Γλαύκος Κληρίδης: Έφυγε ο πατριάρχης του ρεαλισμού

in memoriam

Δεν θέλω να ηχήσω μελοδραματικός αλλά η ημερομηνία που επέλεξε να αφήσει την τελευταία του πνοή ο Γλαύκος Κληρίδης ίσως ήταν η τελευταία του παρακαταθήκη σε όλους εμάς και η διαθήκη του στον Πρόεδρο Αναστασιάδη ο οποίος εν μέσω λυγμών υποδέχθηκε το αγγελτήριο του θανάτου του στο μακρινό Κολόμπο της Σρι Λάνκα όπου βρισκόταν για τις εργασίες της Κοινοπολιτείας. Ίσως ήταν η τελευταία μέλισσα από το σμήνος που έστελλε εδώ και πέντε δεκαετίες «να μας κεντρίσουν, να μας ξυπνήσουν, να μας φέρουν ένα μήνυμα». Χιλιάδες μέλισσες έστειλε ο Γλαύκος Κληρίδης κι όλες ψοφήσανε απάνω στο παχύ μας δέρμα. Η διχοτόμηση βρίσκεται επί θύραις κι αυτός φρόντισε να μας το θυμίσει, ξεψυχώντας αδικαίωτος ανήμερα της επετείου της ανακήρυξης του ψευδοκράτους. Ενώ οι ερπύστριες των τουρκικών τανκς δάγκωναν θορυβωδώς την άσφαλτο της κατεχόμενης Λευκωσίας σε μια γιορτή διαχωρισμού Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. 

 

Γνώρισα τον Γλαύκο Κληρίδη στις αρχές του 1988 όταν επέστρεψα στην Κύπρο μετά τις σπουδές μου και άρχισα να εργάζομαι ως δημοσιογράφος. Έδινε τότε τη μάχη για τις προεδρικές απέναντι στον Γιώργο Βασιλείου και τον Σπύρο Κυπριανού. Πέρασε  πρώτος στον Α΄ γύρο με 33,32% αλλά έχασε στον Β΄ γύρο από τον Γιώργο Βασιλείου ο οποίος εξελέγη Πρόεδρος με 51,63%. Είχε κάθε δικαίωμα να είναι πικραμένος και αδικημένος από το εκλογικό σώμα. Στις προεδρικές της 5^ης Φεβρουαρίου 1978 απεσύρθη λόγω της απαγωγής του Αχιλλέα επιτρέποντας στον Σπύρο Κυπριανού να εκλεγεί χωρίς ανθυποψήφιο. Στις επόμενες προεδρικές εκλογές (13 Φεβρουαρίου 1983) έχασε και πάλιν από τον Σπύρο Κυπριανού ο οποίος υποστηρίχθηκε από το ΑΚΕΛ.

 

Κάποιοι βιάστηκαν να δηλώσουν μετά την ήττα του το 1988 και σε ηλικία πλέον 69 ετών, ότι η μακρά του πολιτική καριέρα από το 1960 είχε τελειώσει. Ίσως κάποια στιγμή να είχε πειστεί και ο ίδιος γι’ αυτό, αφού τους επόμενους μήνες δεν έκανε τίποτε άλλο εκτός από έναν απολογισμό με επιμονή του εκδότη Φρίξου Κουλέρμου, που αποτυπώθηκε σε μια τετράτομη έκδοση με τίτλο «Η κατάθεσή μου» η οποία κυκλοφόρησε από την εφημερίδα «Αλήθεια».  Αυτό που του απέμενε, έλεγαν κάποιοι δελφίνοι στο κόμμα, ήταν να δρομολογήσει τις απαραίτητες διαδικασίες για την ομαλή διαδοχή του στον ΔΗΣΥ, το κόμμα που είχε ιδρύσει το 1976. Ο καιρός όμως είχε γυρίσματα, αποδεικνύοντας ότι το πολιτικό καντήλι του Γλαύκου  Κληρίδη είχε καύσιμο για πολλά χρόνια ακόμα.  Ώριμος όσο ποτέ στάθηκε για 4 χρόνια δίπλα στον Γιώργο Βασιλείου, για να τον προσπεράσει την τελευταία στιγμή στον δεύτερο γύρο των προεδρικών του 1993, προφανώς γιατί, όπως είχε δηλώσει τότε ο Αλέξης Γαλανός, «άδειασε το τάγκι της πεζίνας του».

 

Η προεδρία του

Ανέλαβε τα ηνία της χώρας σε ηλικία 74 χρόνων με ένα και μόνο στόχο. Να λύσει το Κυπριακό. Κατηγορήθηκε βέβαια για λαϊκισμό διότι εγκατέλειψε τον Γιώργο Βασιλείου ενώ διαπραγματευόταν το 1992 τη λύση μέσω του σχεδίου Γκάλι. Διαφοροποιήθηκε για να προσεταιρισθεί τον Σπύρο Κυπριανού και τις ψήφους του ΔΗΚΟ. «Μα γιατί σιόρ να μην διεκδικήσω την προεδρία», μου έλεγε σε μια από τις πολλές συνεντεύξεις που του πήρα όταν του ζητούσα να σχολιάσει τα παράπονα του Γιώργου Βασιλείου για οβιδιακές μεταμορφώσεις που οδήγησαν στον ενταφιασμό του σχεδίου Γκάλι. «Ο Γιώργος ακολουθούσε τη δική μου πολιτική. Γιατί να μην την εφαρμόσω εγώ προσωπικά»; Τον Γιώργο Βασιλείου πάντως τον εκτιμούσε ιδιαίτερα παρότι υπήρξαν αντίπαλοι. Μάλιστα στα δημοσιογραφικά πηγαδάκια πάντα θυμόταν τα νεύρα του Ντενκτάς μαζί του: «Αθθυμάστε τι έλεγε ο Ντενκτάς για τον Γιώργο; Ότι μπορεί να πωλήσει ψυγείο σε εσκιμώους». Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο και τον αξιοποίησε όσο μπορούσε, διορίζοντάς τον ως γενικό διαπραγματευτή για την ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. 

Αν ο Γιώργος Βασιλείου στα χρόνια της προεδρίας του κατάφερε να εκθέσει την τουρκική αδιαλλαξία στο Κυπριακό, ο Γλαύκος Κληρίδης στη δεκαετή προεδρική του θητεία κατάφερε να θέσει τις βάσεις μιας σοβαρής στρατηγικής για το Κυπριακό. Ήταν η πρώτη φορά που οι Ελληνοκύπριοι αποκτούσαν στρατηγική χωρίς ομφαλοσκοπήσεις. Σε πλήρη συνέργια με την ελληνική κυβέρνηση (Κρανιδιώτης - Πάγκαλος - Σημίτης), με τη σύμφωνο γνώμη των Βρετανών, τη συνδρομή των Αμερικανών και αργότερα του συνόλου της ΕΕ όλοι έκαναν αποδεκτή τη θέση μας ότι «η ένταξη ολόκληρης της Κύπρου στην Ευρώπη μπορεί να αποτελέσει τον καταλύτη για τη λύση του Κυπριακού». Σε εκείνη την περίοδο ο Γλαύκος Κληρίδης καλά-καλά δεν γνώριζε τη διαφορά του Συμβουλίου της Ευρώπης από την ΕΕ, ωστόσο τον καθοδηγούσε πάντοτε το πολιτικό του κίνητρο για λύση  του Κυπριακού και ο σταθερός γεωπολιτικός του προσανατολισμός ότι η Κύπρος ανήκει στη Δύση. Δεν ήταν λίγες οι φορές μεταξύ ζιβανίας και τσιμπημάτων που έβγαζε μια πίκρα για τη σοβιετική στάση στο Κυπριακό, επικαλούμενος ακόμα και τον ίδιο τον  Μακάριο, ο οποίος όπως έλεγε «αισθανόταν εξαπατημένος από τη σοβιετική πολιτική». Επρόκειτο, όπως έλεγε, για μια πολιτική που εκινείτο «περισσότερο στη δημιουργία προβλημάτων στη νοτιανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ παρά σε μια ειλικρινή πολιτική επίλυσης του Κυπριακού». Αυτή ήταν και η βασική του διαφορά με το ΑΚΕΛ παρότι με τον Εζεκία Παπαϊωάννου είχε καλές σχέσεις, ενώ τον Δημήτρη Χριστόφια τον συμπαθούσε και προέβλεπε, όπως αργότερα έλεγε στον Μιχάλη Παπαπέτρου, ότι κάποια στιγμή θα κυβερνούσε την Κύπρο.

Όταν λοιπόν ο Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, ο εξολοθρευτής του Μιλόσεβιτς και εκπορθητής του Σεράγεβο, έφτασε το 1996 στην Κύπρο ως ειδικός μεσολαβητής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ο γέρος (έτσι λέγαμε τον Κληρίδη) δεν πάγωσε όπως όλοι. Ξεκίνησε τη συζήτηση μαζί του διηγούμενος ατέλειωτες ιστορίες από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Του περιέγραψε τον βομβαρδισμό του Αμβούργου πετώντας με το Λάνκαστερ της 115^ης  Μοίρας Βομβαρδιστικών της RAF, την κατάρριψη του αεροπλάνου, τις συνθήκες αιχμαλωσίας του και τη μεγάλη πορεία του θανάτου που τους οδήγησαν τα Ες Ες από τη Βαρσοβία μέχρι την απελευθέρωσή τους από τα αμερικανικά στρατεύματα το 1945. Ήταν ένας μεγάλος survivor αν κρίνουμε από τις στατιστικές. Συνολικά καταρρίφθηκαν εκείνη την εποχή 65.000 πληρώματα βρετανικών αεροπλάνων και έζησαν μόνο οι 10 χιλιάδες. Ο σκληρός διπλωμάτης όχι μόνο συμπάθησε τον Γλαύκο Κληρίδη, απεναντίας υιοθέτησε τον στόχο της επανένωσης της Κύπρου και εκ μέρους της αμερικανικής κυβέρνησης απολογήθηκε για τη στάση της το 1974. Στη συνέχεια η πίεση του Χόλμπρουκ και εν γένει των Αμερικανών οδήγησε στη συμφωνία του Ελσίνκι για ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ με ή χωρίς λύση του Κυπριακού, αλλά και ταυτόχρονη έναρξη διαπραγματεύσεων της Τουρκίας για ένταξη στην ΕΕ. Κάποιοι ποτέ δεν κατάλαβαν αυτή την τεράστια στρατηγική διασύνδεση των θεμάτων νομίζοντας ότι μπορούν να συμπεριφέρονται ανεύθυνα απέναντι στη διεθνή κοινότητα το 2004 παρασύροντας τον κυπριακό λαό σε τεράστια λάθη και προκαλώντας την τεράστια οργή του Γερμανού επιτρόπου Διεύρυνσης Γκίντερ Φερχόιγκεν ο οποίος δήλωσε ότι «κάποιοι τον ξεγέλασαν». Ο Γλαύκος Κληρίδης βέβαια παρέμεινε συνεπής έχοντας τον σκληρό πυρήνα του ΔΗΣΥ υπό τον Νίκο Αναστασιάδη στον ίδιο βηματισμό. Επέλεξε να είναι συνεπής, αφού ολόκληρη η διεθνής κοινότητα συνεργάστηκε για τη λύση και υπήρξε συνεπής μαζί του. Ψηφίζοντας ΝΑΙ στο δημοψήφισμα της 24^ης Απριλίου 2004 ορκίστηκε και προειδοποίησε ότι μια τυχόν αρνητική μας απάντηση θα οδηγούσε στα πρόθυρα της διχοτόμησης. Ας σκεφτεί ο καθένας σήμερα πόσο δίκαιο ή άδικο είχε. 

