Η τακτική Ακιντζί και η απάντηση Αναστασιάδη

Ο Νοέμβριος θα κρίνει κατά πόσο θα υπάρξει λύση στο Κυπριακό ή αν η συζήτηση του προβλήματος θα πάρει μια ακόμα αναβολή για το καλοκαίρι του 2016. Όλα θα κριθούν, σύμφωνα με ενημερωμένες πηγές, από τη συζήτηση κυρίως στο περιουσιακό, πάντα βέβαια σε συνάρτηση με το εδαφικό. Τα υπόλοιπα θέματα, όπως τα κεφάλαια της διακυβέρνησης, της νομοθετικής εξουσίας, της οικονομίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι μεν σε βάθος επεξεργασμένα αλλά δεν κλείνουν αφού, όπως έχει καταγραφεί και στο κοινό ανακοινωθέν, τίποτε δεν έχει συμφωνηθεί εάν όλα δεν έχουν συμφωνηθεί. Στο πλαίσιο της ίδιας λογικής θα συζητηθούν και οι εγγυήσεις.

Το περιουσιακό
Το θέμα των περιουσιών, όπως αυτό αναδύεται μέσα από τις δύσκολες διαπραγματεύσεις Μαυρογιάννη - Ναμί, έχει δύο βασικές πτυχές. Η πρώτη αφορά την ουσία του και η δεύτερη είναι περισσότερο επικοινωνιακή. * Επί της ουσίας το περιουσιακό είναι ένα καθαρά εσωτερικό πρόβλημα που δημιούργησε ο χρόνος και πλέον αφορά τον ορισμό των όρων "ιδιοκτήτης" και "χρήστης". Το θέμα είναι περίπλοκο παρά την προσπάθεια κάποιων -κυρίως στην ε/κ πλευρά- να το απλουστεύσουν. Η τ/κ πλευρά επί του θέματος αυτού για σκοπούς διαπραγμάτευσης έχει υπαναχωρήσει στις πάγιες θέσεις Ντενκτάς. Θέλει το τ/κ συνιστών κρατίδιο να λειτουργεί ως καθαρή ζώνη με τους Τ/Κ να αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού, αλλά και να κατέχουν το μεγαλύτερο ποσοστό του εδάφους. Στο θέμα του πληθυσμού τα πράγματα είναι απλά. Οι Τ/Κ θέλουν να ζήσουν ως κοινότητα και σ' αυτό εξάλλου έχουν καταλήξει και οι συμφωνίες Μακαρίου - Ντενκτάς το 1977 για δύο αυτοδιοικούμενες περιφέρειες. Το πρόβλημα έγκειται στις περιουσίες, με δεδομένο ότι στο τ/κ ομόσπονδο κρατίδιο το συντριπτικό ποσοστό γης ανήκει στους Ε/Κ. Αυτό το πρόβλημα ο κ. Ακιντζί επιχείρησε τις τελευταίες βδομάδες στο τραπέζι των συνομιλιών να το λύσει όχι μέσα από συμφωνημένα κριτήρια αλλά μέσα από μια συνολική συμφωνία για έλεγχο του 70% της γης από τους Τ/Κ. Ήταν φυσικό να υπάρξουν αντιδράσεις, γιατί κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να γίνει αποδεκτό από τους Ε/Κ στο πλαίσιο των δημοψηφισμάτων.

Σε αυτή τη λύση σταδιακά άρχισαν να αντιδρούν και οι ίδιοι οι Τ/Κ αφού στην πράξη δεν θα μπορούν να πωλούν περιουσίες τους αν το επιθυμούν. * Κάπου εδώ ξεκινά και το επικοινωνιακό κομμάτι του περιουσιακού. Η ε/κ πλευρά στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων υποστήριξε ότι θα πρέπει να ολοκληρωθούν τα κριτήρια του περιουσιακού με γνώμονα τις αποφάσεις των Ευρωπαϊκών Δικαστηρίων, διατηρώντας τα δικαιώματα της επανεγκατάστασης, της ανταλλαγής και της αποζημίωσης στην ευχέρεια των ιδιοκτητών. Σε τέτοια περίπτωση οι περιουσίες οι οποίες μπορεί να περιέλθουν υπό τον έλεγχο Τ/Κ μπορεί να ξεπεράσουν και το 70% που ο Μουσταφά Ακιντζί ζήτησε να κατοχυρωθεί για την τ/κ πλευρά. Ο λόγος είναι απλός και έχει να κάνει με την απροθυμία των Ε/Κ να ζήσουν υπό τ/κ διοίκηση, οπότε θα προτιμήσουν την ανταλλαγή και την αποζημίωση. Με λίγα λόγια ο Αναστασιάδης πρότεινε τη λύση να τη δώσει ρεαλιστικά η ίδια η ζωή και η οικονομία, όχι a priori οι νομοθέτες.

Η τακτική

Στην προσπάθειά του πάντως να πετύχει τον κύριό του στόχο ο κ. Ακιντζί, που δεν είναι άλλος από την τοποθέτηση οροφής στις περιουσίες στο τ/κ συνιστών κρατίδιο, έκανε ακόμα ένα βήμα διεκδικώντας οροφή για τους Ε/Κ ακόμα και σε ό,τι αφορά τις τέσσερις βασικές ελευθερίες, όπως αυτές προνοούνται από το κοινοτικό κεκτημένο. Αυτό παραλίγο να προκαλέσει σύρραξη στην τελευταία συνάντηση των δύο ηγετών, με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη να αναζητεί... τασάκια. Ο κ. Ακιντζί υποστήριξε ότι με την πάροδο του χρόνου οι Ε/Κ που θα εργάζονται ή θα ενοικιάζουν σπίτια στον βορρά μπορεί να διεκδικήσουν και να κερδίσουν την εσωτερική ιθαγένεια του τ/κ συνιστώντος κρατιδίου, με αποτέλεσμα να αλλοιωθεί η πληθυσμιακή αναλογία και να διαβρωθεί η πολιτική ισότητα των Τ/Κ.

Το επιχείρημα αυτό όχι μόνον δεν ευσταθεί, απεναντίας δημιουργεί και τεράστιες αγκυλώσεις στην ανάπτυξη του ίδιου του τ/κ συνιστώντος κρατιδίου:

* Σε ό,τι αφορά την αλλοίωση της πληθυσμιακής αναλογίας το επιχείρημα δεν ευσταθεί γιατί η συμφωνία για πολιτική ισότητα εξυπακούει ότι οι Τ/Κ ποτέ δεν θα γίνουν μειοψηφία στον βορρά. Με λίγα λόγια υπάρχει συμφωνημένη οροφή στην απόδοση εσωτερικής ιθαγένειας και στα δύο συνιστώντα κρατίδια.

 * Αν επιβληθούν οροφές στις τέσσερις βασικές ελευθερίες, αυτές δεν θα αφορούν μόνον τους Ε/Κ (που ούτως ή άλλως, όπως εξήγησε και ο κ. Βαν Νούφελ, απαγορεύεται σε πολίτες της ίδιας χώρας) αλλά τους υπόλοιπους Ευρωπαίους και πολίτες τρίτων χωρών. Οπότε πώς μπορεί το τ/κ συνιστών κράτος να προσελκύσει επενδυτές;

Ο Νοέμβριος
Με τις θέσεις Μουσταφά Ακιντζί, οι οποίες διατυπώθηκαν περισσότερο για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης λόγω των αρνητικών αποτελεσμάτων κάποιων δημοσκοπήσεων αλλά και των σφοδρών επικρίσεων των εθνικιστών ότι "τα έδωσε όλα στους Ελληνοκύπριους", διαφωνεί διακριτικά και ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ ο οποίος παραπέμπει στις συγκλίσεις που επιτεύχθηκαν το 2008 με τον Δημήτρη Χριστόφια. Η τακτική Ακιντζί, πάντως, θα ξεδιπλωθεί μετά τις τουρκικές εκλογές και θα ξεκαθαρίσει όλο τον μήνα Νοέμβριο όταν εντατικοποιηθούν οι συνομιλίες.

Εκτίμηση πολλών αναλυτών είναι ότι ο Τ/Κ ηγέτης επιμορφώνεται σταδιακά γύρω από το κοινοτικό κεκτημένο και ότι αυτό που θα επιδιώξει μέχρι τέλους είναι η διαμόρφωση τέτοιων κριτηρίων στο περιουσιακό τα οποία στην ουσία θα ευνοούν τον Τ/Κ χρήστη στον βορρά σπρώχνοντας τον Ε/Κ ιδιοκτήτη να προτιμήσει την ανταλλαγή και την αποζημίωση. Η τ/κ αυτή πρακτική είναι κατανοητή αν την εξηγήσει κανείς ιστορικά αντιλαμβανόμενος τις πάγιες ανασφάλειες των Τ/Κ αλλά και το μεγάλο κόμπλεξ τους έναντι των Ε/Κ. Αν η τακτική Ακιντζί τελεσφορήσει, σαφέστατα από αυτήν θα ευνοηθούν και οι 40.000 Ε/Κ χρήστες τ/κ περιουσιών στον νότο οι οποίοι ήδη άρχισαν να

αγωνιούν για το καθεστώς κυριότητας της γης που κατέχουν από το 1974.

