Οι ψευδαισθήσεις της λύσης

Πέραν του 70% των Κυπριών πολιτών, με βάση τη δημοσκόπηση της Ομάδας Κύπρος, θεωρούν ότι αυτή τη φορά οδεύουμε ανεπιστρεπτί σε λύση του Κυπριακού. Πρόκειται, εκλογική αδεία, για μια συντριπτική παράσταση λύσης, η οποία βεβαίως δεν προδικάζει την ψήφο των πολιτών. Η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών, σε ποσοστό πέραν του 40%, θα ψηφίσει αφού πρώτα διαβάσει το νέο σχέδιο και ακούσει επιχειρήματα ένθεν και ένθεν.

Τα στερεότυπα

Βεβαίως στην πράξη αυτό που θα κρίνει την ψήφο Ε/Κ και Τ/Κ, αν κρίνουμε από δεκάδες δημοσκοπήσεις στον νότο αλλά και στον βορρά, είναι και κάποιες ψευδαισθήσεις που έχουν εμπεδωθεί διά του διαχωρισμού των δύο κοινοτήτων τα τελευταία 51 χρόνια.

• Είναι σαφές ότι οι Τ/Κ δεν θέλουν να επιστρέψουν στις περιοχές που ζούσαν πριν το 1974 διότι, όπως λένε, φοβούνται τους Ε/Κ. Οικοδομώντας έτσι στη λογική της ομοσπονδίας, διεκδικούν στην τ/κ συνιστώσα πολιτεία πλειοψηφία πληθυσμού, αλλά και γης. Το ερώτημα που τίθεται εδώ είναι, αν πάρουν πλειοψηφία γης ποιος θα την αποζημιώσει;
• Μεταξύ των Ε/Κ, παρά τις συναισθηματικές εξάρσεις, η συντριπτική πλειοψηφία δεν επιθυμεί να ζήσει υπό τ/κ διοίκηση. Δείχνουν έτσι κατά πλειοψηφία διάθεση να αποδεχτούν ανταλλαγή περιουσιών και αποζημίωση. Οι Τ/Κ προσφέρουν 500.000 σκάλες στον νότο για ανταλλαγή. Δεν αρκούν βέβαια. Ποιος θα αποζημιώσει τις υπόλοιπες στους Ε/Κ;

Ο Έσπεν Μπαρθ Άιντε αναχωρώντας από την Κύπρο προχθές μας είπε ότι μεταβαίνει στις ΗΠΑ και την Ευρώπη για να επικεντρωθεί στην οικονομική πτυχή της λύσης. Ο Νίκος Αναστασιάδης επίσης είναι διατεθειμένος να μπει σε ένα αεροπλάνο, όπως λέει, να κάνει τη γύρα του κόσμου και να μαζέψει λεφτά. Βεβαίως, αν κοιτάξει κανείς τι γίνεται στην περιοχή μας, ίσως αντιληφθεί ότι τα πράγματα δεν είναι εύκολα. Η Κύπρος διεκδικεί αποζημιώσεις για 200.000 πρόσφυγες (150.000 Ε/Κ και 50.000 Τ/Κ) που ξεριζώθηκαν το 1974 αλλά σήμερα έχουν σπίτια και περιουσίες ασχέτως της νομιμότητας της κατοχής τους ή όχι, ενώ η Μέση και η ευρύτερη Μέση Ανατολή (Ιράκ - Συρία - Αφγανιστάν) έχουν πέραν των 10 εκατ. περιπλανώμενων προσφύγων να αναζητούν καταφύγιο σε πρόχειρους προσφυγικούς συνοικισμούς στην Τουρκία, τον Λίβανο και την Ιορδανία και πρόσφατα σε ευρωπαϊκές χώρες. Ποιος θα τους αποζημιώσει αυτούς; Ποιος μπορεί να θέσει ως προτεραιότητα την αποζημίωση των Κυπρίων προσφύγων σε σχέση με τα καραβάνια των νεοπροσφύγων από το Ιράκ και τη Συρία;

Ας ρωτήσει επίσης κανείς τον επίτροπό μας Χρήστο Στυλιανίδη πόσα μάζεψε από την παγκόσμια καμπάνια που έκανε για τον Έμπολα. Πέντε δισ. κι αυτά μετά βίας. Είναι δυνατόν κάποιοι να ονειρεύονται ότι η διεθνής κοινότητα θα βρει και θα διαθέσει 50 δισ. για την Κύπρο;

Από την άλλη η Κυπριακή Δημοκρατία είναι καταχρεωμένη με 22 δισ. στους δανειστές της, ενώ και το ψευδοκράτος χρωστά στην Τουρκία ένα ποσό πέραν των 8 δισ. Τα περισσότερα από αυτά τα χρέη είναι απόρροια της κακοδιαχείρισης ή της διαφθοράς των πολιτικών. Αναρωτιέται λοιπόν κανείς: Ποιο είναι το ζητούμενο σήμερα; Να επανενώσουμε τα χρέη μας ή τις διαφθορές των πολιτικών μας;

Ο ρεαλισμός

Γιατί καταγράφω αυτούς τους αριθμούς; Μήπως για να καταλήξω στο συμπέρασμα ότι δεν συμφέρει σε κανέναν η λύση; Απεναντίας. Οι αριθμοί αυτοί αν λειτουργήσουν ρεαλιστικά βοηθούν ώστε να εγκαταλείψουμε τις τρέχουσες ψευδαισθήσεις που έχουν κάποιοι για τη λύση του Κυπριακού. Με λίγα λόγια, το Κυπριακό δεν θα λυθεί κατά τρόπο που θα γεμίσει τις τσέπες των Ε/Κ προσφύγων με gas ούτε θα δώσει στους Τ/Κ δωρεάν γη. Από πού θα προκύψουν τα οφέλη; Ο δρόμος είναι δύσκολος και μπορεί να προκύψει μέσω της συνεργασίας όλων.

• Η λύση θα ανεβάσει τις τιμές στον βορρά εξισορροπώντας τις με αυτές στον νότο. Από τον τριπλασιασμό π.χ. των αξιών της γης θα προκύψουν και κάποιες αποζημιώσεις στους Ε/Κ πρόσφυγες. Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν επίσης αρκετά σχέδια για κοινές αναπτύξεις γης, κυρίως εκεί που το περιουσιακό καθίσταται προβληματικό να επιλυθεί μεταξύ ιδιοκτήτη και χρήστη.
• Η ελευθερία εγκατάστασης, διακίνησης και περιουσίας θα επιτρέψει την επιχειρηματική συνεργασία των δύο κοινοτήτων, ανοίγοντας μια τεράστια αγορά στην Κύπρο, όπως η Τουρκία.
• Η λύση θα φέρει την πολυπόθητη ασφάλεια στην Κύπρο και θα επιτρέψει εν μέσω της γεωπολιτικής ανασφάλειας στη γύρω από εμάς περιοχή την προσέλκυση πρόσθετων επενδύσεων στη χώρα μας. Η Κύπρος με λίγα λόγια μπορεί να καταστεί επιχειρηματικό κέντρο της περιοχής για εμπορικές και άλλες συναλλαγές με 500 εκατ. πληθυσμό που κατοικεί στις γύρω χώρες. Αυτό θα φέρει ανάπτυξη.
• Η Κύπρος ως ενωμένη χώρα μέλος της ΕΕ θα μπορέσει να αντλήσει τεράστια φθηνά δάνεια από την ΕΚΤ, προσελκύοντας επίσης νέες επενδύσεις διά της μόχλευσης κεφαλαίων.
• Η οικοδομική δραστηριότητα (π.χ. ανοικοδόμηση Βαρωσίων) θα επαναφέρει σε τροχιά επαναδραστηριοποίησης έναν σημαντικό κλάδο της οικονομίας, ρίχνοντας κατακόρυφα την ανεργία.
• Η επανένωση της χώρας και η προσθήκη νέων κλινών στην τουριστική βιομηχανία θα ανεβάσει κατακόρυφα την προσέλευση τουρισμού στην Κύπρο.
• Η Κύπρος διά της λύσης θα προχωρήσει απρόσκοπτα στην εκμετάλλευση του φυσικού αερίου, έχοντας ανοικτά ενδεχόμενα αγορών, όπως η Αίγυπτος, η Τουρκία και η ΕΕ. Σε αυτό μπορεί να συνεργαστεί και με το Ισραήλ.

Εν κατακλείδι

Με λίγα λόγια, θα πρέπει να επιλέξουμε. Χωρίς λύση Ε/Κ και Τ/Κ παραμένουμε ως έχουμε. Καταχρεωμένοι και υποχείρια των πολιτικών μας ηγεσιών. Με λύση και με ένα Σύνταγμα που θα επανακαθορίσει τα checks & balances περιορίζοντας την αυθαιρεσία των πολιτικών, αλλά και προσδίδοντας νέο αέρα ανάπτυξης, τότε έχουμε ως χώρα ελπίδες να πάμε μπροστά. Κανένας βέβαια δεν πρόκειται να μας χαρίσει τίποτα. Κανένας δεν θα μας αποζημιώσει για να δεχθούμε λύση. Γραμμένους μας έχουν. Να μας βοηθήσουν βέβαια υπάρχουν πολλοί. Φτάνει να ξέρουμε τι θέλουμε και να είμαστε σοβαροί.

Ποιοι κάνουν αντικατοχικό αγώνα;

Τι είναι τελικά αντικατοχικός αγώνας; Να αφήνεις τις εκκλησιές να γίνονται τζαμιά, να ρημάζονται, να γκρεμίζονται ή να τις επαναφέρεις, να τις λειτουργείς και να τις συντηρείς;

Ο Τάκης Χατζηδημητρίου και ο Μόρφου Νεόφυτος είμαι σίγουρος ότι έχουν να μας πουν πολλά επ’ αυτού.

 

Τι είναι αντικατοχικός αγώνας; Να αφήνεις τα αρχαία θέατρα να χορταριάζουν ή να τα γεμίζεις με 4.000 Ε/Κ και Τ/Κ για να παρακολουθήσουν αρχαία ελληνική τραγωδία ονειρευόμενοι την ώρα της επανένωσης;　

Ο πρόεδρος του ΘΟΚ Γιάννης Τουμαζής, μετά την εμπειρία που αποκόμισε την Παρασκευή το βράδυ ανεβάζοντας τον «Ιππόλυτο» στο αρχαίο θέατρο της Σαλαμίνας, επίσης έχει πολλά να μας πει.

Βέβαια υπάρχουν και πολλοί αξιόλογοι συμπολίτες μας οι οποίοι διαφωνούν με τέτοιου είδους εκδηλώσεις. Διά των εκδηλώσεων αυτών, λένε, αναγνωρίζουμε την κατοχή, επισκεπτόμαστε την πατρίδα ως φιλοξενούμενοι των κατακτητών, προσφέρουμε άλλοθι σε μια εικόνα εξομάλυνσης της εισβολής και του απαράδεκτου status quo.

　

Τώρα κατάλαβαν;

　

　

Τα επιχειρήματα αυτά τα ακούμε εδώ και 41 χρόνια. Μας κατατρύχουν όλους. Την ίδια στιγμή, όμως, όλο και περισσότερο εμπεδώνουμε τη στασιμότητα. Η οποία διά της άγονης παρέλευσης του χρόνου διχοτομεί τη χώρα μας. Οπότε εύλογα κάθε καλόπιστος Κύπριος θέτει κάποια ερωτήματα:

• Διά της καταγγελτικής μας στάσης πόσοι Τούρκοι στρατιώτες έφυγαν από την Κύπρο από το 1974;
• Τι ποσοστό εδάφους της κατεχόμενης χώρας έχει επιστραφεί στους νόμιμους ιδιοκτήτες της; Πόσοι Ε/Κ πρόσφυγες έχουν επιστρέψει στα σπίτια και τις πατρογονικές τους περιουσίες; Ο χρόνος μέσα από την αδυσώπητη πορεία του έχει δημιουργήσει δυστυχώς πολλά τετελεσμένα. Τα οποία πέραν του ότι δεν ξεκινούν από το 1974, πολλά απ’ αυτά τα ξεχνάμε. Επιμένοντας κατά καιρούς στην ανάπλαση επιλεκτικών αναμνήσεων.

• Το κράτος μας πάσχει από το 1963 όταν αποχώρησαν από αυτό οι Τ/Κ με σοβαρές δικές μας ευθύνες
• Το κράτος μας διχοτομήθηκε de facto όταν η Ελλάδα, σύμφωνα με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, παραβίασε τις συνθήκες και το Σύνταγμα και επενέβη στην Κύπρο διά του πραξικοπήματος, δίνοντας έτσι ευκαιρία στην Τουρκία να κάνει τη δική της παράνομη εισβολή.
• Το ενιαίο κράτος του 1960 μάς τέλειωσε το 1977 όταν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος υπέγραψε με τον Ντενκτάς διπεριφερειακή ομοσπονδία καθορίζοντας στη συνέχεια την πορεία των διαπραγματεύσεων.
• Από το άνοιγμα των οδοφραγμάτων το 2003, με την ανοχή του Τάσσου Παπαδόπουλου, χιλιάδες Κύπριοι επισκέπτονται το βόρειο μέρος της Κύπρου επιδεικνύοντας την ταυτότητά τους, για να παίξουν στα καζίνα.Διά της συμφωνίας της πράσινης γραμμής που υπέγραψε ο Τάσσος Παπαδόπουλος οι Ε/Κ αγοράζουν από τα σούπερ μάρκετ πορτοκάλια από την κατεχόμενη Μόρφου, λεμόνια από τη Λάπηθο και μανιτάρια από την Καρπασία. Σήμερα και χαλλούμι.
• Μετά την απόφαση Δημόπουλος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το 2009, χιλιάδες Ε/Κ πρόσφυγες έχουν προσφύγει στην τ/κ επιτροπή αποζημιώσεων πωλώντας τις περιουσίες τους στα κατεχόμενα.
• Μέσα από σειρά ΜΟΕ που έχουν τεθεί σε εφαρμογή, χιλιάδες Ε/Κ μεταβαίνουν στα κατεχόμενα και επιδιορθώνουν ή λειτουργούν εκκλησίες.