 

Δίκαιος και μετριοπαθής

Για να συνθέσει κανείς την προσωπικότητα του Γλαύκου Κληρίδη οφείλει να ανατρέξει σε πεπραγμένα από το 1960 και εξής. Πίστεψε στον συμβιβασμό του 1960 και διαφώνησε με τον πατέρα του Ιωάννη Κληρίδη που στηρίχθηκε στις πρώτες εκλογές του 1960 από τους εθνικιστές και το ΑΚΕΛ. Δεν δίστασε στη συνέχεια να διαφωνήσει πολλές φορές με τον Μακάριο, όταν κυρίως η βαθιά δημοκρατική του παιδεία ερχόταν σε ρήξη με τις πρακτικές του Μακαρίου, όπως η ανοχή σε πολιτικές δολοφονίες, η καταγγελία των 13 σημείων για αλλαγή του Συντάγματος, αλλά και αργότερα όταν ο Μακάριος υπέθαλπε τη δράση του Εθνικού Μετώπου. Τότε έθεσε και την παραίτησή του στη διάθεσή του και ο συμβιβασμός επήλθε με μια από τις επισκέψεις του Μακαρίου στο εξωτερικό. Τότε ως προεδρεύων της Δημοκρατίας «καθάρισε», βάζοντας όλους τους υποκινητές της ανωμαλίας στη φυλακή. Δεν χαρίστηκε ούτε στον Γρίβα και την ΕΟΚΑ Β΄. Με ψήφισμα της Βουλής τους καταδίκασε, ενώ δεν δίστασε να ψέξει και τις πρακτικές του Εφεδρικού Σώματος κάνοντας λόγο για άσκηση βίας και αντιβίας. Η τελευταία του προσπάθεια πριν το 1974 ήταν επιτέλους να λύσει το Κυπριακό μέσω των ενισχυμένων συνομιλιών. Κατάφερε να βελτιώσει τη Ζυρίχη στα 12 από τα 13 σημεία που ήγειρε το 1963 ο Μακάριος, αλλά ο Αρχιεπίσκοπος δέσμιος των συναισθηματισμών και του λαϊκισμού του δεν συγκατένευσε.

Κάποιοι μελετητές επικρίνουν στην προ του 1974 πορεία του ότι έπρεπε να μην διστάσει να έρθει σε πλήρη ρήξη με τον Μακάριο και τις πρακτικές του. Είναι αλήθεια ότι δεν το έκανε ποτέ δημόσια. Ίδρυσε το Ενιαίο Κόμμα το 1969 για να στείλει στο Μακάριο το μήνυμα ότι δεν μπορεί να δρα ανεξέλεγκτος, ωστόσο ο Μακάριος του έδωσε αμέσως απάντηση. Έδωσε οδηγίες να ιδρυθεί η ΕΔΕΚ υπό το Βάσο Λυσσαρίδη, η Προοδευτική Παράταξη υπό τον Οδυσσέα Ιωαννίδη και το Προοδευτικό Κόμμα υπό τον Νίκο Σαμψών, ενώ προσέγγισε ακόμα περισσότερο το ΑΚΕΛ. 

Μετά το πραξικόπημα και την εισβολή ως προεδρεύων της Δημοκρατίας παρέλαβε χάος και παρέδωσε Κράτος ως καλός καραβοκύρης, όπως δήλωνε και το ΑΚΕΛ.

Όπως περιγράφει στο βιβλίο του «Διπλωματία της Εισβολής» ο Πόλυς Πολυβίου ο Γλαύκος Κληρίδης σήκωσε στους ώμους του τη διαχείριση των γεγονότων της Εισβολής προσπαθώντας να σώσει ότι μπορούσε να σωθεί. Μετέβη στην Αθήνα μόλις ανέλαβε προδρεύων της Δημοκρατίας μετά την παραίτηση Σαμψών με τον Καραμανλή να παραδέχεται ότι η Ελλάδα δεν μπορούσε να βοηθήσει και ότι ο ίδιος δεν έλεγχε την κατάσταση στη χώρα. Στην Κύπρο οι Τούρκοι κατείχαν το 20% του εδάφους και οι Πραξικοπηματίες το υπόλοιπο. Ο Μακάριος από το Λονδίνο του διεμήνυσε ότι δεν ενομιμοποιείτο να διαπραγματευθεί γεωγραφική ομοσπονδία, ενώ το σχέδιο Γκιουνές για καντονοποίηση βρισκόταν στο τραπέζι των συνομιλιών της Βιέννης. 

Παρόλα αυτά έφερε το Μακάριο πίσω τον Δεκέμβριο του 1974, για να τον πληρώσει όμως ο ίδιος και οι παραστεκάμενοί του με αχαριστία. Μιλούσε επί δύο ώρες ο Αρχιεπίσκοπος στο μπαλκόνι της Αρχιεπισκοπής χωρίς να πει ένα θετικό λόγο για τον Κληρίδη αφήνοντας από κάτω τον όχλο να τον βρίζει ως εκπρόσωπο της Χούντας. Όπως αποκάλυψε ο Αντρέας Καννάουρος, τότε αρχισυντάκτης της Χαραυγής, η συμπεριφορά αυτή εξόργισε ακόμα και τον Εζεκία Παπαιωάννου ο οποίος με παρέμβαση του στον ίδιο το Μακάριο ζήτησε να αποδοθούν τα εύσημα στο Γλαύκο Κληρίδη. Το βράδυ της 7^ης Δεκεμβρίου το προεδρικό εξέδωσε μια ανακοίνωση εκφράζοντας την ευγνωμοσύνη του Μακαρίου προς τον Γλαύκο Κληρίδη. Ο ίδιος δεν είπε ποτέ τίποτε, ούτε διαμαρτυρήθηκε.

Μετά την Εισβολή

Ο στενός κύκλος του Μακαρίου επιχείρησε να τον κηλιδώσει  και να τον θέσει  σε πολιτική καραντίνα γιατί ο ρεαλισμός του και οι γνώσεις του δεν του επέτρεπαν να κοροϊδεύει τον κυπριακό λαό με συνθήματα τύπου «μακροχρόνιου αγώνα».

Την 1η Απριλίου 1975 ο Κληρίδης μίλησε για το Κυπριακό στην Πνευματική Στέγη στη Λευκωσία. Τοποθετήθηκε υπέρ της γρήγορης λύσης, έστω κι αν αυτή θα ήταν η διζωνική ομοσπονδία, και εξέφρασε τη διαφωνία του στον μακροχρόνιο αγώνα, ο οποίος, είπε, θα είχε νόημα μόνο αν η Ελλάδα και η Κύπρος μπορούσαν να διώξουν τους Τούρκους από την Κύπρο με πόλεμο. Η ομιλία του προκάλεσε την οργίλη αντίδραση του στενού κύκλου του Μακαρίου και του Τύπου. Ο γ.γ. του ΑΚΕΛ τον κατηγόρησε ότι υπονόμευε την κοινή γραμμή Αθηνών - Λευκωσίας, ο πρόεδρος της ΕΔΕΚ Βάσος Λυσσαρίδης κατηγόρησε τον Κληρίδη ότι «υπονομεύει το αγωνιστικό πνεύμα του κυπριακού ελληνισμού», ενώ ο τότε μητροπολίτης Πάφου Χρυσόστομος και νυν Αρχιεπίσκοπος, διακήρυξε από τον άμβωνα: «Η ηττοπάθεια δεν πρέπει να εύρη χώρον μέσα εις τας ψυχάς μας. Οι ηττοπαθείς δεν έχουν θέσεις εις τας επάλξεις του αγώνος. Ας απομακρυνθούν». Τον απομάκρυναν για χρόνια από την πολιτική ζωή και κυρίως τη διακυβέρνηση του τόπου, παρότι έστω φραστικά ο Μακάριος το 1977 υιοθέτησε την πολιτική του με τις συμφωνίες υψηλού επιπέδου.

Παρόλα αυτά ο Κληρίδης κατάφερε και πάλιν να θέσει τον ακρογωνιαίο λίθο για την εμπέδωση της δημοκρατίας στη χώρα μας μετά το 1974. Διά της ίδρυσης του ΔΗΣΥ το 1976, μαζί με μια μικρή ομάδα δημοκρατικών συνοδοιπόρων του, κατάφερε να μαζέψει κυριολεκτικά από τους δρόμους την ΕΟΚΑ Β΄ εντάσσοντας ένα ποσοστό 25% των πολιτών που θα μπορούσαν να λειτουργούν ως παράγοντας υψίστης αποσταθεροποίησης για το πολίτευμα και τους έδωσε σκοπό ύπαρξης. Η δικαίωσή του υπήρξε το 2003 όταν επανεξελέγη στην προεδρία της χώρας. Το Κυπριακό, όμως, είχε πάρει τον μακρύ δρόμο του. Ο λαός είχε αποπροσανατολισθεί και στην ηλικία που ανέλαβε, πολλές φορές έδειξε ότι δεν διέθετε πλέον το τσαγανό της δεκαετίας του 1970. Συμβιβάστηκε πολλές φορές με τον εθνικιστικό λόγο της Εκκλησίας, μπήκε στον πειρασμό του λαϊκισμού αφού κατάφερε να κερδίσει μια δεύτερη θητεία με τους πυραύλους S-300. Ανέκτηκε άτομα του περιγύρου να αυθαιρετούν ακόμα και να χρηματίζονται ενώ ο ίδιος ίσως και λόγο προχωρημένης ηλικίας  ελάχιστο ενδιαφέρον έδειχνε για τα θέματα εσωτερικής πολιτικής.

 Όταν το 2003 μυρίστηκε ότι υπάρχει ξανά ευκαιρία για λύση διαπίστωσε οικτρά ότι δεν μπορούσε να ελέγξει το ίδιο του το κόμμα, το οποίο στη συντριπτική του πλειοψηφία καταψήφισε το σχέδιο Ανάν 5. Αντί λοιπόν της λύσης, μάλλον θα αρκεστεί στο ότι η μεγαλύτερή του στιγμή ήταν η ένταξη της Κύπρου την ΕΕ στην Κοπεγχάγη το 2002. Εκεί πήγε αποφασισμένος, αφού πέταξε στο πολιτικό περιθώριο τον Ντενκτάς και ανέτρεψε τις μεθοδεύσεις και τις απειλές της Άγκυρας για ματαίωση της ένταξης. Όπως είπε στον Αμερικανό υφυπουργό Μαρκ Γκρόσμαν «πάω στην Κοπεγχάγη για να εντάξω την Κύπρο στην ΕΕ. Για οποιαδήποτε άλλη υπογραφή θέλετε, έχω ξεχάσει την πένα μου σπίτι».  

Ο άνθρωπος

Το ότι είχε χιούμορ το θυμούνται όλοι. Το ότι αγαπούσε την οικογένειά του, τη γυναίκα του Λίλα και την κόρη του Καίτη,  ήταν εμφανές. Το ότι τιμούσε τους συνεργάτες του το διαπιστώσαμε από την αγάπη που τον περιέβαλλαν μέχρι την τελευταία στιγμή. Ήταν πάνω από όλα σεμνός. Ποτέ του δεν ήθελε να κάνει αισθητή την παρουσία του, ουδέποτε έκανε τον ραλίστα στους δρόμους με την προεδρική φρουρά και τις σειρήνες. Κάθε πρωί ανέβαινε με τη μερσεντές του με έναν οδηγό τη Δημοσθένους Σεβέρη για να πάει στο Προεδρικό. Σταματούσε στα φώτα τροχαίας και ανταπέδιδε τον χαιρετισμό του κόσμου. Το χιούμορ του βέβαια ήταν αυτό που τον διέκρινε από άλλους μούχλες πολιτικούς.