Την ίδια στιγμή, βέβαια, αυτή η τακτική Ακιντζί επιτρέπει στον Νίκο Αναστασιάδη να σκληρύνει τη στάση του σε ό,τι αφορά τα εδάφη τα οποία θα επιστραφούν υπό ε/κ διοίκηση. Το εδαφικό και η επιστροφή όσο το δυνατόν περισσότερων προσφύγων θα καταστήσει το περιουσιακό λιγότερο επώδυνο. Αυτό πρέπει να το έχει σοβαρά υπ' όψιν του ο κ. Ακιντζί, σε διαφορετική περίπτωση η λύση δεν θα μπορεί να περάσει σε δημοψήφισμα από τους Ε/Κ.

Σε ποια σημεία θα κριθεί το Κυπριακό;

Στο Κυπριακό όλα έχουν συζητηθεί, σε σημείο που καμιά πλευρά πλέον δεν μπορεί να εκπλήξει την άλλη. Η συνάντηση ωστόσο του Νίκου Αναστασιάδη και του Μουσταφά Ακιντζί την ερχόμενη Τρίτη, σε συνδυασμό με τη δεύτερη συνάντηση που θα ακολουθήσει στις 15 Σεπτεμβρίου, κρίνονται ως καθοριστικές σε ό,τι αφορά κάποια κομβικά σημεία και επί της ουσίας και επί της διαδικασίας. Ποιο είναι το ζητούμενο από αυτές τις συναντήσεις;

• Πρώτον, θα διαφανεί κατά πόσον όσα έχουν συζητήσει οι δύο πλευρές στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων θα αποτυπωθούν τελικά στο κείμενο της συμφωνίας με μαύρο μελάνι και ανεπιστρεπτί θα θεωρηθούν ως συγκλίσεις.
• Δεύτερον, θα κριθεί εκ των πιο πάνω κατά πόσον το Κυπριακό μπαίνει σε οριστική τροχιά λύσης, δίνοντας έτσι το δικαίωμα στα Ηνωμένα Έθνη να αρχίσουν να μπαίνουν στη λογική του χρόνου των δημοψηφισμάτων.
• Τρίτον, θα δρομολογηθούν νέες ζυμώσεις, κυρίως μεταξύ της ε/κ κοινότητας, η οποία την άνοιξη του 2016 θα πρέπει να προχωρήσει σε βουλευτικές εκλογές. Αναλόγως των εξελίξεων θα κριθεί πότε και υπό ποια μορφή θα διεξαχθούν αυτές οι εκλογές.

Τα τρέχοντα

    Στη συνάντηση της Τρίτης οι δύο ηγέτες θα ασχοληθούν με τρέχοντα θέματα ουσίας και θα δώσουν εντολή στους διαπραγματευτές να αποτυπώσουν ή όχι κάποιες τελικές συγκλίσεις που αφορούν κάποια κρίσιμα κεφάλαια του προβλήματος. Από τα κεφάλαια αυτά θα κριθεί κατά πόσον η συζήτηση του Κυπριακού γυρίζει σελίδα, μπαίνοντας πλέον στην τελική ευθεία, την κατάληξη της οποίας οριοθέτησε ήδη ο Μουσταφά Ακιντζί σε δηλώσεις του τη βδομάδα που πέρασε, κάνοντας λόγο για δημοψηφίσματα περί τα μέσα Μαΐου 2016. Ποιες είναι οι καυτές πατάτες στα χέρια των ηγετών;

• Θέμα πληθυσμού: Οι δύο ηγέτες θα κληθούν να κλειδώσουν τα πληθυσμιακά ποσοστά των δύο κοινοτήτων, με την ε/κ πλευρά να επιμένει στο 82:18 και την τ/κ βασικά να προτάσσει το προϊόν των δύο τελευταίων απογραφών που ανεβάζουν τους «νόμιμους» πολίτες στο Βορρά γύρω στις 280.000. Αν γίνει αποδεκτός αυτός ο πληθυσμός, σε συνδυασμό με τις 734.000 που ζουν στον Νότο, τότε η πληθυσμιακή αναλογία καθορίζεται στο 72:28, κάτι που δεν είναι δυνατόν να γίνει αποδεκτό από την ε/κ πλευρά. Αντιθέτως, ένας λογικός συμβιβασμός στο 80:20, που αντανακλά και ιστορικά την αναλογία πληθυσμού στην Κύπρο, μάλλον ανάβει πράσινο σε συμφωνία. Αυτό στην πράξη σημαίνει πώς η τ/κ κοινότητα θα δηλώσει επισήμως ως πολίτες της Ομοσπονδιακής Κύπρου έναν πληθυσμό που θα κινείται πέριξ των 180.000-190.000 χιλιάδων. Σε αυτόν τον αριθμό σαφέστατα περιλαμβάνονται και γύρω στις 40.000-50.000 Τούρκοι ή άλλης εθνικότητας άτομα που έχουν παντρευτεί με Τουρκοκύπριο ή Τουρκοκύπρια, ή έχουν γεννηθεί στην Κύπρο. Όλοι οι υπόλοιποι κάτοικοι στον Βορρά θα δηλωθούν ως αδειούχοι ξένοι εργάτες, ενώ όσοι είναι παράνομοι πρέπει να αποχωρήσουν. Όπως γίνεται αντιληπτό, το κλείδωμα των νόμιμων πληθυσμών στον Βορρά και τον Νότο έχει άμεση και καταλυτική σχέση με το περιουσιακό, αφού οι μη νόμιμοι πολίτες που ζουν στην Κύπρο δεν θα έχουν κανένα δικαίωμα σε ό,τι αφορά την κατοχή και χρήση ε/κ και τ/κ υποστατικών. Βεβαίως οι αριθμοί αυτοί ίσως διαφοροποιηθούν προς τα πάνω για τους Τ/Κ, αναλόγως του ποιον πληθυσμό θα δηλώσει και η Κυπριακή Δημοκρατία στο πλαίσιο της τελικής συμφωνίας. Αν ο ε/κ πληθυσμός π.χ., συμπεριλαμβανομένων και των κοινοτικών, κλειδώσει σε αριθμούς πάνω από 800.000, τότε η τ/κ κοινότητα θα μπορούσε να κινηθεί πληθυσμιακά στις 200/220.000 κατοίκους.
• Θέμα ονόματος της ομοσπονδίας: η ε/κ πλευρά σαφέστατα και προτιμά το Ομοσπονδιακή Κυπριακή Δημοκρατία (Federal Republic of Cyprus) η οποία αποτελεί και τη λογική συνέχεια του κράτους που Ε/Κ και Τ/Κ από κοινού ίδρυσαν το 1960. Δεν είναι εξάλλου καθόλου τυχαία η δήλωση του Νίκου Αναστασιάδη ενώπιον των αποδήμων ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεν είναι ε/κ αλλά έχει ως συνιδρυτές και τους Τ/Κ. Η τ/κ πλευρά κατ’ αρχάς δεν έδειξε να διαφωνεί, αλλά αυτό θα διαφανεί από τη συνάντηση της Τρίτης, με δεδομένο ότι υπάρχουν ήδη αντιδράσεις από εθνικιστικούς κύκλους στα κατεχόμενα οι οποίοι επιθυμούν όνομα το οποίο να μην παραπέμπει σε Κυπριακή Δημοκρατία. Η τ/κ πλευρά ίσως επιμείνει στο "Ενωμένη Κύπρος" (United Cyprus).
• Θέμα δημοσίων υπαλλήλων: η αναλογία Ε/Κ και Τ/Κ δημοσίων υπαλλήλων θα κυμανθεί κοντά στο 70:30, όπως ίσχυε στη Ζυρίχη, αν και η τ/κ πλευρά ζητά ποσοστά ελαφρώς μεγαλύτερα. Αυτό θα εξαρτηθεί από υποχωρήσεις της σε άλλα θέματα.
• Θέμα αξιωματούχων: ο διορισμός υπουργών και άλλων ανεξάρτητων αξιωματούχων θα εδράζεται και στην αναλογία πληθυσμού αλλά και στη χρονική διάρκεια των θητειών. Η ομοσπονδιακή δομή, εκτός των δύο συμπροέδρων, θα έχει κοντά στα 5 ομοσπονδιακά υπουργεία αλλά και τους ανεξάρτητους αξιωματούχους (διοικητής Κεντρικής, επίτροπος ΕΕ, γενικός και βοηθός γενικός εισαγγελέας, γενικός ελεγκτής). Οι Ε/Κ αξιωματούχοι θα υπηρετούν 2 θητείες και οι Τ/Κ 1 θητεία. Υπάρχει επίσης σκέψη εκτός από τον υπουργό Εξωτερικών να δημιουργηθεί και θέση υπουργού ή υφυπουργού Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, θέσεις οι οποίες δεν θα μπορούν να πληρώνονται από άτομα της ίδιας κοινότητας.

Η ουσία

Βεβαίως υπάρχουν ακόμα πολύ πιο σοβαρά θέματα που ακόμα αναζητούν τις τελικές τους διατυπώσεις, όπως είναι το θέμα της εκτελεστικής εξουσίας, ο καθορισμός των τελικών κριτηρίων στο περιουσιακό, η κατάθεση χαρτών στο εδαφικό, οι εγγυήσεις και βεβαίως η μεταβατική περίοδος εφαρμογής της λύσης.