Η παράνοια

　

Όλα τα πιο πάνω συνθέτουν την παράνοια του Κυπριακού αλλά ταυτοχρόνως καθορίζουν τις δύο μοναδικές επιλογές που έχουμε. Επιλογές τις οποίες έχουν καθορίσει οι πολιτικοί μας διά των αποφάσεών τους και ο λαός διά της καθημερινής του πρακτικής. Ποιες είναι αυτές;

Πρώτον, θα κινηθούμε σε μια διαδικασία ομαλοποίησης μέσω των πιο πάνω ενεργειών οι οποίες σταδιακά θα καταλήξουν σε διχοτόμηση της χώρας μας με βάση το υπάρχον status quo
Δεύτερον, θα προχωρήσουμε θαρραλέα σε μια διευθέτηση του Κυπριακού στη λύση ομοσπονδίας μέσω της οποίας θα αποκατασταθούν σε μεγάλο βαθμό τα ανθρώπινα δικαιώματα, μερικώς τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα και θα πάρουμε πίσω σημαντικά ποσοστά εδάφους υπό ε/κ διοίκηση.
　
　

Ο ρεαλισμός

　

　

Οι 4.000 Ε/Κ και Τ/Κ που παρακολούθησαν την παράσταση του «Ιππόλυτου» στη Σαλαμίνα δείχνουν να είναι έτοιμοι να κινηθούν παρόλες τις δυσκολίες στη διευθέτηση του Κυπριακού μέσω μιας συμφωνημένης λύσης η οποία μπορεί ξανά να οδηγήσει τη χώρα μας προς την ευημερία και την πρόοδο.

Κρίνοντας μέσα από την ανακοίνωση 71 συμπατριωτών μας για τη Σαλαμίνα, μάλλον επιθυμούν να διαμαρτύρονται για να έχουν ήσυχη τη συνείδησή τους, προετοιμάζοντας με αυτό τον τρόπο τις νέες γενεές να υποδεχτούν το παλαιό γνωστό σύνθημα: «Πάλιν με χρόνια με καιρούς πάλιν δικά μας θα ’ναι».

Εν κατακλείδι όποιοι νομίζουν ότι το Κυπριακό θα λυθεί μέσα από συναισθηματικές ανακοινώσεις και όχι μέσα από έναν καθημερινό αγώνα αυτογνωσίας, συμφιλίωσης και ναι, συμβιβασμών, ας μας πουν πρακτικά πώς θα γίνει αυτό.　
Κατά την ταπεινή μου γνώμη το να επαναλαμβάνει κάποιος εδώ και 41 χρόνια τα ίδια και τα ίδια, χωρίς να κάνει κάτι, δεν συνιστά αντικατοχικό αγώνα, αλλά συμβιβασμό με την κατοχή.

Φυσικό Αέριο: Οι δρόμοι της Ενέργειας και η Κύπρος

Το τεράστιο κοίτασμα φυσικού αερίου Zohr που ανακαλύφθηκε στην αποκλειστική οικονομική ζώνη της Αιγύπτου στο θαλάσσιο οικόπεδο Shorouk από την εταιρεία ENI αναμένεται να προκαλέσει σημαντικές γεωπολιτικές προσαρμογές στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μεσοπρόθεσμα. Πώς η εξεύρεση αυτού του κοιτάσματος επηρεάζει την Αίγυπτο, πώς επηρεάζει την Κύπρο και κυρίως το Ισραήλ; Μπορεί πλέον η περιοχή της Λεβαντίνης και δη η περί τον Ερατοσθένη περιοχή να μπει στον χάρτη της ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής; Την Παρασκευή ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν και αρμόδιος για θέματα ενέργειας Μάρος Σέφκοβιτς είχε εσπευσμένη συνάντηση στο Μιλάνο με τον εκτελεστικό διευθυντή της ΕΝΙ Κλαούντιο Ντεσκάλτσι. Προκύπτουν βεβαίως και κάποιες καθαρά κυπριακές απορίες που σε πρώτη φάση εξεφράσθησαν μέσω της εσπευσμένης κλήσης προς την ηγεσία της ΕΝΙ την περασμένη Τρίτη από τον υπουργό Ενέργειας της Κύπρου, αλλά και θα οριστούν από το ραντεβού του υπουργού Γιώργου Λακκοτρύπη με την Τotal την 1^η Οκτωβρίου.

Σύμφωνα με ανακοίνωση του αιγυπτιακού υπουργείου Ενέργειας και της ιταλικής εταιρείας ΕΝΙ, με βάση την πρώτη γεώτρηση στα 4.757 πόδια κάτω από τη θάλασσα υπάρχει ένα κοίτασμα 30 τρισ. κυβ. ποδιών φυσικού αερίου που εκτείνεται σε μια περιοχή 100 τετραγωνικών χλμ. με το βάθος του κοιτάσματος να φθάνει σε ύψος 630 μέτρων καλής ποιότητας φυσικού αερίου. Πρόκειται για το μεγαλύτερο θαλάσσιο κοίτασμα της τελευταίας 20ετίας με μία και μόνη γεώτρηση. Πρόκειται βέβαια για gas in place, γεγονός που αναμένεται να ρίξει πολύ πιθανόν το ύψος του, αφού χωρίς άλλες γεωτρήσεις ουδείς γνωρίζει τι ποσοστό του κοιτάσματος είναι πραγματικά εξορύξιμο.

Κυπριακή απορία

Η γεώτρηση της ΕΝΙ στο αιγυπτιακό οικόπεδο, σύμφωνα με δηλώσεις του υπουργού Ενέργειας Γιώργου Λακκοτρύπη, πραγματοποιήθηκε μόλις 6 χλμ. από τα σύνορα του οικοπέδου 11. Τα οικόπεδα 10-11 στην κυπριακή ΑΟΖ ως γνωστόν αδειοδοτήθηκαν στη γαλλική εταιρεία Τotal, με τις πληροφορίες από τους υφιστάμενους γεωλογικούς χάρτες και τις σεισμικές τρισδιάστατες απεικονίσεις να κάνουν λόγο για ενθαρρυντικές ενδείξεις. Στις 21 Ιανουαρίου 2015 όμως η γαλλική εταιρεία δήλωσε ότι οι δικές της έρευνες δεν κατέδειξαν την ύπαρξη σοβαρών κοιτασμάτων, δείχνοντας απροθυμία να προχωρήσει σε γεώτρηση. Η κυβέρνηση επεξέτεινε στη συνέχεια το συμβόλαιό της στο οικόπεδο 11 για περαιτέρω έρευνες, χαρίζοντάς της μάλιστα και τη συμφωνημένη αποζημίωση που έπρεπε να καταβάλει σε περίπτωση μη πραγματοποίησης γεώτρησης, ενώ η Τotal έδωσε πίσω το οικόπεδο 10. Αν βέβαια, σύμφωνα με εμπειρογνώμονα στον τομέα του φυσικού αερίου, 6 χιλιόμετρα νοτιότερα υπάρχει κοίτασμα 30 τρισ. κυβ ποδιών το οποίο εκτείνεται σε 100 τετρ. χιλιόμετρα, δεν είναι καθόλου απίθανο μέρος του κοιτάσματος αυτού να βρίσκεται και στο οικόπεδο 11. Δεν αποκλείεται η Τotal «να υποβάθμισε τη σημασία του οικοπέδου 11 είτε λόγω πολιτικής συγκυρίας, είτε κακής εκτίμησης, είτε κυρίως λόγω της απότομης πτώσης των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, κάτι που καθιστά την εξόρυξη φυσικού αερίου από μεγάλα βάθη ασύμφορη». Το σίγουρο πάντως είναι ότι μετάνιωσε γιατί έδωσε πίσω το οικόπεδο 10. Κι αυτό για έναν πολύ σοβαρό λόγο: η ΕΝΙ ρίσκαρε στη διπλανή αιγυπτιακή ΑΟΖ μια γεώτρηση σε περιοχές όπου είχε αποτύχει στο παρελθόν η Shell και πέτυχε πλήρως, προφανώς γιατί ανακάλυψε τη σωστή γεωλογική δομή της περιοχής, αναπτύσσοντας ανάλογα το γεωλογικό της μοντέλο. Αυτό εξάλλου είναι και το μεγάλο κέρδος για την Κύπρο, διότι πλέον, όπως δήλωσε στον «Πολίτη» ο υπουργός Ενέργειας Γιώργος Λακκοτρύπης, «τώρα ξέρουμε τι ζητούμε και πώς το ψάχνουμε». Σύμφωνα πάντα με τις δηλώσεις του υπουργού Ενέργειας, «μετά την ανακάλυψη στην ΑΟΖ της Αιγύπτου έχει παρατηρηθεί τις τελευταίες μέρες μια αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για τα κυπριακά οικόπεδα στην πέριξ του Ερατοσθένη περιοχή (οικόπεδα 7, 10, 11, 12).

Η Τotal

Με βάση το συμβόλαιο που υπεγράφη με την κυβέρνηση, η Τotal οφείλει αρχές Οκτωβρίου να προσκομίσει τα επεξεργασμένα αποτελέσματα των νέων γεωλογικών στοιχείων του οικοπέδου 11, με τη ζωή της να έχει γίνει πολύ ευκολότερη αφού ήδη μερικά χλμ. νοτίως έχει ανακαλυφθεί το κοίτασμα Zohr στην ΑΟΖ της Αιγύπτου. Ήδη λοιπόν γνωρίζει τη γεωλογική δομή που αναζητά και δεν αποκλείεται μέχρι τον Φεβρουάριο του 2016, ημερομηνία κατά την οποία λήγει η πρώτη περίοδος του συμβολαίου της, να προχωρήσει ακόμα και σε γεώτρηση. Από την άλλη, η κυβέρνηση είναι σε θέση σε περίπτωση γεώτρησης στο 11 να ενεργοποιήσει τη συμφωνία συνεκμετάλλευσης με την Αίγυπτο που υπεγράφη τον Δεκέμβρη του 2013 και επικυρώθηκε από την αιγυπτιακή κυβέρνηση. Την ίδια στιγμή βέβαια ο υπουργός Ενέργειας είχε χθες και προχθές συναντήσεις με τους εκπροσώπου της BG αλλά και της Noble με στόχο την κατάθεση των σχεδίων ανάπτυξης των κοιτασμάτων που έχουν εξευρεθεί στο οικόπεδο 12.

Έχουμε συμφωνία;

Το ερώτημα είναι αν έχουμε συμφωνία με την Αίγυπτο μετά από αυτή την τεράστια ανακάλυψη η οποία βρίσκεται πολύ πιο κοντά στις αιγυπτιακές ακτές και εκ των πραγμάτων το αέριό της θα είναι χαμηλότερου κόστους. Τα χρονοδιαγράμματα επίσης σε ό,τι αφορά την αξιοποίηση του κοιτάσματος έως και την κήρυξή του ως εμπορεύσιμου θα μπορούσαν άνετα να συντρέχουν. Από την άλλη αυτή η ανακάλυψη φέρνει σε φοβερά δύσκολη θέση προς το παρόν το Ισραήλ και τις εταιρείες Noble και Delek, οι οποίες ίσως βρεθούν με τα 22 τρισ. κυβ. πόδια του Λεβιάθαν στα αζήτητα. Σε ό,τι αφορά πάντως την ποσότητα των 5 τρισ. κυβ. ποδιών της Αφροδίτης στο οικόπεδο 12, αυτή ίσως να μην είναι η δυσκολότερη περίπτωση να απορροφηθεί. Κι αυτό γιατί τώρα οι βασικές εγκαταστάσεις είναι λογικό να γίνουν στο αιγυπτιακό Zohr μέσω των οποίων θα μπορούσε σχετικά φθηνά να απορροφηθεί και το κυπριακό αέριο. Στο πλαίσιο εξάλλου των συνομιλιών του αιγυπτιακού και του κυπριακού υπουργείου Ενέργειας, η αιγυπτιακή πλευρά ξεκαθάρισε ότι το Zohr προορίζεται για εσωτερική κατανάλωση (ηλεκτροπαραγωγή και βιομηχανία), σε αντίθεση με τις ανάγκες των δύο τερματικών στην Νταμιέτα και το Ιρκούκ, που παράγουν LNG που προορίζεται κυρίως για τις αγορές της ΕΕ με επίκεντρο την Ισπανία με την οποία η Αίγυπτος έχει καθυστερημένα συμβόλαια δισεκατομμυρίων ευρώ. Πάντως ο καθηγητής στο πανεπιστήμιο Κύπρου και σύμβουλος της κυβέρνησης Πάνος Παπαναστασίου αναφέρει στον «Πολίτη» «ότι μάλλον το ενδεχόμενο πώλησης φυσικού αερίου στην Αίγυπτο, τόσο από την Κύπρο όσο και το Ισραήλ, θα πρέπει να θεωρείται πλέον απομακρυσμένο.

Η μόνη προοπτική για την Κύπρο και το Ισραήλ μετά τη μεγάλη αιγυπτιακή ανακάλυψη είναι η αγορά της Τουρκίας, και αυτή ίσως προσφέρεται μόνο αν λυθεί το Κυπριακό και το Ισραήλ εξομαλύνει τις σχέσεις του με τη χώρα αυτή».

Ένα άλλο ενδεχόμενο είναι οι πλωτές πλατφόρμες για παραγωγή

LNG ή και CNG. Βεβαίως, είναι πολύ πιθανόν να επανέλθουμε στην αρχική μας πρόταση για κατασκευή τερματικού στο Βασιλικό, με κοινή χρήση του ισραηλινού και του κυπριακού αερίου.

Υπάρχει και ένα τρίτο σενάριο το οποίο θα μπορούσε να σημάνει τον πλήρη αποκλεισμό της Τουρκίας από τον ενεργειακό σχεδιασμό της περιοχής. Διά της κατασκευής ενός τρίτου τερματικού στην Αίγυπτο θα μπορούσαν να απορροφηθούν όλα τα κοιτάσματα της περιοχής της Λεβαντίνης από την Αίγυπτο, μετατρέποντάς την σε σούπερ χαπ για ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο. Ίσως γι’ αυτό παρασκηνιακά η Τουρκία κινείται για την επίλυση του Κυπριακού και επιχειρεί να εξομαλύνει τις σχέσεις της με το Ισραήλ. Η εκλογική ρευστότητα ωστόσο και οι χειρισμοί του Ταγίπ Ερντογάν δεν επιτρέπουν στον κ. Νταβούτογλου να αναπτύξει την πολιτική και τη διπλωματία που έχει άμεση ανάγκη αυτή τη στιγμή η χώρα.