Το 1992 εργαζόμουν στο ραδιόφωνο του «Άστρα» και πήραμε ένα μήνυμα ότι ο Γλαύκος Κληρίδης ήθελε να κάνει δηλώσεις. Πήρα το κασετόφωνο και έτρεξα στην Πινδάρου αλλά δεν τον πρόλαβα. Περίμενα υπομονετικά στο χολ αφού η ιδιαιτέρα του διακριτικά μου είχε υποδείξει ότι είχε μπει στο αποχωρητήριο. Μόλις βγήκε του ζήτησα να μου κάνει κι εμένα  δηλώσεις, διότι στο ραδιόφωνο –του εξήγησα– χρειαζόμαστε ήχους. Έσκασε στα γέλια και μου απάντησε: «Ρε Διονυσάκη. Γιατί δεν ήρθες τόση ώρα μέσα στην τουαλέτα; Εκεί έβγαλα καταπληκτικούς ήχους. Θα γλύτωνες και χρόνο».

Όλοι τον θυμόμαστε από τα ανέκδοτά του, με πιο γνωστό ίσως αυτό που τον βοηθούσε να αυτοσαρκάζεται ως Πρόεδρος. Το ανέκδοτο με τους παπαγάλους. Πιάστηκαν στη ζούγκλα από αγρίους ο Πρόεδρος της Αμερικής Μπους, ο Πρόεδρος της Γαλλίας Μιτεράν και ο Πρόεδρος της Κύπρου Κληρίδης. Ακολούθησε η γνωστή πρόκληση από τον φύλαρχο που ήταν ανθρωποφάγος. «Μέσα σε εκείνο το κλουβί έχω καμπόσους παπαγάλους. Όλοι είναι θηλυκοί εκτός από έναν που είναι αρσενικός. Όποιος τον βρει από σας δεν θα πεθάνει». Πάει λοιπόν ο Μπους κοιτάζει δεξιά αριστερά αρπάζει έναν και έρχεται αλλά αποδεικνύεται θηλυκός. Ο Μπους γίνεται σούπα για τους ανθρωποφάγους. Πάει ο Μιτεράν το ίδιο. Κι αυτός γίνεται σούπα. Πάει τελευταίος ο Κληρίδης και σε ένα λεπτό έρχεται με τον αρσενικό παπαγάλο. «Πώς τον βρήκες;» τον ρωτά εντυπωσιασμένος ο φύλαρχος. «Να», του λέει, «μπήκα μέσα και τους λέω γεια σας, είμαι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Κύπρου. Αυτός εδώ μου έδειξε τα αρχίδ…. του. Τον άρπαξα και σου τον έφερα.»

Το 1999, μας λέει ο Μιχάλης Παπαπέτρου, πήγαμε στη Νέα Υόρκη με τον Κασουλίδη συνοδεύοντας τον Κληρίδη. Μας κάλεσε το βράδυ στο δωμάτιό του με τον Ιωάννη Κασουλίδη για να πιούμε ένα ποτό και μας είπε: «Φανταστήκατε να λύσουμε το Κυπριακό; Εγώ είμαι γέρος, θα αποδημήσω εις Κύριον. Εσείς που είστε πιο νέοι θα αναγκαστείτε να αποδημήσετε από την Κύπρο για καμιά εικοσαριά χρόνια.»

Είπε και το άλλο σε μια περίπτωση που σύσσωμο το Εθνικό Συμβούλιο ταξίδευε στο εξωτερικό για το Κυπριακό. «Αν πέσει το αεροπλάνο θα γλυτώσει επιτέλους αυτός ο κόσμος.»

Αποθέωση αποτελεί και το σύντομο γράμμα που έστειλε στα πεθερικά του στην Ινδία ζητώντας τη Λίλα ως σύζυγό του, όπως το περιέγραψε στο βιβλίο του Νιαζί Γκιζιλγιουρέκ: «Είμαι ο Γλαύκος Κληρίδης. Για σας είμαι ένα άτομο αγνώστου ποσότητας και αγνώστου ποιότητας, αλλά θα παντρευτώ την κόρη σας για τους πιο κάτω λόγους: Πρώτον, τα πεθερικά μου θα βρίσκονται 6.000 μίλια μακριά. Δεύτερον, η γυναίκα μου δεν γνωρίζει ούτε λέξη ελληνικά οπότε μπορώ να λέω ό,τι θέλω.  Τρίτον, την αγαπώ».

Η σχέση με τη ζιβανία

Ο Γλαύκος Κληρίδης, πέραν όλων των τιμών που έλαβε, θα έπρεπε να είχε τιμηθεί ως ο πρέσβης της ζιβανίας τόσο στην Κύπρο, όσο και στο εξωτερικό. Όπου καθόταν διαφήμιζε το κυπριακό αυτό ποτό μη ξεχνώντας ποτέ ότι ήταν Πίτσιλλος. Όταν ο Χρήστος Στυλιανίδης αποφάσισε να ασχοληθεί με την πολιτική, ο Κληρίδης του έδωσε και μια συμβουλή. «Όταν θα πηγαίνεις πάνω στα χωρκά για προεκλογική το καλοκαίρι θα παραγγέλλεις καφέ σκέτο. Τον χειμώνα θα παραγγέλλεις ζιβανία και θα την πίνεις κοφτή. Μόνον έτσι θα σε εκτιμήσουν οι ορεινοί». Ο ίδιος ήταν γερό ποτήρι. Θυμάμαι πριν από την τηλεοπτική εκπομπή «Διάλογος» το 1994 που έκανα στο ΡΙΚ πήρε μια μπουκάλα και ήπιε τη μισή πριν την εκπομπή. Μόλις τελειώσαμε μου λέει «πού πάεις; Πάμε να πιούμε και την άλλη μισή».

Οι υποθήκες του

Είμαι σίγουρος ότι ο Γλαύκος Κληρίδης έχει μεταφέρει αυτή τη συνήθειά του κι εκεί πάνω από όπου βλέπει σήμερα κάποιους να μιξοκλαίνε.

·        Έφυγε φτωχός με μια σύνταξη, όπως μπήκε και στην πολιτική. Για πρώτη φορά άνοιξε τραπεζικό λογαριασμό το 2003 για να καταθέσει το εφάπαξ του. Μέχρι τότε έβαζε το μισθό του σε ένα συρτάρι στο σπίτι του. Όταν κάποτε χρειάστηκε να εκδώσει μια επιταγή την εξέδωσε στον Μελή τον μπακάλη του. Αυτός την κατάθεσε σε ένα μπούκικο για να τζογάρει αλλά η αστυνομία τον πρόλαβε. Έγινε σάλος τότε ότι βρέθηκε επιταγή του Κληρίδη σε γραφείο στοιχημάτων!

·        Έφυγε νηφάλιος όπως ήταν και στην ίδια του τη ζωή, ακόμα και απέναντι στον χειρότερό του εχθρό. Όπως μου είπε κάποτε ο υπουργός Γεωργίας του Κώστας Θεμιστοκλέους, «πέντε χρόνια στο Υπουργικό, δεν τον άκουσα ποτέ να υψώσει τη φωνή του σε κανέναν».

·         Έφυγε τη σημαδιακή μέρα που έφυγε, και το μήνυμα που στέλνει χαμογελώντας ευγενικά σε όλους μας είναι ένα: Πρέπει να επανενώσουμε την πατρίδα μας. Το μήνυμα μάλλον έχει σταλεί αν κρίνουμε από τις εκδηλώσεις του κόσμου αν κρίνουμε από τις αντιδράσεις της Τ/κ κοινότητας και της ίδιας της Τουρκίας.

 Όπως έγραψε χθες βράδυ κι ένας νεαρός φοιτητής της Νομικής στο Νότιγχαμ στην ιστοσελίδα του στο Facebook: «Το καλύτερό σου μνημόσυνο θα είναι η επανένωση του τόπου. Να πας στο καλό Γλαύκο».

Η γυναίκα του Καίσαρα

Ας σκεφτούμε όλοι για μια στιγμή λογικά. Μπορεί να βάλουμε την αλεπού να φυλάει τις όρνιθες; Μπορούμε να βάλουμε έναν κλεπτομανή να φρουρεί μια τράπεζα. Μπορούμε να βάλουμε έναν αναλφάβητο να διδάσκει τα παιδιά μας; Με λίγα λόγια, μπορεί η κυβέρνηση και τα κόμματα αυτής της χώρας να εκσυγχρονίσουν τη δημόσια υπηρεσία και να καταστήσουν το κυπριακό κράτος ικανό να ανταποκριθεί στην πολυπλοκότητα των προβλημάτων που αντιμετωπίζει σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς;

Τα ερωτήματα έχω την εντύπωση προκύπτουν αβίαστα μετά την προχθεσινή δημοσιογραφική διάσκεψη του Προέδρου της Δημοκρατίας, όπου έκανε λόγο για πέντε άξονες για τη μεταρρύθμιση της δημόσιας υπηρεσίας. Όσα είπε ο κ. Πρόεδρος, περί αξιοκρατίας, περί λειτουργικότητας , περί αξιοποίησης του δυναμικού, περί εξυπηρέτησης του πολίτη, είναι σωστά και όλοι ευχόμαστε να τεθούν σε εφαρμογή. Ας μας επιτρέψει, ωστόσο, ο κ. Πρόεδρος, αλλά και τα υπόλοιπα κόμματα που έσπευσαν χθες να χαιρετίσουν τις εκσυγχρονιστικές εξαγγελίες της κυβέρνησης, να διατυπώσουμε καλοπροαίρετα μερικά σχόλια:

·        Ο εκσυγχρονισμός της δημόσιας υπηρεσίας εξαγγέλθηκε με συνέπεια από κάθε Πρόεδρο της Δημοκρατίας τα τελευταία 20 χρόνια. Ουδείς όμως τόλμησε να αλλάξει οτιδήποτε. Αυτά που εξαγγέλλονται σήμερα είναι επιταγές της τρόικας και εμπεριέχονται με κάθε λεπτομέρεια στο επικαιροποιημένο μνημόνιο που υπέγραψε ο υπουργός Οικονομικών. Σε τι διαφέρει ο σημερινός Πρόεδρος; Απλώς αποδεικνύεται πιο έξυπνος από τον προηγούμενο «την ανάγκην φιλοτιμίαν ποιούμενος». Ο κ. Χριστόφιας προτιμούσε να παριστάνει τον αντιστασιακό στο μνημόνιο, οδηγώντας τη χώρα στη χρεοκοπία. Εν ολίγοις, εάν υπάρξουν αλλαγές, αυτές θα γίνουν γιατί μας το επιβάλλουν και όχι γιατί το θέλουμε.