1. Εκτελεστική εξουσία. Το θέμα αυτό, παρότι θα μπορούσε να κλείσει, θα παραμείνει ανοικτό μέχρι την τελευταία στιγμή για να διασταυρωθεί στο πλαίσιο του πάρε-δώσε με το εδαφικό και τις εγγυήσεις. Μέσω της εκτελεστικής εξουσίας οι Τ/Κ επιδιώκουν να διασφαλίσουν την πολιτική τους ισότητα και στο τραπέζι υπάρχουν πολλές προτάσεις, χωρίς όμως να υπάρξει ακόμα τελική συμφωνία. Η ε/κ πλευρά κατέθεσε προτάσεις που ξεκινούν από μόνιμο Ε/Κ πρόεδρο και μόνιμο Τ/Κ αντιπρόεδρο με διακοσμητικούς ρόλους, σε συνδυασμό με κοινοβουλευτική δημοκρατία και πρωθυπουργό. Από τ/κ πλευράς έχει κατατεθεί η σύγκλιση Χριστόφια - Ταλάτ για εκ περιτροπής προεδρία, στάθμιση και διασταύρωση ψήφου, που μέχρι στιγμής φαίνεται να είναι και η επικρατέστερη. Μια τρίτη πρόταση κάνει λόγο για κοινό ψηφοδέλτιο Ε/Κ και Τ/Κ υποψηφίων για την προεδρία (common ticket) μέσα από κοινή ψηφοφορία, αλλά χωρίς στάθμιση, με όρο βέβαια ότι κανένας υποψήφιος δεν μπορεί να εκλέγεται αν δεν λαμβάνει τουλάχιστον ένα ποσοστό 25% από την κοινότητα από όπου προέρχεται. Τέλος έχει τεθεί στο τραπέζι και πρόταση για κοινή παγκύπρια ψηφοφορία για πρόεδρο και αντιπρόεδρο, χωρίς στάθμιση, ο οποίος θα εκλέγεται κατά πλειοψηφία από το σύνολο των κατοίκων της Κύπρου.

2. Περιουσιακό: όπως έχει ανακοινώσει την Πέμπτη ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, τα κριτήρια για το περιουσιακό έχουν ξεπεράσει τον διψήφιο αριθμό (24) και ίσως προκύψουν ακόμα περισσότερα στη συνέχεια. Κάποια από τα κριτήρια αυτά (π.χ. ότι δεν επιστρέφονται περιουσίες επί των οποίων έχουν περάσει δρόμοι, κτίστηκαν σχολεία, προσφυγικοί οικισμοί ή νοσοκομεία, αλλά αποζημιώνονται) τέθηκαν επί σχεδίου Ανάν το 2004. Κάποια προστέθηκαν στις συγκλίσεις Χριστόφια - Ταλάτ το 2008 (π.χ. αν επί της περιουσίας κάποιου κτίσθηκε ένα ξενοδοχείο θα μπορούσε έναντι της γης του να αποκτήσει ποσοστά και μετοχές) και κάποια επιβλήθηκαν εκ των πραγμάτων από την απόφαση Δημόπουλος το 2009, μέσω της οποίας αναγνωρίστηκαν δικαιώματα στον χρήστη των περιουσιών και θεσπίστηκε η επιτροπή περιουσιών στα κατεχόμενα, η οποία εξέτασε περιπτώσεις επιστροφής, ανταλλαγής και κυρίως αποζημιώσεων. Αυτό που προκύπτει μέσα από τις νέες συγκλίσεις Αναστασιάδη - Ακιντζί είναι ο καθολικός σεβασμός στο δικαίωμα ιδιοκτησίας Ε/Κ και Τ/Κ σε ολόκληρη την Κύπρο, αλλά και κάποια καυτά νέα κριτήρια τα οποία ίσως δοκιμάσουν τις "πατριωτικές" αντοχές κάποιων πολιτικών και πολιτών ενώπιον της επιτροπής περιουσιών που θα συσταθεί. Για παράδειγμα, κάθε εκτοπισθείς Ε/Κ είτε μετακινηθείς Τ/Κ από τις περιοχές που ζούσε πριν από το 1974 θα έχει δικαίωμα να ζητήσει να επιστρέψει στο σπίτι του (to claim home) αλλά υπό έναν όρο: ότι θα εγκατασταθεί σε αυτό σε εύλογο χρονικό διάστημα. Μόνο υπ' αυτή την προϋπόθεση θα μπορούσε να συζητηθεί σοβαρά το αίτημά του. Σε διαφορετική περίπτωση θα μπορεί να ζητήσει την περιουσία του (claim property) διεκδικώντας ανταλλαγή ή αποζημίωση. Αν κρίνουμε από δημοσκοπήσεις που έγιναν στο παρελθόν, οι Ε/Κ επιδεικνύουν μικρό ενδιαφέρον για επιστροφή στα σπίτια τους υπό τ/κ διοίκηση και σαφώς μεγαλύτερο στα εδάφη που θα επιστραφούν υπό ε/κ διοίκηση. Πάντως από ε/κ πλευράς -κι αυτό απασχόλησε τις δύο τελευταίες συζητήσεις των διαπραγματευτών- το ζητούμενο είναι το ξεκαθάρισμα "ποιος είναι ο ορισμός του χρήστη περιουσίας και τι έννομο συμφέρον μπορεί να έχει". Κάπου εδώ το περιουσιακό διασυνδέεται άμεσα με το θέμα της υπηκοότητας και των εποίκων και εν γένει του τελικού αριθμού των κατοίκων που θα έχει η Ομοσπονδιακή Κύπρος. Όσο περισσότεροι έποικοι αποκλειστούν από τον τελικό κατάλογο των πολιτών της Ομοσπονδιακής Κύπρου, τόσο λιγότερα προβλήματα θα υπάρχουν στο περιουσιακό και τανάπαλιν.

3. Εδαφικό: στο κεφάλαιο αυτό έχουν κατατεθεί μέχρι στιγμής κριτήρια, αλλά ο χάρτης του σχεδίου Ανάν δίνει έναν γενικό μπούσουλα για το πού θα μπορούσαν να οδηγηθούν τα πράγματα, χωρίς αυτό να είναι απόλυτο. Κύρια έμφαση στο εδαφικό δεν είναι τόσο τα ποσοστά όσο η επιστροφή περιοχών όπου θα μπορέσουν να επιστρέψουν όσο το δυνατόν περισσότεροι Ε/Κ πρόσφυγες. Στο τραπέζι των συνομιλιών έχει χυθεί μέχρι στιγμής πολλή φαιά ουσία για τις λεγόμενες περιοχές ειδικού καθεστώτος που αφορούν συμπαγείς γεωγραφικές περιοχές (Καρπασία, Κόκκινα, Λουρουτζίνα, Λεύκα) αλλά και αρχαιολογικά μνημεία και θρησκευτικούς τόπους λατρείας και περιουσίες που ανήκουν στην Εκκλησία και το Εβκάφ. Πάντως και ομιλούντες πάντοτε με βάση το νέο πνεύμα των συνομιλιών, οι χάρτες δεν θα οριοθετούν καθαρές φυλετικά περιοχές αλλά ο κάθε Κύπριος υπό κάποιες συνθήκες (οικονομικές, συναισθηματικές κλπ.) θα έχει δικαίωμα να επιλέξει τον τόπο διαβίωσής του.

4. Εγγυήσεις: το θέμα αυτό συμφωνήθηκε ότι θα συζητηθεί στο τέλος. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν γίνεται καμιά προεργασία, κυρίως από πλευράς Έσπεν Μπαρθ Άιντε, Κομισιόν και Ηνωμένων Εθνών. Ο κ. Άιντε συζήτησε το θέμα με όλες τις εγγυήτριες δυνάμεις του 1960, είχε επαφές με τους Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ και τη Φεντερίκα Μογκερίνι και τους Αμερικανούς. Μέχρι στιγμής είναι σαφές ότι Ελλάδα και Βρετανία δεν επιθυμούν συνέχιση των εγγυήσεων, με την Τουρκία να επιμένει περί του αντιθέτου, επικαλούμενη την ανασφάλεια που αισθάνονται οι Τ/Κ. Οι Τ/Κ επισήμως διά του εκπροσώπου του κ. Ακιντζί Μπουρτζού Μπαρίς δήλωσαν ότι οι εγγυήσεις δεν είναι ταμπού, ενώ και η Τουρκία διά του κ. Τσαβούσογλου δήλωσε ότι το θέμα των εγγυήσεων θα εξαρτηθεί από τη θέληση των Τ/Κ. Για την ε/κ πλευρά, όπως καταδεικνύει σειρά δημοσκοπήσεων, η επικρατέστερη προτίμηση είναι να υπάρξουν εγγυήσεις -αν κριθεί ότι χρειάζονται- από πλευράς Ευρωπαϊκής Ένωσης σε συνδυασμό με τα Ηνωμένα Έθνη. Το κεφάλαιο ΝΑΤΟ προ των αντιδράσεων του ΑΚΕΛ μάλλον έκλεισε επισήμως μετά και τη συνέντευξη Κασουλίδη την περασμένη Κυριακή στον "Φ", παραμένει ωστόσο το ερώτημα αν η Ομοσπονδιακή Κύπρος θα έχει σώματα ασφαλείας και ποια θα είναι αυτά. Άτυπα στο πλαίσιο του διαλόγου από ε/κ πλευράς διατυπώνεται η θέση περί της δημιουργίας ενός ευρωπαϊκού συστήματος ασφαλείας στη Νοτιανατολική Μεσόγειο για την αντιμετώπιση ασύμμετρων απειλών, με τη συμμετοχή Ελλάδας, Κύπρου, Τουρκίας, Βρετανίας και ίσως και Ιταλίας, το οποίο σε συνεργασία με τον ΟΗΕ και την ΕΕ θα εγγυηθεί την τάξη και την ασφάλεια στην ταραγμένη αυτή περιοχή. Σε αυτό το υποσύστημα σοβαρές συνέργειες, λόγω του ενεργειακού σχεδιασμού στην περιοχή, μπορεί να έχει το Ισραήλ, η Αίγυπτος αλλά και ο Λίβανος. Από πλευράς Τ/Κ πάντως, αν κρίνουμε από την πρόσφατη συνέντευξη του Μεχμέτ Αλί Ταλάτ στην «Κ», θα δοθεί μέχρι τέλους η μάχη για εγγυήσεις της Τουρκίας, τουλάχιστον στην τ/κ συνιστώσα πολιτεία, έστω και με κάποια χρονοδιαγράμματα.