Το πιο σοβαρό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν όλες οι χώρες στην περιοχή είναι βέβαια οι τιμές του φυσικού αερίου, οι οποίες έχουν πέσει στα 4-5 δολάρια ακολουθώντας την κατρακύλα των τιμών του πετρελαίου. Αυτό σε συνδυασμό με το υψηλό κόστος εξόρυξης του φυσικού αερίου της Λεβαντίνης καθιστά την όλη επιχείρηση πολύ δύσκολη σήμερα. Σε περίπτωση ανάκαμψης των τιμών του πετρελαίου σαφέστατα και οι τιμές του φυσικού αερίου θα ανακάμψουν.

Η μικρή και η μεγάλη εικόνα

Σύμφωνα με τη μικρή εικόνα και με βραχυπρόθεσμο ορίζοντα η ανακάλυψη του κοιτάσματος Zohr στην ΑΟΖ της Αιγύπτου και οι τιμές πώλησης του φυσικού αερίου δημιουργούν σοβαρά προβλήματα σε Κύπρο και Ισραήλ:

• Η ανακάλυψη υπερκαλύπτει τις ανάγκες της Αιγύπτου, η οποία σήμερα διαθέτει αποδεδειγμένα κοιτάσματα 100 τρισ. κυβ. πόδια τα οποία ελέγχονται κυρίως από την ΕΝΙ και την BP.
• Η ανακάλυψη επομένως οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι δύο αυτές πολυεθνικές θα διεκδικήσουν την αιγυπτιακή αγορά με τα δικά τους κοιτάσματα, επιχειρώντας να αποκλείσουν τυχόν εισαγωγές και αχρείαστο ανταγωνισμό.

Η μεγάλη εικόνα, η οποία άρχισε να σχηματοποιείται από τη συνάντηση στο Μιλάνο του αντιπροέδρου της Κομισιόν και αρμόδιου για θέματα ενέργειας Μάρος Σέφκοβιτς με τον εκτελεστικό διευθυντή της ΕΝΙ Κλαούντιο Ντεσκάλτσι, την αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος της Τotal στο οικόπεδο 11, από την κατάθεση σχεδίου δράσης από τη Noble αλλά και από τα δικαιώματα της ΕΝΙ στα οικόπεδα 2-3 και 9 στην κυπριακή ΑΟΖ, δεν έχει σίγουρα τοπικό κάδρο, αλλά ευρωπαϊκό, ιδιαίτερα αν η Κύπρος απαλλαγεί από το κυπριακό πρόβλημα. Σύμφωνα με αυτή την εικόνα στην περιοχή βρίσκονται αυτή τη στιγμή γύρω στα 70 τρισ. κυβ. πόδια φυσικού αερίου (35 το Ισραήλ, 5 η Κύπρος και άλλα 30 η Αίγυπτος). Κοντά σε αυτά, σύμφωνα με τον υπουργό Ενέργειας της Κύπρου κ. Γιώργο Λακκοτρύπη, «θα προστεθούν τους επόμενους λίγους μήνες ή και χρόνια αρκετά άλλα κοιτάσματα τόσο φυσικού αερίου όσο και πετρελαίου». Ίσως μάλιστα προκύψει ότι το αιγυπτιακό κοίτασμα στο Zohr φθάνει μέχρι το οικόπεδο 11. Ίσως προκύψει επίσης νέα γεώτρηση στο 12 μετά τα νέα γεωλογικά δεδομένα, ενώ με βάση αυτά τα δεδομένα αποκτούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και τα κυπριακά οικόπεδα στην κοιλάδα του Ηροδότου (4, 5, 6) των οποίων οι σεισμικές μελέτες (ιδιαίτερα στο 5) δείχνουν ιδιαίτερα ενθαρρυντικές. Η Νορβηγία, η οποία είναι από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς φυσικού αερίου στην ΕΕ, διαθέτει αυτή τη στιγμή γύρω στα 73 τρισ. κυβ. πόδια και θεωρείται μετά τη Ρωσία ο μεγαλύτερος παίκτης στην ΕΕ. Η Ανατολική Μεσόγειος, εάν μπορέσει η Κύπρος να αναδειχθεί σε έναν ευρωπαϊκό ενεργειακό κόμβο, θα μπορούσε μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα να αναδειχθεί σε έναν από τους πιο σημαντικούς γεωπολιτικούς πυλώνες της ΕΕ.

Σε ποια σημεία θα κριθεί το Κυπριακό;

Στο Κυπριακό όλα έχουν συζητηθεί, σε σημείο που καμιά πλευρά πλέον δεν μπορεί να εκπλήξει την άλλη. Η συνάντηση ωστόσο του Νίκου Αναστασιάδη και του Μουσταφά Ακιντζί την ερχόμενη Τρίτη, σε συνδυασμό με τη δεύτερη συνάντηση που θα ακολουθήσει στις 15 Σεπτεμβρίου, κρίνονται ως καθοριστικές σε ό,τι αφορά κάποια κομβικά σημεία και επί της ουσίας και επί της διαδικασίας. Ποιο είναι το ζητούμενο από αυτές τις συναντήσεις;

• Πρώτον, θα διαφανεί κατά πόσον όσα έχουν συζητήσει οι δύο πλευρές στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων θα αποτυπωθούν τελικά στο κείμενο της συμφωνίας με μαύρο μελάνι και ανεπιστρεπτί θα θεωρηθούν ως συγκλίσεις.
• Δεύτερον, θα κριθεί εκ των πιο πάνω κατά πόσον το Κυπριακό μπαίνει σε οριστική τροχιά λύσης, δίνοντας έτσι το δικαίωμα στα Ηνωμένα Έθνη να αρχίσουν να μπαίνουν στη λογική του χρόνου των δημοψηφισμάτων.
• Τρίτον, θα δρομολογηθούν νέες ζυμώσεις, κυρίως μεταξύ της ε/κ κοινότητας, η οποία την άνοιξη του 2016 θα πρέπει να προχωρήσει σε βουλευτικές εκλογές. Αναλόγως των εξελίξεων θα κριθεί πότε και υπό ποια μορφή θα διεξαχθούν αυτές οι εκλογές.

Τα τρέχοντα

    Στη συνάντηση της Τρίτης οι δύο ηγέτες θα ασχοληθούν με τρέχοντα θέματα ουσίας και θα δώσουν εντολή στους διαπραγματευτές να αποτυπώσουν ή όχι κάποιες τελικές συγκλίσεις που αφορούν κάποια κρίσιμα κεφάλαια του προβλήματος. Από τα κεφάλαια αυτά θα κριθεί κατά πόσον η συζήτηση του Κυπριακού γυρίζει σελίδα, μπαίνοντας πλέον στην τελική ευθεία, την κατάληξη της οποίας οριοθέτησε ήδη ο Μουσταφά Ακιντζί σε δηλώσεις του τη βδομάδα που πέρασε, κάνοντας λόγο για δημοψηφίσματα περί τα μέσα Μαΐου 2016. Ποιες είναι οι καυτές πατάτες στα χέρια των ηγετών;

• Θέμα πληθυσμού: Οι δύο ηγέτες θα κληθούν να κλειδώσουν τα πληθυσμιακά ποσοστά των δύο κοινοτήτων, με την ε/κ πλευρά να επιμένει στο 82:18 και την τ/κ βασικά να προτάσσει το προϊόν των δύο τελευταίων απογραφών που ανεβάζουν τους «νόμιμους» πολίτες στο Βορρά γύρω στις 280.000. Αν γίνει αποδεκτός αυτός ο πληθυσμός, σε συνδυασμό με τις 734.000 που ζουν στον Νότο, τότε η πληθυσμιακή αναλογία καθορίζεται στο 72:28, κάτι που δεν είναι δυνατόν να γίνει αποδεκτό από την ε/κ πλευρά. Αντιθέτως, ένας λογικός συμβιβασμός στο 80:20, που αντανακλά και ιστορικά την αναλογία πληθυσμού στην Κύπρο, μάλλον ανάβει πράσινο σε συμφωνία. Αυτό στην πράξη σημαίνει πώς η τ/κ κοινότητα θα δηλώσει επισήμως ως πολίτες της Ομοσπονδιακής Κύπρου έναν πληθυσμό που θα κινείται πέριξ των 180.000-190.000 χιλιάδων. Σε αυτόν τον αριθμό σαφέστατα περιλαμβάνονται και γύρω στις 40.000-50.000 Τούρκοι ή άλλης εθνικότητας άτομα που έχουν παντρευτεί με Τουρκοκύπριο ή Τουρκοκύπρια, ή έχουν γεννηθεί στην Κύπρο. Όλοι οι υπόλοιποι κάτοικοι στον Βορρά θα δηλωθούν ως αδειούχοι ξένοι εργάτες, ενώ όσοι είναι παράνομοι πρέπει να αποχωρήσουν. Όπως γίνεται αντιληπτό, το κλείδωμα των νόμιμων πληθυσμών στον Βορρά και τον Νότο έχει άμεση και καταλυτική σχέση με το περιουσιακό, αφού οι μη νόμιμοι πολίτες που ζουν στην Κύπρο δεν θα έχουν κανένα δικαίωμα σε ό,τι αφορά την κατοχή και χρήση ε/κ και τ/κ υποστατικών. Βεβαίως οι αριθμοί αυτοί ίσως διαφοροποιηθούν προς τα πάνω για τους Τ/Κ, αναλόγως του ποιον πληθυσμό θα δηλώσει και η Κυπριακή Δημοκρατία στο πλαίσιο της τελικής συμφωνίας. Αν ο ε/κ πληθυσμός π.χ., συμπεριλαμβανομένων και των κοινοτικών, κλειδώσει σε αριθμούς πάνω από 800.000, τότε η τ/κ κοινότητα θα μπορούσε να κινηθεί πληθυσμιακά στις 200/220.000 κατοίκους.
• Θέμα ονόματος της ομοσπονδίας: η ε/κ πλευρά σαφέστατα και προτιμά το Ομοσπονδιακή Κυπριακή Δημοκρατία (Federal Republic of Cyprus) η οποία αποτελεί και τη λογική συνέχεια του κράτους που Ε/Κ και Τ/Κ από κοινού ίδρυσαν το 1960. Δεν είναι εξάλλου καθόλου τυχαία η δήλωση του Νίκου Αναστασιάδη ενώπιον των αποδήμων ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεν είναι ε/κ αλλά έχει ως συνιδρυτές και τους Τ/Κ. Η τ/κ πλευρά κατ’ αρχάς δεν έδειξε να διαφωνεί, αλλά αυτό θα διαφανεί από τη συνάντηση της Τρίτης, με δεδομένο ότι υπάρχουν ήδη αντιδράσεις από εθνικιστικούς κύκλους στα κατεχόμενα οι οποίοι επιθυμούν όνομα το οποίο να μην παραπέμπει σε Κυπριακή Δημοκρατία. Η τ/κ πλευρά ίσως επιμείνει στο "Ενωμένη Κύπρος" (United Cyprus).
• Θέμα δημοσίων υπαλλήλων: η αναλογία Ε/Κ και Τ/Κ δημοσίων υπαλλήλων θα κυμανθεί κοντά στο 70:30, όπως ίσχυε στη Ζυρίχη, αν και η τ/κ πλευρά ζητά ποσοστά ελαφρώς μεγαλύτερα. Αυτό θα εξαρτηθεί από υποχωρήσεις της σε άλλα θέματα.
• Θέμα αξιωματούχων: ο διορισμός υπουργών και άλλων ανεξάρτητων αξιωματούχων θα εδράζεται και στην αναλογία πληθυσμού αλλά και στη χρονική διάρκεια των θητειών. Η ομοσπονδιακή δομή, εκτός των δύο συμπροέδρων, θα έχει κοντά στα 5 ομοσπονδιακά υπουργεία αλλά και τους ανεξάρτητους αξιωματούχους (διοικητής Κεντρικής, επίτροπος ΕΕ, γενικός και βοηθός γενικός εισαγγελέας, γενικός ελεγκτής). Οι Ε/Κ αξιωματούχοι θα υπηρετούν 2 θητείες και οι Τ/Κ 1 θητεία. Υπάρχει επίσης σκέψη εκτός από τον υπουργό Εξωτερικών να δημιουργηθεί και θέση υπουργού ή υφυπουργού Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, θέσεις οι οποίες δεν θα μπορούν να πληρώνονται από άτομα της ίδιας κοινότητας.

Η ουσία

Βεβαίως υπάρχουν ακόμα πολύ πιο σοβαρά θέματα που ακόμα αναζητούν τις τελικές τους διατυπώσεις, όπως είναι το θέμα της εκτελεστικής εξουσίας, ο καθορισμός των τελικών κριτηρίων στο περιουσιακό, η κατάθεση χαρτών στο εδαφικό, οι εγγυήσεις και βεβαίως η μεταβατική περίοδος εφαρμογής της λύσης.

1. Εκτελεστική εξουσία. Το θέμα αυτό, παρότι θα μπορούσε να κλείσει, θα παραμείνει ανοικτό μέχρι την τελευταία στιγμή για να διασταυρωθεί στο πλαίσιο του πάρε-δώσε με το εδαφικό και τις εγγυήσεις. Μέσω της εκτελεστικής εξουσίας οι Τ/Κ επιδιώκουν να διασφαλίσουν την πολιτική τους ισότητα και στο τραπέζι υπάρχουν πολλές προτάσεις, χωρίς όμως να υπάρξει ακόμα τελική συμφωνία. Η ε/κ πλευρά κατέθεσε προτάσεις που ξεκινούν από μόνιμο Ε/Κ πρόεδρο και μόνιμο Τ/Κ αντιπρόεδρο με διακοσμητικούς ρόλους, σε συνδυασμό με κοινοβουλευτική δημοκρατία και πρωθυπουργό. Από τ/κ πλευράς έχει κατατεθεί η σύγκλιση Χριστόφια - Ταλάτ για εκ περιτροπής προεδρία, στάθμιση και διασταύρωση ψήφου, που μέχρι στιγμής φαίνεται να είναι και η επικρατέστερη. Μια τρίτη πρόταση κάνει λόγο για κοινό ψηφοδέλτιο Ε/Κ και Τ/Κ υποψηφίων για την προεδρία (common ticket) μέσα από κοινή ψηφοφορία, αλλά χωρίς στάθμιση, με όρο βέβαια ότι κανένας υποψήφιος δεν μπορεί να εκλέγεται αν δεν λαμβάνει τουλάχιστον ένα ποσοστό 25% από την κοινότητα από όπου προέρχεται. Τέλος έχει τεθεί στο τραπέζι και πρόταση για κοινή παγκύπρια ψηφοφορία για πρόεδρο και αντιπρόεδρο, χωρίς στάθμιση, ο οποίος θα εκλέγεται κατά πλειοψηφία από το σύνολο των κατοίκων της Κύπρου.