·        Δεν το θέλουμε γιατί οι πολιτικοί μας είναι μέρος του προβλήματος. Οι πολιτικοί μας μιλούν σήμερα για εναλλαξιμότητα. Γιατί δεν την εφάρμοσαν τόσα χρόνια, επιτρέποντας για παράδειγμα η Αρχή Αναδασμού να στελεχώνεται από 300 άτομα για δεκαετίες, ενώ ο αναδασμός έπαψε να υπάρχει ως διαδεδομένη πρακτική από το 1980; Οι πολιτικοί μας μιλούν για αξιοκρατία. Γιατί δεν την εφάρμοσαν τόσα χρόνια; Γιατί αντί για αξιοκρατία επέβαλαν την κομματοκρατία και το ρουσφέτι στις προαγωγές και τις προσλήψεις;  Οι πολιτικοί μας μιλούν για υπεράριθμο προσωπικό στο Δημόσιο. Ποιος τους διόρισε όλους αυτούς κατά χιλιάδες; Δεν είναι η κάθε διακυβέρνηση ανά πενταετία που φόρτωνε το Δημόσιο με δεκάδες χιλιάδες υπεράριθμους στο πλαίσιο μιας πελατειακής πολιτικής;

Η αξιοπιστία

Με λίγα λόγια, οι πολιτικοί μας σήμερα εξαγγέλλουν δοτά προγράμματα εκσυγχρονισμού (τα οποία μπορεί να είναι και σωστά), αλλά στην πραγματικότητα δεν διαθέτουν την απαραίτητη αξιοπιστία να πείσουν ότι θα τα εφαρμόσουν. Εξαγγέλλουν μονόπλευρους εκσυγχρονισμούς του Δημοσίου χωρίς να κοιτάζουν και την υπόλοιπη κοινωνία των ιδιωτών. Όπου η ανεργία καλπάζει, όπου οι μισθοί συρρικνώνονται, όπου η πλειοψηφία των πολιτών αυτής της χώρας εξευτελίζεται με μισθούς κάτω του ορίου της φτώχειας. Για να πείσουν λοιπόν χρειάζεται να προηγηθούν κάποιες άλλες ενέργειες εκ μέρους τους. Για να πείσουν οι πολιτικοί ότι μπορούν να αλλάξουν την Κύπρο, πρέπει να αλλάξουν πρώτα οι ίδιοι. Ολίγα παραδείγματα, δεν βλάπτουν:

·        Πώς μπορεί σήμερα ο ΔΗΣΥ να πείσει ότι ενδιαφέρεται για εκσυγχρονισμό, δικαιοσύνη και αξιοκρατία όταν έχει μετατραπεί σε σούπερ μάρκετ των μεγαλοοφειλετών των τραπεζών; Πώς το ΑΚΕΛ μπορεί να πείσει ότι αγωνίζεται για δίκαιη κοινωνία όταν ήταν ανάμεσα σε αυτούς που οι -αμαρτωλές κατά το ίδιο το κόμμα- τράπεζες διέγραφαν χρέη; Πώς το ΔΗΚΟ και η ΕΔΕΚ που αγωνίστηκαν να βολέψουν δικούς τους στο νέο τραπεζικό κατεστημένο που γεννιέται θα μπορέσουν να αλλάξουν μια χώρα που εξαιτίας αυτών των κατεστημένων χρεοκόπησε; Πώς μπορούν τα κόμματα να απαλλάξουν την Κύπρο από τη διαφθορά, όταν τα ίδια διαχειρίζονται τα οικονομικά τους με αδιαφανή τρόπο και όταν το πόθεν έσχες εφαρμόζεται τύποις;    

«Η πληροφορία», είχε πει ο πατέρας του αμερικανικού έθνους Τόμας Τζέφερσον, «είναι το νόμισμα της δημοκρατίας». Χρειαζόμαστε με λίγα λόγια διαφάνεια σε όλα. Κυρίως διαφανείς όμως πρέπει να είναι όλοι αυτοί που αποφασίζουν για μας. Αυτοί πρέπει να δώσουν το παράδειγμα για να ακολουθήσουμε όλοι. Διότι για να είμαστε ειλικρινείς, σε μια κοινωνία διεφθαρμένη, πέραν των πολιτικών, διεφθαρμένοι κατ’ αναλογία είναι και οι πολίτες. Αν ίσχυε το αντίθετο, κανένας δεν θα τους εξέλεγε στην εξουσία.

The Solution of the Cyprus problem through the Troika Memorandum

The completion at long last of the consolidation of the Bank of Cyprus and the first positive assessment of the troika as regards the progress of the implementation of the memorandum so far, clearly lightens the atmosphere of gloom and doom that had  prevailed after the dramatic decisions of the Eurogroup of last March. The President of the Republic, exhibiting both persistence and patience and with the assistance of the Central Bank Governor Panicos Demetriades, Finance Minister Harris Georgiades and a few  technocrats, has managed to restore things to a manageable condition. No one can at this stage convincingly argue that we have successfully turned the corner  as yet, however it is obvious that as things now stand the government is able to start dealing with the Cyprus problem more actively and more seriously. We may recall in this context that  the President had cited August and September as months of preparation and October as the month of embarking on a new round of talks.

Change of scenery

What differentiates the current scene from the corresponding in 2004? The Republic of Cyprus is labouring under a memorandum, with the troika  having the first and final say in the management of the economy of the country. As regards the Turkish Cypriots things have also changed. In 2004 they benefited from a regime of  quasi lavish subsidies from Ankara, in an effort to bring the Turkish Cypriots closer to the Greek Cypriots’  living standard. Today, the Erdogan government has put the north under a peculiar Turkish memorandum of sorts. This has meant inter alia the  freezing of wages in the public sector with the effect of manifest discomfort and  irritation in the occupied areas  which in turn was reflected in the recent elections.

The upshot of all this to my mind is that  the two communities now have  to seek creative solutions through a regime of austerity. The memoranda on both sides could conceivably be an important factor in the solution effort by introducing  new data in the situation and acting  as a catalyst in the rationalization and de- demonization of the Cyprus problem which has been in some ways a distorting mirror distorting our reality in this country for as long as most of us remember. 

Should this logic prevail and if the sterile nationalism and the phobias of the past which have brought us to the unacceptable situation we have are replaced by rationalism encompassing also our  new economic realities, this will be a positive development both for Greek Cypriots and Turkish Cypriots for the following reasons:

* The iron clad Memorandum binding the G/Cypriots  will compel them to think more seriously about the issue of the administration  of the federation. When discussing the Annan plan in an exhibition of nouveau riche   logic, there was talk of 60,000 federal civil servants. Today those numbers justifiably sound ridiculous when both communities need to make thousands of employees redundant so as not to sink government finances. The challenge today is to construct a small and efficient federal state, which through the principles of subsidiarity and proportionality will help both communities to grow more or less independently while they work in tandem and cooperate closely where it is for the benefit of the federal state to do so.

* In 2004 everyone spoke of the  inflow of billions  from  tenders by the EU and other donors for the  reconstruction and maintenance of immovable property. Today, in the midst of austerity, we need a flexible regime which will move within the EU for fundraising-through-leverage processes of the European Development Bank, private BOT agreements and inducements.

* In 2010 the  Christofias - Talat negotiations led to an agreement on the chapter of the economy in which there was talk of one central bank with temporary branches in the two states. Today this chapter should naturally  be seen through the establishment and operation of the ESM and the inclusion of all European banks' under direct supervision of Frankfurt.

* The Memorandum and inviolable commitments taken mainly by the Republic of Cyprus will compel the negotiating team of the United Nations to move away from the old-fashioned sense of the power game in Cyprus. The regional power of Turkey today can not be imposed on a country of the eurozone through unreasonable demands outside the acquis communautaire, nor of course can the internationally recognized status of the Republic  deprive the Turkish Cypriots of the right to political equality. The EU for its part cannot stand by its 2004 position that "anything decided by the two communities will be incorporated in the acquis communautaire" when the  acquis imposed on Cyprus today is absolutely specific with  provisions and obligations measured in billions. In brief, the full and complete integration of Cyprus through a hard Memorandum in the eurozone will preclude  the EU’s playing the role of just an observer in Cyprus. Instead, it will be a necessary requirement for EU  to engage actively and decisively to resolve it. In this context the UN will also have to seriously engage in actively considering for the first time the real needs of the Turkish Cypriots and not the geopolitical interests of Turkey.

Growth

The key word today for both communities, apart from rationalizing the processes for the solution of the Cyprus problem is growth. Both communities have hit rock bottom financially, so it's probably easier to have consensus and synergies to escape the crisis. The solution is the safest route to be rid of the memoranda. How can this be achieved?

* The return and reconstruction of Varosha and Morphou and the need to build new settlements for all Turkish Cypriots  who will need to move elsewhere as part of the solution will reestablish the construction industry as one of the engines driving the economy forward.

* The reunification of the market and its augmentation by the addition of 250,000 Turkish Cypriots brings the number of consumers at one million to benefit all Cypriot companies.

* The solution of the Cyprus Problem will open the market of 80 million inhabitants of Turkey for Cypriot businessmen, while many Turkish grandees ( analogous to the Russians) may prefer to have their basis in a European country.

* The stability and security that will result from a solution will attract serious investment and will provide important new impetus to the growth of tourism.

* Finally, the solution will bring out Cyprus as the only state in the region with zero problems with its neighbours in the Eastern Mediterranean, making it easy for Cyprus to become an energy center for LNG sale and also hub for the transportation of natural gas through a pipeline system through Greece and Turkey.

Our Perspective

In brief, the vista opening up through a solution of the Cyprus problem today are more than visible and significantly better than they were in 2004 when  the Greek Cypriots with their illusions of permanent economic power fell prey to the manipulations and propaganda of self serving politicians and their myopic fellow travellers who controlled the economy of the country with disstrous consequences even for those who were directly involved in these machinations, hence my choice of “myopic” as an adjective . Today I have the impression that that Greek Cypriots are much less naïve .more suspicious and too wise  to make the same mistake again.

 Dionysis Dionysiou*

* Edition counselor of Politis Newspaper

dionisis.dionisiou@politis-news.com

Λύση του Κυπριακού μέσα από το μνημόνιο

Η εξυγίανση της Τράπεζας Κύπρου και η πρώτη θετική αποτίμηση της τρόικας για την εφαρμογή του μνημονίου σαφέστατα και αλλάζουν το βαρύ κλίμα που επικράτησε μετά τις δραματικές αποφάσεις των Γιούρογκρουπ του Μαρτίου. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, με επιμονή και υπομονή και κυρίως με τη συνδρομή του διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας Πανίκου Δημητριάδη, του υπουργού Οικονομικών Χάρη Γεωργιάδη και μιας πλειάδας τεχνοκρατών, κατάφερε να επαναφέρει τα πράγματα σε διαχειρίσιμη κατάσταση. Χωρίς να υποστηρίζει κανείς ότι έχουμε περάσει τον κάβο, η κυβέρνηση είναι σε θέση να ασχοληθεί πλέον σοβαρά και με το Κυπριακό, όπως ήδη έχει προαναγγείλει ο κ. Πρόεδρος, θέτοντας τον Σεπτέμβριο ως μήνα προετοιμασίας και τον Οκτώβριο ως τον μήνα επανέναρξης ενός νέου γύρου συνομιλιών. Αν όλες οι πλευρές αποκρυπτογραφήσουν το νέο σκηνικό, τα πράγματα σίγουρα θα κυλήσουν ευκολότερα.

Αλλαγή σκηνικού

Σε τι διαφέρει το σημερινό σκηνικό από το αντίστοιχό του την περίοδο του 2004; Η Κυπριακή Δημοκρατία βρίσκεται υπό καθεστώς μνημονίου, με την τρόικα να έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο στη διαχείριση της οικονομίας της χώρας. Σε ό,τι αφορά τους Τουρκοκύπριους, τα πράγματα έχουν επίσης αλλάξει. Το 2004 διαβίωναν υπό ένα καθεστώς απλόχερης, σχεδόν προπαγανδιστικής, επιδότησης από την Άγκυρα, σε μια προσπάθεια να πλησιάσουν το βιοτικό επίπεδο των Ε/Κ. Σήμερα η κυβέρνηση Ερντογάν έχει θέσει το βόρειο υποτελές της κρατίδιο υπό καθεστώς ενός ιδιότυπου τουρκικού μνημονίου, με πάγωμα μισθών στο δημόσιο, προκαλώντας εκνευρισμό και δυσφορία, στάση που αντικατοπτρίστηκε και στις πρόσφατες εκλογές.