5 Οικονομία: στο κεφάλαιο αυτό σχεδόν ξεκαθάρισαν τα πάντα. Για να ξεκινήσουμε από τα δύσκολα, έχει αποφασισθεί ότι τα χρέη των δύο συνιστωσών πολιτειών δεν θα μεταφερθούν στον κοινό ομοσπονδιακό προϋπολογισμό. Με λίγα λόγια η ε/κ πλευρά θα αναλάβει τα χρέη των 18 περίπου δισ. που έχει συνάψει μέσω του μνημονίου, ενώ τα χρέη των Τουρκοκυπρίων (γύρω στα 8 δισ.) θα επωμισθούν οι ίδιοι, ευελπιστώντας, σύμφωνα με τ/κ πηγή, ότι αυτά θα χαριστούν από την Τουρκία. Η κεντρική κυβέρνηση θα εισπράττει όλα τα έσοδα από τους άμεσους και έμμεσους φόρους και θα τα κατανέμει, αναλόγως της εισφοράς της κάθε πολιτείας, στα τοπικά της όργανα. Οι Τ/Κ λόγω χαμηλότερων εισοδημάτων θα επωφεληθούν από τον προϋπολογισμό αναπτύξεως, ο οποίος θα κυμανθεί στο 6% του συνόλου. Μέχρι να ανέβει το βιοτικό τους επίπεδο στο 80% των Ε/Κ, θα λαμβάνουν τα 5/6 από αυτόν τον προϋπολογισμό. Η Ομοσπονδιακή Κύπρος θα ξεκινήσει από την πρώτη μέρα λειτουργίας με μία Κεντρική Τράπεζα και το ευρώ ως κοινό της νόμισμα.

6. Ανάπτυξη: έχει συμφωνηθεί και σύντομα θα ανακοινωθεί η δημιουργία μιας τεχνικής επιτροπής για την ανάπτυξη της Ομοσπονδιακής Κύπρου. Το όλο θέμα χειρίζεται ο Έσπεν Μπαρθ Άιντε. Ήδη έχει ζητηθεί από το IMF συνδρομή για την εκπόνηση μιας μελέτης για το μοντέλο ανάπτυξης της Κύπρου, με βάση τις κατευθυντήριες γραμμές της οποίας θα επιχειρηθεί η δημιουργία της νέας οικονομίας της χώρας. Το ζητούμενο βασικά είναι η προσέλκυση κεφαλαίων και επενδύσεων στην Κύπρο μέσω της διαδικασίας της μόχλευσης. Η χώρα μετά τη λύση θα μπορεί να παρουσιάζεται ως ένας ασφαλής επενδυτικός προορισμός με κυρίαρχη υποδομή ένα πολιτικό μοντέλο που θα προσιδιάζει σε αυτά της Σιγκαπούρης και της Ελβετίας, αλλά ταυτόχρονα θα λειτουργεί εντός της ΕΕ. Ήδη ο Έσπεν Μπαρθ Άιντε ως γραμματέας του World Economic Forum του Νταβός έχει πραγματοποιήσει δεκάδες συναντήσεις στις ΗΠΑ και στην ΕΕ με διάφορα επενδυτικά ταμεία τα οποία δείχνουν ζωηρό ενδιαφέρον να επενδύσουν στην Κύπρο, έχοντας ταυτόχρονα πρόσβαση στην τεράστια αγορά της Μέσης Ανατολής. Η προσέλκυση κεφαλαίων βέβαια θα μπορούσε να γίνει και μέσω της παραδοσιακής οδού των διμερών σχέσεων, αλλά δεν αποκλείεται και μια επιχείρηση συλλογής δωρεών για να προικοδοτηθεί η Ομοσπονδιακή Κύπρος, όπως επιχειρήθηκε το 2004.

7. Μεταβατική περίοδος: στο τραπέζι των συνομιλιών έχει συμφωνηθεί ότι θα υπάρξει μια δίμηνη ή τρίμηνη μεταβατική περίοδος κατά τη διάρκεια της οποίας θα αρχίσει να λειτουργεί το ομοσπονδιακό κράτος και οι θεσμοί του. Την ευθύνη στο διάστημα αυτό θα έχει μια μεταβατική επιτροπή την οποία θα διορίσουν οι δύο ηγέτες και η οποία θα αναλάβει τη διενέργεια εκλογών (προεδρικές, βουλευτικές), τον διορισμό των ανεξάρτητων αξιωματούχων της Ομοσπονδίας (διοικητής Κεντρικής Τράπεζας, γενικός και βοηθός γενικός εισαγγελέας, γενικός ελεγκτής, επικεφαλής αστυνομίας κλπ.) και εν γένει θα επιβλέψει την εφαρμογή της λύσης με βάση το ομοσπονδιακό Σύνταγμα. Την ίδια στιγμή βέβαια θα συντρέχουν και μια σειρά άλλα χρονοδιαγράμματα, όπως η επιστροφή εδαφών (π.χ. Βαρώσι) και η αποχώρηση του μεγαλύτερου μέρους των τουρκικών και ελληνικών στρατευμάτων που βρίσκονται στην Κύπρο.

Επικοινωνία της λύσης Από πλευράς Ηνωμένων θεωρείται ότι έχει διανυθεί αρκετός δρόμος και έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στο τραπέζι των συνομιλιών, για αυτό και την περασμένη Παρασκευή έθεσαν σχεδόν επιτακτικά το θέμα να υπάρξει την Τρίτη μια εκτενής ανακοίνωση των δύο ηγετών σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί έως τώρα. Τόσο η ε/κ όσο και η τ/κ πλευρά πάντως έδειξαν να είναι ακόμα επιφυλακτικές. Από την άλλη βέβαια η μη ανακοίνωση της όποιας προόδου επιτρέπει την παρερμηνεία και πολλές φορές οδηγεί σε παραπληροφόρηση γύρω από τις εξελίξεις. Λόγω της αποσπασματικής ενημέρωσης οι δύο ηγέτες δέχονται έντονες επιθέσεις από τα κόμματα της αντιπολίτευσης, επιθέσεις οι οποίες δημιουργούν σύγχυση σε μεγάλες ομάδες του πληθυσμού, που αναμένουν απτά αποτελέσματα ώστε να τοποθετηθούν. Βεβαίως εκ μέρους των δύο ηγετών εκφράζεται η λογική θέση ότι δεν είναι δυνατόν να ανακοινώνεται επιλεκτική πρόοδος από τη στιγμή που δεν έχουν κλείσει οριστικά κάποια μεγάλα κεφάλαια. Υπάρχει ωστόσο πλήρης αντίληψη του τάιμινγκ κυρίως από ε/κ πλευράς, αφού σε μερικές βδομάδες ουσιαστικά ξεκινά η προεκλογική περίοδος για τις βουλευτικές του 2016. Το θέμα μιας κοινής εκτεταμένης ανακοίνωσης των δύο ηγετών πάντως παραμένει ένα ισχυρό ενδεχόμενο και ίσως προκύψει κατά τη διάρκεια της συνάντησης των δύο ανδρών στις 15 Σεπτεμβρίου, νοουμένου ότι η επερχόμενη συνάντηση της Τρίτης θα αποδώσει καρπούς και θα επιβεβαιώσει την κρισιμότητά της. Η πολιτική σκέψη που καθοδηγεί τη διάθεση για διαφάνεια εδράζεται στο ότι αν οι κύριοι Αναστασιάδης και Ακιντζί δεν θέσουν επί τάπητος το πλαίσιο και δεν είναι σε θέση να δώσουν στην κοινή γνώμη την προοπτική της λύσης, η δυναμική του φόβου θα καθορίσει από μόνη της την ατζέντα, οδηγώντας για μία ακόμα φορά το Κυπριακό στις ατραπούς του λαϊκισμού και της κινδυνολογίας.