2. Περιουσιακό: όπως έχει ανακοινώσει την Πέμπτη ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, τα κριτήρια για το περιουσιακό έχουν ξεπεράσει τον διψήφιο αριθμό (24) και ίσως προκύψουν ακόμα περισσότερα στη συνέχεια. Κάποια από τα κριτήρια αυτά (π.χ. ότι δεν επιστρέφονται περιουσίες επί των οποίων έχουν περάσει δρόμοι, κτίστηκαν σχολεία, προσφυγικοί οικισμοί ή νοσοκομεία, αλλά αποζημιώνονται) τέθηκαν επί σχεδίου Ανάν το 2004. Κάποια προστέθηκαν στις συγκλίσεις Χριστόφια - Ταλάτ το 2008 (π.χ. αν επί της περιουσίας κάποιου κτίσθηκε ένα ξενοδοχείο θα μπορούσε έναντι της γης του να αποκτήσει ποσοστά και μετοχές) και κάποια επιβλήθηκαν εκ των πραγμάτων από την απόφαση Δημόπουλος το 2009, μέσω της οποίας αναγνωρίστηκαν δικαιώματα στον χρήστη των περιουσιών και θεσπίστηκε η επιτροπή περιουσιών στα κατεχόμενα, η οποία εξέτασε περιπτώσεις επιστροφής, ανταλλαγής και κυρίως αποζημιώσεων. Αυτό που προκύπτει μέσα από τις νέες συγκλίσεις Αναστασιάδη - Ακιντζί είναι ο καθολικός σεβασμός στο δικαίωμα ιδιοκτησίας Ε/Κ και Τ/Κ σε ολόκληρη την Κύπρο, αλλά και κάποια καυτά νέα κριτήρια τα οποία ίσως δοκιμάσουν τις "πατριωτικές" αντοχές κάποιων πολιτικών και πολιτών ενώπιον της επιτροπής περιουσιών που θα συσταθεί. Για παράδειγμα, κάθε εκτοπισθείς Ε/Κ είτε μετακινηθείς Τ/Κ από τις περιοχές που ζούσε πριν από το 1974 θα έχει δικαίωμα να ζητήσει να επιστρέψει στο σπίτι του (to claim home) αλλά υπό έναν όρο: ότι θα εγκατασταθεί σε αυτό σε εύλογο χρονικό διάστημα. Μόνο υπ' αυτή την προϋπόθεση θα μπορούσε να συζητηθεί σοβαρά το αίτημά του. Σε διαφορετική περίπτωση θα μπορεί να ζητήσει την περιουσία του (claim property) διεκδικώντας ανταλλαγή ή αποζημίωση. Αν κρίνουμε από δημοσκοπήσεις που έγιναν στο παρελθόν, οι Ε/Κ επιδεικνύουν μικρό ενδιαφέρον για επιστροφή στα σπίτια τους υπό τ/κ διοίκηση και σαφώς μεγαλύτερο στα εδάφη που θα επιστραφούν υπό ε/κ διοίκηση. Πάντως από ε/κ πλευράς -κι αυτό απασχόλησε τις δύο τελευταίες συζητήσεις των διαπραγματευτών- το ζητούμενο είναι το ξεκαθάρισμα "ποιος είναι ο ορισμός του χρήστη περιουσίας και τι έννομο συμφέρον μπορεί να έχει". Κάπου εδώ το περιουσιακό διασυνδέεται άμεσα με το θέμα της υπηκοότητας και των εποίκων και εν γένει του τελικού αριθμού των κατοίκων που θα έχει η Ομοσπονδιακή Κύπρος. Όσο περισσότεροι έποικοι αποκλειστούν από τον τελικό κατάλογο των πολιτών της Ομοσπονδιακής Κύπρου, τόσο λιγότερα προβλήματα θα υπάρχουν στο περιουσιακό και τανάπαλιν.

3. Εδαφικό: στο κεφάλαιο αυτό έχουν κατατεθεί μέχρι στιγμής κριτήρια, αλλά ο χάρτης του σχεδίου Ανάν δίνει έναν γενικό μπούσουλα για το πού θα μπορούσαν να οδηγηθούν τα πράγματα, χωρίς αυτό να είναι απόλυτο. Κύρια έμφαση στο εδαφικό δεν είναι τόσο τα ποσοστά όσο η επιστροφή περιοχών όπου θα μπορέσουν να επιστρέψουν όσο το δυνατόν περισσότεροι Ε/Κ πρόσφυγες. Στο τραπέζι των συνομιλιών έχει χυθεί μέχρι στιγμής πολλή φαιά ουσία για τις λεγόμενες περιοχές ειδικού καθεστώτος που αφορούν συμπαγείς γεωγραφικές περιοχές (Καρπασία, Κόκκινα, Λουρουτζίνα, Λεύκα) αλλά και αρχαιολογικά μνημεία και θρησκευτικούς τόπους λατρείας και περιουσίες που ανήκουν στην Εκκλησία και το Εβκάφ. Πάντως και ομιλούντες πάντοτε με βάση το νέο πνεύμα των συνομιλιών, οι χάρτες δεν θα οριοθετούν καθαρές φυλετικά περιοχές αλλά ο κάθε Κύπριος υπό κάποιες συνθήκες (οικονομικές, συναισθηματικές κλπ.) θα έχει δικαίωμα να επιλέξει τον τόπο διαβίωσής του.

4. Εγγυήσεις: το θέμα αυτό συμφωνήθηκε ότι θα συζητηθεί στο τέλος. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν γίνεται καμιά προεργασία, κυρίως από πλευράς Έσπεν Μπαρθ Άιντε, Κομισιόν και Ηνωμένων Εθνών. Ο κ. Άιντε συζήτησε το θέμα με όλες τις εγγυήτριες δυνάμεις του 1960, είχε επαφές με τους Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ και τη Φεντερίκα Μογκερίνι και τους Αμερικανούς. Μέχρι στιγμής είναι σαφές ότι Ελλάδα και Βρετανία δεν επιθυμούν συνέχιση των εγγυήσεων, με την Τουρκία να επιμένει περί του αντιθέτου, επικαλούμενη την ανασφάλεια που αισθάνονται οι Τ/Κ. Οι Τ/Κ επισήμως διά του εκπροσώπου του κ. Ακιντζί Μπουρτζού Μπαρίς δήλωσαν ότι οι εγγυήσεις δεν είναι ταμπού, ενώ και η Τουρκία διά του κ. Τσαβούσογλου δήλωσε ότι το θέμα των εγγυήσεων θα εξαρτηθεί από τη θέληση των Τ/Κ. Για την ε/κ πλευρά, όπως καταδεικνύει σειρά δημοσκοπήσεων, η επικρατέστερη προτίμηση είναι να υπάρξουν εγγυήσεις -αν κριθεί ότι χρειάζονται- από πλευράς Ευρωπαϊκής Ένωσης σε συνδυασμό με τα Ηνωμένα Έθνη. Το κεφάλαιο ΝΑΤΟ προ των αντιδράσεων του ΑΚΕΛ μάλλον έκλεισε επισήμως μετά και τη συνέντευξη Κασουλίδη την περασμένη Κυριακή στον "Φ", παραμένει ωστόσο το ερώτημα αν η Ομοσπονδιακή Κύπρος θα έχει σώματα ασφαλείας και ποια θα είναι αυτά. Άτυπα στο πλαίσιο του διαλόγου από ε/κ πλευράς διατυπώνεται η θέση περί της δημιουργίας ενός ευρωπαϊκού συστήματος ασφαλείας στη Νοτιανατολική Μεσόγειο για την αντιμετώπιση ασύμμετρων απειλών, με τη συμμετοχή Ελλάδας, Κύπρου, Τουρκίας, Βρετανίας και ίσως και Ιταλίας, το οποίο σε συνεργασία με τον ΟΗΕ και την ΕΕ θα εγγυηθεί την τάξη και την ασφάλεια στην ταραγμένη αυτή περιοχή. Σε αυτό το υποσύστημα σοβαρές συνέργειες, λόγω του ενεργειακού σχεδιασμού στην περιοχή, μπορεί να έχει το Ισραήλ, η Αίγυπτος αλλά και ο Λίβανος. Από πλευράς Τ/Κ πάντως, αν κρίνουμε από την πρόσφατη συνέντευξη του Μεχμέτ Αλί Ταλάτ στην «Κ», θα δοθεί μέχρι τέλους η μάχη για εγγυήσεις της Τουρκίας, τουλάχιστον στην τ/κ συνιστώσα πολιτεία, έστω και με κάποια χρονοδιαγράμματα.

5 Οικονομία: στο κεφάλαιο αυτό σχεδόν ξεκαθάρισαν τα πάντα. Για να ξεκινήσουμε από τα δύσκολα, έχει αποφασισθεί ότι τα χρέη των δύο συνιστωσών πολιτειών δεν θα μεταφερθούν στον κοινό ομοσπονδιακό προϋπολογισμό. Με λίγα λόγια η ε/κ πλευρά θα αναλάβει τα χρέη των 18 περίπου δισ. που έχει συνάψει μέσω του μνημονίου, ενώ τα χρέη των Τουρκοκυπρίων (γύρω στα 8 δισ.) θα επωμισθούν οι ίδιοι, ευελπιστώντας, σύμφωνα με τ/κ πηγή, ότι αυτά θα χαριστούν από την Τουρκία. Η κεντρική κυβέρνηση θα εισπράττει όλα τα έσοδα από τους άμεσους και έμμεσους φόρους και θα τα κατανέμει, αναλόγως της εισφοράς της κάθε πολιτείας, στα τοπικά της όργανα. Οι Τ/Κ λόγω χαμηλότερων εισοδημάτων θα επωφεληθούν από τον προϋπολογισμό αναπτύξεως, ο οποίος θα κυμανθεί στο 6% του συνόλου. Μέχρι να ανέβει το βιοτικό τους επίπεδο στο 80% των Ε/Κ, θα λαμβάνουν τα 5/6 από αυτόν τον προϋπολογισμό. Η Ομοσπονδιακή Κύπρος θα ξεκινήσει από την πρώτη μέρα λειτουργίας με μία Κεντρική Τράπεζα και το ευρώ ως κοινό της νόμισμα.

6. Ανάπτυξη: έχει συμφωνηθεί και σύντομα θα ανακοινωθεί η δημιουργία μιας τεχνικής επιτροπής για την ανάπτυξη της Ομοσπονδιακής Κύπρου. Το όλο θέμα χειρίζεται ο Έσπεν Μπαρθ Άιντε. Ήδη έχει ζητηθεί από το IMF συνδρομή για την εκπόνηση μιας μελέτης για το μοντέλο ανάπτυξης της Κύπρου, με βάση τις κατευθυντήριες γραμμές της οποίας θα επιχειρηθεί η δημιουργία της νέας οικονομίας της χώρας. Το ζητούμενο βασικά είναι η προσέλκυση κεφαλαίων και επενδύσεων στην Κύπρο μέσω της διαδικασίας της μόχλευσης. Η χώρα μετά τη λύση θα μπορεί να παρουσιάζεται ως ένας ασφαλής επενδυτικός προορισμός με κυρίαρχη υποδομή ένα πολιτικό μοντέλο που θα προσιδιάζει σε αυτά της Σιγκαπούρης και της Ελβετίας, αλλά ταυτόχρονα θα λειτουργεί εντός της ΕΕ. Ήδη ο Έσπεν Μπαρθ Άιντε ως γραμματέας του World Economic Forum του Νταβός έχει πραγματοποιήσει δεκάδες συναντήσεις στις ΗΠΑ και στην ΕΕ με διάφορα επενδυτικά ταμεία τα οποία δείχνουν ζωηρό ενδιαφέρον να επενδύσουν στην Κύπρο, έχοντας ταυτόχρονα πρόσβαση στην τεράστια αγορά της Μέσης Ανατολής. Η προσέλκυση κεφαλαίων βέβαια θα μπορούσε να γίνει και μέσω της παραδοσιακής οδού των διμερών σχέσεων, αλλά δεν αποκλείεται και μια επιχείρηση συλλογής δωρεών για να προικοδοτηθεί η Ομοσπονδιακή Κύπρος, όπως επιχειρήθηκε το 2004.

7. Μεταβατική περίοδος: στο τραπέζι των συνομιλιών έχει συμφωνηθεί ότι θα υπάρξει μια δίμηνη ή τρίμηνη μεταβατική περίοδος κατά τη διάρκεια της οποίας θα αρχίσει να λειτουργεί το ομοσπονδιακό κράτος και οι θεσμοί του. Την ευθύνη στο διάστημα αυτό θα έχει μια μεταβατική επιτροπή την οποία θα διορίσουν οι δύο ηγέτες και η οποία θα αναλάβει τη διενέργεια εκλογών (προεδρικές, βουλευτικές), τον διορισμό των ανεξάρτητων αξιωματούχων της Ομοσπονδίας (διοικητής Κεντρικής Τράπεζας, γενικός και βοηθός γενικός εισαγγελέας, γενικός ελεγκτής, επικεφαλής αστυνομίας κλπ.) και εν γένει θα επιβλέψει την εφαρμογή της λύσης με βάση το ομοσπονδιακό Σύνταγμα. Την ίδια στιγμή βέβαια θα συντρέχουν και μια σειρά άλλα χρονοδιαγράμματα, όπως η επιστροφή εδαφών (π.χ. Βαρώσι) και η αποχώρηση του μεγαλύτερου μέρους των τουρκικών και ελληνικών στρατευμάτων που βρίσκονται στην Κύπρο.