Με λίγα λόγια, οι δύο κοινότητες είναι σήμερα υποχρεωμένες να αναζητήσουν δημιουργικά τη λύση μέσα από ένα καθεστώς λιτότητας. Με τα δύο μνημόνια ένθεν και ένθεν να δημιουργούν νέα δεδομένα και υποχρεωτικά να λειτουργούν ως καταλύτες και κυρίως ως φορέας εξορθολογισμού στη λύση του Κυπριακού. Αν επικρατήσει αυτή η λογική, αν ο στείρος εθνικισμός και οι φοβίες μας αντικατασταθούν από τον ορθολογισμό που επιτάσσουν τα νέα οικονομικά δεδομένα, αυτή η εξέλιξη δεν είναι κατ’ ανάγκη κακή, ούτε για τους Ε/Κ ούτε για τους Τ/Κ. Για πολλούς λόγους:

* Το ισχυρό μνημόνιο που δεσμεύει τους Ε/Κ θα τους υποχρεώσει να εγκύψουν πιο σοβαρά στο θέμα της λειτουργικότητας της ομοσπονδίας. Με βάση το σχέδιο Ανάν και εν μέσω μιας νεόπλουτης λογικής, κάποιοι έκαναν λόγο για 60.000 καλοπληρωμένους ομοσπονδιακούς δημόσιους υπαλλήλους. Σήμερα αυτοί οι αριθμοί ηχούν γελοίοι, όταν και στις δύο κοινότητες πρέπει να αφυπηρετήσουν χιλιάδες υπάλληλοι για να μην βουλιάξουν τα δημόσια οικονομικά. Το ζητούμενο εν ολίγοις σήμερα είναι μια μικρή και συμπαγής ομοσπονδιακή πολιτεία, η οποία μέσα από τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας θα βοηθήσει τις δύο κοινότητες να αναπτυχθούν όσο το δυνατόν πιο αυτόνομα και δημιουργικά.

* Το 2004 όλοι έκαναν λόγο για εισροή δισεκατομμυρίων υπό μορφή προσφορών από την ΕΕ και άλλους δωρητές για ανακατασκευή πόλεων και συντήρηση περιουσιών. Σήμερα, εν μέσω λιτότητας, χρειαζόμαστε ένα ευέλικτο κράτος το οποίο θα κινηθεί εντός της ΕΕ για άντληση κεφαλαίων -μέσα από διαδικασίες μόχλευσης- από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Αναπτύξεως, ιδιωτικές συμφωνίες BOT και αντιπαροχές. Από τους δωρητές ίσως να αναμένουμε μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια που σαφέστατα δεν αρκούν.

* Το 2010 στις διαπραγματεύσεις Χριστόφια - Ταλάτ έκλεισε το κεφάλαιο οικονομία, στο οποίο γινόταν λόγος για μια κεντρική τράπεζα και κάποια προσωρινά υποκαταστήματα στις δύο κοινότητες. Σήμερα το κεφάλαιο αυτό θα πρέπει να ιδωθεί μέσα από τη θέσπιση και λειτουργία του ESM και την υπαγωγή όλων των ευρωπαϊκών τραπεζών σε απευθείας επιτήρηση από τη Φρανκφούρτη.

* Το μνημόνιο και οι απαραβίαστες δεσμεύσεις που έχει αναλάβει κυρίως η Κυπριακή Δημοκρατία θα υποχρεώσουν τη διαπραγματευτική ομάδα των Ηνωμένων Εθνών να κινηθεί έξω από την παλιομοδίτικη λογική του power game στο Κυπριακό. Η περιφερειακή ισχύς της Τουρκίας σήμερα δεν μπορεί να επιβληθεί επί μιας χώρας της ευρωζώνης διά μέσου παράλογων απαιτήσεων εκτός κοινοτικού κεκτημένου, ούτε και βεβαίως η αναγνωρισμένη διεθνώς θέση της Κυπριακής Δημοκρατίας μπορεί να στερήσει από τους Τουρκοκύπριους το δικαίωμα για πολιτική ισότητα. Η ΕΕ από την πλευρά της δεν μπορεί να διατυπώνει τη θέση του 2004 ότι "οτιδήποτε αποφασίσουν οι δύο κοινότητες θα ενσωματωθεί στο κοινοτικό κεκτημένο" αφού σήμερα το κοινοτικό κεκτημένο επιβάλλεται στην Κύπρο, έχει όνομα, διατάξεις και υποχρεώσεις, και κυρίως μετριέται σε δισεκατομμύρια. Με λίγα λόγια, η πλήρης και ολοκληρωτική ενσωμάτωση της Κύπρου μέσω ενός σκληρού μνημονίου στην ευρωζώνη θα εξαναγκάσει την ΕΕ να μην παριστάνει τον απλό παρατηρητή στο Κυπριακό, απεναντίας, θα την υποχρεώσει να εμπλακεί ενεργά και αποφασιστικά στην επίλυσή του. Την ίδια στιγμή θα αναγκάσει τα Ηνωμένα Έθνη να μπουν σοβαρά στη λογική μιας ευρωπαϊκής λύσης, συναντώντας ίσως για πρώτη φορά τις πραγματικές ανάγκες των Τουρκοκυπρίων και όχι τα γεωπολιτικά συμφέροντα της Τουρκίας.

Η ανάπτυξη

Η λέξη κλειδί σήμερα και για τις δύο κοινότητες, πέρα από τον εξορθολογισμό των διαδικασιών της λύσης του Κυπριακού, είναι η ανάπτυξη. Και οι δύο κοινότητες έχουν πιάσει οικονομικά πάτο, οπότε είναι ίσως ευκολότερο να υπάρξει συναίνεση και συνέργειες για έξοδο από την κρίση. Η λύση αποτελεί την ασφαλέστερη οδό για έξοδο από τα μνημόνια. Πώς μπορεί αυτό να επιτευχθεί;

* Η επιστροφή και ανοικοδόμηση του Βαρωσιού και της Μόρφου, καθώς και η ανάγκη κατασκευής νέων συνοικισμών για όλους τους Τουρκοκυπρίους που θα μετακινηθούν βορειότερα, θα επαναφέρει την οικοδομική βιομηχανία ως μια από τις ατμομηχανές της κυπριακής οικονομίας.

* Η ενιαιοποίηση της αγοράς με την προσθήκη σε αυτή 250.000 Τουρκοκυπρίων ανεβάζει τον αριθμό των καταναλωτών στο ένα εκατομμύριο προς όφελος όλων των κυπριακών επιχειρήσεων.

* Η λύση του Κυπριακού ανοίγει την αγορά των 80 εκατ. κατοίκων της Τουρκίας στους Κύπριους επιχειρηματίες, ενώ πολλοί Τούρκοι μεγιστάνες (όπως έγινε στην περίπτωση των Ρώσων) ίσως να προτιμήσουν να έχουν τη βάση τους σε μια ευρωπαϊκή χώρα.

* Η σταθερότητα και η ασφάλεια που θα προκύψουν από μια λύση θα προσελκύσουν σοβαρές επενδύσεις και θα δώσουν νέο σημαντικό έναυσμα στην αύξηση του τουρισμού.

* Τέλος, η λύση θα αναδείξει την Κύπρο ως το μοναδικό κράτος στην περιοχή με μηδενικά προβλήματα με τους γείτονές του στην Ανατολική Μεσόγειο, μετατρέποντάς την ευκολότερα σε ενεργειακό κέντρο για πώληση LNG και ακόμα σε χαπ για μεταφορά φυσικού αερίου μέσω συστήματος αγωγών με προορισμούς την Ελλάδα και την Τουρκία.

Η Προοπτική

Με λίγα λόγια, οι προοπτικές που δημιουργούνται από την επίλυση του Κυπριακού σήμερα σε σχέση με το 2004 είναι κάτι παραπάνω από ορατές. Τότε εμείς οι Ε/Κ, μέσα από την ψευδαίσθηση ενός ισχυρού μοντέλου ανάπτυξης, γίναμε υποχείριοι των φόβων μας και της προπαγάνδας κάποιων πολιτικών. Σήμερα έχω την εντύπωση ότι είμαστε πολύ πιο υποψιασμένοι και πολύ πιο σοφοί για να ξανακάνουμε το ίδιο λάθος.

Ύμνος στον Κύπριο απατεώνα

Στη χώρα μας υπάρχει κράτος δικαίου. Για παράδειγμα, άμα είσαι κανένας θρασύς κακομοίρης της σειράς και τολμήσεις να μπεις σε φούρνο Ζορπά αδειάζοντας το ταμείο, η αστυνομία στήνει ειδικές βάρδιες - καραούλια έξω από τα καταστήματα, μεταμφιέζει αστυνομικούς σε ψωμάδες και τοποθετεί επί εικοσιτετραώρου βάσεως κάμερες για να συλληφθεί ο ληστής. Αν είσαι πάλιν κανένας αλαζών κακομάζαλος που δεν έχεις να φας και εισβάλεις σε κανένα περίπτερο, πάντα με στόχο το ταμείο, δεν έχεις σωτηρία. Αργά ή γρήγορα η αστυνομία και η Νομική υπηρεσία θα σε μπαγλαρώσουν -και καλά κάνουν- και θα βρεθείς στις Κεντρικές να κάνεις έν-δυο-κάτω με βάση το πρόγραμμα γυμναστικής του κυρίου Τρυφωνίδη. Εκεί βέβαια μέχρι να βγεις θα έχεις την ευκαιρία για ανώτερες σπουδές στην τέχνη της κλεπτικής, αφού θα ειδικευθείς στα σκληρά, στους εμπρησμούς και στα κτυπήματα κατά παραγγελία. Αλλά και πάλιν δεν πρέπει να ανησυχούμε. Τους τύπους αυτούς, έτσι και επισημανθούν, όσο αναβαθμισμένες σπουδές κι αν έχουν, η αστυνομία κάποια στιγμή θα τους μπαγλαρώσει και πάλιν. Είπαμε, στη χώρα μας υπάρχει Σύνταγμα και κράτος δικαίου.

Βέβαια, εάν είσαι ένας καθώς πρέπει κύριος, φοράς δηλαδή γραβάτα, ακριβό σακάκι σε φίνο ράφτη στο Λονδίνο, κυκλοφορείς με ακριβό αυτοκίνητο με 4 φουγάρα και είσαι πολιτικός, τραπεζίτης, λογιστής, δικηγόρος ή ντιβέλοπερ δεν έχεις κανένα πρόβλημα. Μπορείς να λες όσα ψέματα θέλεις, μπορείς να κλέβεις όσο θέλεις, μπορείς να δηλώνεις ό,τι θέλεις και μπορείς να κτίζεις πάνω σε οικόπεδα που ο συντελεστής δόμησής τους αλλάζει ανάλογα με το τι έχει στον νου του ο αρχιτέκτονάς σου. Εσύ, κύριε μου, δεν έχεις κανένα πρόβλημα. Είσαι ελίτ με βούλα.