Το έξυπνο άλμα του Μουσταφά Ακιντζί

Αν κάτι ξεκαθάρισε την Παρασκευή με την ολοκλήρωση του θερινού κύκλου των διαπραγματεύσεων στο Κυπριακό, είναι ότι δεν βρισκόμαστε πολύ κοντά στην παρουσίαση ενός συνολικού περιγράμματος λύσης. Την ίδια στιγμή ωστόσο, και μέσα από τη συνολική ανασκόπηση των θέσεων των δύο πλευρών στην παρουσία του Έσπεν Μπαρθ Άιντε, έγιναν ξεκάθαρες οι στοχεύσεις των δύο πλευρών. Στοχεύσεις λογικές, που έγιναν εφικτές λόγω της υπέρβασης που είναι διατεθειμένοι να κάνουν οι κύριοι Αναστασιάδης και Ακιντζί, οι οποίες -τουλάχιστον από πλευράς Ηνωμένων Εθνών- οδηγούν άνευ απροόπτου στο ασφαλές συμπέρασμα ότι εντός του φθινοπώρου οι δύο πλευρές θα είναι σε θέση να δώσουν στον λαό τη μεγάλη εικόνα.

Οι στοχεύσεις

• Από ε/κ πλευράς, η βαρύτητα δίνεται στο περιουσιακό σε συνδυασμό με το εδαφικό. Ο πολιτικός αλγόριθμος είναι σαφής. Όσο περισσότερο διασφαλίζεται το δικαίωμα του ιδιοκτήτη στο περιουσιακό τόσο λιγότερη σημασία αποκτούν οι χάρτες και το εδαφικό. Όσο μεγαλύτεροι είναι οι περιορισμοί στο δικαίωμα του ιδιοκτήτη έναντι του χρήστη στην τ/κ συνιστώσα πολιτεία τόσο μεγαλώνουν οι απαιτήσεις στο εδαφικό.
• Από τ/κ πλευράς, το μεγάλο ενδιαφέρον επικεντρώνεται στη διασφάλιση της πολιτικής ισότητας καθώς και στα θέματα ασφαλείας των Τ/Κ μετά τη λύση. Οι Τ/Κ θεωρούν αναγκαία προϋπόθεση της διασφάλισης της πολιτικής τους ισότητας την εκ περιτροπής προεδρία, ενώ στο πλαίσιο της συζήτησης για την ασφάλεια αναγκαστικά τίθεται και το θέμα των εγγυήσεων της Τουρκίας.

Το άλμα του Ακιντζί

Το μεγάλο -ίσως και το εξυπνότερο- άλμα στη διαμόρφωση εξαιρετικού κλίματος στις συνομιλίες έγινε στο πλαίσιο της τελευταίας συνάντησης Αναστασιάδη - Ακιντζί. Εκεί, η τ/κ πλευρά ξεκαθάρισε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και δέχθηκε να καταγραφεί ως αρχή η θέση ότι τα κριτήρια στην επίλυση του περιουσιακού θα καθορίζονται μέσα από τις δύο αποφάσεις του ΕΔΑΔ, δηλαδή τις αποφάσεις στις υποθέσεις Τιτίνας Λοϊζίδου και Δημόπουλου. Η λογική αυτή εξεφράσθη καθαρά μέσα από τη δήλωση του Έσπεν Μπαρθ Άιντε στις 27 Ιουλίου. Τι έλεγε αυτή η τοποθέτηση; Ότι το δικαίωμα του ιδιοκτήτη γης (Ε/Κ ή Τ/Κ) σε ολόκληρη την Κύπρο δεν αφαιρείται. Την ίδια στιγμή, κάποιοι χρήστες περιουσιών σε ολόκληρη την Κύπρο (Ε/Κ ή Τ/Κ) έχουν δικαιώματα τα οποία όμως θα ρυθμιστούν μέσα από κριτήρια που θα συμφωνηθούν και θα δοθούν ως κατευθυντήριες γραμμές στην υπό σύσταση επιτροπή περιουσιών, η οποία θα επιληφθεί των θεμάτων περιουσιακού.

Τι σημαίνει στην πράξη αυτή η συμφωνία;

• Ότι όλοι οι ιδιοκτήτες γης, Ε/Κ και Τ/Κ, αμέσως μετά την υπογραφή της λύσης ανακτούν το δικαίωμα της περιουσίας τους, την οποία με βάση τις αποφάσεις του ΕΔΑΔ δικαιούνται να επανακτήσουν, να ανταλλάξουν ή να πωλήσουν έναντι αποζημίωσης σε τρέχουσες τιμές.
• Ότι η τ/κ πλευρά αναγνωρίζει τα δεδομένα του Κτηματολογίου της Κυπριακής Δημοκρατίας που ιδρύθηκε από κοινού το 1960. Η τ/κ πλευρά σέβεται απόλυτα τα δεδομένα μέχρι το 1964, όταν αποχώρησαν οι Τ/Κ, και εκ των πραγμάτων αποδέχεται τα δεδομένα μέχρι και το 1974, διότι οι ίδιοι οι Τ/Κ ζούσαν μεν στην πλειονότητά τους σε θύλακες, αλλά και τότε είχαν αποτελεσματικό έλεγχο επί της περιουσίας τους.
• Ότι οι τίτλοι ιδιοκτησίας που εξέδωσε και μοίρασε ο Ραούφ Ντενκτάς στους Τ/Κ στον βορρά δεν θα βρίσκονται σε ισχύ, αλλά θα επανεκδοθούν με βάση τα κριτήρια που θα κατατεθούν στο περιουσιακό από την ομοσπονδιακή επιτροπή περιουσιών, με σεβασμό στη βούληση των Τ/Κ, ότι επιθυμούν να ζήσουν στο συνιστών τ/κ κρατίδιο αποτελώντας την πλειοψηφία, σύμφωνα με τη συμφωνία Μακαρίου -Ντενκτάς το 1977.

Γιατί αποτελεί άλμα αυτή η κίνηση εκ μέρους του Μουσταφά Ακιντζί, κίνηση η οποία έγινε με τη συγκατάθεση και της Τουρκίας;

• Κατ' αρχάς, είναι κίνηση-δείγμα δικαιοσύνης και σεβασμού των αποφάσεων των ευρωπαϊκών δικαστηρίων που αποφάνθηκαν κατά κόρον (ακόμα και στην απόφαση Δημόπουλος) υπέρ της προστασίας της ατομικής ιδιοκτησίας. Το δικαίωμα στον ιδιοκτήτη σε ό,τι αφορά τους Ε/Κ διασφαλίζεται κατά τρόπο απόλυτο σε ό,τι αφορά τα εδάφη που θα επιστραφούν υπό ε/κ διοίκηση αλλά και στις περιοχές με ειδικό καθεστώς που συζητούνται (βλέπε σελ. 3).
• Το θέμα που απομένει να ξεκαθαριστεί αφορά (πρακτικά ομιλούντες) τις ε/κ περιουσίες στην τ/κ συνιστώσα πολιτεία, αν και, βεβαίως ό,τι κι αν αποφασισθεί θα αφορά όλους τους Ε/Κ και Τ/Κ ιδιοκτήτες και χρήστες σε ολόκληρη την Κύπρο. Επειδή απευθυνόμαστε όμως κυρίως σε ε/κ ακροατήριο, σημειώνουμε ότι σε αυτό το 25-28% που θα αποφασιστεί ότι θα είναι υπό τ/κ διοίκηση δεν έχει ακόμα ξεκαθαρίσει ποιος θα έχει τον πρώτο λόγο στο περιουσιακό. Η ε/κ πλευρά επιμένει ότι θα πρέπει να είναι ο ιδιοκτήτης, ενώ η τ/κ πλευρά, επικαλούμενη την απόφαση Δημόπουλος, επιμένει ότι θα πρέπει να είναι ο χρήστης. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο συνεχίζεται η συζήτηση των κριτηρίων στο περιουσιακό, τα οποία πιστεύεται ότι εν πολλοίς θα δώσουν λύση στη διαφορά προσέγγισης. Μέχρι στιγμής έχει ξεκαθαρίσει ότι αν ο Ε/Κ ιδιοκτήτης ζητήσει ανταλλαγή ή αποζημίωση, τότε το αίτημά του θα ικανοποιηθεί άμεσα. Αν επιλέξει επανεγκατάσταση, τότε το αίτημά του πρέπει να περάσει μέσα από τα κριτήρια που θα έχει ενώπιόν της η Επιτροπή Περιουσιών. Υπό αυτές τις συνθήκες, εάν δηλαδή επιμένει σε επιστροφή της περιουσίας του, το αίτημά του μπορεί και να απορριφθεί λόγω κριτηρίων (π.χ. στο κτήμα του έγινε δρόμος, κτίστηκε νοσοκομείο, σχολείο, ή επ' αυτού έγινε επένδυση μεγαλύτερη από την αξία της γης του). Ένα πιο δύσκολο θέμα αφορά σπίτια ή ακίνητα που χρησιμοποιούν Τ/Κ οι οποίοι έχουν μετακινηθεί από τον νότο το 1975 και οι οποίοι δεν θέλουν να επιστρέψουν στην Πάφο ή τη Λεμεσό. Κανένας δεν μπορεί να υποχρεώσει τους εν λόγω Τ/Κ να επιστρέψουν στις προ του 1974 περιουσίες τους, διότι αυτό αποφάνθηκε και η απόφαση Δημόπουλος - και η οποία, εν ολίγοις, λέει ότι υπάρχουν τα δικαιώματα του ιδιοκτήτη, αλλά εάν ένας χρήστης έζησε για μεγάλο χρονικό διάστημα σε ένα σπίτι τότε αποκτά δικαιώματα. Η Δημόπουλος επίσης λέει ότι δεν παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα του ιδιοκτήτη εάν δεν μπορεί να επιστρέψει στο σπίτι του, φθάνει να του δοθούν άλλες ικανοποιητικές θεραπείες, όπως είναι η αποζημίωση και η ανταλλαγή. Η υπόθεση Δημόπουλος ήταν πιλοτική και σαφώς κάποιος μπορεί να υποστηρίξει ότι εκδόθηκε προ της λύσης, αφορούσε θεραπείες προ της λύσης, αλλά στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων αυτά έχουν πρακτικά λίγη σημασία, εάν πρέπει να εξευρεθεί λύση. Εξάλλου, ποιος Ε/Κ πολιτικός, εάν αντιστρέψουμε την κατάσταση, θα τολμούσε να ζητήσει από τους χιλιάδες Ε/Κ που ζουν σε δικά τους σπίτια, είτε σε συνοικισμούς είτε σε συνοικισμούς αυτοστέγασης, να τα εγκαταλείψουν διότι η περιουσία τους ανήκει στον Τ/Κ ιδιοκτήτη, ο οποίος έχει τον πρώτο λόγο;!
• Το πιο σημαντικό εξάλλου βήμα στην απόφαση του Μουσταφά Ακιντζί είναι η επικοινωνιακή διαχείριση του περιουσιακού και όχι τόσο η ουσία. Πρόκειται για μια κίνηση, από άποψη τακτικής, έξυπνη, διότι απελευθερώνει (κυρίως τον μέσο Ε/Κ) από τη μέγκενη της προπαγάνδας ότι η διζωνική ομοσπονδία είναι μια ρατσιστική λύση, επειδή διαχωρίζει εθνοτικά τις δύο κοινότητες. Αυτό που καταγράφηκε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων επιτρέπει στον κάθε Ε/Κ και στον κάθε Τ/Κ ιδιοκτήτη περιουσίας να αναλάβει ατομικά την ευθύνη διευθέτησης της περιουσίας του μέσα από συμφωνημένα κριτήρια. Αν όλοι οι Τ/Κ αποφασίσουν ότι δεν θέλουν τις περιουσίες τους στον νότο και ότι θέλουν να τις ανταλλάξουν ή να τις πωλήσουν, τότε ναι, η νότια ε/κ συνιστώσα πολιτεία θα κατοικείται μόνο από Ε/Κ. Ισχύει βεβαίως και το αντίθετο. Αν όλοι οι Ε/Κ πρόσφυγες δεν θέλουν να ζήσουν στην τ/κ συνιστώσα πολιτεία και αν θέλουν να αποζημιωθούν ή να ανταλλάξουν τις περιουσίες τους, τότε ναι, η βόρεια Κύπρος θα κατοικείται αμιγώς από Τ/Κ.