Επικοινωνία της λύσης Από πλευράς Ηνωμένων θεωρείται ότι έχει διανυθεί αρκετός δρόμος και έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο τραπέζι των συνομιλιών, για αυτό και την περασμένη Παρασκευή έθεσαν σχεδόν επιτακτικά το θέμα να υπάρξει την Τρίτη μια εκτενής ανακοίνωση των δύο ηγετών σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί έως τώρα. Τόσο η ε/κ όσο και η τ/κ πλευρά πάντως έδειξαν να είναι ακόμα επιφυλακτικές. Από την άλλη βέβαια η μη ανακοίνωση της όποιας προόδου επιτρέπει την παρερμηνεία και πολλές φορές οδηγεί σε παραπληροφόρηση γύρω από τις εξελίξεις. Λόγω της αποσπασματικής ενημέρωσης οι δύο ηγέτες δέχονται έντονες επιθέσεις από τα κόμματα της αντιπολίτευσης, επιθέσεις οι οποίες δημιουργούν σύγχυση σε μεγάλες ομάδες του πληθυσμού, που αναμένουν απτά αποτελέσματα ώστε να τοποθετηθούν. Βεβαίως εκ μέρους των δύο ηγετών εκφράζεται η λογική θέση ότι δεν είναι δυνατόν να ανακοινώνεται επιλεκτική πρόοδος από τη στιγμή που δεν έχουν κλείσει οριστικά κάποια μεγάλα κεφάλαια. Υπάρχει ωστόσο πλήρης αντίληψη του τάιμινγκ κυρίως από ε/κ πλευράς, αφού σε μερικές βδομάδες ουσιαστικά ξεκινά η προεκλογική περίοδος για τις βουλευτικές του 2016. Το θέμα μιας κοινής εκτεταμένης ανακοίνωσης των δύο ηγετών πάντως παραμένει ένα ισχυρό ενδεχόμενο και ίσως προκύψει κατά τη διάρκεια της συνάντησης των δύο ανδρών στις 15 Σεπτεμβρίου, νοουμένου ότι η επερχόμενη συνάντηση της Τρίτης θα αποδώσει καρπούς και θα επιβεβαιώσει την κρισιμότητά της. Η πολιτική σκέψη που καθοδηγεί τη διάθεση για διαφάνεια εδράζεται στο ότι αν οι κύριοι Αναστασιάδης και Ακιντζί δεν θέσουν επί τάπητος το πλαίσιο και δεν είναι σε θέση να δώσουν στην κοινή γνώμη την προοπτική της λύσης, η δυναμική του φόβου θα καθορίσει από μόνη της την ατζέντα, οδηγώντας για μία ακόμα φορά το Κυπριακό στις ατραπούς του λαϊκισμού και της κινδυνολογίας.

Το έξυπνο άλμα του Μουσταφά Ακιντζί

Αν κάτι ξεκαθάρισε την Παρασκευή με την ολοκλήρωση του θερινού κύκλου των διαπραγματεύσεων στο Κυπριακό, είναι ότι δεν βρισκόμαστε πολύ κοντά στην παρουσίαση ενός συνολικού περιγράμματος λύσης. Την ίδια στιγμή ωστόσο, και μέσα από τη συνολική ανασκόπηση των θέσεων των δύο πλευρών στην παρουσία του Έσπεν Μπαρθ Άιντε, έγιναν ξεκάθαρες οι στοχεύσεις των δύο πλευρών. Στοχεύσεις λογικές, που έγιναν εφικτές λόγω της υπέρβασης που είναι διατεθειμένοι να κάνουν οι κύριοι Αναστασιάδης και Ακιντζί, οι οποίες -τουλάχιστον από πλευράς Ηνωμένων Εθνών- οδηγούν άνευ απροόπτου στο ασφαλές συμπέρασμα ότι εντός του φθινοπώρου οι δύο πλευρές θα είναι σε θέση να δώσουν στον λαό τη μεγάλη εικόνα.

Οι στοχεύσεις

• Από ε/κ πλευράς, η βαρύτητα δίνεται στο περιουσιακό σε συνδυασμό με το εδαφικό. Ο πολιτικός αλγόριθμος είναι σαφής. Όσο περισσότερο διασφαλίζεται το δικαίωμα του ιδιοκτήτη στο περιουσιακό τόσο λιγότερη σημασία αποκτούν οι χάρτες και το εδαφικό. Όσο μεγαλύτεροι είναι οι περιορισμοί στο δικαίωμα του ιδιοκτήτη έναντι του χρήστη στην τ/κ συνιστώσα πολιτεία τόσο μεγαλώνουν οι απαιτήσεις στο εδαφικό.
• Από τ/κ πλευράς, το μεγάλο ενδιαφέρον επικεντρώνεται στη διασφάλιση της πολιτικής ισότητας καθώς και στα θέματα ασφαλείας των Τ/Κ μετά τη λύση. Οι Τ/Κ θεωρούν αναγκαία προϋπόθεση της διασφάλισης της πολιτικής τους ισότητας την εκ περιτροπής προεδρία, ενώ στο πλαίσιο της συζήτησης για την ασφάλεια αναγκαστικά τίθεται και το θέμα των εγγυήσεων της Τουρκίας.

Το άλμα του Ακιντζί

Το μεγάλο -ίσως και το εξυπνότερο- άλμα στη διαμόρφωση εξαιρετικού κλίματος στις συνομιλίες έγινε στο πλαίσιο της τελευταίας συνάντησης Αναστασιάδη - Ακιντζί. Εκεί, η τ/κ πλευρά ξεκαθάρισε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και δέχθηκε να καταγραφεί ως αρχή η θέση ότι τα κριτήρια στην επίλυση του περιουσιακού θα καθορίζονται μέσα από τις δύο αποφάσεις του ΕΔΑΔ, δηλαδή τις αποφάσεις στις υποθέσεις Τιτίνας Λοϊζίδου και Δημόπουλου. Η λογική αυτή εξεφράσθη καθαρά μέσα από τη δήλωση του Έσπεν Μπαρθ Άιντε στις 27 Ιουλίου. Τι έλεγε αυτή η τοποθέτηση; Ότι το δικαίωμα του ιδιοκτήτη γης (Ε/Κ ή Τ/Κ) σε ολόκληρη την Κύπρο δεν αφαιρείται. Την ίδια στιγμή, κάποιοι χρήστες περιουσιών σε ολόκληρη την Κύπρο (Ε/Κ ή Τ/Κ) έχουν δικαιώματα τα οποία όμως θα ρυθμιστούν μέσα από κριτήρια που θα συμφωνηθούν και θα δοθούν ως κατευθυντήριες γραμμές στην υπό σύσταση επιτροπή περιουσιών, η οποία θα επιληφθεί των θεμάτων περιουσιακού.

Τι σημαίνει στην πράξη αυτή η συμφωνία;

• Ότι όλοι οι ιδιοκτήτες γης, Ε/Κ και Τ/Κ, αμέσως μετά την υπογραφή της λύσης ανακτούν το δικαίωμα της περιουσίας τους, την οποία με βάση τις αποφάσεις του ΕΔΑΔ δικαιούνται να επανακτήσουν, να ανταλλάξουν ή να πωλήσουν έναντι αποζημίωσης σε τρέχουσες τιμές.
• Ότι η τ/κ πλευρά αναγνωρίζει τα δεδομένα του Κτηματολογίου της Κυπριακής Δημοκρατίας που ιδρύθηκε από κοινού το 1960. Η τ/κ πλευρά σέβεται απόλυτα τα δεδομένα μέχρι το 1964, όταν αποχώρησαν οι Τ/Κ, και εκ των πραγμάτων αποδέχεται τα δεδομένα μέχρι και το 1974, διότι οι ίδιοι οι Τ/Κ ζούσαν μεν στην πλειονότητά τους σε θύλακες, αλλά και τότε είχαν αποτελεσματικό έλεγχο επί της περιουσίας τους.
• Ότι οι τίτλοι ιδιοκτησίας που εξέδωσε και μοίρασε ο Ραούφ Ντενκτάς στους Τ/Κ στον βορρά δεν θα βρίσκονται σε ισχύ, αλλά θα επανεκδοθούν με βάση τα κριτήρια που θα κατατεθούν στο περιουσιακό από την ομοσπονδιακή επιτροπή περιουσιών, με σεβασμό στη βούληση των Τ/Κ, ότι επιθυμούν να ζήσουν στο συνιστών τ/κ κρατίδιο αποτελώντας την πλειοψηφία, σύμφωνα με τη συμφωνία Μακαρίου -Ντενκτάς το 1977.

Γιατί αποτελεί άλμα αυτή η κίνηση εκ μέρους του Μουσταφά Ακιντζί, κίνηση η οποία έγινε με τη συγκατάθεση και της Τουρκίας;

• Κατ' αρχάς, είναι κίνηση-δείγμα δικαιοσύνης και σεβασμού των αποφάσεων των ευρωπαϊκών δικαστηρίων που αποφάνθηκαν κατά κόρον (ακόμα και στην απόφαση Δημόπουλος) υπέρ της προστασίας της ατομικής ιδιοκτησίας. Το δικαίωμα στον ιδιοκτήτη σε ό,τι αφορά τους Ε/Κ διασφαλίζεται κατά τρόπο απόλυτο σε ό,τι αφορά τα εδάφη που θα επιστραφούν υπό ε/κ διοίκηση αλλά και στις περιοχές με ειδικό καθεστώς που συζητούνται (βλέπε σελ. 3).
• Το θέμα που απομένει να ξεκαθαριστεί αφορά (πρακτικά ομιλούντες) τις ε/κ περιουσίες στην τ/κ συνιστώσα πολιτεία, αν και, βεβαίως ό,τι κι αν αποφασισθεί θα αφορά όλους τους Ε/Κ και Τ/Κ ιδιοκτήτες και χρήστες σε ολόκληρη την Κύπρο. Επειδή απευθυνόμαστε όμως κυρίως σε ε/κ ακροατήριο, σημειώνουμε ότι σε αυτό το 25-28% που θα αποφασιστεί ότι θα είναι υπό τ/κ διοίκηση δεν έχει ακόμα ξεκαθαρίσει ποιος θα έχει τον πρώτο λόγο στο περιουσιακό. Η ε/κ πλευρά επιμένει ότι θα πρέπει να είναι ο ιδιοκτήτης, ενώ η τ/κ πλευρά, επικαλούμενη την απόφαση Δημόπουλος, επιμένει ότι θα πρέπει να είναι ο χρήστης. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο συνεχίζεται η συζήτηση των κριτηρίων στο περιουσιακό, τα οποία πιστεύεται ότι εν πολλοίς θα δώσουν λύση στη διαφορά προσέγγισης. Μέχρι στιγμής έχει ξεκαθαρίσει ότι αν ο Ε/Κ ιδιοκτήτης ζητήσει ανταλλαγή ή αποζημίωση, τότε το αίτημά του θα ικανοποιηθεί άμεσα. Αν επιλέξει επανεγκατάσταση, τότε το αίτημά του πρέπει να περάσει μέσα από τα κριτήρια που θα έχει ενώπιόν της η Επιτροπή Περιουσιών. Υπό αυτές τις συνθήκες, εάν δηλαδή επιμένει σε επιστροφή της περιουσίας του, το αίτημά του μπορεί και να απορριφθεί λόγω κριτηρίων (π.χ. στο κτήμα του έγινε δρόμος, κτίστηκε νοσοκομείο, σχολείο, ή επ' αυτού έγινε επένδυση μεγαλύτερη από την αξία της γης του). Ένα πιο δύσκολο θέμα αφορά σπίτια ή ακίνητα που χρησιμοποιούν Τ/Κ οι οποίοι έχουν μετακινηθεί από τον νότο το 1975 και οι οποίοι δεν θέλουν να επιστρέψουν στην Πάφο ή τη Λεμεσό. Κανένας δεν μπορεί να υποχρεώσει τους εν λόγω Τ/Κ να επιστρέψουν στις προ του 1974 περιουσίες τους, διότι αυτό αποφάνθηκε και η απόφαση Δημόπουλος - και η οποία, εν ολίγοις, λέει ότι υπάρχουν τα δικαιώματα του ιδιοκτήτη, αλλά εάν ένας χρήστης έζησε για μεγάλο χρονικό διάστημα σε ένα σπίτι τότε αποκτά δικαιώματα. Η Δημόπουλος επίσης λέει ότι δεν παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα του ιδιοκτήτη εάν δεν μπορεί να επιστρέψει στο σπίτι του, φθάνει να του δοθούν άλλες ικανοποιητικές θεραπείες, όπως είναι η αποζημίωση και η ανταλλαγή. Η υπόθεση Δημόπουλος ήταν πιλοτική και σαφώς κάποιος μπορεί να υποστηρίξει ότι εκδόθηκε προ της λύσης, αφορούσε θεραπείες προ της λύσης, αλλά στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων αυτά έχουν πρακτικά λίγη σημασία, εάν πρέπει να εξευρεθεί λύση. Εξάλλου, ποιος Ε/Κ πολιτικός, εάν αντιστρέψουμε την κατάσταση, θα τολμούσε να ζητήσει από τους χιλιάδες Ε/Κ που ζουν σε δικά τους σπίτια, είτε σε συνοικισμούς είτε σε συνοικισμούς αυτοστέγασης, να τα εγκαταλείψουν διότι η περιουσία τους ανήκει στον Τ/Κ ιδιοκτήτη, ο οποίος έχει τον πρώτο λόγο;!
• Το πιο σημαντικό εξάλλου βήμα στην απόφαση του Μουσταφά Ακιντζί είναι η επικοινωνιακή διαχείριση του περιουσιακού και όχι τόσο η ουσία. Πρόκειται για μια κίνηση, από άποψη τακτικής, έξυπνη, διότι απελευθερώνει (κυρίως τον μέσο Ε/Κ) από τη μέγκενη της προπαγάνδας ότι η διζωνική ομοσπονδία είναι μια ρατσιστική λύση, επειδή διαχωρίζει εθνοτικά τις δύο κοινότητες. Αυτό που καταγράφηκε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων επιτρέπει στον κάθε Ε/Κ και στον κάθε Τ/Κ ιδιοκτήτη περιουσίας να αναλάβει ατομικά την ευθύνη διευθέτησης της περιουσίας του μέσα από συμφωνημένα κριτήρια. Αν όλοι οι Τ/Κ αποφασίσουν ότι δεν θέλουν τις περιουσίες τους στον νότο και ότι θέλουν να τις ανταλλάξουν ή να τις πωλήσουν, τότε ναι, η νότια ε/κ συνιστώσα πολιτεία θα κατοικείται μόνο από Ε/Κ. Ισχύει βεβαίως και το αντίθετο. Αν όλοι οι Ε/Κ πρόσφυγες δεν θέλουν να ζήσουν στην τ/κ συνιστώσα πολιτεία και αν θέλουν να αποζημιωθούν ή να ανταλλάξουν τις περιουσίες τους, τότε ναι, η βόρεια Κύπρος θα κατοικείται αμιγώς από Τ/Κ.