Γι’ αυτό μην ανησυχείς αν παρ’ ελπίδα κάποιοι αδαείς και ελαφριοί τολμήσουν να σε κατηγορήσουν. Δεν θυμάσαι, μέγα Κύπριε στυλοβάτη αυτού του τόπου;

·        Το 1999 κατέκλεψες 100.000 Κύπριους στο χρηματιστήριο. Πουλούσες χαρτάκια. Αγόραζες και πωλούσες σε κλειστές περιόδους, στοίβαζες σε τράπεζες εκατομμύρια, αγόραζες χωράφια, έβγαζες μαύρα χρήματα στο εξωτερικό. Θυμάσαι μεγαλεία; Έπαθες τίποτε; Και βέβαια όχι. Οι φάκελοι με τις καταγγελίες εναντίον σου στοιβάχτηκαν στη Νομική υπηρεσία. Ο τότε γενικός εισαγγελέας, επειδή προφανώς εκτίμησε τη συνεισφορά σου στον τόπο, τους πέταξε στον κάλαθο των αχρήστων και οι δικαστές μας σε δικαίωσαν.

·        Έμεινες τότε με εκατομμύρια αλώβητος και τα ’βαλες στις τράπεζες για να παίρνεις τόκο 6-7% ή αγόρασες γη. Μας πήραν μετά είδηση και οι Ρώσοι και άρχισαν να κουβαλούν κι αυτοί βρόμικα δισεκατομμύρια με τον ίδιο τόκο, με μπροστάντζες κάτι μεγαλοδικηγόρους. Πώς όμως ο καλός σου συνεταίρος τραπεζίτης θα σου πλήρωνε τον τόκο; Άρχισε να δίνει δάνεια σε μας τους έξυπνους με μεγαλύτερο τόκο. Και δώσε κάρτες για διακοπές και αυτοκίνητα και σπίτια με τρελά επιτόκια, φόρτωσε τον Κύπριο με τον υψηλότερο δανεισμό ανά νοικοκυριό στον κόσμο. Άρχισαν να ανεβαίνουν οι τιμές των ακινήτων σε σημείο που για να αγοράσεις ένα δυάρι ήθελες 300.000 ευρώ. Είχες μάλιστα τόση προσφορά χρήματος, που άρχισες να επεκτείνεσαι στην Ελλάδα, τη Ρωσία, τη Ρουμανία, την Ουκρανία, τη Μολδαβία. Εξάλλου δικά σου ήταν τα λεφτά; Οι μίζες όμως; Ξέρεις εσύ!

·        Το σωτήριο έτος 2008 άρχισες να σκέφτεσαι αρνητικά, αλλά αναθάρρησες ότι το πάρτι δεν τέλειωσε. Βγήκε στην εξουσία ο λαοπρόβλητος αριστερός, ο οποίος φρόντισε να σου συνεχίσει τον σεφτέ. Ένα δισ. τον χρόνο δανειζόταν η κυβέρνηση πλέον για κοινωνικές παροχές. Κατάφερε μέσα σε 4 χρόνια να διπλασιάσει το δημόσιο χρέος, με την έγκριση του προϋπολογισμού από τη λαοπρόβλητη Βουλή μας, πληρώνοντας αβέρτα τόκους σε σένα τον μεγάλο.

·        Βέβαια θα πρέπει να παραδεχτείς ότι από το 2010, όταν άρχισε να πλακώνει η κρίση, άρχισες να ψυχανεμίζεσαι. Αλλά και πάλιν το μεγάλο σου μυαλό βρήκε τη λύση. Πού θα βρούμε λεφτά να λαδώνουμε την τροχαλία; Υπήρχαν και κάποιοι Κύπριοι που δεν θέλησαν να το παίξουν επενδυτές ή σπάταλοι. Έτσι ανακάλυψες τα αξιόγραφα, μεγάλε! Τους έδωσες 7% τόκο και δεν τους πλήρωνες, και στη συνέχεια τους έδωσες 9% για να μην φωνάζουν, αλλά και πάλιν δεν τους πλήρωνες. Είσαι θεόρατος!

 Βέβαια κάποια στιγμή το πολύχρωμο μπαλόνι δεν άντεξε και έσπασε. Κάποια σου τα κούρεψαν, κάποια έβγαλες έξω, κάποια τα έχεις σε χωράφια. Εξακολουθείς όμως να είσαι πολιτικός, τραπεζίτης, δικηγόρος, λογιστής και ντιβέλοπερ. Καιρός για αγρανάπαυση, λοιπόν, πλην των δικηγόρων βέβαια που ετάχθησαν δήθεν για να υπερασπίσουν αυτούς που τα έχασαν όλα, με στόχο να τους πάρουν και τα σώβρακα. Τώρα ξεκουράσου, αλλά ποτέ μην ξεχνάς ότι εξακολουθείς να είσαι ελίτ. Αλί και τρισαλί σε αυτούς που δεν είναι. Τα κλεφτρόνια, τα πρεζόνια, οι κατσικοκλέφτες και όσοι δεν πληρώνουν τις δόσεις τους είναι όλοι φυλακή. Είδες κανέναν από τη φάρα σου από το 1999 μέχρι σήμερα να μπει πίσω από τα σίδερα; Οπότε μην ανησυχείς. Το κράτος σου είναι εδώ. Το κράτος είσαι εσύ!

Κλείνω με ένα ανέκδοτο. Αποφάσισαν δήθεν κάποιοι να διορίσουν ερευνητική επιτροπή για να σε δικάσουν και να σε καταδικάσουν, μιας και η Νομική υπηρεσία, η αστυνομία και τα κυπριακά δικαστήρια κουράστηκαν όλα αυτά τα χρόνια να σε αθωώνουν. Μην φοβάσαι όμως, δικέ μου! Είδες κανέναν να καταδικάζει τον εαυτό του; Το είπε εξάλλου και η ερευνητική προχθές. Δεν μπορείτε να καταδικαστείτε: «Εγείρονται ουσιώδη συνταγματικά και νομικά ζητήματα, τα οποία δεν μπορούσαν να παραγνωριστούν». Οπότε, έρευνα γιοκ. Το κράτος δικαίου σας για μία ακόμα φορά υπερίσχυσε. Μεγάλε Κύπριε απατεώνα! Είσαι άπαικτος!

Συστημική βλακεία

Συζητούσα πρόσφατα με ένα φίλο δημοσιογράφο από την Ολλανδία για τη διαφθορά. «Και στην Ολλανδία υπάρχει διαφθορά», παραδέχτηκε, «ωστόσο αυτή δεν είναι συστημική. Δεν καταλύει το κράτος». Προσπάθησα να κατανοήσω τι εννοούσε, μιας και αντιλήφθηκα ότι πέρα από το ολλανδικό μοντέλο που είχε υπόψη του, είχε διαβάσει και την έκθεση της Alvarez & Marsal για την Κύπρο.

Για παράδειγμα, είπε, στην Ολλανδία δεν θα βρεις εύκολα τραπεζίτη ο οποίος θα πάρει τα λεφτά των καταθετών του για να δίνει ανεμοδάνεια (ύστερα από παρεμβάσεις κομμάτων και εν γένει πολιτικών) σε επιχειρηματίες χωρίς εξασφαλίσεις. Δεν είναι επίσης δυνατόν να βρεις επικεφαλής τραπεζικού οργανισμού ο οποίος να περνά αποφάσεις από την τράπεζά του για δανειοδότηση της ίδιας της επιχείρησής του με συνοπτικές διαδικασίες. Δεν θα βρεις υπουργούς να ενοικιάζουν ακίνητα στο κράτος. Δεν θα βρεις Προέδρους να διαθέτουν δικηγορικά γραφεία και να κάνουν πράξεις με επιχειρήσεις και ηγεσίες άλλων τριτοκοσμικών χωρών. Μου είπε και άλλα πολλά:

·        Για παράδειγμα, η συντριπτική πλειοψηφία των Ολλανδών πληρώνουν τους φόρους τους, παρά το ότι αυτοί φθάνουν κοντά στο 50% των απολαβών τους. Γιατί το κάνουν; Διότι δεν θεωρούν ότι το κράτος τούς κλέβει. Αντιθέτως, με τη φορολογία που πληρώνουν μπορούν να απολαμβάνουν πραγματικά δωρεάν παιδεία, υγεία και πολιτισμό.

·        Πληρώνουν γιατί γνωρίζουν ότι θα έχουν καλές συγκοινωνίες, σοβαρά σώματα ασφαλείας και μια αξιόπιστη δημόσια υπηρεσία, η οποία λειτουργεί για να λύνει προβλήματα και όχι για να δημιουργεί πρόσθετα. Στην Κύπρο, κλέβουμε το κράτος μας, επειδή το θεωρούμε μεγαλύτερο κλέφτη από μας.

Παρόμοιες εντυπώσεις έχω από ταξίδια μου στη Δανία, στην Αγγλία και στη Σουηδία. Ο κόσμος σέβεται το κράτος παρότι είναι πολύ πιο αυστηρός με τους πολιτικούς του. Ένας υπουργός π.χ. στην Αγγλία έχασε τη θέση του γιατί χρέωσε  τα ρούχα του καθαριστηρίου του στα δημόσια ταμεία. Άλλος υπουργός διαπομπεύθηκε γιατί παραβίασε το όριο ταχύτητας. Ένας υπουργός παραιτήθηκε γιατί γκρεμίστηκε ένα γεφύρι της δεκαετίας του 1940. Σε μας οι πολιτικοί ανατινάζουν τη χώρα και δεν λένε ούτε συγγνώμη.

Σε σοβαρές χώρες του εξωτερικού οι πολιτικοί εν ολίγοις αναμένεται να προσπαθούν να λειτουργούν ως πρότυπα καλού και αγαθού πολίτη. Χωρίς να ισχυρίζομαι ότι δεν υπάρχουν εξαιρέσεις, οι πολιτικοί σε δημοκρατικές χώρες αισθάνονται ότι αναλαμβάνουν ένα αξίωμα για να υπηρετήσουν τον κόσμο. Συνήθως εισέρχονται στον χώρο αυτό ευκατάστατοι και φεύγουν ευκατάστατοι. Δεν χρησιμοποιούν το λειτούργημά τους για να πλουτίσουν. Δεν κυκλοφορούν με λιμουζίνες για να κάνουν show. Δεν περνούν τα Σαββατοκύριακά τους σε γάμους και κυρίως δεν διαμαρτύρονται ότι αμείβονται με πολύ λίγα τα οποία (sic) δεν τους φθάνουν για τα φακελάκια που δίνουν σε νεόνυμφους, τους οποίους τις περισσότερες φορές δεν γνωρίζουν.

Σε αυτές τις χώρες επίσης υπάρχουν και σοβαρά ΜΜΕ τα οποία συνήθως δεν χαρίζονται σε τέτοια μασκαραλίκια. Κάνουν αυστηρή κριτική στους πολιτικούς και τα κόμματα, δεν εξευτελίζονται για μια διαφήμιση, απεναντίας θεσμικά στηρίζονται από την Πολιτεία για να μπορούν να κάνουν τη δουλειά τους.

