. Αβέρωφ θα δηλώσει στον Κύπριο πρεσβευτή Ν. Κρανιδιώτη: «Εν ανάγκη, η ελληνική κυβέρνηση θα κατέλθει σε εκλογές και θα ζητήσει την ψήφο του λαού με σύνθημα τον σεβασμό των περί Κύπρου συμφωνιών».

Το Απρίλιο 1963, η ελληνική κυβέρνηση καθιστά απολύτως σαφή τη στάση της: «Ειδικώτερον ως προς ό,τι αφορά τα κυπριακά θέματα, είμεθα αποφασισμένοι να εξακολουθήσωμεν να σας βοηθώμεν καθ’ όν τρόπον επράξαμεν μέχρι τούδε, αλλά θα διαχωρίσωμεν και δημοσία την γραμμήν μας, αν επιδιωχθεί μονομερής κατάργησις των Συμφωνιών ή μέρους αυτών» (επιστολή Αβέρωφ προς Μακάριο, 19/4/1963).  Ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου, επίσης παρατηρεί: «Φοβούμαι ότι η ενέργεια αυτή του Μακαριώτατου ενέχει πολιτικού χαρακτήρα και είναι εκδήλωσις συνηρτημένη κατά κάποιον τρόπον, με τας εν Ελλάδι πολιτικάς εξελίξεις. Λυπούμαι να παρατηρήσω ότι ο Μακαριώτατος επέλεξε τον χειρότερον χρόνον, διότι αυτήν την στιγμήν υπάρχει κυβερνητική κρίσις και εις την Τουρκίαν και εις την Ελλάδαν» (Γ. Παπανδρέου προς τον Κύπριο πρέσβη, 25.12.63). 

Καταγγελία

Ο Μακάριος ήδη από την Πενταμερή του Λονδίνου στις 15 Ιανουαρίου 1964 δεν είχε, σύμφωνα με τον Γλαύκο Κληρίδη (βλέπε η Κατάθεσή μου, τόμος 1, σελ, 300-302) καμιά διάθεση να επανέλθει στις Συνθήκες του 1960. Τον Απρίλιο του 1964, μετά τις διακοινοτικές ταραχές, προχώρησε σε μονομερή καταγγελία των συνθηκών και δη των συνθηκών εγγυήσεως. Έναν μήνα αργότερα, συμφώνησε με τον Έλληνα πρωθυπουργό την αποστολή της Ελληνικής Μεραρχίας στην Κύπρο, η οποία παραβίαζε τις συνθήκες. Δεν υπήρξε ιδιαίτερη αντίδραση από την Τουρκία ωστόσο, αφού η μεραρχία ήλθε με έγκριση του ΝΑΤΟ και μεταξύ άλλων στόχευε στον έλεγχο των φιλοσοβιετικών ανοιγμάτων του Μακαρίου.  

Δυστυχώς ο Αρχιεπίσκοπος δεν αντελήφθη τα διεθνή εμπλεκόμενα συμφέροντα και την προσπάθεια της Δύσης να αποτρέψει ελληνοτουρκικό πόλεμο, ο οποίος θα ήταν καταστροφικός εν μέσω Ψυχρού Πολέμου και του δόγματος της περιχαράκωσης της Σοβιετικής Ένωσης. 

 Όταν λίγους μήνες μετά την κρίση του Δεκεμβρίου του 1963, και συγκεκριμένα στις 3 Ιουνίου 1964, ο τότε αντιπρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Φαζίλ Κουτσούκ ζήτησε από τον Μακάριο την επιστροφή των Τουρκοκυπρίων στην κυβέρνηση, ο Πρόεδρος Μακάριος του απάντησε: «Δεν είσθε πλέον αντιπρόεδρος. Η ζωή και η ύπαρξη της κυβέρνησης δεν εξαρτάται από τη θέλησή σας».  (Εφημερίδα Χαραυγή. 4 Ιουνίου 1964).

Βεβαίως, κάποιοι υποστηρίζουν ότι η πρόταση Κουτσούκ δεν ήταν ειλικρινής, αφού ζήτησε σύγκληση του Υπουργικού Συμβουλίου στην Πράσινη Γραμμή και επιπλέον όλους τους προηγούμενους μήνες δικαιολογούσε την απόσυρση των Τουρκοκυπρίων μιλώντας ανοικτά για λύση δύο κρατών (βλέπε συνέντευξη Le Mont 10 Ιανουαρίου 1964). Εδώ θα πρέπει να τονισθεί ότι με τις θέσεις Κουτσούκ διαφώνησε κάθετα ο Τούρκος πρωθυπουργός Ινονού, ο οποίος σε επιστολή του στον Τ/Κ ηγέτη στις 9 Μαρτίου 1964, επεσήμανε «ότι η φυγή των Τουρκοκυπρίων από τις εργασίες και τα χωριά τους, έδωσε την ευκαιρία στους Ε/Κ «να επωφεληθούν από την απουσία των Τούρκων από τις διάφορες βαθμίδες της κρατικής οργάνωσης και να λαμβάνουν μονομερώς αποφάσεις, που προκαλούσαν μεγάλη ζημιά στα τουρκικά συμφέροντα». Ο Κουτσούκ απάντησε στην επιστολή σε έντονο ύφος: «Θέλουμε να σημειώσουμε ότι δεν υπάρχει πλέον στην Κύπρο κανένας που θα πει στους συμπολίτες μας, που βρίσκονται σ’ αυτή την ψυχική κατάσταση και για χάρη της υπόθεσής τους έχασαν το παιδί, τον πατέρα, τον σύζυγο ή τον αδελφό τους και στερήθηκαν τα σπίτια και τις οικογένειές τους, ότι πρέπει να συνεργαστούμε με την κυβέρνηση Μακαρίου, έστω και προσωρινά δήθεν». 

Παρ' όλα αυτά, ο Κουτσούκ δεν μπορούσε να αντισταθεί στις υποδείξεις της Άγκυρας, ούτε και να μην αντιληφθεί τις ελληνοκυπριακές κινήσεις την ίδια περίοδο, όταν άρχισε δηλαδή να καταφθάνει στην Κύπρο η Ελληνική Μεραρχία και επίσης να ξεδιπλώνεται το σχέδιο Άτσεσον. Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο ζήτησε από τον Αρχιεπίσκοπο να επιστρέψουν οι Τουρκοκύπριοι στην κυβέρνηση στις 3 Ιουνίου1964. Δεν ήταν εξάλλου αποσπασματική η κίνησή του. Όσο περνούσε ο καιρός και οι Τ/Κ έβλεπαν ότι οι Ε/Κ εμπεδώνονταν ως κυρίαρχοι του νησιού, όσο αντιλαμβάνονταν ότι οι δυνατότητες της Τουρκίας για εισβολή στην Κύπρο απομακρύνονταν (δήλωση Χρουτσόφ και επιστολή Τζόνσον), τόσο περισσότερο αναγνώριζαν την επιπολαιότητά τους να αποχωρήσουν από την κυβέρνηση και την πολιτεία εν γένει. Συνεπακόλουθα, στις  22 Ιουλίου 1965, 19 μήνες μετά την αποχώρηση των Τουρκοκυπρίων από το Κοινοβούλιο, οι Τ/Κ βουλευτές αποφάσισαν κι αυτοί να επιχειρήσουν να επιστρέψουν. Μετέβησαν στο μέγαρο της Βουλής με στρατιωτική προστασία της ΟΥΝΦΙΚΥΠ και είχαν συνάντηση με τον πρόεδρο της Βουλής Γλαύκο Κληρίδη. Αναφερόμενος στα γεγονότα αυτά στην έκθεση της 29ης Ιουλίου 1965, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ αναφέρει: «Ο κ. Κληρίδης ανέφερε στους Τ/Κ βουλευτές ότι αν δεν επέλθει συμφωνία στις προτάσεις του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου για αλλαγή του Συντάγματος, τότε δεν μπορούν να επιστρέψουν στο Κοινοβούλιο. Όπως είπε, με βάση τις τροποποιήσεις που επήλθαν στο Σύνταγμα από τους Ε/Κ, δεν υπήρχε η σχετική νομοθεσία να καλύψει την επιστροφή τους, οπότε το νέο νομικό καθεστώς δεν επέτρεπε την επιστροφή των Τ/Κ».