Ο Ραούφ Ντενκτάς αρχικά, και ο Ντερβίς Έρογλου στη συνέχεια, επέμεναν κατά τις διαπραγματεύσεις να συμφωνηθούν δύο καθαρές περιοχές, παραγνωρίζοντας τα δικαιώματα των ιδιοκτητών. Έσπευδαν μάλιστα να ερμηνεύσουν τη διζωνική ως συμφωνία που προνοούσε ότι σε κάθε συνιστώσα πολιτεία η κάθε εθνοτική πλευρά θα έχει πλειοψηφία πληθυσμού και εδάφους. Η ποιοτική διαφορά που προκύπτει σήμερα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων είναι ότι αυτό, αν γίνει, θα γίνει με τη βούληση του κάθε Κυπρίου και όχι κατόπιν εξαναγκασμού τον οποίο επέβαλλε η λογική Ντενκτάς διά της υποχρεωτικής ανταλλαγής γης. Αν κρίνουμε από τις δεκάδες δημοσκοπήσεις που έχουν γίνει μέχρι στιγμής, ελάχιστοι Ε/Κ και Τ/Κ επιθυμούν να ζήσουν στην άλλη συνιστώσα πολιτεία, και λόγω μιας δικαιολογημένης φοβίας, που χρειάζεται χρόνος ώστε να ξεπεραστεί, αλλά κυρίως λόγω πρακτικών δυσκολιών που έχουν να κάνουν με τη γλώσσα αλλά και τη λειτουργία σχολείων, νοσοκομείων, καθώς και οικογενειακών δεσμών που έχουν σχηματισθεί σε κάθε κοινότητα.

Πρακτικά ομιλούντες, η πιο πάνω διευθέτηση μπορεί να προκαλέσει κάποιες πρόσθετες ταλαιπωρίες κυρίως στους Τ/Κ συμπατριώτες μας, οι οποίοι για τρίτη ή και τέταρτη φορά από το 1960 ίσως αναγκασθούν να μετακινηθούν. Πληθυσμιακά, ωστόσο, δεν μπορεί να ανατραπεί η αρχή που συμφώνησαν οι Μακάριος -Ντενκτάς, ότι η κάθε συνιστώσα πολιτεία θα έχει την πλειοψηφία πληθυσμού στο έδαφός της. Οι Ε/Κ πρόσφυγες του 1974 αριθμούν γύρω στις 155.000. Αν επιστρέψουν υπό ε/κ διοίκηση οι 90.000, τότε απομένουν 65.000 πρόσφυγες. Και όλοι να θέλουν να επιστρέψουν -κάτι που θεωρείται απίθανο- και πάλι δεν απειλούν την τ/κ πλειοψηφία, που αριθμεί γύρω στις 280.000 άτομα. Με βάση μια ρεαλιστική αποτίμηση που παρέχει το προσδόκιμο ζωής (79 χρόνια) στην Κύπρο, όσοι από τους Ε//Κ ήταν 40 ετών το 1974, σήμερα θα πρέπει να διάγουν το 81 έτος της ηλικίας τους. Δυστυχώς βέβαια οι περισσότεροι έχουν αποβιώσει όντας πρόσφυγες. Υπάρχουν βέβαια οι νεαρότεροι, τα παιδιά και τα εγγόνια τους, τα οποία έχουν παντρευτεί στην Πάφο, στη Λεμεσό, τη Λάρνακα και την ελεύθερη Αμμόχωστο. Πόσοι όμως από αυτούς θα θελήσουν να επιστρέψουν χωρίς σοβαρές υποδομές που σχετίζονται με θέματα σχολείων, για να μην αναφερθούμε σε άλλα θέματα; Οι δημοσκοπήσεις μιλούν για ποσοστό που δεν ξεπερνά το 5%.

Η κόκκινη γραμμή των Τ/Κ

Αν βέβαια οι Τ/Κ και ο Μουσταφά Ακκιντζί έκαναν μια «έξυπνη υποχώρηση» στο θέμα του περιουσιακού, δεν πρόκειται να υποχωρήσουν με τίποτα στο θέμα της πολιτικής τους ισότητας. Επιμένουν ότι το νέο Σύνταγμα της Ομόσπονδης Κυπριακής Δημοκρατίας θα πρέπει να κατατεθεί στην ΕΕ ως πρωτογενές δίκαιο, και, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, έχουν βάσιμα επιχειρήματα. Οι κυρίαρχοι λόγοι για τους οποίους οι Τ/Κ εξακολουθούν να θέλουν σήμερα λύση, σύμφωνα με υψηλόβαθμο στέλεχος της τ/κ κοινότητας, «δεν είναι ούτε το εδαφικό ούτε το περιουσιακό, ούτε η επανένωση της πατρίδας μας». Όπως κυνικά παραδέχεται, αυτό που θα κάνει τους Τ/Κ να ψηφίσουν «ναι» σε νέο δημοψήφισμα «είναι η αποκατάσταση της πολιτικής τους ισότητας, η άρση της απομόνωσής τους και η διασφάλιση ότι αυτή η απομόνωση -την οποία πληρώνουν πολύ σκληρά εδώ και 51 χρόνια- δεν θα ξανασυμβεί ποτέ». Όπως χαρακτηριστικά μας αναφέρει, «οι Ε/Κ ορθά διαμαρτύρονται γιατί έχασαν περιουσίες και ταλαιπωρήθηκαν αφάνταστα το 1974. Τους κατανοούμε. Θέλουμε όμως να κατανοήσουν και αυτοί ότι από το 1963 δεν έχουμε διεθνή εκπροσώπηση, μέχρι το 2003 κυκλοφορούσαμε ως τσιγγάνοι με τουρκικά διαβατήρια, τα παιδιά μας δεν μπορούσαν να λάβουν μέρος σε κανένα διεθνές αθλητικό γεγονός, δεν μπορούσαμε να έχουμε δική μας επιχειρηματική δραστηριότητα, με αποτέλεσμα να εξαρτηθούμε ολοκληρωτικά -οικονομικά, πολιτικά και πολιτισμικά- από την Τουρκία. Μας αποκαλούσατε ψευδοκράτος και ψευδοπολίτες, και αυτό, αν θέλετε πραγματικά λύση, δεν πρόκειται να ξαναγίνει με τίποτα»!

Πώς αποτυπώνεται αυτή η στάση -που υποκρύπτει και μια δόση οργής- στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων; Σύμφωνα με εγκυρότατες πληροφορίες μας, η τ/κ πλευρά σε συνεννόηση με την Άγκυρα έχουν θέσει δύο κόκκινες γραμμές. Πρώτον, απόλυτη διασφάλιση της πολιτικής ισότητας των Τ/Κ, δεύτερον, το θέμα των εγγυήσεων θα συζητηθεί και με τη συμμετοχή της Τουρκίας. «Σε όλα τα άλλα θέματα ο Μουσταφά Ακιντζί έχει απόλυτη ελευθερία κινήσεων».

• Στο θέμα της διασφάλισης της πολιτικής ισότητας, η τ/κ γραμμή εμμένει ανυποχώρητη στη σύγκλιση Χριστόφια - Ταλάτ, που προνοεί εκ περιτροπής προεδρία, στάθμιση και διασταύρωση ψήφου. Πρόκειται για μια πρόταση που έχει δαιμονοποιηθεί στην ε/κ πλευρά, κυρίως από τα κόμματα του Κέντρου. Η πρόταση αυτή είχε αρχικά γίνει αποδεκτή από το ΑΚΕΛ και τον ΔΗΣΥ, αλλά ο Νίκος Αναστασιάδης, για να κερδίσει τις ψήφους του ΔΗΚΟ στις προεδρικές του 2013, την τοποθέτησε κι αυτός -λαϊκίστικα ενεργώντας- στο καλάθι των «γενναιόδωρων προσφορών» Χριστόφια. Αντικειμενικά ομιλούντες, η συμφωνία αυτή -την οποία την τελευταία στιγμή ο ίδιος ο Χριστόφιας αφαίρεσε από τον κατάλογο των συγκλίσεων ως «δώρο» στην υποψηφιότητα Μαλά- υπήρξε ίσως το μεγαλύτερο επίτευγμα της πενταετούς προεδρίας Χριστόφια. Σήμερα, ο Νίκος Αναστασιάδης, παρότι γνωρίζει ότι είναι δύσκολη και κυρίως αντιοικονομική πρόταση, συζητά μικτό σύστημα γαλλικού τύπου, δηλαδή ισχυρή προεδρία σε συνδυασμό με ισχυρή κοινοβουλευτική δημοκρατία. Τα οικονομικά δεδομένα του νέου ομόσπονδου κράτους ίσως δεν του επιτρέψουν να συζητήσει καν σοβαρά την πρότασή του.

Φλασάκι

Τι είναι η εκ περιτροπής προεδρία;

Η συμφωνία για εκ περιτροπής προεδρία, με στάθμιση και διασταύρωση ψήφου, στην ουσία βελτιώνει κατά πολύ τη Ζυρίχη για δύο κύριους λόγους. Πρώτον, καταργεί τα βέτο των δύο συμπροέδρων και, δεύτερον, υποχρεώνει για πρώτη φορά Ε/Κ και Τ/Κ να ψηφίσουν σε μια κοινή ψηφοφορία τούς ηγέτες τους. Αυτό εξηγεί γιατί τα εθνικιστικά κόμματα του Κέντρου τη δαιμονοποίησαν: μια κοινή ψηφοφορία Ε/Κ και Τ/Κ αποκλείει τους εθνικιστές από την ηγεσία της χώρας μας. Σε τέτοια περίπτωση, κανένας Νικόλας Παπαδόπουλος, κανένας Γιώργος Λιλλήκας ή Μαρίνος Σιζόπουλος, ή Ντερβίς Έρογλου και Σερντάρ Ντενκτάς, δεν μπορούν να διεκδικήσουν με αξιώσεις την προεδρία της Κύπρου.

Αν εφαρμοστεί αυτό το σύστημα σε ομοσπονδιακό επίπεδο (η κάθε συνιστώσα πολιτεία θα έχει τις δικές της τοπικές εκλογές), αναμένονται, με λίγα λόγια, τα ακόλουθα:

• Εκ περιτροπής σημαίνει ότι σε μια θητεία 5 ετών, τα 4 χρόνια Πρόεδρος, με βάση την αναλογία πληθυσμού, θα είναι ο Ε/Κ και το 1 ο Τ/Κ. Αν η θητεία είναι 6 χρόνια, θα μπορούσε η αναλογία να είναι 4:2. Αυτό μυρίζει αμερικανική πρακτική. Ας δώσουμε ένα παράδειγμα. Ο Αναστασιάδης με τον Ακκιντζί θα διεκδικήσουν την προεδρία σε κοινό ψηφοδέλτιο και θα έχουν να αντιμετωπίσουν άλλα δύο ζευγάρια. Π.χ. το ψηφοδέλτιο Χριστόφια - Ταλάτ και το ψηφοδέλτιο Νικόλα Παπαδόπουλου - Σερντάρ Ντενκτάς. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι όλοι αυτοί οι υποψήφιοι θα έχουν το δικό τους πρόγραμμα και θα κάνουν προεκλογική εκστρατεία από την Πάφο μέχρι την Καρπασία για να πείσουν τους Ε/Κ και τους Τ/Κ να τους ψηφίσουν. Με βάση το Σύνταγμα του 1960, η κάθε κοινότητα εξέλεγε τους δικούς της ηγέτες (συνήθως εθνικιστές) οι οποίοι χωρίς κοινό πρόγραμμα ήταν υποχρεωμένοι ...να συνεργαστούν.
• Στάθμιση / διασταύρωση ψήφου. Επειδή η αναλογία πληθυσμού είναι 4 Ελληνοκύπριοι προς 1 Τουρκοκύπριο, οι Τ/Κ, για να διασφαλίσουν την πολιτική της ισότητα, επιθυμούν στάθμιση ψήφου, ώστε να μην μπορούν οι Ε/Κ, λόγω πληθυσμιακής υπεροχής, να εκλέγουν τον Τ/Κ υποψήφιο της προτίμησής τους. Ο Ε/Κ θα προεδρεύει για τέσσερα χρόνια και θα εκλέγεται στη βάση της αρχής ένας «πολίτης - μία ψήφος», αλλά το σύνολο των ελληνοκυπριακών ψήφων για την εκλογή του Τουρκοκυπρίου, ο οποίος θα προεδρεύει για ένα ή δύο χρόνια, θα σταθμίζεται έτσι, που να έχει το ίδιο συλλογικό βάρος με το σύνολο των τουρκοκυπριακών ψήφων για την εκλογή του Ελληνοκυπρίου.

Φλάσακι 2

Η κόκκινη γραμμή του ΑΚΕΛ

Το κεφάλαιο των εγγυήσεων περνά κι αυτό μέσα από δύο κόκκινες γραμμές. Από την κόκκινη γραμμή της Άγκυρας, που επιμένει σε εγγυήσεις στην Κύπρο, και την κόκκινη γραμμή του ΑΚΕΛ, που επιμένει σε αποστρατικοποίηση της Κύπρου μετά τη λύση. Σε αυτή τη συζήτηση πρέπει να συμπεριληφθούν η άρνηση της Ελλάδας και της Βρετανίας να εμπλακούν ξανά σε θέματα εγγυήσεων στην Κύπρο. Αυτές οι τοποθετήσεις αποδυναμώνουν την τουρκική θέση, η οποία θα μπορούσε ίσως να στραφεί σε λύση νατοϊκών εγγυήσεων. Εδώ βέβαια ουδείς μπορεί να παραγνωρίσει τη σοβαρότητα της κόκκινης γραμμής που θέτει το ΑΚΕΛ, σε σημείο άρνησής του να ψηφίσει «ναι» σε οποιοδήποτε δημοψήφισμα εν εναντία περιπτώσει. 