Οι εγγυητές

Σε σοβαρές και δημοκρατικές χώρες, όμως, υπάρχει εγγυητής του πολιτεύματος και του κράτους δικαίου. Με βάση το Σύνταγμα τον ρόλο αυτό πρέπει να έχει η Τρίτη εξουσία. Τα δικαστήρια και η Νομική υπηρεσία οφείλουν να προσάγουν υπόπτους και να αποδίδουν δικαιοσύνη. Στις υπό αναφορά χώρες αυτή η διαδικασία θεωρείται αυτονόητη. Στην Κύπρο τα δικαστήρια χρειάζονται χρόνια να αποδώσουν δικαιοσύνη, επιτρέποντας την ανομία. Η Νομική υπηρεσία, παρά το ότι η χώρα μας έχει χρεοκοπήσει λόγω διαφθοράς, δεν έχει καταφέρει να προσαγάγει κανένα ενώπιον του δικαστηρίου. Όπως είπε ο Τζον Μόρτιμερ «δεν χρειάζεται εξυπνάδα ο νομικός. Απλώς κοινή λογική και καθαρά νύχια». Ή αν θέλουμε να δούμε τι έγινε στη γειτονιά μας «καθαρά χέρια». Πρόκειται για τη γνωστή επιχείρηση που οδήγησε στη διάλυση της Πρώτης Ιταλικής Δημοκρατίας το 1992, όταν μια ομάδα δικαστικών υπό τον Αντόνιο ντι Πιέτρο άρχισε να ερευνά υποθέσεις σκανδάλων. Βρήκαν τότε τον μπελά τους ο πρωθυπουργός Μπετίνο Κράξι που αυτοεξορίστηκε, και ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι που υποφέρει μέχρι σήμερα.

Γιατί απευθύνομαι κυρίως στους δικαστικούς; Διότι είναι οι μόνοι που μπορούν να κάνουν ανεξάρτητα τη δουλειά τους με αξιοπρέπεια. Μπορεί να διορίστηκαν από τους πολιτικούς, αλλά δεν μπορούν να τους παύσουν. Μπορούν, αν υπάρχει έστω μια μικρή ομάδα στη Νομική υπηρεσία και τα δικαστήρια που πιστεύουν σε αυτή τη χώρα, να αναλάβουν τις ευθύνες τους; Οι περισσότεροι πολιτικοί μας είναι χωμένοι στον βούρκο. Αυτοί οι λίγοι που απέμειναν δίνουν άνισο αγώνα. Τα ΜΜΕ ελέγχονται στην πλειονότητά τους από διαπλεκόμενους εκδότες και έχουν ως λειτουργούς τους άτομα  που φοβούνται ότι θα απολυθούν ανά πάσα στιγμή. Οι ελάχιστοι που φωνάζουν μάλλον ηχούν γραφικοί. Η αστυνομία είναι κομματοκρατούμενη και στελεχωμένη από αγράμματους οι οποίοι δεν μπορούν να χωρίσουν δυο γαϊδάρων άχυρο. Οι τίμιοι αστυνομικοί είναι παραπεταμένοι. Η δημόσια υπηρεσία έχει καταφέρει να εγκλωβίσει την πνευματική ελίτ της χώρας σε μια διελκυστίνδα προαγωγών, καριέρας και αδιαφορίας για τα κοινά. Λίγοι τολμούν να οχυρωθούν πίσω από τον νόμο και να κάνουν σωστά τη δουλειά τους.

Επανέρχομαι στην Ολλανδία. Ξέρεις, μου λέει ο συνομιλητής μου, γιατί στη χώρα μου υπάρχει μικρότερη συστημική (δηλαδή κρατική) διαφθορά; Είναι θέμα πιθανοτήτων. Αυτός που θα διαπράξει αδίκημα ξέρει ότι υπάρχει ένα ποσοστό ποσοστό  50% να συλληφθεί και να δικασθεί. Στην Κύπρο, αν κρίνουμε από την κατάσταση που επικρατεί, το ποσοστό αυτό είναι μηδενικό. Έχει καταστραφεί μια ολόκληρη χώρα, έχει καταλυθεί το κράτος, έχει εξαθλιωθεί ένας λαός και δεν προσήχθη ούτε ένας ενώπιον του δικαστηρίου. Και όχι μόνο αυτό. Οι υφιστάμενοι θεσμοί αυτού του κράτους προσπαθούν να σώσουν όλους αυτούς που μας κατέστρεψαν. Εν ολίγοις αυτή η χώρα, πέρα από συστημική διαφθορά, παράγει απλόχερα και συστημική βλακεία.

Τα μαθηματικά του Εθνικού Συμβουλίου

Τελικά ποιος θα αποφασίζει στο Κυπριακό; Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, που τον Φεβρουάριο του 2013 εξελέγη από το 58% του κυπριακού λαού, το Εθνικό Συμβούλιο με ομόφωνες αποφάσεις, ή το 75% των κομμάτων που συναποτελούν το Εθνικό, με βάση τα ποσοστά που πήραν στις βουλευτικές του 2011, θα μπορούν να επιβάλλουν τις αποφάσεις τους στον Πρόεδρο; Βεβαίως στην Κύπρο ως γνωστόν νομίζουμε ότι ελέγχουμε τα πάντα και μπορούμε να αποφασίζουμε για τα πάντα. Παραγνωρίζοντας ότι η λύση ή μη λύση του προβλήματός μας ίσως επηρεάζει εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο και ακόμα στην ΕΕ, της οποίας η Κύπρος είναι πλήρες μέλος. Αγνοώντας προφανώς ότι ίσως επηρεάζει τις σχέσεις και τις ισορροπίες στο ΝΑΤΟ. Αγνοώντας ότι είμαστε μέλος της ευρωζώνης, η οποία το 2014 μπαίνει σε διαδικασία ομοσπονδοποίησης, αγνοώντας ακόμα ότι για τα επόμενα 3 χρόνια τις σοβαρές αποφάσεις στην Κύπρο δεν παίρνουμε εμείς αλλά η τρόικα. Αυτά βέβαια είναι advanced μαθηματικά για το Εθνικό Συμβούλιο.

 Η δική μας εικόνα

Ας κινηθούμε λοιπόν στη λογική της απλής αριθμητικής. Ο ίδιος ο Νίκος Αναστασιάδης, για να είναι απόλυτα πειστικός ότι έχει απεμπολήσει το σχέδιο Ανάν το οποίο στήριξε μόνος κι έρημος το 2004, δεσμεύτηκε να διορίσει διαπραγματευτή και επιπλέον να δημιουργήσει μια νέα διαδικασία συναίνεσης σε ό,τι αφορά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων στο Εθνικό. Οι σχετικές αποφάσεις λήφθηκαν την περασμένη Τρίτη.

·        Διορίστηκε ως διαπραγματευτής ο πρέσβης Ανδρέας Μαυρογιάννης, ο οποίος θα πλαισιώνεται από ομάδα συμβούλων τους οποίους θα προτείνουν τα κόμματα, ενώ θα παραμείνουν και οι επιτροπές κατά τομέα Κυπριακού που λειτούργησαν επί διακυβέρνησης Χριστόφια.

·        Ο Πρόεδρος θα προεδρεύει του Εθνικού Συμβουλίου, αλλά θα δεσμεύεται από αποφάσεις της πλειοψηφίας του 75%. Εάν διαφωνεί, μπορεί να καταφεύγει σε δημοψήφισμα για να αποφασίζει κατευθείαν ο λαός.

Σε μια χώρα όπου υπάρχουν πολιτικοί με σύνεση και υπευθυνότητα, σε μια χώρα που η επιστημονική ανάλυση έχει κυρίαρχο ρόλο στη λήψη αποφάσεων, σε μια χώρα τέλος που λαός και πολιτεία κινούνται με βάση τις αρχές του ρεαλισμού, η πιο πάνω λύση ίσως θα ήταν τέλεια. Επειδή όμως όλοι ζούμε στην Κύπρο που όλοι γνωρίζουμε, οφείλουμε να συνεχίσουμε τις πράξεις αριθμητικής.

Το 75% του Εθνικού

Σύμφωνα με τις αποφάσεις της περασμένης Τρίτης, ο κ. Πρόεδρος θα είναι υποχρεωμένος να υλοποιεί τις ντιρεκτίβες του Εθνικού Συμβουλίου που θα λαμβάνονται με πλειοψηφία 75%. Η δύναμη των κομμάτων καθορίζεται ως γνωστόν με βάση τα ποσοστά που πήραν στις βουλευτικές εκλογές του 2011. Ας θυμηθούμε τα ποσοστά αυτά: 1. ΔΗΣΥ 34,28% 2. ΑΚΕΛ 32,67% 3. ΔΗΚΟ 15,76% 4. ΕΔΕΚ 8,93% 5. ΕΥΡΩΚΟ 3,88% 6. ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ 2,21%. Με βάση τα πιο πάνω νούμερα συνάγεται ότι για να επιβληθεί κάποια απόφαση στο Κυπριακό στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας χρειάζεται συνεργασία ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ με ένα εκ των ΔΗΚΟ και ΕΔΕΚ. Σε διαφορετική περίπτωση την τελική ευθύνη των αποφάσεων θα την έχει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Με δεδομένο ότι το πιο πάνω σενάριο φαίνεται εξαιρετικά δύσκολο, καθίσταται κατανοητό ότι η απόφαση για δεσμευτικές αποφάσεις του 75% για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας λήφθηκε μάλλον για επικοινωνιακούς λόγους παρά ουσιαστικούς. Τα μαθηματικά του Εθνικού δεν ευνοούν κανέναν παρά μόνο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Εν ολίγοις, τι είχες Γιάννη μου; Ό,τι είχα πάντα. Συζήτηση όμως να γίνεται!

Οι επιτροπές

Στο Εθνικό συμφωνήθηκε επίσης να παραμείνουν οι επιτροπές οι οποίες συστάθηκαν επί προηγούμενων προέδρων για διαπραγμάτευση και επεξεργασία των διαφόρων κεφαλαίων του Κυπριακού. Συγκεκριμένα, επί προεδρίας Χριστόφια λειτουργούσαν 6 επιτροπές. Διακυβέρνησης και Διαμοιρασμού της Εξουσίας, Ευρωπαϊκής Ένωσης, Οικονομικών, Εδαφικού, Περιουσιακού, και της επιτροπής για θέματα Ασφάλειας. Το έργο αυτών των επιτροπών εμφανίστηκε ενώπιον των ηγετών των δύο πλευρών, συζητήθηκε και καταγράφηκε στο έγγραφο των συγκλίσεων Ντάουνερ. Ένα 77σέλιδο έγγραφο, το οποίο όμως δεν αγγίζει τα καυτά θέματα της ασφάλειας, δεν δίνει οριστική λύση στο περιουσιακό, το εδαφικό και τις εγγυήσεις. Εξαντλεί όμως από την άλλη τη σχολαστικότητά του για να εξηγήσει πώς πρέπει να λειτουργεί η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου και πώς μέσα από υποκαταστήματα στον Βορρά και τον Νότο θα ελέγχεται το τραπεζικό σύστημα. Θέσεις βέβαια ξεπερασμένες, εάν λάβει κανείς υπόψη ότι επί Κυπριακής Προεδρίας της ΕΕ λήφθηκε απόφαση για άσκηση κεντρικής εποπτείας από την ΕΚΤ σε ολόκληρο το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα της ευρωζώνης.