Η πρόταση Αναστασιάδη

Με λίγα λόγια, το Σύνταγμα του 1960, το οποίο ρύθμιζε τα των δύο κοινοτήτων κατέρρευσε την περίοδο 1964/65 μέσα από μονομερείς κινήσεις και των δύο πλευρών. Αυτοί που έβαλαν βέβαια ταφόπλακα στην επιστροφή στις συνθήκες του 1960 ήταν οι Ε/Κ διά του «περί Απoνoμής της Δικαιoσύνης (Πoικίλες Διατάξεις) Νόμoυ τoυ 1964 (Ν. 33/1964) ΕΕ, Παρ.Ι(Ι), Αρ.331» που κατατέθηκε και εγκρίθηκε από την Κυπριακή Βουλή στις 9 Ιουλίου 1964.

Γι' αυτό και η πρόσφατη πρόταση Αναστασιάδη για επιστροφή στο Ενιαίο Κράτος του 1960, δεν έχει νόημα. Απεναντίας, διεθνώς εκτινάσσει στα ύψη την αναξιοπιστία μας σε ό,τι αφορά τη διαπραγματευτική διαδικασία στο Κυπριακό. Εξομοιώνει ταυτόχρονα την ε/κ πλευρά στο ίδιο επίπεδο πολιτικής σοβαρότητας με την τ/κ πλευρά και την πρόταση Τατάρ περί δύο κρατών, την οποία απέρριψε σύμπασα η διεθνής κοινότητα. Η πρόταση θα είχε κάποιο πρακτικό νόημα αν ο Πρόεδρος Αναστασιάδης τη συνόδευε με έναν αντίστοιχο νόμο πλαίσιο για επαναφορά στην προ του 1964 κατάσταση. Αλλά και πάλιν, πώς θα μπορούσαν να παρακαμφθούν οι συμφωνίες υψηλού επιπέδου 1977 και 1979 και τόσα ψηφίσματα του ΟΗΕ που μιλούν για λύση Ομοσπονδίας; Θα επιστρέψουμε στο 1960 για να λύσουμε στη βάση της Διζωνικής το εδαφικό, αφήνοντας σε ισχύ τις εγγυήσεις και τα βέτο των Τ/κ στην προεδρία, στο Υπουργικό και στο Κοινοβούλιο; Μα δεν είναι αυτά που μέχρι προχθές ήθελε να αποφύγει ο Πρόεδρος με την πρόταση περί αποκεντρωμένης ομοσπονδίας; Θα μπορούσε κάποιος να αντιτείνει ότι πολιτική βούληση χρειάζεται και όχι νομικισμοί. Δεν υπάρχει όμως πολιτική βούληση, ούτε από τους Ελληνοκυπρίους, ούτε από τους Τουρκοκυπρίους. Αυτό που διέπει σήμερα τις δύο πλευρές είναι ο αμοραλισμός και η υποκρισία που θα οδηγήσει ντε γιούρε στη λύση δύο κρατών, την οποία επιδιώκουν και ο Αναστασιάδης και ο Τατάρ. 

Από το 1964 έως και την 20ή Ιουλίου 1974, οι Ελληνοκύπριοι, ελέγχοντας το 95% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας και έχοντας στα χέρια τους τη διεθνώς αναγνωρισμένη Κυπριακή Δημοκρατία, δεν έδωσαν ούτε ανάσα στους Τουρκοκύπριους να αισθανθούν ότι ανήκουν σε αυτή τη χώρα, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες τού τότε διαπραγματευτή μας Γλαύκου Κληρίδη στο πλαίσιο των διακοινοτικών συνομιλιών. Τότε οι Τουρκοκύπριοι, αναγνωρίζοντας την ήττα τους, αποφάσισαν να επιστρέψουν, αλλά αντιμετώπισαν τον μαξιμαλισμό των Ελληνοκυπρίων, κυνικά δε ομιλούντες, ίσως αυτή η εν πολλοίς άδικη πολιτική έναντι των Τουρκοκυπρίων να ήταν και επιτυχημένη, αν οι Ε/Κ δεν διέλυαν τη συνοχή του κράτους μέσα από εμφύλιες διαμάχες και πράξεις βίας και αντιβίας που οδήγησαν στο προδοτικό πραξικόπημα της Χούντας στις 15 Ιουλίου 1974. 

Αυτό που ως Ελληνοκύπριοι πράξαμε εναντίον των Τουρκοκυπρίων από το 1964 έως το 1974, πράττουν η Τουρκία και οι Τουρκοκύπριοι σήμερα εναντίον μας. Επιδεικνύουν τον ίδιο καιροσκοπισμό, ακολουθούν τις τακτικές που υιοθετεί με στυγνότητα αυτός που έχει το πάνω χέρι. Η περίοδος των έντιμων συνομιλητών, όπως ήταν ο Ταλάτ και ο Ακιντζί, χάθηκε ανεπιστρεπτί. 

Κάπως έτσι χάθηκε και η ευκαιρία, διά της αρλουμπολογίας Αναστασιάδη -Τατάρ, για δημιουργία ενός πραγματικά ανεξάρτητου ομοσπονδιακού ευρωπαϊκού κράτους, το οποίο θα μπορούσε να λειτουργήσει ως πρότυπο στην ευρύτερη περιοχή της Εγγύς και της Μέσης Ανατολής.   

Η βρετανική φόρμουλα και η κ. Λουτ

 Η ειδική απεσταλμένη του γ.γ. του ΟΗΕ, Τζέιν Χολ Λουτ, επανέρχεται τέλος Αυγούστου ή αρχές Σεπτεμβρίου στην Κύπρο. Η ίδια, όπως μεταδίδεται από την έδρα των Ηνωμένων Εθνών, δεν εγκαταλείπει την προσπάθεια, παρά την αποτυχημένη διάσκεψη στη Γενεύη την άνοιξη, αφού πιστεύει ότι δεν εξέλιπε η ελπίδα μιας σοβαρής σύγκλισης που θα οδηγήσει περί το τέλος Σεπτεμβρίου σε μια τριμερή συνάντηση Γκουτέρες – Αναστασιάδη και Τατάρ στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών.

Η συνάντηση δεν αποκλείεται να γίνει και εξαμερής αν σε αυτήν παραστούν και οι τρεις εγγυήτριες δυνάμεις. Αυτό προϋποθέτει ωστόσο ότι στο επερχόμενο ταξίδι της κ. Λουτ θα υπάρξει κάποια πρόοδος.

Η τελευταία επίσκεψη της κ. Λουτ στην Κύπρο πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο. Ακολούθησαν οι χωριστές διμερείς συναντήσεις του γ.γ. του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, στις Βρυξέλλες με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Νίκο Αναστασιάδη και τον Τ/Κ ηγέτη Ερσίν Τατάρ. Όπως μεταδίδει το ΚΥΠΕ, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης θα βρίσκεται στη Νέα Υόρκη τον Σεπτέμβριο για να συμμετάσχει στις εργασίες της 76ης Συνόδου της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, οπόταν και θα έχει, στο περιθώριο της Συνέλευσης, συνάντηση με τον Αντόνιο Γκουτέρες. Οι εργασίες της εβδομάδας Υψηλού Επιπέδου της Γενικής Συνέλευσης θα διεξαχθούν στην έδρα του διεθνούς οργανισμού από τις 21 μέχρι τις 27 Σεπτεμβρίου

Η πιθανότητα

Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, για να υπάρξει κάποια πιθανότητα επανεκκίνησης ενός διαλόγου στο Κυπριακού, ίσως πρέπει να εξετασθεί περαιτέρω η λεγόμενη βρετανική φόρμουλα, η οποία επιχειρεί να συγκεράσει την απόσταση μεταξύ των δύο πλευρών, όπως αυτή αποκρυσταλλώθηκε στη Γενεύη. Ποια είναι σήμερα η διαφορά;

Από τη μια η ε/κ πλευρά ζήτησε την επανάληψη των συνομιλιών με βάση το πλαίσιο Γκουτέρες και απ’ εκεί που έμειναν οι διαπραγματεύσεις στο Κραν Μοντανά τον Ιούλιο του 2017, με στόχο την επίτευξη μιας λύσης Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας. Στην πραγματικότητα, η θέση αυτή της ε/κ πλευράς δεν θεωρείται αξιόπιστη λόγω της επαμφοτερίζουσας στάσης του Προέδρου Αναστασιάδη στο Κυπριακό μετά το Κραν Μοντανά. Ο κ. Πρόεδρος στο Κραν Μοντανά δεν κατέθεσε καθαρή πρόταση σε σχέση με την πολιτική ισότητα, στη συνέχεια δε πειρματίστηκε ακόμα και με τη λύση δύο κρατών. Η τ/κ πλευρά στη Γενεύη, εκμεταλλευόμενη αυτές τις παλινωδίες, κατέθεσε έγγραφο, το οποίο καλεί το γενικό γραμματέα Αντόνιο Γκουτέρες να υιοθετήσει μέσω του ΣΑ ψήφισμα το οποίο να διασφαλίζει την ίση διεθνή προσωπικότητα και την κυριαρχική ισότητα των δύο πλευρών. Αυτό το ψήφισμα, ανέφερε, θα αποτελέσει τη νέα βάση για την εγκαθίδρυση μιας σχέσης συνεργασίας μεταξύ των δύο υφισταμένων κρατών στην Κύπρο. Η τ/κ θέση, σύμφωνα με τους ίδιους διπλωμάτες, βρίσκεται εκτός πλαισίου, δεν έγινε και ούτε πρόκειται να γίνει δεκτή από τη διεθνή κοινότητα. Δεν υπαρχει διάθεση να αναγνωρισθούν δύο κράτη στην Κύπρο, ούτε καν να υπάρξει εκ των προτέρων αναγνώριση της κυριαρχικής ισότητας των Τουρκοκυπρίων για να ξεκινήσουν συνομιλίες.