Η συζήτηση στο περιουσιακό. Το δικαίωμα του ιδιοκτήτη και του χρήστη

Το μοναστήρι του Αντιφωνητή στον Πενταδάκτυλο 

Διαφορές στη συζήτηση του περιουσιακού υπάρχουν, όμως αυτές διατυπώνονται σε ένα πολύ καλό κλίμα, ενώ δεδομένη θα πρέπει να θεωρείται η βούληση και των δύο πλευρών να τις υπερβούν. Εξάλλου οι βασικές θέσεις αρχής που διατύπωσε ο Έσπεν Μπαρθ Άιντε μετά τη συνάντηση της 29^ης Ιουλίου μεταξύ των δύο πλευρών δίνουν, σύμφωνα με διπλωματική πηγή, «ένα αδρό περίγραμμα για το πώς θα κινηθούν οι δύο πλευρές στη συνέχεια. Με βάση την ανακοίνωση Άιντε, τον πρώτο λόγο έχει ο ιδιοκτήτης όπως καθορίστηκε από την απόφαση του ΕΔΑΔ στην υπόθεση Τιτίνα Λοϊζίδου vs Turkey. Το δικαίωμα αυτό βέβαια δεν μπορεί να είναι απόλυτο και πάλιν με βάση την απόφαση στην υπόθεση Δημόπουλος vs Turkey, κυρίως εντός της υπό τ/κ διοίκηση συνιστώσας πολιτείας. Σε τι συμφωνούν όλοι; Ότι ξεκινάμε από το δικαίωμα του ιδιοκτήτη ως σταθερά και στη συνέχεια, με βάση κριτήρια, θα εξετασθούν τα όποια δικαιώματα απορρέουν και για τους χρήστες. Με λίγα λόγια «την επομένη της λύσης θα ισχύσουν τα δεδομένα του Κτηματολογίου της Κυπριακής Δημοκρατίας όπως αυτά ίσχυαν μέχρι την 19^η Ιουλίου 1974, δηλαδή την προηγούμενη της εισβολής». Η αποδοχή αυτή από τη μια σηματοδοτεί τη νομιμότητα του Κτηματολογίου της Κυπριακής Δημοκρατίας του 1960 και από την άλλη καταργεί τις μονομερείς ενέργειες του Ραούφ Ντενκτάς ο οποίος εξέδωσε και διένειμε τίτλους σε Τουρκοκύπριους στις κατεχόμενες περιοχές μετά το 1974. Οι Ε/Κ στο βόρειο κατεχόμενο μέρος της Κύπρου είναι ιδιοκτήτες 1.550.000 σκαλών γης, που αντιπροσωπεύει περίπου το 88% της ιδιωτικής γης. Το ίδιο βεβαίως θα ισχύσει και αντίστροφα. Δηλαδή όσοι Τ/Κ είχαν περιουσία στη νότια Κύπρο (γύρω στις 500 χιλιάδες σκάλες που αντιστοιχεί στο 14% της ιδιωτικής γης), ανεξαρτήτως πού και πώς αυτές διατέθηκαν από την κυπριακή κυβέρνηση, θα ανήκουν στους Τ/Κ ιδιοκτήτες τους.

Τα κριτήρια

Κάπου βέβαια εδώ θα προκύψουν τα κριτήρια με βάση τα οποία θα διευθετηθεί το τεράστιο πρόβλημα των περιουσιών. Από τη συζήτηση αρχών και κριτηρίων προκύπτουν διαχρονικά κάποιες σταθερές τις οποίες δεν μπορεί να παραβλέψει κανείς:

·        Η μεγάλη πλειοψηφία των Τ/Κ θέλουν να παραμείνουν στον βορρά για να λειτουργούν ως συμπαγής κοινωνία. Αυτό είναι ξεκάθαρο μέσα από δημοσκοπήσεις, αλλά και από τη συμφωνία Μακαρίου - Ντενκτάς όπου στην αναφορά για διπεριφερειακή ομοσπονδία αναφέρεται ρητά ότι η κάθε κοινότητα θα διοικεί την περιοχή της. Σε αυτό η τ/κ πλευρά είναι απόλυτη, ενώ φαίνεται να έχει χαλαρώσει στο δεύτερο κριτήριο της διζωνικότητας όπως την όριζε μέχρι πρόσφατα. Δηλαδή κατοχή και της πλειοψηφίας του εδάφους. Αυτό αν θα επιτευχθεί -μάλλον θεωρείται σίγουρο- θα επιτευχθεί μέσα από την ελεύθερη βούληση των Ε/Κ να αποζημιωθούν ή να ανταλλάξουν τις περιουσίες τους. Με βάση πάντα τις δημοσκοπήσεις, ελάχιστοι Ε/Κ ενδιαφέρονται να ζήσουν προς το παρόν υπό τ/κ διοίκηση.

·        Είναι ξεκάθαρο επίσης και επιβεβαιώνεται και σήμερα ότι στα υπό επιστροφή εδάφη στην ε/κ συνιστώσα πολιτεία θα έχει απόλυτο προβάδισμα ο ιδιοκτήτης της περιουσίας. Με λίγα λόγια στο Βαρώσι, στη Λύση, στην Κοντέα, στη Βατυλή, στον Γερόλακκο, τη Ζώδια και τη Μόρφου ο Ε/Κ ιδιοκτήτης την επομένη της λύσης μπορεί να επισκεφθεί το σπίτι του. Αν δεν κατοικείται από κάποιον, το ανακτά αμέσως, αν κατοικείται από κάποιον δικαιούται να ζητήσει ενοίκιο, δικαιούται να του το πωλήσει ή να του δώσει ένα εύλογο χρονικό διάστημα ούτως ώστε να μετακινηθεί αλλού. Αυτού του ωφελήματος/δικαιώματος  -με βάση τις συζητήσεις στο εδαφικό- θα τύχουν γύρω στις 80-90 χιλιάδες Ε/Κ πρόσφυγες.

·        Είναι ξεκάθαρο επίσης ότι σε περιοχές είτε νοτίως είτε βορείως, όπου έχουν γίνει δημόσιες επενδύσεις (δρόμοι, σχολεία, νοσοκομεία), αυτές θα απαλλοτριωθούν. Σαφέστατα επίσης θα απαλλοτριωθούν και όλοι οι συνοικισμοί που έχουν κτισθεί για τους Ε/Κ πρόσφυγες του 1974 επί τ/κ γης και θα τους αποδοθούν κανονικοί τίτλοι.

·        Τα προβλήματα, βέβαια, ξεκινούν εντός των ορίων της τ/κ συνιστώσας πολιτείας. Εκεί τα δικαιώματα του ιδιοκτήτη θα εξακολουθούν να υφίστανται, αλλά τα κριτήρια θα λαμβάνουν πολύ σοβαρά υπόψη και τα δικαιώματα του χρήστη. Για παράδειγμα αν ένας Ε/Κ ιδιοκτήτης με σπίτι στην Κερύνεια ζητήσει πίσω το σπίτι του, αυτό θα εξαρτηθεί από πολλές παραμέτρους. Αν ο χρήστης είναι Τ/Κ πρόσφυγας από την Πάφο, για παράδειγμα, δεν θα μπορεί να το ανακτήσει άμεσα. Θα πρέπει να διαπραγματευθεί μέσω της επιτροπής περιουσιών το νέο καθεστώς της περιουσίας αυτής. Δηλαδή μπορεί να το ανακτήσει, μπορεί να αποζημιωθεί, αλλά ιδιαίτερα αν ο Τ/Κ χρήστης έχει περιουσία στην Πάφο, μπορεί να το ανταλλάξει. Αν τώρα στο σπίτι του Ε/Κ στην Κερύνεια κάθεται ένας έποικος, ο οποίος δεν θα είναι πολίτης της νέας ομοσπονδιακής Κύπρου, τότε η πλάστιγγα γέρνει σαφώς υπέρ του ιδιοκτήτη. Το ίδιο ισχύει και για τον Τ/Κ ιδιοκτήτη ο οποίος πιθανόν να ζητήσει το σπίτι του στη Λεμεσό από Ε/Κ πρόσφυγα που βρίσκεται εγκατεστημένος εκεί. Δεν μπορεί να τον  διώξει εάν δεν το επιθυμεί, οπότε θα χρειαστεί να δοθούν άλλες θεραπείες, όπως η αποζημίωση και η ανταλλαγή.

Η συζήτηση, πάντως, των κριτηρίων δεν έχει ολοκληρωθεί πλήρως. Σε ό,τι αφορά τα κριτήρια, σύμφωνα πάντα με διπλωματική πηγή, θα υπάρξουν πολλές επιλογές για να μπορεί η επιτροπή περιουσιών να έχει μια κατεύθυνση ούτως ώστε να μπορεί να διεκπεραιώνει γρήγορα τις χιλιάδες υποθέσεις που θα προκύψουν. Τα πράγματα, σύμφωνα με πληροφόρηση από τα Ηνωμένα Εθνη, θα διευκολυνθούν αν πολλές περίπλοκες υποθέσεις ιδιοκτητών και χρηστών γίνει κατορθωτό να λυθούν μέσω ξένων επενδύσεων. Πολλοί είναι οι ξένοι επιχειρηματίες και ταμεία που θα ήθελαν να επενδύσουν στην επανενωμένη Κύπρο ανεβάζοντας στην πορεία και την αξία των ακινήτων προς όφελος όλων. Σε αυτό το κεφάλαιο εργάζεται με μεγάλο ζήλο ο Έσπεν Μπαρθ Άιντε. 

Η εκκλησιαστική περιουσία

    

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας με ιδιαίτερη προσήλωση επιχειρεί κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων να διατηρήσει το ειδικό καθεστώς που ίσχυε το 1960 για την εκκλησιαστική περιουσία. Το εγχείρημα δεν είναι εύκολο λόγω των τεράστιων εκτάσεων που διαθέτει η Εκκλησία. Αυτό που είναι μέχρι στιγμής σίγουρο είναι ότι επιστρέφονται στην Εκκλησία όλοι οι θρησκευτικοί χώροι με τον περιβάλλοντα χώρο τους. Αν τώρα ένα μοναστήρι που θα επιστραφεί διεκδικεί και μερικές χιλιάδες στρέμματα, εγείρεται ένας προβληματισμός. Πώς μπορεί να ισχύσει αυτό για την Εκκλησία, ενώ ο κάθε πολίτης χωριστά θα πρέπει να αντιμετωπίσει το ενδεχόμενο της τριπλής παραλλαγής, δηλαδή αποκατάσταση, ανταλλαγή, αποζημίωση; Από τ/κ πλευράς ο Μουσταφά Ακιντζί δείχνει περισσότερο να ενδιαφέρεται για θέματα οικιστικής και εν γένει κοινωνικής αποκατάστασης των Τ/Κ που θα μετακινηθούν από περιοχές οι οποίες θα περιέλθουν υπό ε/κ διοίκηση μετά τη λύση. Δεν απορρίπτει όμως το κεφάλαιο ειδικό καθεστώς τόσο για την Εκκλησία όσο και το Εβκάφ.

Φλασάκι

Ειδικά καθεστώτα

Υπό ειδικό καθεστώς, με βάση την πορεία των συνομιλιών, έχουν καθοριστεί πέρα από τους θρησκευτικούς χώρους λατρείας και όλοι οι αρχαιολογικοί χώροι. Αυτό σημαίνει στην πράξη ότι θα βρίσκονται υπό την εποπτεία της ομοσπονδίας και σίγουρα υπό την προστασία της ΟΥΝΕΣΚΟ ως μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. 

Η συζήτηση πάντως περί περιοχών με ειδικό καθεστώς βρίσκεται εν εξελίξει. 

Είναι η Διζωνική ευρωπαϊκή λύση;

 

Κάποιοι αναρωτιούνται αν η λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας είναι ευρωπαϊκή λύση, δηλαδή είναι συμβατή με το κοινοτικό κεκτημένο. Τι είναι όμως το κοινοτικό κεκτημένο; Αν ρωτήσεις κάποιον λαϊκιστή πολιτικό ή έναν απλό πολίτη μάλλον θα καταλήξεις στο συμπέρασμα ότι είναι ένα γιατρικό που «θεραπεύει πάσαν νόσον και πάσαν μαλακίαν». Μάλλον τα πράγματα ίσως να μην είναι ακριβώς έτσι, αν και το κεκτημένο της Ευρώπης απέδειξε διαχρονικά ότι έχει θεραπευτικές ιδιότητες. Μια ιστορική αναδρομή επιβάλλεται:

Το ζητούμενο της ε/κ πολιτικής ηγεσίας από το 1992 και εντεύθεν, όταν η Κύπρος διατύπωσε το αίτημα για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ήταν η λύση να εμβολιαστεί με το κοινοτικό κεκτημένο. Δηλαδή την εφαρμογή των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων που συνοψίζεται σε αυτό που λέμε συνθηματικά «οι τρεις βασικές ελευθερίες». Με αυτή τη λογική αρχικά ο Γιώργος Βασιλείου υπέβαλε το αίτημα για ένταξη στην ΕΕ και στη συνέχεια η ελληνική κυβέρνηση σε συνεννόηση με τον Γλαύκο Κληρίδη, διά της συμφωνίας του Ελσίνκι το 1999, αποδέσμευσε τη λύση από την ένταξη της Κύπρου με αντάλλαγμα βέβαια ότι θα αποδεσμευόταν και η ενταξιακή διαδικασία της Τουρκίας από το Κυπριακό.