Ο Ραούφ Ντενκτάς αρχικά, και ο Ντερβίς Έρογλου στη συνέχεια, επέμεναν κατά τις διαπραγματεύσεις να συμφωνηθούν δύο καθαρές περιοχές, παραγνωρίζοντας τα δικαιώματα των ιδιοκτητών. Έσπευδαν μάλιστα να ερμηνεύσουν τη διζωνική ως συμφωνία που προνοούσε ότι σε κάθε συνιστώσα πολιτεία η κάθε εθνοτική πλευρά θα έχει πλειοψηφία πληθυσμού και εδάφους. Η ποιοτική διαφορά που προκύπτει σήμερα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων είναι ότι αυτό, αν γίνει, θα γίνει με τη βούληση του κάθε Κυπρίου και όχι κατόπιν εξαναγκασμού τον οποίο επέβαλλε η λογική Ντενκτάς διά της υποχρεωτικής ανταλλαγής γης. Αν κρίνουμε από τις δεκάδες δημοσκοπήσεις που έχουν γίνει μέχρι στιγμής, ελάχιστοι Ε/Κ και Τ/Κ επιθυμούν να ζήσουν στην άλλη συνιστώσα πολιτεία, και λόγω μιας δικαιολογημένης φοβίας, που χρειάζεται χρόνος ώστε να ξεπεραστεί, αλλά κυρίως λόγω πρακτικών δυσκολιών που έχουν να κάνουν με τη γλώσσα αλλά και τη λειτουργία σχολείων, νοσοκομείων, καθώς και οικογενειακών δεσμών που έχουν σχηματισθεί σε κάθε κοινότητα.

Πρακτικά ομιλούντες, η πιο πάνω διευθέτηση μπορεί να προκαλέσει κάποιες πρόσθετες ταλαιπωρίες κυρίως στους Τ/Κ συμπατριώτες μας, οι οποίοι για τρίτη ή και τέταρτη φορά από το 1960 ίσως αναγκασθούν να μετακινηθούν. Πληθυσμιακά, ωστόσο, δεν μπορεί να ανατραπεί η αρχή που συμφώνησαν οι Μακάριος -Ντενκτάς, ότι η κάθε συνιστώσα πολιτεία θα έχει την πλειοψηφία πληθυσμού στο έδαφός της. Οι Ε/Κ πρόσφυγες του 1974 αριθμούν γύρω στις 155.000. Αν επιστρέψουν υπό ε/κ διοίκηση οι 90.000, τότε απομένουν 65.000 πρόσφυγες. Και όλοι να θέλουν να επιστρέψουν -κάτι που θεωρείται απίθανο- και πάλι δεν απειλούν την τ/κ πλειοψηφία, που αριθμεί γύρω στις 280.000 άτομα. Με βάση μια ρεαλιστική αποτίμηση που παρέχει το προσδόκιμο ζωής (79 χρόνια) στην Κύπρο, όσοι από τους Ε//Κ ήταν 40 ετών το 1974, σήμερα θα πρέπει να διάγουν το 81 έτος της ηλικίας τους. Δυστυχώς βέβαια οι περισσότεροι έχουν αποβιώσει όντας πρόσφυγες. Υπάρχουν βέβαια οι νεαρότεροι, τα παιδιά και τα εγγόνια τους, τα οποία έχουν παντρευτεί στην Πάφο, στη Λεμεσό, τη Λάρνακα και την ελεύθερη Αμμόχωστο. Πόσοι όμως από αυτούς θα θελήσουν να επιστρέψουν χωρίς σοβαρές υποδομές που σχετίζονται με θέματα σχολείων, για να μην αναφερθούμε σε άλλα θέματα; Οι δημοσκοπήσεις μιλούν για ποσοστό που δεν ξεπερνά το 5%.

Η κόκκινη γραμμή των Τ/Κ

Αν βέβαια οι Τ/Κ και ο Μουσταφά Ακκιντζί έκαναν μια «έξυπνη υποχώρηση» στο θέμα του περιουσιακού, δεν πρόκειται να υποχωρήσουν με τίποτα στο θέμα της πολιτικής τους ισότητας. Επιμένουν ότι το νέο Σύνταγμα της Ομόσπονδης Κυπριακής Δημοκρατίας θα πρέπει να κατατεθεί στην ΕΕ ως πρωτογενές δίκαιο, και, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, έχουν βάσιμα επιχειρήματα. Οι κυρίαρχοι λόγοι για τους οποίους οι Τ/Κ εξακολουθούν να θέλουν σήμερα λύση, σύμφωνα με υψηλόβαθμο στέλεχος της τ/κ κοινότητας, «δεν είναι ούτε το εδαφικό ούτε το περιουσιακό, ούτε η επανένωση της πατρίδας μας». Όπως κυνικά παραδέχεται, αυτό που θα κάνει τους Τ/Κ να ψηφίσουν «ναι» σε νέο δημοψήφισμα «είναι η αποκατάσταση της πολιτικής τους ισότητας, η άρση της απομόνωσής τους και η διασφάλιση ότι αυτή η απομόνωση -την οποία πληρώνουν πολύ σκληρά εδώ και 51 χρόνια- δεν θα ξανασυμβεί ποτέ». Όπως χαρακτηριστικά μας αναφέρει, «οι Ε/Κ ορθά διαμαρτύρονται γιατί έχασαν περιουσίες και ταλαιπωρήθηκαν αφάνταστα το 1974. Τους κατανοούμε. Θέλουμε όμως να κατανοήσουν και αυτοί ότι από το 1963 δεν έχουμε διεθνή εκπροσώπηση, μέχρι το 2003 κυκλοφορούσαμε ως τσιγγάνοι με τουρκικά διαβατήρια, τα παιδιά μας δεν μπορούσαν να λάβουν μέρος σε κανένα διεθνές αθλητικό γεγονός, δεν μπορούσαμε να έχουμε δική μας επιχειρηματική δραστηριότητα, με αποτέλεσμα να εξαρτηθούμε ολοκληρωτικά -οικονομικά, πολιτικά και πολιτισμικά- από την Τουρκία. Μας αποκαλούσατε ψευδοκράτος και ψευδοπολίτες, και αυτό, αν θέλετε πραγματικά λύση, δεν πρόκειται να ξαναγίνει με τίποτα»!

Πώς αποτυπώνεται αυτή η στάση -που υποκρύπτει και μια δόση οργής- στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων; Σύμφωνα με εγκυρότατες πληροφορίες μας, η τ/κ πλευρά σε συνεννόηση με την Άγκυρα έχουν θέσει δύο κόκκινες γραμμές. Πρώτον, απόλυτη διασφάλιση της πολιτικής ισότητας των Τ/Κ, δεύτερον, το θέμα των εγγυήσεων θα συζητηθεί και με τη συμμετοχή της Τουρκίας. «Σε όλα τα άλλα θέματα ο Μουσταφά Ακιντζί έχει απόλυτη ελευθερία κινήσεων».