Αυτό που είναι δυνατόν να συζητηθεί, είναι το αίτημα των Τουρκοκυπρίων για κυριαρχική ισότητα, που δεν είναι καινούριο. Προϋπόθεση ωστόσο είναι να τεθεί στο πλαίσιο της συζήτησης του πλαισίου Γκουτέρες σε συνδυασμό με τα υπόλοιπα θέματα που ενδιαφέρουν και τους Ελληνοκυπρίους, όπως π.χ. το θέμα των εγγυήσεων και του εδαφικού.

Η βρετανική φόρμουλα

Η βρετανική φόρμουλα, η οποία διέρρευσε τον Φεβρουάριο του 2021, έχει στοιχεία τα οποία πιστεύεται ότι μπορούν να συγκεράσουν τις θέσεις των δύο πλευρών στην Κύπρο μέσα από νέες διατυπώσεις. Σύμφωνα με την πρόταση των Βρετανών:

• Στην Κύπρο υπάρχουν από το 1960 δύο κοινότητες, οι οποίες σήμερα ως κοινοτικά κυρίαρχα κρατίδια (Community States) θα ιδρύσουν την Κυπριακή Ομοσπονδιακή Δημοκρατία, με τον ίδιο τρόπο που ιδρύθηκε και η Κυπριακή Δημοκρατία το 1960, δηλαδή από τις δύο κοινότητες. Το ομόσπονδο κράτος δεν θα χρειαστεί να υποβάλει ξανά αίτηση για ένταξη στον ΟΗΕ ή την ΕΕ.
• Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα έχει αρμοδιότητα σε κάποιους τομείς (οι οποίοι θα οριστούν), όπως π.χ. η εξωτερική πολιτική, η οικονομία, η ασφάλεια και η ιθαγένεια. Θα υπάρχει ένα Υπουργικό Συμβούλιο με 9 υπουργούς (6 Ε/Κ και 3 Τ/Κ) και δύο συμπρόεδροι με ισότιμο καθεστώς. Ίσως και κάποιος διακοσμητικός πρόεδρος. Σε ό,τι αφορά τον διορισμό των μελών του Υπουργικού, προτείνεται να μελετηθούν το ομοσπονδιακό σύστημα του Βελγίου (η κάθε κοινότητα Βαλόνοι και Φλαμανδοί διορίζουν τους υπουργούς τους), αλλά και της Βορείου Ιρλανδίας (το Υπουργικό Συμβούλιο της οποίας διορίζεται με βάση τα ποσοστά που καταλαμβάνουν τα κόμματα στις βουλευτικές). Εν τοιαύτη περιπτώσει, το πρόγραμμα διακυβέρνησης θα ανακοινώνεται μετά τη σύσταση της κυβέρνησης.
  Η νομοθετική εξουσία σε ομοσπονδιακό επίπεδο θα αποτελείται από ένα μόνο σώμα 36 ατόμων. Οι 24 θα είναι Ε/Κ και οι 12 Τ/Κ. Θα υπάρχουν ασφαλιστικές δικλίδες για τη μειοψηφία.
• Επί του εδαφικού θα ισχύσουν οι χάρτες που κατέθεσαν οι δύο πλευρές στη Γενεύη το 2017.
• Θα καταργηθούν οι εγγυήσεις του 1960 και θα συζητηθεί η παρουσία ενός ελληνικού και ενός τουρκικού αγήματος στην Κύπρο για χρονικό διάστημα που θα αποφασισθεί.

Τι προσπαθεί να συγκεράσει η πρόταση των Βρετανών; Πρώτον, να ικανοποιήσει τη θέση των Τουρκοκυπρίων ότι είναι συνιδρυτές ενός νέου ομόσπονδου κράτους και ενδεχομένως ότι στο μέλλον εάν υπάρξουν προβλήματα έχουν νόμιμο δικαίωμα απόσχισης. Την ίδια στιγμή ωστόσο διατηρείται η εποικοδομητική ασάφεια, ώστε οι Ε/Κ να μπορούν να μιλούν για μετεξέλιξη, αφού η Κύπρος δεν χρειάζεται να υποβάλει ξανά αίτηση στον ΟΗΕ και την ΕΕ. Δεύτερον, προσεγγίζουν τη θέση του Προέδρου Αναστασιάδη για αποκεντρωμένη ομοσπονδία. Τρίτον, υιοθετούν στα υπόλοιπα σημεία το πλαίσιο του Αντόνιο Γκουτέρες, όπως υποβλήθηκε στο Κραν Μοντανά το 2017.

Πιέσεις

Αν η πιο πάνω διατύπωση γινόταν αποδεκτή από την ελληνοκυπριακή πλευρά, οι πιέσεις επί της τουρκικής και τουρκοκυπριακής πλευράς ίσως αυξάνονταν σημαντικά, σύμφωνα με διπλωματικούς κύκλους. Οι οποίοι αναφέρουν χαρακτηριστικά ότι «δεν μπορεί να γίνει αλά κάρτ προκαταβολική αναγνώριση της κυριαρχικής ισότητας των Τ/Κ πριν συμφωνηθούν όλα, όπως προνοεί η διαδικασία στο Κυπριακό. Ότι, δηλαδή, τίποτα δεν θεωρείται συμφωνημένο αν δεν συμφωνηθούν όλα».

Το θέμα της κυριαρχικής ισότητας, ακόμα και όπως την ερμηνεύουν οι Τ/Κ, σε περίπτωση που θα υπάρξει μια λύση Αποκεντρωμένης Διζωνικής Ομοσπονδίας εντός της ΕΕ, δεν θα πρέπει να αποτελεί πλέον κυρίαρχο θέμα, σύμφωνα με διπλωματική πηγή. Αν η Κύπρος γίνει στο σύνολό της και λειτουργικά μέλος της ΕΕ, οποιαδήποτε απόπειρα απόσχισης ενός από τα δύο συνιστώντα κρατίδιά της θα αποτελεί ευρωπαϊκό πρόβλημα, όπως υπήρξε και στο αντίστοιχο πρόβλημα της Καταλονίας με την Ισπανία. Η θέση της Ευρώπης τότε υπήρξε σαφής: Όποιος αποχωρεί, φεύγει και από την ΕΕ. Αυτό θα προβληματίσει σίγουρα τους αποσχιστές, όπως προβλημάτισε και τους Καταλανούς. Από την άλλη, αν κάποιοι, είτε Ε/Κ είτε Τ/Κ επιθυμούν η κατάληξη στην Κύπρο να είναι η λύση δύο κρατών, η μόνη διέξοδος για να επιτευχθεί αυτό ειρηνικά και χωρίς συντήρηση του προβλήματος για άλλα 50 χρόνια είναι μέσω της λύσης Ομοσπονδίας εντός της ΕΕ. Η οποία, σε περίπτωση ανυπέρβλητων προβλημάτων, θα πάρει βελούδινο διαζύγιο. Ακόμα βέβαια και στην περίπτωση που δεν υπάρξει διάθεση απόσχισης και η Κυπριακή Ομοσπονδία εντός της ΕΕ αποδειχθεί δυσλειτουργική, όπως συμβαίνει π.χ. στο Βέλγιο μεταξύ Βαλόνων και Φλαμανδών, η κατάσταση θα είναι και πάλιν καλύτερη από το σημερινό status quo, το οποίο εγκυμονεί την πιθανότητα σύρραξης λόγω της απρόβλεπτης στάσης της Τουρκίας.