Σχέδιο εξ υπαρχής;

Βέβαια υπάρχει και το ενδεχόμενο ο κ. Πρόεδρος να υλοποιήσει την προεκλογική του δέσμευση για συγγραφή ενός νέου σχεδίου το οποίο θα κατατεθεί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Εν τοιαύτη περιπτώσει θα πρέπει να αναμένεται η κατάθεση παρόμοιου σχεδίου και από την άλλη πλευρά, οπότε η κάθε πλευρά μπορεί εξ υπαρχής να θέσει νέα θέματα στο τραπέζι, εγκαταλείποντας τις τυχόν οδυνηρές παραχωρήσεις που έγιναν τα τελευταία δέκα χρόνια συνομιλιών. Στην πράξη μια τέτοια διαδικασία δεν μπορεί να υπάρξει. Οι συγκλίσεις Ντάουνερ, ακόμα και το σχέδιο Ανάν 5, όπως δήλωσε ο Τάσσος Παπαδόπουλος, δεν θα κατεβούν από το τραπέζι, αφού σε κάποια θέματα έχουν τη χρησιμότητά τους. Αυτό που θα επιχειρηθεί αυτήν τη φορά είναι να εμβολιασθεί ο διάλογος με περισσότερο ευρωπαϊκό πνεύμα και να εμποτισθεί η λειτουργία του νέου κράτος με τα νέα δεδομένα που δημιούργησε στην Κύπρο η είσοδος της Κύπρου στην ευρωζώνη το 2008. Κυρίως για τους Τ/Κ αυτή η διαδικασία αναμένεται να προκαλέσει σοκ, γιατί θα υποχρεωθούν να κάνουν τεράστια άλματα σε ελάχιστο χρόνο.

Τουρκία

Θα ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις;

Κάποιοι αναμένουν ότι τον ερχόμενο Οκτώβριο θα ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις, οι οποίες μάλιστα θα είναι ταχύρρυθμες. Προς αυτή την κατεύθυνση κινείται ο ΟΗΕ, οι Αμερικανοί, αλλά και σημαντικά στελέχη της Κομισιόν στην ΕΕ. Το ζητούμενο βέβαια, σύμφωνα με διπλωματική πηγή, δεν είναι κατά πόσον θα ανταποκριθεί η ε/κ πλευρά ή η τ/κ. Αυτό που προκαλεί κάποιες σκέψεις είναι κατά πόσον θα είναι έτοιμος ο Ταγίπ Ερντογάν να προχωρήσει σε αποφάσεις και να δώσει το πράσινο φως για ουσιαστικές συζητήσεις. Ο προβληματισμός απορρέει από το τρωθέν προφίλ του Τούρκου πρωθυπουργού από τα γεγονότα στην πλατεία Ταξίμ, τα οποία έχουν φέρει ένα πολύ σημαντικό μέρος της κοινής γνώμης της Τουρκίας εναντίον του. Ο φόβος έγκειται στο ότι ίσως κάποιες δυνάμεις και κόμματα στην Τουρκία αναγάγουν ανάμεσα στα άλλα και το Κυπριακό σε όπλο εναντίον του Ταγίπ Ερντογάν, προκαλώντας προβλήματα στην υλοποίηση των υποσχέσεων που μέχρι στιγμής έχει δώσει ότι η Τουρκία είναι έτοιμη για σοβαρό διάλογο. Τεράστιας σημασίας είναι επίσης οι εξελίξεις στη Συρία, αλλά κυρίως στην Αίγυπτο. Η εκπαραθύρωση του Μόρσι και η επανεμπλοκή του στρατού στα της Αιγύπτου ξύπνησε μνήμες και στην Τουρκία, με τους μετριοπαθείς του ΑΚΠ να κακίζουν τον Ερντογάν για την εμμονή του να περάσει την ισλαμική του ατζέντα. Βεβαίως μέχρι στιγμής τα μηνύματα από την Άγκυρα σε όλους τους εμπλεκόμενους εξακολουθούν να είναι θετικά για το Κυπριακό, διότι η χώρα προσβλέπει στην υψηλή ατζέντα για την περιοχή, παρότι δεν κρύβει τις ανησυχίες της στο εσωτερικό.

Διεθνές περιβάλλον

Κλειδί οι ΗΠΑ

Ρόλο στον καθορισμό των νέων ισορροπιών του Κυπριακού μετά από 10 χρόνια απραξίας διαδραματίζουν αυτήν την περίοδο οι Ηνωμένες Πολιτείες με βάση τόσο τις παλαιότερες δημόσιες δηλώσεις του ΥΠΕΞ Τζον Κέρι, όσο και της υποψήφιας υφυπουργού Εξωτερικών Βικτώριας Νούλαντ. Απαντώντας ενώπιον του Κογκρέσου σε ερώτηση της γερουσιαστού Τζιν Σιαχίν για την Κύπρο, η κ. Νούλαντ επανέλαβε: «Πιστεύω ότι τώρα υπάρχει ευκαιρία. Οι καταστάσεις», είπε, «κι οι συμπεριφορές αλλάζουν, όχι απλώς εντός της Κύπρου, αλλά επίσης και στην Ελλάδα και την Τουρκία, και πρέπει να κεφαλαιοποιήσουμε πάνω σ’ αυτό».
Η κυρία Νούλαντ αναφέρθηκε και στο φυσικό αέριο ανοιχτά των ακτών της Κύπρου, το οποίο αποκάλεσε «ισχυρότατο κίνητρο για να αποκτήσουμε τη λύση που επιθυμούμε, η οποία είναι μια διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία, εντός της οποίας μπορούν να μοιραστούν τα οφέλη». Εδώ πρέπει να υπενθυμίσουμε και μια δήλωση της κ. Νούλαντ ενόσω υπηρετούσε ως εκπρόσωπος Τύπου του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Δήλωσε πρόσφατα ότι οι ΗΠΑ υποστηρίζουν (supports) το δικαίωμα της Κύπρου να εκμεταλλευθεί τα ενεργειακά της κοιτάσματα. Η λέξη «στηρίζουν» αντί π.χ. αναγνωρίζουν έχει τη σημασία της και προστίθεται σε κινήσεις επί επιχειρηματικού πεδίου. Όπως π.χ. η πρόσφατη υπογραφή στην παρουσία του Αμερικανού και του Ισραηλινού πρέσβη του Μνημονίου Συναντίληψης για την κατασκευή τερματικού στο Βασιλικό. Πρόκειται για μια εναρμόνιση λόγων και έργων που εγγυούνται την οικονομική ανάπτυξη στην Κύπρο την επόμενη πεντηκονταετία, σύμφωνα με πολιτικούς αναλυτές.

Βεβαίως αυτές οι δηλώσεις ποσώς υπονοούν ότι οι Αμερικανοί βάζουν όλα τα αβγά σε ένα καλάθι. Από τη μια οι συνεχείς δημόσιες δηλώσεις εκ μέρους του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν βγάζουν τους Τ/Κ έξω από τα οφέλη της αξιοποίησης των υδρογονανθράκων με τη λύση του Κυπριακού, ενώ την ίδια στιγμή παρασκηνιακά προτείνουν τόσο στην Κύπρο όσο και στο Ισραήλ να μελετήσουν το ενδεχόμενο μέρος του φυσικού αερίου της Λεβαντίνης να διοχετευθεί μέσω αγωγού προς την Τουρκία και την ΕΕ. Αυτήν τη λογική φαίνεται να έχει αποδεχθεί το Ισραήλ μέσω της απόφασης της Κνεσέτ να επιτρέψει εξαγωγές φυσικού αερίου από τη χώρα. Σε τέτοιο ενδεχόμενο το αέριο θα διοχετευθεί στην Ευρώπη μέσω του αγωγού TAP, ο οποίος από το 2019 θα λειτουργεί με αζέρικο φυσικό αέριο που θα περνά από την Τουρκία και την Ελλάδα. Αυτό, σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες μας, ήταν και το κυρίαρχο θέμα στις συζητήσεις των ΥΠΕΞ Βενιζέλου και Νταβούτογλου στη συνάντηση που είχαν την Παρασκευή στην Άγκυρα και μέσω αυτού παρεισέφρησε δυναμικά στη συζήτησή τους το Κυπριακό και η επιδιωκόμενη λύση του.

Τόσο για τους Αμερικανούς όσο και τους Ευρωπαίους αυτή η λύση φαίνεται λογική και ρεαλιστική. Λύνει το Κυπριακό και ίσως και το Παλαιστινιακό. Διασφαλίζει τεράστια οικονομικά οφέλη στον λαό της Κύπρου μέσω του τερματικού και βγάζει τη χώρα από την οικονομική κρίση. Διασφαλίζει την τ/κ κοινότητα και τέλος ωφελεί σημαντικά και την Τουρκία και την Ελλάδα, οι οποίες θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν τις ενεργειακές τους ανάγκες βασιζόμενες σε φθηνότερο προϊόν όπως είναι το φυσικό αέριο, σε αντίθεση με το πετρέλαιο. Βεβαίως τα κόμματα στην Κύπρο έχουν έναν δικό τους τρόπο να αναλύουν τα δεδομένα και σίγουρα είναι σε θέση να ανατρέψουν αυτό το σκηνικό. Την ίδια στιγμή όμως θα πρέπει να συνυπολογίσουν ότι ίσως ανατραπεί και το ενεργειακό σκηνικό που στήνεται αυτήν τη στιγμή προς όφελος και της Κύπρου. Ένα σκηνικό που δεν εξαντλείται στο τερματικό και σε έναν αγωγό. Σε περίπτωση επίλυσης του Κυπριακού, η χώρα μας θα είναι η μόνη χώρα στην Ανατολική Μεσόγειο η οποία δεν θα έχει πρόβλημα με κανέναν από τους γείτονές της. Στα επόμενα χρόνια, εν ολίγοις, μέσω Κύπρου θα μπορούσε να λειτουργεί ένα σύστημα αγωγών για μεταφορά του ισραηλινού, του λιβανικού και αιγυπτιακού φυσικού αερίου, μετατρέποντας τη χώρα μας σε ένα τεράστιο ενεργειακό ΧΑΠ. Εκτός κι αν, για ακόμα μία φορά, δεν πάρουμε χαμπάρι.

Το 2004, για όσους δεν εθελοτυφλούν, είχε στηθεί ένα παρόμοιο σκηνικό. Ένα σκηνικό λύσης του Κυπριακού με ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ και εκκίνηση ενταξιακών διαπραγματεύσεων για την Τουρκία. Η ε/κ πλευρά τότε, με βάση τη διεθνή κοινότητα, είχε παραβιάσει τους κανόνες του παιχνιδιού, και αν σήμερα είναι υπερβολικά σκληρή μαζί της αυτό έχει να κάνει και με το 2004. Με λίγα λόγια, αν κρίνουμε από τις κινήσεις των Αμερικανών, σήμερα επιδιώκουν μιαν επανάληψη του 2004, και μάλιστα υπό καλύτερα γεωπολιτικά δεδομένα, λόγω φυσικού αερίου. Θέλουν εξομάλυνση στην περιοχή προς όφελος όλων. Αν ήθελαν να βοηθήσουν μόνο την Τουρκία, όπως όλοι νομίζουν, δεν θα επέτρεπαν στη Noble να ξεκινήσει εξορύξεις στην ΑΟΖ της Κύπρου. Δεν θα απέτρεπαν την Τουρκία να προβεί σε θερμό επεισόδιο, δεν θα στήριζαν στην κυρίαρχη επιλογή μας για τερματικό στην Κύπρο. Την ίδια στιγμή όμως θέλουν να δώσουν και στην Τουρκία, κι αυτό δεν είναι παράλογο, εφόσον συναινέσει σε μια σωστή λύση του Κυπριακού. Αυτό δεν σημαίνει ότι κατ’ ανάγκην θα επιχειρήσουν να μας γονατίσουν, όπως κάποιοι Κύπριοι ηγέτες δηλώνουν νυχθημερόν, επειδή βρισκόμαστε σε κρίση. Αν ήθελαν να το κάνουν, εδώ και 39 χρόνια υπήρχαν ευκολότεροι τρόποι. Μετά από τριάντα εννιά χρόνια αδιέξοδης σκέψης στο Κυπριακό, έφτασε η στιγμή να σκεφτούμε εναλλακτικά.