• Στο θέμα της διασφάλισης της πολιτικής ισότητας, η τ/κ γραμμή εμμένει ανυποχώρητη στη σύγκλιση Χριστόφια - Ταλάτ, που προνοεί εκ περιτροπής προεδρία, στάθμιση και διασταύρωση ψήφου. Πρόκειται για μια πρόταση που έχει δαιμονοποιηθεί στην ε/κ πλευρά, κυρίως από τα κόμματα του Κέντρου. Η πρόταση αυτή είχε αρχικά γίνει αποδεκτή από το ΑΚΕΛ και τον ΔΗΣΥ, αλλά ο Νίκος Αναστασιάδης, για να κερδίσει τις ψήφους του ΔΗΚΟ στις προεδρικές του 2013, την τοποθέτησε κι αυτός -λαϊκίστικα ενεργώντας- στο καλάθι των «γενναιόδωρων προσφορών» Χριστόφια. Αντικειμενικά ομιλούντες, η συμφωνία αυτή -την οποία την τελευταία στιγμή ο ίδιος ο Χριστόφιας αφαίρεσε από τον κατάλογο των συγκλίσεων ως «δώρο» στην υποψηφιότητα Μαλά- υπήρξε ίσως το μεγαλύτερο επίτευγμα της πενταετούς προεδρίας Χριστόφια. Σήμερα, ο Νίκος Αναστασιάδης, παρότι γνωρίζει ότι είναι δύσκολη και κυρίως αντιοικονομική πρόταση, συζητά μικτό σύστημα γαλλικού τύπου, δηλαδή ισχυρή προεδρία σε συνδυασμό με ισχυρή κοινοβουλευτική δημοκρατία. Τα οικονομικά δεδομένα του νέου ομόσπονδου κράτους ίσως δεν του επιτρέψουν να συζητήσει καν σοβαρά την πρότασή του.

Φλασάκι

Τι είναι η εκ περιτροπής προεδρία;

Η συμφωνία για εκ περιτροπής προεδρία, με στάθμιση και διασταύρωση ψήφου, στην ουσία βελτιώνει κατά πολύ τη Ζυρίχη για δύο κύριους λόγους. Πρώτον, καταργεί τα βέτο των δύο συμπροέδρων και, δεύτερον, υποχρεώνει για πρώτη φορά Ε/Κ και Τ/Κ να ψηφίσουν σε μια κοινή ψηφοφορία τούς ηγέτες τους. Αυτό εξηγεί γιατί τα εθνικιστικά κόμματα του Κέντρου τη δαιμονοποίησαν: μια κοινή ψηφοφορία Ε/Κ και Τ/Κ αποκλείει τους εθνικιστές από την ηγεσία της χώρας μας. Σε τέτοια περίπτωση, κανένας Νικόλας Παπαδόπουλος, κανένας Γιώργος Λιλλήκας ή Μαρίνος Σιζόπουλος, ή Ντερβίς Έρογλου και Σερντάρ Ντενκτάς, δεν μπορούν να διεκδικήσουν με αξιώσεις την προεδρία της Κύπρου.

Αν εφαρμοστεί αυτό το σύστημα σε ομοσπονδιακό επίπεδο (η κάθε συνιστώσα πολιτεία θα έχει τις δικές της τοπικές εκλογές), αναμένονται, με λίγα λόγια, τα ακόλουθα:

• Εκ περιτροπής σημαίνει ότι σε μια θητεία 5 ετών, τα 4 χρόνια Πρόεδρος, με βάση την αναλογία πληθυσμού, θα είναι ο Ε/Κ και το 1 ο Τ/Κ. Αν η θητεία είναι 6 χρόνια, θα μπορούσε η αναλογία να είναι 4:2. Αυτό μυρίζει αμερικανική πρακτική. Ας δώσουμε ένα παράδειγμα. Ο Αναστασιάδης με τον Ακκιντζί θα διεκδικήσουν την προεδρία σε κοινό ψηφοδέλτιο και θα έχουν να αντιμετωπίσουν άλλα δύο ζευγάρια. Π.χ. το ψηφοδέλτιο Χριστόφια - Ταλάτ και το ψηφοδέλτιο Νικόλα Παπαδόπουλου - Σερντάρ Ντενκτάς. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι όλοι αυτοί οι υποψήφιοι θα έχουν το δικό τους πρόγραμμα και θα κάνουν προεκλογική εκστρατεία από την Πάφο μέχρι την Καρπασία για να πείσουν τους Ε/Κ και τους Τ/Κ να τους ψηφίσουν. Με βάση το Σύνταγμα του 1960, η κάθε κοινότητα εξέλεγε τους δικούς της ηγέτες (συνήθως εθνικιστές) οι οποίοι χωρίς κοινό πρόγραμμα ήταν υποχρεωμένοι ...να συνεργαστούν.
• Στάθμιση / διασταύρωση ψήφου. Επειδή η αναλογία πληθυσμού είναι 4 Ελληνοκύπριοι προς 1 Τουρκοκύπριο, οι Τ/Κ, για να διασφαλίσουν την πολιτική της ισότητα, επιθυμούν στάθμιση ψήφου, ώστε να μην μπορούν οι Ε/Κ, λόγω πληθυσμιακής υπεροχής, να εκλέγουν τον Τ/Κ υποψήφιο της προτίμησής τους. Ο Ε/Κ θα προεδρεύει για τέσσερα χρόνια και θα εκλέγεται στη βάση της αρχής ένας «πολίτης - μία ψήφος», αλλά το σύνολο των ελληνοκυπριακών ψήφων για την εκλογή του Τουρκοκυπρίου, ο οποίος θα προεδρεύει για ένα ή δύο χρόνια, θα σταθμίζεται έτσι, που να έχει το ίδιο συλλογικό βάρος με το σύνολο των τουρκοκυπριακών ψήφων για την εκλογή του Ελληνοκυπρίου.

Φλάσακι 2

Η κόκκινη γραμμή του ΑΚΕΛ

Το κεφάλαιο των εγγυήσεων περνά κι αυτό μέσα από δύο κόκκινες γραμμές. Από την κόκκινη γραμμή της Άγκυρας, που επιμένει σε εγγυήσεις στην Κύπρο, και την κόκκινη γραμμή του ΑΚΕΛ, που επιμένει σε αποστρατικοποίηση της Κύπρου μετά τη λύση. Σε αυτή τη συζήτηση πρέπει να συμπεριληφθούν η άρνηση της Ελλάδας και της Βρετανίας να εμπλακούν ξανά σε θέματα εγγυήσεων στην Κύπρο. Αυτές οι τοποθετήσεις αποδυναμώνουν την τουρκική θέση, η οποία θα μπορούσε ίσως να στραφεί σε λύση νατοϊκών εγγυήσεων. Εδώ βέβαια ουδείς μπορεί να παραγνωρίσει τη σοβαρότητα της κόκκινης γραμμής που θέτει το ΑΚΕΛ, σε σημείο άρνησής του να ψηφίσει «ναι» σε οποιοδήποτε δημοψήφισμα εν εναντία περιπτώσει. 

Η συζήτηση στο περιουσιακό. Το δικαίωμα του ιδιοκτήτη και του χρήστη

Το μοναστήρι του Αντιφωνητή στον Πενταδάκτυλο 

Διαφορές στη συζήτηση του περιουσιακού υπάρχουν, όμως αυτές διατυπώνονται σε ένα πολύ καλό κλίμα, ενώ δεδομένη θα πρέπει να θεωρείται η βούληση και των δύο πλευρών να τις υπερβούν. Εξάλλου οι βασικές θέσεις αρχής που διατύπωσε ο Έσπεν Μπαρθ Άιντε μετά τη συνάντηση της 29^ης Ιουλίου μεταξύ των δύο πλευρών δίνουν, σύμφωνα με διπλωματική πηγή, «ένα αδρό περίγραμμα για το πώς θα κινηθούν οι δύο πλευρές στη συνέχεια. Με βάση την ανακοίνωση Άιντε, τον πρώτο λόγο έχει ο ιδιοκτήτης όπως καθορίστηκε από την απόφαση του ΕΔΑΔ στην υπόθεση Τιτίνα Λοϊζίδου vs Turkey. Το δικαίωμα αυτό βέβαια δεν μπορεί να είναι απόλυτο και πάλιν με βάση την απόφαση στην υπόθεση Δημόπουλος vs Turkey, κυρίως εντός της υπό τ/κ διοίκηση συνιστώσας πολιτείας. Σε τι συμφωνούν όλοι; Ότι ξεκινάμε από το δικαίωμα του ιδιοκτήτη ως σταθερά και στη συνέχεια, με βάση κριτήρια, θα εξετασθούν τα όποια δικαιώματα απορρέουν και για τους χρήστες. Με λίγα λόγια «την επομένη της λύσης θα ισχύσουν τα δεδομένα του Κτηματολογίου της Κυπριακής Δημοκρατίας όπως αυτά ίσχυαν μέχρι την 19^η Ιουλίου 1974, δηλαδή την προηγούμενη της εισβολής». Η αποδοχή αυτή από τη μια σηματοδοτεί τη νομιμότητα του Κτηματολογίου της Κυπριακής Δημοκρατίας του 1960 και από την άλλη καταργεί τις μονομερείς ενέργειες του Ραούφ Ντενκτάς ο οποίος εξέδωσε και διένειμε τίτλους σε Τουρκοκύπριους στις κατεχόμενες περιοχές μετά το 1974. Οι Ε/Κ στο βόρειο κατεχόμενο μέρος της Κύπρου είναι ιδιοκτήτες 1.550.000 σκαλών γης, που αντιπροσωπεύει περίπου το 88% της ιδιωτικής γης. Το ίδιο βεβαίως θα ισχύσει και αντίστροφα. Δηλαδή όσοι Τ/Κ είχαν περιουσία στη νότια Κύπρο (γύρω στις 500 χιλιάδες σκάλες που αντιστοιχεί στο 14% της ιδιωτικής γης), ανεξαρτήτως πού και πώς αυτές διατέθηκαν από την κυπριακή κυβέρνηση, θα ανήκουν στους Τ/Κ ιδιοκτήτες τους.