Με λίγα λόγια, η καλύτερη λύση στο Κυπριακό σήμερα είναι μέσω μιας λύσης αποκεντρωμένης ομοσπονδίας, Ε/Κ και Τ/Κ να επιχειρήσουν εντός της ΕΕ, για πρώτη φορά σοβαρά, να συνυπάρξουν. Αν αυτό δεν καταστεί δυνατό, τότε να έχουν δικαίωμα να αποχωρήσουν, με μία βέβαια σαφή προϋπόθεση: Αυτός που φεύγει, δεν επηρεάζει το καθεστώς αυτού που μένει στην ΕΕ.

Η Λουτ

Τα Ηνωμένα Έθνη διά της κ. Λουτ θα επιχειρήσουν επί των πιο πάνω λογικών να συγκεράσουν απόψεις σε μια προσπάθεια να επαναρχίσει διάλογος: Αποκλείοντας τα όσα περί δύο κρατών λέει ο Ερσίν Τατάρ και εισάγοντας στη συζήτηση της ίδρυσης ενός ομοσπονδιακού κράτους, το κεφάλαιο της κυριαρχικής ισότητας δύο ιδρυτικών κρατιδίων. Αυτό τα Ηνωμένα Έθνη θεωρούν ότι βρίσκεται εντός του πλαισίου των ψηφισμάτων του ΟΗΕ και της εντολής του Αντόνιο Γκουτέρες. Την ίδια στιγμή, επαναφέροντας στο τραπέζι το σύνολο του πακέτου Γκουτέρες, ειδικότερα στα θέματα που απασχολούν τους Ε/Κ.

Η προσπάθεια πάντως σύμφωνα με διπλωματική πηγή δεν είναι καθόλου εύκολη, αν όχι και αδύνατη στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Κατ’ αρχάς, όπως σημειώνει στην τελευταία του έκθεση ο Αντόνιο Γκουτέρες η ρητορική και οι κινήσεις των δύο πλευρών στην Κύπρο δεν δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για διάλογο. Την ίδια στιγμή, η Τουρκία ασχολείται με σοβαρότερα, κατά την εκτίμησή της θέματα, που έχουν να κάνουν με την ευρύτερη περιοχή και τον γεωπολιτικό ρόλο που θέλει να της αποδοθεί.

Το θέμα της λειτουργικότητας

Πάντοτε βέβαια θα υπάρχει στο τραπέζι το θέμα της λειτουργικότητας μιας ομοσπονδίας, το οποίο εγείρει με έντονο τρόπο ο Πρόεδρος Αναστασιάδης, η οποία έχει να κάνει με την τεράστια καχυποψία των δύο πλευρών. Που φτάνει στη διατύπωση ότι η κάθε πλευρά θα καταχράται δικαιώματα στις διαδικασίες για να επιβάλει τη θέλησή της.

Σαφέστατα, σε μια λύση θα χρειαστεί τεράστια καλή θέληση όλων των πλευρών, αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση υπάρχουν και τρεις ασφαλιστικές δικλίδες.

• Πρώτον, η αποκεντρωμένη ομοσπονδία από τη φύση της δίνει τεράστια ευελιξία στα δύο κρατίδια να λύνουν από μόνα τους τα του οίκου τους.
• Δεύτερον, η ένταξη στην ΕΕ σε ποσοστό πάνω από 80% επιβάλλει κοινές νομοθεσίες και ελέγχους στα δύο κρατίδια, και κυρίως τα θέματα της οικονομίας και της ιθαγένειας
• Τρίτον, η θέσπιση και λειτουργία ενός αντικειμενικού μηχανισμού επίλυσης διαφορών, θα μπορούσε να αντιμετωπίσει όποια άλλα προβλήματα προκύψουν.

Ο ξεροκέφαλος Αχαιός έφυγε

 Ο Τάσσος όπως τον γνώρισα ως δημοσιογράφος

.

---

Ο Τάσσος Παπαδόπουλος, από την περασμένη Παρασκευή, ανήκει στην ιστορία. Με βάση τα έργα και τις ημέρες του και αφού ο χρόνος ξεπεράσει τις συμπάθειες και τις εμπάθειες του παρόντος θα επιχειρήσει να καταγράψει τις διαστάσεις της πορείας του, των έργων και της σκέψης του.
Προσωπικά τον γνώρισα λίγο μετά το 1988 όταν επέστρεψα από τις ΗΠΑ και άρχισα να δημοσιογραφώ σε διάφορα ΜΜΕ. Ήταν τότε πρόεδρος της περιθωριοποιημένης Ένωσης Κέντρου αλλά πάντοτε δεινός αρθρογράφος μέσω των στηλών της εφημερίδας "Κήρυκας" με το ψευδώνυμο "Δημόκριτος". Λίγο αργότερα επανήλθε στην κεντρική σκηνή της πολιτικής ζωής. Η εκλογή του Γιώργου Βασιλείου επέβαλε την επανένταξή του στο ΔΗΚΟ με το οποίο το 1991 εξελέγη βουλευτής Λευκωσίας παρά το ότι ο Σπύρος Κυπριανού τον έβαλε τελευταίο στη λίστα. Τον Σπύρο Κυπριανού δεν τον χώνευε από το 1976, προφανώς γιατί πίστευε ότι ξεγέλασε τον Μακάριο και του έδωσε το χρίσμα για την ίδρυση του ΔΗΚΟ. Θυμόταν επίσης λίγα χρόνια αργότερα την ταλαιπωρία που του προκάλεσε πολιτικά και κυρίως επαγγελματικά με τη υπόθεση του "Εγκεφάλου". Τον υπολόγιζε όμως μέχρι τέλους γιατί ήταν πονηρός σαν αλεπού, έλεγχε το κόμμα και μπορούσε ανά πάσα στιγμή να τον περιθωριοποιήσει. Κάποιοι μετά την επάνοδό του στο ΔΗΚΟ του ζητούσαν να θέσει υποψηφιότητα για την προεδρία του κόμματος απέναντι στον Σπύρο. Κατά βάθος το ήθελε αλλά ήταν αρκετά έξυπνος ώστε να γνωρίζει ότι δεν τον έπαιρνε. Τον ρώτησα μετά τη σχετική φημολογία τι θα έκανε και πήρα μια απάντηση που δεν θυμίζει τον Τάσσο που όλοι έχουν στο μυαλό τους σήμερα: "Εγώ να αμφισβητήσω τον Σπύρο; Εγώ θα είμαι κάτω από την εξέδρα που θα μιλά και θα τον χειροκροτώ ώσπου τα σιέρκα μου να γίνουν μπακλαβάς". Είχε κατανοήσει ότι Πρόεδρος του ΔΗΚΟ θα γινόταν μόνο με την έγκριση του Σπύρου και παρά το ότι αυτό τον εξόργιζε, είχε αποφασίσει να περιμένει. Ο χρόνος εξάλλου μετά την αποχώρηση του Αλέξη Γαλανού από το κόμμα δούλευε μόνον γι΄ αυτόν και το ήξερε". Όταν μετά το 1992 άρχισα να συνεργάζομαι με το ραδιόφωνο και την τηλεόραση του ΡΙΚ τον έβλεπα πολύ συχνά, ενώ αρκετές φορές μιλούσαμε αρκετή ώρα και στο τηλέφωνο. Συνέχεια παραπονιόταν ότι οι δημοσιογράφοι του "τρώνε το χρόνο", θυμίζοντάς μου με έναν συμπαθητικό κομπασμό στον τόνο της φωνής του πόσα χρεώνει την ώρα στους πελάτες του δικηγορικού του γραφείου. Όσες φορές πάντως του ζήτησα να παρέμβει στο ραδιόφωνο ως πρόεδρος τότε της επιτροπής εξωτερικών της Βουλής δεν μου αρνήθηκε ποτέ. Η μόνη προϋπόθεση βέβαια ήταν να είναι ο ίδιος ενημερωμένος. Ιδιαίτερα σε διεθνή θέματα ήταν περισσότερο απαιτητικός. Θυμάμαι το 1994 του είχα ζητήσει μια παρέμβαση για την Τσετσενία μετά την εισβολή της Ρωσίας. Με υποχρέωσε να του στείλω με φαξ όλες τις ανταποκρίσεις του πρακτορείου Ρόιτερς και του Ασσοσιέτεντ Πρες στο δικηγορικό του γραφείο, όπου κάθε βράδυ ξενυκτούσε, για να τις διαβάσει. Ήθελε πάντα οι παρεμβάσεις του να είναι τεκμηριωμένες,"γιατί εν μου αρέσκει να βγκαίννω τζιαι να λαλώ πελλάρες όπως κάμνουν οι περισσότεροι συνάδελφοι μου στην Βουλή". Γι΄ αυτές του τις ατάκες οι περισσότεροι συνάδελφοι του στη Βουλή τον μισούσαν. Τον εκτιμούσαν αφάνταστα μερικοί στους οποίους φρόντιζε να μεταδίδει τη συμπάθειά του γιατί τους θεωρούσε σοβαρούς. Οι αντιπαθούντες βέβαια του έβαζαν συνεχώς τρικλοποδιές. Την περίοδο που έκανα την πολιτική εκπομπή "Διάλογος" στο ΡΙΚ τον κάλεσα με τη σύμφωνη γνώμη του παραγωγού Πάμπου Ταραμίδη να εκπροσωπήσει το ΔΗΚΟ σε κάποιο θέμα. Η παρέμβαση από το ΔΗΚΟ υπήρξε ακαριαία. Επικοινώνησαν με τον τότε διευθυντή και του υπαγόρευσαν να κληθεί ο Αλέξης Γαλανός αντί του Τάσσου. Διαφώνησα με την μεθόδευση αυτή, αρνήθηκα να κάνω την εκπομπή και ενημέρωσα τον Τάσσο. Θαρρώ ότι από τότε έπαψε να με θεωρεί "δηλωσιογράφο", όπως θεωρούσε όλους αυτούς οι οποίοι του προσκολλήθηκαν μετά την ανάρρηση του στην προεδρία και τις τελευταίες μέρες του πλέκουν το εγκώμιο. Ο δικηγόρος