Καλοπροαίρετα ομιλούντες αυτό σήμαινε το εξής: Ότι η Κύπρος θα όδευε προς την Ευρώπη μέσω του σχήματος «λύση του Κυπριακού – ένταξη». Ήταν εξάλλου κοινός τόπος σε όλους ότι η φράση «ένταξη χωρίς λύση του Κυπριακού» ήταν ένας καθαρός εκβιασμός προς τον Ραούφ Ντενκτάς ο οποίος δεν αποδεχόταν τίποτα στις συνομιλίες. Από την άλλη η απόφαση σήμαινε ότι η Τουρκία χωρίς προσκόμματα ούτε από την Ελλάδα -που ήταν ήδη μέλος- αλλά και με αρωγό την Κύπρο που θα γινόταν μέλος, θα προχωρούσε στη δική της ενταξιακή πορεία ανάλογα με τον βαθμό εναρμόνισής της με το κοινοτικό κεκτημένο, με προαπαιτούμενο βέβαια ότι στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης θα έλυνε οριστικά τα προβλήματά της με την Ελλάδα σε ό,τι αφορούσε τον καθορισμό υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο.

Στην πορεία

Τι έγινε στη συνέχεια; Η διεθνής κοινότητα θεώρησε ορθώς ότι έχει μπροστά της μιαν αξιόπιστη συμφωνία και επιτάχυνε τη διαδικασία ένταξης της Κύπρου με μότο «λύση του Κυπριακού, ένταξη ολόκληρης της Κύπρου εντός της Ενωμένης Ευρώπης», προτάσσοντας βέβαια και το ουδέτερο, κυρίως από πλευράς Ευρωπαίων αξιωματούχων, ότι «θα δεχθούμε οποιαδήποτε συμφωνία στο Κυπριακό στην οποία θα καταλήξουν οι δύο πλευρές στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων». Αυτό ήταν λογικό αφού όλοι θεωρούσαν το Κυπριακό ως πρόβλημα του ΟΗΕ και όχι της ΕΕ.  

Κάπως έτσι φτάσαμε στο 2002 με την κατάθεση του πρώτου σχεδίου Ανάν, ενώ τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους ο Γλαύκος Κληρίδης κλείδωσε την ένταξη της Κύπρου στη Σύνοδο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Κοπεγχάγη, με τα πράγματα να κυλούν με βάση τα συμφωνηθέντα έως και τον Φεβρουάριο του 2003 όταν κατατέθηκε το σχέδιο Ανάν 3. Στην εξουσία τότε βρέθηκε ο Τάσσος Παπαδόπουλος, ο οποίος μέχρι τον Φεβρουάριο του 2004 έπαιξε πλήρως με τους κανόνες Κληρίδη που απέρρεαν από τη συμφωνία του Ελσίνκι. Δηλαδή συνέχισε τις συνομιλίες με βάση το Ανάν 3, πήγε στη Χάγη όπου ο Ντενκτάς υπαναχώρησε και στη συνέχεια τον Ιανουάριο του 2004 στη Νέα Υόρκη δεσμεύτηκε ενώπιον του Κόφι Ανάν να προχωρήσει σε λύση, αποδεχόμενος χρονοδιαγράμματα και επιδιαιτησία. Όλα αυτά τα έκανε γιατί είχε ενώπιόν του ως συζητητή τον Ραούφ Ντενκτάς ο οποίος μέχρι τότε απέρριπτε τα πάντα. Η τακτική του Τάσσου, που ήταν στην πράξη μέρος της στρατηγικής Κληρίδη, ότι θα μπαίναμε στην Ευρώπη χωρίς λύση και ο Ντενκτάς διά του απορριπτισμού του θα πλήρωνε τα σπασμένα, μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι απέδιδε έως και τον Φεβρουάριο του 2004. Τότε βέβαια η νέα κυβέρνηση Ερντογάν -αφού αντελήφθη ότι θα υποστεί διπλωματική πανωλεθρία- αντικατέστησε τον Ντενκτάς με τον Μεχμέτ Αλί Ταλάτ. Η κίνηση αυτή ήταν σημαντική αφού ο θετικός σε λύση Ταλάτ ανέδειξε στη συνέχεια τον σκεπτικισμό του Τάσσου Παπαδόπουλου αποκαλύπτοντας την μπλόφα της ε/κ πλευράς. Ακολούθησαν τα δημοψηφίσματα με το γνωστό αποτέλεσμα, αλλά μπήκαμε στην ΕΕ, όχι χωρίς κόστος αφού η ε/κ πλευρά είχε τεράστιες διπλωματικές, πολιτικές και όπως αντιληφθήκαμε όλοι στη συνέχεια και οικονομικές επιπτώσεις. Η απόρριψη του σχεδίου εκ μέρους των Ε/Κ, πρακτικά ομιλούντες, προσέδωσε περισσότερη αξιοπιστία στο πάγιο επιχείρημα της τουρκικής πλευράς «ότι όσο οι Ε/Κ ελέγχουν την Κυπριακή Δημοκρατία και διαθέτουν οικονομική ευμάρεια δεν θα δεχτούν ποτέ συμβιβασμό». Αυτό φάνηκε και μέσα από το ξέσπασμα του επιτρόπου Φερχόιγκεν ο οποίος urbi et orbi δήλωνε ότι ξεγελάστηκε από τους Ε/Κ. Οι  Ε/Κ πρακτικά πλήρωσαν πολύ ακριβά αυτή τη συμπεριφορά με τρεις τρόπους:

• Πρώτον, απομονώθηκαν για μεγάλο χρονικό διάστημα πολιτικά και ταυτόχρονα αναβαθμίστηκαν οι Τ/Κ με συνεχείς επισκέψεις ξένων αξιωματούχων στα κατεχόμενα. Επίσης οι Τ/Κ ηγέτες άρχισαν να γίνονται αποδεκτοί μέχρι και στον Λευκό Οίκο και τις Βρυξέλλες.
• Δεύτερον, η απόφαση Δημόπουλος του 2009, η οποία έδινε δικαιώματα στον χρήστη των ε/κ περιουσιών στον βορρά και θέσπιζε την τ/κ επιτροππή περιουσιών ήταν περισσότερο πολιτική παρά νομική απόφαση και ερχόταν να αντισταθμίσει την απόφαση για την Τιτίνα Λοϊζίδου.
• Τρίτον, όταν το 2010 ξεκίνησε η οικονομική κρίση φτάνοντας στην κατάρρευση του 2013, οι Ευρωπαίοι εταίροι μας ήταν κατά γενική ομολογία πολύ σκληροί με την Κύπρο

Δύο μαθήματα

Στην πορεία, διά των μνημονίων της τρόικας και άλλων δεινών, οι Ε/Κ μάλλον πήραν το πρώτο μάθημα και σίγουρα προβληματίστηκαν περισσότερο. Ίσως όλοι κατανοήσαμε ότι π.χ. κοινοτικό κεκτημένο είναι και η ισορροπία που πρέπει να υπάρχει μεταξύ δικαιώματος και ευθύνης και ότι η ανευθυνότητα έχει υψηλό κόστος. Ίσως όλοι να κατανοήσαμε ότι οι μαξιμαλισμοί είναι χαρακτηριστικό των υπανάπτυκτων και ότι στο λεξιλόγιό μας πρέπει να εισαχθούν και οι λέξεις ορθολογισμός, συμβιβασμός και σύνθεση. 

      

 Αυτοί, λοιπόν, που στο παρελθόν καιροσκοπικά αναβάθμιζαν την ένταξή μας στην ΕΕ ως διαδικασία λύσης αλλά δεν το εννοούσαν, αναδεικνύοντας επιλεκτικά και κατονομάζοντας το ζητούμενο ως αναζήτηση «ευρωπαϊκής λύσης», δεν έκαναν τίποτε άλλο από το να βάζουν την άμαξα μπροστά από τα άλογα. Μάθημα δεύτερο λοιπόν: Το κοινοτικό κεκτημένο δεν είναι μαγικό ραβδάκι το οποίο ανατρέπει κατά το δοκούν και συμφέρον επώδυνες καταστάσεις.

Τρίτο μάθημα 

Την περασμένη Τρίτη, 11 χρόνια μετά την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, για πρώτη φορά στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων στο Κυπριακό παρακάθισε ο Ευρωπαίος Βαν Νούφελ εκπροσωπώντας τον πρόεδρο της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ. Ο κ. Φαν Νούφελ θα προσφέρει τις καλές του υπηρεσίες στην ομάδα του ΟΗΕ που διαπραγματεύεται την τελική λύση υπό τον Έσπεν Μπαρθ Άιντε σε συνεργασία με τους διαπραγματευτές Μαυρογιάννη και Ναμί.

Στην παρουσία όλων και η τεχνοκρατική επιτροπή ευρωπαϊκών θεμάτων που απαρτίζεται από Ε/Κ και Τ/Κ οι οποίοι θα κληθούν να συζητήσουν στη συνέχεια τις λεπτομέρειες της εφαρμογής της λύσης. Πάντοτε στην παρουσία του κ. Βαν Νούφελ ο οποίος θα συμβουλεύει τα Ηνωμένα Έθνη κατά πόσον όσα συμφωνηθούν θα συνάδουν με το κοινοτικό κεκτημένο ή όχι.

Η νέα αυτή διαδικασία συνιστά το τρίτο μάθημα. Το κεκτημένο σημαίνει ρεαλισμός και από τη στιγμή που προσχωρήσαμε σε αυτόν, θεωρούμε την ημέρα σημαδιακή για δύο λόγους:

• Οι  Τουρκοκύπριοι -που κι αυτοί κατάλαβαν ότι δεν μπορούν να ζητούν ένταξη στην ΕΕ με τους δικούς τους όρους- παραδέχτηκαν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ότι η λύση που επιθυμούν πρέπει να εμπίπτει στις ευρωπαϊκές προδιαγραφές που ισχύουν και στα 28 κράτη μέλη της ΕΕ.
• Οι Ελληνοκύπριοι αντιλήφθηκαν ότι η λύση θα είναι ευρωπαϊκή, αν δεν αποτελεί ένα απλό σύνθημα, αλλά αν συζητήσουν με ρεαλισμό στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων συμβάλλοντας μέσα από τις συνθετικές τους απόψεις στη δημιουργία ευρωπαϊκού κεκτημένου.

Τι είναι το κεκτημένο

Ποιο είναι το κυρίαρχο ευρωπαϊκό κεκτημένο, παρότι άγραφο, το οποίο μέχρι χθες όλοι σκόπιμα ή όχι αγνοούσαμε; Θα αποτολμήσω να το περιγράψω με δυο-τρεις λέξεις: Ευρωπαϊκό κεκτημένο πρωτίστως σημαίνει συμβιβασμός και διάθεση σύνθεσης απόψεων στο πλαίσιο ενός κοινού οράματος. Τι είναι αυτό που δημιούργησε την Ευρώπη;

• Η συνειδητοποίηση μέσα από ποταμούς αιμάτων, ότι ο πόλεμος προετοιμάζει απλώς τον επόμενο πόλεμο, οπότε το ζητούμενο είναι η ειρήνη και η ασφάλεια.
• Η αποδοχή της ήττας από τη Γερμανία και η αυτοκριτική των Γερμανών. Το πλήρωσαν με το χάσιμο της Πρωσίας, της Σουδητίας, της Αλσατίας και της Λωραίνης. Το πλήρωσαν με 12 εκατ πρόσφυγες  και τέλος είδαν την πατρίδα τους να διχοτομείται σε Δυτική και Ανατολική Γερμανία.
• Η απόρριψη της εκδικητικότητας τύπου Βερσαλλιών από τους νικητές του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, που οδήγησε το 1953 με τη διάσκεψη του Λονδίνου στο κούρεμα κατά 60% του χρέους της Γερμανίας, κάτι που της επέτρεψε να επανέλθει όχι μόνο σε τροχιά ανάπτυξης αλλά σε μερικά χρόνια να καταστεί ξανά η ατμομηχανή της Ευρώπης. 

Κοινοτικό κεκτημένο βέβαια, πέρα και πάνω από την οικονομική ανάπτυξη, είναι η δημιουργία αξιόπιστων θεσμών, η εμπέδωση της δημοκρατίας, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Όλα αυτά δεν δημιουργούνται με δεκάρικους από άμβωνος, ούτε με φακελάκια βουλευτών σε γαμήλιες τελετές, ούτε με διορισμό  ημετέρων, ούτε με τη συντήρηση ενός κομματικού πελατειακού κράτους το οποίο αντιμετωπίζει την εξουσία όχι ως μέσο άσκησης πολιτικής αλλά ως λάφυρο.

Διά του ευρωπαϊκού κεκτημένου όλα αυτά τα χρόνια, η νέα Ευρώπη, αργά, βασανιστικά, με πισωγυρίσματα και πολλές αντιφάσεις, κτίζει νέες ανθρώπινες σχέσεις, ξαναγράφει βιβλία ιστορίας, οικοδομεί  και προάγει την επιστημονικότητα και την καινοτομία, επενδύει στη δημιουργία του καλού καγαθού Ευρωπαίου πολίτη, με βάση τα αρχαιοελληνικά πρότυπα τα οποία -κυρίως οι Έλληνες- πέταξαν στον κάλαθο της ιστορίας.    

Η ευρωπαϊκή Κύπρος

Η παρουσία του κ. Βαν Νούφελ στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, η στωικότητα του Έσπεν Μπαρθ Άιντε και η βούληση των κυρίων Αναστασιάδη και Ακκιντζί θα μπορούσε να μας φτάσει μακριά, χωρίς να χρειαστεί -ακόμα- να πληρώσουμε όλοι το τίμημα που πλήρωσε η Γερμανία. Πιλότος της δικής μου αισιοδοξίας, ότι  μπορεί να τα καταφέρουμε, είναι η πρόσφατη συμφωνία αρχών στο περιουσιακό. Ο κάθε πολίτης πλέον, είτε Ε/Κ είτε Τ/Κ, μπορεί να διαπραγματευθεί την περιουσία του. Μπορεί βέβαια να απορρίψει τα πάντα και να μην καταλήξουμε πουθενά. Μπορεί, όμως, αν έχει μάθει κάτι από το έως τώρα ευρωπαϊκό κεκτημένο, να διαπραγματευθεί συμβιβαστικά και συνθετικά μέσα από τις τρεις επιλογές που του παρέχονται, έχοντας κατά νουν ένα αναγκαίο όραμα. Το ευρωπαϊκό όραμα, η εφαρμογή του οποίου βεβαίως πρέπει να περάσει μέσα από τις ωδύνες ενός τοκετού.