     Ήταν πολύ περήφανος για τη δουλειά του και την επιτυχία που είχε ως δικηγόρος. Έχω την εντύπωση ότι για το λόγο αυτό, ότι δηλαδή η δικηγορία του επέτρεψε να έχει μια αξιοπρεπή ζωή, δεν έπαψε ποτέ του να είναι και να συμπεριφέρεται ως δικηγόρος. Η επιτυχία του εξάλλου ήταν η πειστικότερη απάντηση και η ασπίδα του σε όλους εκείνους τους καλοθελητές που τον κακολογούσαν ότι παντρεύτηκε τη Φωτεινή για τα λεφτά της. Ακόμα κι όταν έγινε πρόεδρος, μάλλον εμβολίασε το προεδρικό αξίωμα με τον εργασιακό κώδικα του δικηγόρου, αφού το υπουργικό του συμβούλιο λειτουργούσε όπως το "Tassos Papadopoulos & Σία Ltd". Δεκάδες ώρες διάβασμα, πάρα πολλά σημειώματα και υποδείξεις στους υπουργούς σε σημείο που γινόταν δυσάρεστος ακόμα και σε φίλους του υπουργούς όπως ο Πεύκιος. Στη δικηγορία υπάρχουν κανόνες, νόμοι και μια δεοντολογία την οποία ο Τάσσος γνώριζε. Στην πολιτική ωστόσο οι κανόνες είναι πολύ διαφορετικοί. Ο Τάσσος έδειχνε να τους υποτιμά. Ακόμα κι όταν βρέθηκε στο ταμείο της προεκλογικής του εκστρατείας το 2003 ποσό 50.000 λιρών από μια πολυεθνική βρετανική εταιρεία την "Watford Petroleum" η απάντηση του ήταν δικηγορίστικη. "Δεν έκανα τίποτα παράνομο". Την ίδια απάντηση έδινε και όταν το δικηγορικό του γραφείο αναλάμβανε να εκπροσωπεί μεγάλες επιχειρήσεις που διαπραγματεύονταν με τον ίδιο και την Κυβέρνησή του.


Προς την προεδρία

Με την έκδοση του "Πολίτη" το 1999 οι σχέσεις μου με τον Τάσσο Παπαδόπουλο παρέμειναν πολύ καλές. Το 2000 ανέλαβε επιτέλους την προεδρία του ΔΗΚΟ και η αυτοπεποίθησή του βρισκόταν στα ύψη. Λίγο αργότερα ωστόσο εμφανίστηκαν τα πρώτα προβλήματα υγείας. Σε κάποιο ταξίδι στις Βρυξέλλες με ομάδα Κυπρίων βουλευτών λιποθύμησε. Ήταν το πρώτο μήνυμα του καρκίνου του προστάτη. Αρκετούς μήνες αργότερα κι όντας υποψήφιος για την προεδρία της Δημοκρατίας, μου περιέγραψε τις συνθήκες μιλώντας με συγκίνηση για τη στάση του Νίκου Αναστασιάδη. Ναι ο Τάσσος εκτιμούσε πολύ τον Νίκο Αναστασιάδη: " Ήμασταν έτοιμοι να φύγουμε από τις Βρυξέλλες αλλά λόγω της λιποθυμίας μου έπρεπε να πάω για εξετάσεις σε κλινική. Ο Νίκος μου είπε ότι θα μείνει μαζί μου και οι υπόλοιποι αναχώρησαν για την Κύπρο. Με εισήγαγαν στην κλινική και ο Αναστασιάδης έμεινε μαζί μου όλη τη νύκτα. Για μια στιγμή μάλιστα ήρθε από πάνω μου και με σκέπασε με την κουβέρτα... Φωνάζει, νευριάζει, διαφωνούμε, αλλά εν πολλά καλή η ψυχή του".

Κατά την προεκλογική περίοδο συναντηθήκαμε μερικές φορές, άλλοτε στην παρουσία και του κ. Σαρρή (πάντα κρατούσε ένα τσαντάκι και πλήρωνε το λογαριασμό) και άλλοτε του Γιώργου Ηλιάδη (δεν γνώρισα άνθρωπο που να αγαπά τον Τάσσο περισσότερο από τον Κόκο). Το μήνυμα που ήθελε να στείλει ήταν διπλό: Πρώτον ο τόπος χρειάζεται ανανέωση, "αφού τον Κληρίδη κάμνουν τον ό,τι θέλουν οι υπουργοί του", δεύτερον επιθυμούσε διακαώς να στείλει το μήνυμα ότι θα πρέπει να θεωρείται πλέον ως ένας μετριοπαθής πολιτικός στο Κυπριακό. Μέσα από τις συνομιλίες μας ήταν έντονη η ανησυχία του μήπως δεν εκλεγεί, αφού και οι δημοσκοπήσεις έως και την εξαγγελία της υποψηφιότητας Μαρκίδη δεν συνηγορούσαν σε κάτι τέτοιο. Εξάλλου το έκρινε επιβεβλημένο να εκλεγεί αφού θεωρούσε τον εαυτό του ως μέρος της ιστορικής ηγεσίας του τόπου. "Εδώ βγήκε ο Σπύρος" έλεγε χαμογελώντας σαρδόνια. Αλλά και τον Κληρίδη "εμείς τον βγάλαμε πρόεδρο του Ενιαίου. Κάποτε μας κάλεσε με τον Γιωρκάτζη ο Μακάριος και μας είπε να κάνουμε κόμμα. Καθίσαμε και γράψαμε το καταστατικό και ύστερα σκεφτήκαμε ποιον να βάλουμε πρόεδρο. Πήγαμε στο γραφείο του Κληρίδη που τότε δεν είχε πολλές δουλειές, του το προτείναμε κι αυτός δέκτηκε". Δημόσια τον Κληρίδη σπάνια τον επέκρινε, ιδιωτικά όμως είχε πολλά να πει. Το ίδιο ίσχυε και για τον Χριστόφια. Πώς θα τα βρεις με το ΑΚΕΛ στα θέματα της Ευρώπης τον ρώτησα κάποτε; "Αυτούς τους Ακελικούς θα τους εξευρωπαΐσω", ήταν η απάντησή του. Το 2008 εάν εκλεγόταν ξανά στην προεδρία όχι μόνον θα τους "εξευρωπάιζε" αλλά θα τους διέλυε και το κόμμα.

Ο "Πολίτης"

Μετά την εκλογή του στην προεδρία ο Τάσσος Παπαδόπουλος δέκτηκε σύσσωμη τη συντακτική ομάδα του "Πολίτη" στο Προεδρικό για συνέντευξη και φαγητό. Η ατμόσφαιρα ήταν πολύ καλή. Σε αυτό ίσως συνέτεινε και το ότι η εφημερίδα στις τελευταίες 15 μέρες της προεκλογικής περιόδου είχε με δημοσκοπήσεις της προβλέψει την εκλογή του από τον πρώτο γύρο. Η συνέντευξη βέβαια ήταν πολύ πιεστική. Αν κρίνω εκ των υστέρων δεν του άρεσε. Την χρησιμοποιούσε πολύ η αντιπολίτευση για να του ασκεί κριτική χαρακτηρίζοντας τον ανακόλουθο. Μας είχε δηλώσει τότε ότι δεν αποδεχόταν το σχέδιο Ανάν και ότι θα δημοσιοποιούσε αυτή τη θέση, αλλά περίπου τον είχε προλάβει ο Ντενκτάς απορρίπτοντάς το πρώτος στη Χάγη.
Παρόλα αυτά και μέσα από τις αντιφατικές αυτές θέσεις συνέχισε να μπλοφάρει στο Κυπριακό με αποκορύφωμα την επιστολή του στο γενικό γραμματέα το Δεκέμβριο του 2003 από τον οποίο ζητούσε να αναζωπυρώσει την πρωτοβουλία του στο Κυπριακό.
Μου τηλεφώνησε μια μέρα και με κάλεσε να πάω στο προεδρικό να φάμε λουβιά. Τον ρώτησα αν θα έχει τόνο και κρεμμύδια. Γέλασε και μου είπε. Θα έχει και κρεμμύδια και τόνους. Συζητούσαμε επί 5 περίπου ώρες καπνίζοντας αρειμανίως. Ανησυχούσε πραγματικά για το Κυπριακό. Επέμενα ότι η ομάδα του δεν εκτιμούσε σωστά τις εξελίξεις στην Τουρκία και ότι η Τουρκία θα προχωρούσε. Θεωρούσε ότι η Τουρκία μπλοφάρει και ότι ο Ντενκτάς ως συνήθως θα αποχωρούσε από τις συνομιλίες όπως έκανε πάντα. Έτσι θα μπαίναμε στην Ευρώπη και από θέση ισχύος θα μπορούσαμε να πετύχουμε καλή διευθέτηση. Βασικά αυτή ήταν και η γραμμή Κληρίδη αλλά ήταν αρκετά εγωιστής να το παραδεκτεί. Τις επόμενες βδομάδες στην πραγματικότητα έκανε ό,τι θα έκανε και ο Γλαύκος Κληρίδης. Πήγε στη Νέα Υόρκη όπου δέκτηκε επιδιαιτησία, δέχτηκε τα χρονοδιαγράμματα και τα δημοψηφίσματα. Αν στη συνέχεια οι τύχες της τ/κ πλευράς εξαρτιόνταν από τον Ραούφ Ντενκτάς ο Τάσσος θα δικαιώνονταν απόλυτα. Οι εξελίξεις όμως ήταν καταιγιστικές και τον κατέλαβαν εξ απροόπτου. Ο Ντενκτάς θυσιάστηκε από την Άγκυρα και απέναντί του στήθηκε ο Ταλάτ ο οποίος μαζί με το επιτελείο του τουρκικού ΥΠΕΞ και τη συνδρομή αρκετών ξένων διπλωματών μας έκανε τη ζωή δύσκολη. Τότε άρχισε να ψάχνει διεξόδους


Κυπριακό

Τα είχε με τον Σημίτη ο οποίος προκήρυξε εκλογές αλλά αρνιόταν να δεχθεί διακοπή των συνομιλιών έως ότου ολοκληρωθεί η εκλογική διαδικασία στην Ελλάδα. Αυτή την τακτική την ακολουθούσε κατά κόρον η Τουρκία σε περίοδο συνομιλιών. Οι σχέσεις του με τον Ντε Σότο είχαν φτάσει στο απροχώρητο. Ο λαλίστατος αυτός διαπραγματευτής σε κάποια στιγμή είχε αρχίσει να ανασκαλεύει το παρελθόν, να ασχολείται με τη σχέση Γιωρκάτζη -Τάσσου λέγοντας σε διάφορους κύκλους πράγματα που τον ενόχλησαν ιδιαίτερα. Το θέμα έφτασε έως και τον Κόφι Ανάν με επιστολές μηνύματα και παρεμβάσεις της Λευκωσίας. Ο Τάσσος προσπάθησε αρχικά στις διαπραγματεύσεις του αεροδρομίου το Φεβρουάριο του 2004 να περάσει τη γραμμή του. Κατέθετε εκατοντάδες σελίδες σημειώματα και υπομνήματα που ετοίμαζαν οι πρέσβεις Τζιωνής και Μαυρογιάννης αλλά ο Ντε Σότο θεωρούσε και εν μέρει είχε δίκαιο, ότι ο Τάσσος ήθελε να κερδίσει χρόνο ποντάροντας στην έλλειψη χρόνου με στόχο τη μετάθεση των διαπραγματεύσεων μετά την 1η Μαΐου. Ο Τάσσος σε κατάσταση άγχους αναζήτησε τη συμμαχία των Ντενκτάς. Ζήτησε τη συνδρομή τους ώστε οι δύο κοινότητες να απορρίψουν από κοινού το σχέδιο Ανάν. Εδώ διέπραξε μέγα διπλωματικό σφάλμα. Ο Σερντάρ Ντενκτάς και το κόμμα του έως εκείνη τη στιγμή τάσσονταν εναντίον του σχεδίου Ανάν. Αμέσως μετά τις συναντήσεις και αφού αποκαλύφθηκε πλήρως η τακτική του Τάσσου άλλαξαν τροπάρι. Το κόμμα τους τάχθηκε υπέρ της ψήφου κατά συνείδηση στο δημοψήφισμα. Από το σημείο εκείνο και μετά η πλευρά μας έχασε το παιχνίδι και τα ερείσματα της διεθνώς. Όλοι πήγαιναν για το δεύτερο καλύτερο σενάριο. Η Τουρκία θα έλεγε ΝΑΙ, εμείς ΟΧΙ και θα φορτωνόμασταν τις ευθύνες. Ο Τάσσος είχε επιλέξει να χάσει τη μάχη ηρωικά όπως ο Ονήσιλος στον κάμπο της Μεσαορίας το 499 π.Χ. κόντρα στα περσικά στρατεύματα με στρατηγό τον Αρτύβιο. Πήγαινε στη μάχη όπως ο Ονήσιλος με τα πεπαλαιωμένα μυκηναϊκά άρματα του 10ου π.Χ. αιώνα, σύμβολο της συντηρητικότητας και της ξεροκεφαλιάς των Αχαιών. Ο Ονήσιλος ήθελε να ελευθερώσει την Κύπρο αλλά όταν το επιχείρησε είχε προλάβει να διασπάσει το εσωτερικό μέτωπο. Το ίδιο έκανε και ο Τάσσος ο οποίος μάλιστα είχε καλύτερη τύχη από τον τότε βασιλιά της Σαλαμίνας. Επιβίωσε και διά της περιρρέουσας ατμόσφαιρας ενέτεινε το διχασμό με αποτέλεσμα οι πολλοί να τον αγαπήσουν και οι λίγοι να τον μισήσουν παράφορα. Επαναπαύτηκε βέβαια στο 76% νομίζοντας ότι ήλεγχε την κατάσταση απόλυτα.
Μετά τα δημοψηφίσματα δεν τον ξανασυνάντησα. Τον επέκρινα έντονα στα άρθρα μου και αυτό δεν μπορούσε να το δεχθεί. Ο Γιώργος Ηλιάδης, ο στενότερος του άνθρωπος, σε μια συνάντησή μας διατύπωσε την κριτική του: "Συναντήθηκες τόσες φορές μαζί του και δεν έχεις πεισθεί για το πόσο δίκαιο έχει"; Ο Τάσσος μετά το 2004 λόγω της κριτικής που δέκτηκε και των αδιεξόδων που βίωνε στο Κυπριακό είχε γίνει πολύ πιο σκληρός. Μάλλον είχε υιοθετήσει κι αυτός το δόγμα Μπους μετά τον πόλεμο στο ΙΡΑΚ : "'Η είστε μαζί μου ή είστε εναντίον μου". Εγώ ήμουν εναντίον του και πιστεύω ότι κατά βάθος το εκτιμούσε. Μισούσε τους γλείφτες και τους κόλακες και γνώριζε πολύ καλά τους καιροσκόπους που τον περιτριγύριζαν. "Αν όλοι αυτοί που έρχονται σήμερα στο προεδρικό και λένε ότι με ψήφισαν θα είχα βγει με 90%", μου είπε κάποτε. Αν μετανιώνω για κάτι είναι η στα όρια της δημοσιογραφικής δεοντολογίας κριτική που άρχισα να του ασκώ μετά το Φεβρουάριο του 2006. Ως καθηγητής είχα δεχθεί δύο πειθαρχικές έρευνες (γιατί αρθρογραφούσα στον "Πολίτη") κατά τη γνώμη μου χωρίς λόγο, ενώ παρά τις αντιρρήσεις του Πεύκιου Γεωργιάδη διακόπηκε χωρίς να ενημερωθώ η απόσπασή μου στο Υπουργείο Παιδείας και βρέθηκα να διδάσκω σε δύο σχολεία ταυτόχρονα λες και ήμουν πρωτοδιόριστος.


Ο Μακάριος και η Αναστασία


Ο Τάσσος λάτρευε την οικογένειά του. Λάτρευε τη γυναίκα του Φωτεινή την οποία πάντα αποκαλούσε "κυρία" λάτρευε τα παιδιά του. Στη συνάντησή μας στο Προεδρικό ανάλωσε μεγάλο μέρος να μου μιλά για το Μακάριο και στη συνέχεια για την κόρη του Αναστασία. Από το δεύτερο όροφο μου έδειξε τα δύο κυπαρίσσια δίπλα από το άγαλμα του Μακαρίου. "Τα φύτεψε ο Μακάριος και δες πόσο έχουν μεγαλώσει". Ήταν ίσως ο μόνος πολιτικός που πίστευε μέχρι τέλος στο Μακάριο. Πίστευε ακόμα ότι αυτός ήταν ο πραγματικός συνεχιστής της πολιτικής του. Όλοι οι άλλοι τον πούλησαν.
Όταν μιλούσε για την Αναστασία χαμογελούσε ολόκληρος. "Είναι η μόνη που μου κολλά. Είναι ένας δαίμονας". Κατά βάθος του άρεσαν οι κόντρες. Ίσως γι΄ αυτό συμπαθούσε και τους Τζιωνή και Λιλλήκα. Ήταν οι μόνοι στο προεδρικό που του κολλούσαν και τον τσάντιζαν. Αλλά τους εκτιμούσε γιατί είχαν άποψη.
Για την οικογένειά του πιστεύω ότι έκανε και αβαρίες τις οποίες ίσως δεν έπρεπε να κάνει. Ήταν λάθος του να δώσει το όνομα του δικηγορικού του γραφείου στα παιδιά του, αποκλείοντας τον Πάμπο Ιωαννίδη, εξαγριώνοντας έτσι έναν φίλο που ήξερε πολλά. Ηταν επίσης λάθος του να επιτρέψει την εμπλοκή του δικηγορικού του γραφείου στην υπόθεση του φυσικού αερίου διά του γιου του Νικόλα. Αυτή η υπόθεση οδήγησε σε περαιτέρω απαξίωσή του, κλονίζοντας την εντύπωση του αδιάφθορου που είχε έως τότε. Στα θετικά του βέβαια η μάχη που έδωσε κατά των φαρμακεμπόρων μειώνοντας δραστικά τις τιμές. Το πιο θετικό του η ένταξη της Κύπρου στην ΟΝΕ. Αν πειθόταν από το Χριστόφια για αναβολή ενός χρόνου ίσως να παθαίναμε ότι σήμερα και η Λιθουανία. Μετά από 15 χρόνια. Η απόφαση του εκείνη σήμερα μας στηρίζει στα δύσκολα της οικονομικής κρίσης. Εν κατακλείδι ο Τάσσος δεν υπήρξε ο τέλειος άνθρωπος που παρουσιάζουν σήμερα η κατά τη γνωστή ρήση του "δηλωσιογράφοι". Υπήρξε ένας ισχυρός πολιτικός με άποψη και τσαμπουκά ο οποίος αναγκάστηκε να πορευτεί και να πάρει δύσκολες αποφάσεις κυρίως κατά τη διάρκεια της προεδρίας του. Είχε φοβερές ευαισθησίες, μεγάλες εμπάθειες (δεν χώνευε τους δημοσιογράφους, τους διπλωμάτες του ΥΠΕΞ τους υπαλλήλους του ΓΤΠ και τους γλείφτες) και ένα τεράστιο κυπριακό γινάτι. Το διαχρονικό γινάτι των Ελλήνων σε αυτόν τον τόπο που τους επέτρεψε να επιβιώσουν για 2000 χρόνια σε αυτή τη γη. Στο καλό να πας Τάσσο.

Ποιος πρέπει να είναι ο πραγματικός συμβιβασμός στο Κυπριακό;

Κάποιοι Ελληνοκύπριοι εξανίστανται και μόνο στο άκουσμα της φράσης “κυριαρχική ισότητα” των Τουρκοκυπρίων, που στην πράξη συνεπάγεται το δικαίωμα αυτοδιάθεσής τους. Γι’ αυτούς (είτε είναι αριστεροί είτε δεξιοί) δικαίωμα αυτοδιάθεσης μάλλον είχαν και έχουν μόνο οι Ελληνοκύπριοι! Το άσκησαν ως κοινότητα το 1950 διά του δημοψηφίσματος, επιχείρησαν να το επιβάλουν το 1955-59 διά του αγώνα της ΕΟΚΑ. Μετά το 1960 το ε/κ αφήγημα άλλαξε. Οι κοινότητες δεν έχουν κυριαρχία. Προφανώς αυτό ίσχυε και πάλι μόνο για τους Τ/Κ αφού τον Ιούνιο του 1967 σε ψήφισμά της η Κυπριακή Βουλή ζήτησε ομόφωνα και πάλι την Ένωση με την Ελλάδα. Σε γενικές γραμμές πάντως από το 1960 και εξής η θέση είναι ότι το κράτος ιδρύθηκε από τον έναν και αδιαίρετο κυπριακό λαό μέσω του Συντάγματος. Από την άλλη 62 χρόνια μετά την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας τα πράγματα δεν έχουν παραμείνει στάσιμα. Υπήρξαν διακοινοτικές ταραχές το 1963, υπήρξε εισβολή το 1974, το 1983 οι Τ/Κ ανακήρυξαν “κράτος”, έγινε αποδεκτή η λύση ομοσπονδίας και μάλιστα διζωνικής, υπάρχει ένας εν εξελίξει διάλογος για δεκαετίες με κυρίαρχο σημείο στο συνταγματικό του κομμάτι την εποικοδομητική ασάφεια σε ό,τι αφορά τα θέματα κυριαρχίας.

 

Αν όντως το ζητούμενο για τους Τουρκοκύπριους είναι ότι η κυριαρχική τους ισότητα πρέπει να φτάνει έως το δικαίωμα νόμιμης απόσχισης, οι Ε/Κ μετά από 56 χρόνια χωριστής συμβίωσης με τους Τ/Κ έχουν άραγε το δικαίωμα να το αρνηθούν; Το ενιαίο κράτος του 1960 υπήρξε ανέκκλητο διά των συμφωνιών του 1960. Όμως οι Τ/Κ αποχώρησαν και κλείστηκαν στους θύλακες. Επιτυγχάνοντας με αυτό τον τρόπο μια πρώτη διχοτόμηση της Κύπρου. Το 1974 η Κυπριακή Δημοκρατία ήταν το μοναδικό αναγνωρισμένο κράτος, ωστόσο το 1977 ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος αποδέχθηκε διπεριφερειακή ομοσπονδία η οποία διά του σχεδίου Γκάλι έγινε επίσημα διζωνική. Το θέμα, κάποιοι υποστηρίζουν, είναι νομικό. Στην πραγματικότητα είναι πολιτικό και εδράζεται στην αδυναμία των δύο κοινοτήτων να λύσουν τα προβλήματά τους.

 

Ας είμαστε ρεαλιστές. Με την τ/κ κοινότητα συνυπήρξαμε οι Ε/Κ από το 1571. Επί οθωμανικής κατοχής για 307 χρόνια επιβιώσαμε ως υποτελείς Ρωμιοί με τους Τ/Κ να λειτουργούν ως άρχουσα τάξη. Επί Αγγλοκρατίας το 1878 και για 82 χρόνια διαβιώσαμε ως υπήκοοι της Μεγάλης Βρετανίας, χωρίς καμιά από τις δύο κοινότητες να μπορεί να κυβερνά. Πολιτικά στο πλαίσιο ενός κράτους και μιας κυβέρνησης συνυπήρξαμε ως εταίροι με τους Τουρκοκύπριους μόνο από το 1960 έως το 1963. Με λίγα λόγια τα τελευταία 450 χρόνια συμβίωσής μας σε αυτό τον γεωγραφικό χώρο, δηλαδή από το 1571 έως και το 2021, επιχειρήσαμε να συνεργαστούμε πολιτικά μόνο για 3 χρόνια και δεν τα καταφέραμε.

Υπάρχει βεβαίως και το αφήγημα ότι σε επίπεδο λαού οι σχέσεις Ε/Κ – Τ/Κ υπήρξαν πάντα αρμονικές. Σε επίπεδο απλών ανθρώπων αυτή η θέση έχει τη βάση της. Σε επίπεδο ηγεσίας και ελίτ ε/κ και τ/κ η αλήθεια είναι άλλη. Με εξαίρεση μερικές ψηφοφορίες στο Νομοθετικό Συμβούλιο επί Αγγλοκρατίας και κάποια συνεργασία συντεχνιών στις μεγάλες απεργίες του 1948, ο κανόνας ήταν η αντιπαράθεση μεταξύ Ένωσης και Ταξίμ, μεταξύ ελληνικού και τουρκικού εθνικισμού.

 

Αν λοιπόν θέλουμε να καταλήξουμε σε μια δημοκρατική λύση στην Κύπρο, οφείλουμε να αποδεχτούμε τα αυτονόητα. Το 1960 κανένας δεν ρώτησε τις δύο κοινότητες αν ήθελαν να ζήσουν μαζί. Για να είμαστε και δίκαιοι τότε οι Τ/Κ μπορεί να μην λογίζονταν καν κοινότητα. Κοινότητα τους έκανε ο Τούρκος ΥΠΕΞ Φατίν Ροστού Ζορλού όταν υπερίσχυσε κατά κράτος του Έλληνα ΥΠΕΞ Ευάγγελου Αβέρωφ στη Ζυρίχη το 1959 εξισώνοντας το 20% των Τ/ Κ με το 80% των Ε/Κ. Κοινότητα με πολιτική ισότητα τους έκανε ο Μακάριος όταν απέρριψε ενωρίτερα το σχέδιο Χάρτινγκ (1956) το οποίο έδινε αυτοκυβέρνηση στους Ε/Κ και καθεστώς μουσουλμάνων Δυτικής Θράκης στους Τ/Κ. Εφόσον οι Τ/Κ με βρετανικό δάκτυλο αναγνωρίστηκαν ως συνιδρυτές του νέου κράτους, η μόνη υποχώρηση που έκαναν, όπως έγραψε σε άρθρο του στην εφημερίδα “Nacak” (Hatchet) στις 27 Αυγούστου 1960 ο Ραούφ Ντενκτάς με τίτλο “How was the arrival of Turkish soldiers to Cyprus achieved?”, ήταν να αποδεχτούν το νέο κράτος να μην ονομάζεται “Ελληνοτουρκική Ομοσπονδία της Κύπρου”, αλλά Κυπριακή Δημοκρατία, και πήραν ως αντάλλαγμα πέρα από τα εγγυητικά δικαιώματα και την κάθοδο των 650 Τούρκων στρατιωτών στην Κύπρο. Με λίγα λόγια, πάντα ομοσπονδία λογιζόταν η Κύπρος, τουλάχιστον για τους Τ/Κ, δεν μπόρεσαν ωστόσο να την επιβάλουν γιατί δεν είχαν έδαφος υπό τον έλεγχό τους. Όταν βέβαια οι αφελείς Ελληνοκύπριοι το αντελήφθησαν ήγειραν θέμα αλλαγής του Συντάγματος. Με το αφήγημά μας πάντα να κινείται σε ρηχά νερά. Ξεχάσαμε τότε το αφήγημα ότι είμαστε ένας λαός, αλλά δράσαμε ως “Ελληνοκύπριοι δημοκράτες”, καταγγέλλοντας τα 13 σημεία. Όταν δεν το αποδέχτηκαν οι Τουρκοκύπριοι μιλούσαμε για Τουρκανταρσία! Ας μην αναφερθούμε στη συνέχεια στην κάθοδο Ελληνικής Μεραρχίας, στη σφαγή της Κοφίνου και στο πραξικόπημα του 1974. Επιτρέποντας με όλους αυτούς του τρόπους στην Τουρκία να εισβάλει στην Κύπρο, προσφέροντας ντε φάκτο στους Τ/Κ μια ενιαία εδαφική επικράτεια, υποστηρίζοντας στη συνέχεια με απύθμενο θράσος και υποκρισία ότι ήλθε στην Κύπρο για να αποκαταστήσει τη συνταγματική τάξη.

Αν σήμερα, εν έτει 2021, και εφόσον καταπιούμε όσα κάποιες ανόητες ηγεσίες μάς κληροδότησαν, θέλουμε μια δημοκρατική λύση η κάθε κοινότητα πρέπει να εισέλθει στη λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας αυτοβούλως αλλά και να έχει δικαίωμα να αποχωρεί με δημοκρατική και βελούδινη διαδικασία αν κρίνει κάτι τέτοιο, αναλαμβάνοντας και τις ευθύνες της.

Με την ίδια εποικοδομητική ασάφεια που ιδρύθηκε από τον λαό ή τις 2 κοινότητες η Κυπριακή Δημοκρατία, με την ίδια ασάφεια που οι δύο κοινότητες βαφτίστηκαν συνιστώντα κρατίδια το 2004, σήμερα το ίδιο constructive ambiguity μπορεί να μετεξελίξει το κράτος του 1960 σε πραγματικά ομοσπονδιακό.

Από την άλλη, αν η ιστορική και πολιτική καχυποψία των Τ/Κ επιβάλλει κατά την άποψή τους να έχουν δικαίωμα απόσχισης, πόσο μεγαλύτερη καχυποψία πρέπει να έχουν οι Ε/Κ απέναντι στη στρατιωτική ισχύ της Τουρκίας η οποία φέρεται επιπλέον από το 1960 να λειτουργεί και να ασκείται υπό μορφή “νόμιμων” εγγυητικών δικαιωμάτων; Με την πρώτη συνταγματική κρίση τον Δεκέμβριο του 1963 η Τουρκία αντέδρασε εξοπλίζοντας τους Τ/Κ, το δε 1964 βομβάρδισε την Τηλλυρία. Το 1974 εισέβαλε διά των όπλων στην Κύπρο προσφυγοποιώντας 150.000 Ε/Κ. Σήμερα διά της πυγμής ελέγχει το status quo στην πράσινη γραμμή, διά των πολεμικών της πλοίων παραβιάζει την ΑΟΖ και επιπλέον επιχειρεί άνοιγμα του Βαρωσιού. Αφορμές, είναι η αλήθεια, δόθηκαν στην Τουρκία (π.χ. πραξικόπημα χούντας) ωστόσο ουδέποτε -λόγω ακριβώς των εγγυητικών της δικαιωμάτων- έδωσε προτεραιότητα σε έναν διάλογο, απεναντίας επιχείρησε να επιβάλει τη θέλησή της διά των όπλων.

Το σίγουρο είναι ότι κανένας Κύπριος δεν είναι διατεθειμένος να ανεχθεί ξανά κρίσεις τύπου 1963-64 και εισβολές τύπου 1974 γιατί κάποιοι Μακάριοι, Κιουτσιούκ, Ντενκτάς και Παπαδόπουλοι δεν μπορούν να συνεργαστούν ή επειδή η Τουρκία επιμένει να συμπεριφέρεται ως μια χώρα που ασκεί διπλωματία διά των όπλων. Εντός της ΕΕ οι ελπίδες να λειτουργήσει μια αποκεντρωμένη ομοσπονδία εξάλλου είναι περισσότερες από το να καταρρεύσει. Κι αν καταρρεύσει είδαμε -πάντα εντός ΕΕ- πώς αντιμετωπίστηκαν προθέσεις αποσχίσεων τύπου Καταλωνίας, Βελγίου και Λομβαρδίας. Συνεκδοχικά μια λύση εντός της ΕΕ είναι το λελογισμένο ρίσκο που μπορούμε να πάρουμε.

Εν κατακλείδι, το πραγματικό πάρε-δώσε σήμερα στο Κυπριακό είναι μια συμφωνία ακύρωσης των φόβων των δύο κοινοτήτων. Οι μεν Τ/Κ να ανακτήσουν την πολιτική ισότητα που είχαν από το 1960 στο πλαίσιο ενός διζωνικού ομοσπονδιακού κράτους, οι δε Ε/Κ να καταργήσουν τις εγγυήσεις του 1960 που αποτέλεσαν την κακοδαιμονία ολόκληρης της χώρας. Από εκεί και πέρα, όπως μου έλεγε ο Αλέκος Μαρκίδης, “αυτό που χρειαζόμαστε είναι 100 νουνεχείς Κύπριους με πραγματική πολιτική βούληση και όραμα για να θέσουμε σε λειτουργία ένα πραγματικά δημοκρατικό κράτος”.

Αν κρίνω από τον δημόσιο διάλογο ένθεν και ένθεν του οδοφράγματος, ούτε πολιτική βούληση υπάρχει ούτε και πολλοί διαθέτουν το όραμα να κτίσουν την Κύπρο του μέλλοντός μας. Οι περισσότεροι ασχολούνται με τα πίτουρα του παρελθόντος.