Τα κριτήρια

Κάπου βέβαια εδώ θα προκύψουν τα κριτήρια με βάση τα οποία θα διευθετηθεί το τεράστιο πρόβλημα των περιουσιών. Από τη συζήτηση αρχών και κριτηρίων προκύπτουν διαχρονικά κάποιες σταθερές τις οποίες δεν μπορεί να παραβλέψει κανείς:

·        Η μεγάλη πλειοψηφία των Τ/Κ θέλουν να παραμείνουν στον βορρά για να λειτουργούν ως συμπαγής κοινωνία. Αυτό είναι ξεκάθαρο μέσα από δημοσκοπήσεις, αλλά και από τη συμφωνία Μακαρίου - Ντενκτάς όπου στην αναφορά για διπεριφερειακή ομοσπονδία αναφέρεται ρητά ότι η κάθε κοινότητα θα διοικεί την περιοχή της. Σε αυτό η τ/κ πλευρά είναι απόλυτη, ενώ φαίνεται να έχει χαλαρώσει στο δεύτερο κριτήριο της διζωνικότητας όπως την όριζε μέχρι πρόσφατα. Δηλαδή κατοχή και της πλειοψηφίας του εδάφους. Αυτό αν θα επιτευχθεί -μάλλον θεωρείται σίγουρο- θα επιτευχθεί μέσα από την ελεύθερη βούληση των Ε/Κ να αποζημιωθούν ή να ανταλλάξουν τις περιουσίες τους. Με βάση πάντα τις δημοσκοπήσεις, ελάχιστοι Ε/Κ ενδιαφέρονται να ζήσουν προς το παρόν υπό τ/κ διοίκηση.

·        Είναι ξεκάθαρο επίσης και επιβεβαιώνεται και σήμερα ότι στα υπό επιστροφή εδάφη στην ε/κ συνιστώσα πολιτεία θα έχει απόλυτο προβάδισμα ο ιδιοκτήτης της περιουσίας. Με λίγα λόγια στο Βαρώσι, στη Λύση, στην Κοντέα, στη Βατυλή, στον Γερόλακκο, τη Ζώδια και τη Μόρφου ο Ε/Κ ιδιοκτήτης την επομένη της λύσης μπορεί να επισκεφθεί το σπίτι του. Αν δεν κατοικείται από κάποιον, το ανακτά αμέσως, αν κατοικείται από κάποιον δικαιούται να ζητήσει ενοίκιο, δικαιούται να του το πωλήσει ή να του δώσει ένα εύλογο χρονικό διάστημα ούτως ώστε να μετακινηθεί αλλού. Αυτού του ωφελήματος/δικαιώματος  -με βάση τις συζητήσεις στο εδαφικό- θα τύχουν γύρω στις 80-90 χιλιάδες Ε/Κ πρόσφυγες.

·        Είναι ξεκάθαρο επίσης ότι σε περιοχές είτε νοτίως είτε βορείως, όπου έχουν γίνει δημόσιες επενδύσεις (δρόμοι, σχολεία, νοσοκομεία), αυτές θα απαλλοτριωθούν. Σαφέστατα επίσης θα απαλλοτριωθούν και όλοι οι συνοικισμοί που έχουν κτισθεί για τους Ε/Κ πρόσφυγες του 1974 επί τ/κ γης και θα τους αποδοθούν κανονικοί τίτλοι.

·        Τα προβλήματα, βέβαια, ξεκινούν εντός των ορίων της τ/κ συνιστώσας πολιτείας. Εκεί τα δικαιώματα του ιδιοκτήτη θα εξακολουθούν να υφίστανται, αλλά τα κριτήρια θα λαμβάνουν πολύ σοβαρά υπόψη και τα δικαιώματα του χρήστη. Για παράδειγμα αν ένας Ε/Κ ιδιοκτήτης με σπίτι στην Κερύνεια ζητήσει πίσω το σπίτι του, αυτό θα εξαρτηθεί από πολλές παραμέτρους. Αν ο χρήστης είναι Τ/Κ πρόσφυγας από την Πάφο, για παράδειγμα, δεν θα μπορεί να το ανακτήσει άμεσα. Θα πρέπει να διαπραγματευθεί μέσω της επιτροπής περιουσιών το νέο καθεστώς της περιουσίας αυτής. Δηλαδή μπορεί να το ανακτήσει, μπορεί να αποζημιωθεί, αλλά ιδιαίτερα αν ο Τ/Κ χρήστης έχει περιουσία στην Πάφο, μπορεί να το ανταλλάξει. Αν τώρα στο σπίτι του Ε/Κ στην Κερύνεια κάθεται ένας έποικος, ο οποίος δεν θα είναι πολίτης της νέας ομοσπονδιακής Κύπρου, τότε η πλάστιγγα γέρνει σαφώς υπέρ του ιδιοκτήτη. Το ίδιο ισχύει και για τον Τ/Κ ιδιοκτήτη ο οποίος πιθανόν να ζητήσει το σπίτι του στη Λεμεσό από Ε/Κ πρόσφυγα που βρίσκεται εγκατεστημένος εκεί. Δεν μπορεί να τον  διώξει εάν δεν το επιθυμεί, οπότε θα χρειαστεί να δοθούν άλλες θεραπείες, όπως η αποζημίωση και η ανταλλαγή.

Η συζήτηση, πάντως, των κριτηρίων δεν έχει ολοκληρωθεί πλήρως. Σε ό,τι αφορά τα κριτήρια, σύμφωνα πάντα με διπλωματική πηγή, θα υπάρξουν πολλές επιλογές για να μπορεί η επιτροπή περιουσιών να έχει μια κατεύθυνση ούτως ώστε να μπορεί να διεκπεραιώνει γρήγορα τις χιλιάδες υποθέσεις που θα προκύψουν. Τα πράγματα, σύμφωνα με πληροφόρηση από τα Ηνωμένα Εθνη, θα διευκολυνθούν αν πολλές περίπλοκες υποθέσεις ιδιοκτητών και χρηστών γίνει κατορθωτό να λυθούν μέσω ξένων επενδύσεων. Πολλοί είναι οι ξένοι επιχειρηματίες και ταμεία που θα ήθελαν να επενδύσουν στην επανενωμένη Κύπρο ανεβάζοντας στην πορεία και την αξία των ακινήτων προς όφελος όλων. Σε αυτό το κεφάλαιο εργάζεται με μεγάλο ζήλο ο Έσπεν Μπαρθ Άιντε. 

Η εκκλησιαστική περιουσία

    

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας με ιδιαίτερη προσήλωση επιχειρεί κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων να διατηρήσει το ειδικό καθεστώς που ίσχυε το 1960 για την εκκλησιαστική περιουσία. Το εγχείρημα δεν είναι εύκολο λόγω των τεράστιων εκτάσεων που διαθέτει η Εκκλησία. Αυτό που είναι μέχρι στιγμής σίγουρο είναι ότι επιστρέφονται στην Εκκλησία όλοι οι θρησκευτικοί χώροι με τον περιβάλλοντα χώρο τους. Αν τώρα ένα μοναστήρι που θα επιστραφεί διεκδικεί και μερικές χιλιάδες στρέμματα, εγείρεται ένας προβληματισμός. Πώς μπορεί να ισχύσει αυτό για την Εκκλησία, ενώ ο κάθε πολίτης χωριστά θα πρέπει να αντιμετωπίσει το ενδεχόμενο της τριπλής παραλλαγής, δηλαδή αποκατάσταση, ανταλλαγή, αποζημίωση; Από τ/κ πλευράς ο Μουσταφά Ακιντζί δείχνει περισσότερο να ενδιαφέρεται για θέματα οικιστικής και εν γένει κοινωνικής αποκατάστασης των Τ/Κ που θα μετακινηθούν από περιοχές οι οποίες θα περιέλθουν υπό ε/κ διοίκηση μετά τη λύση. Δεν απορρίπτει όμως το κεφάλαιο ειδικό καθεστώς τόσο για την Εκκλησία όσο και το Εβκάφ.

Φλασάκι

Ειδικά καθεστώτα

Υπό ειδικό καθεστώς, με βάση την πορεία των συνομιλιών, έχουν καθοριστεί πέρα από τους θρησκευτικούς χώρους λατρείας και όλοι οι αρχαιολογικοί χώροι. Αυτό σημαίνει στην πράξη ότι θα βρίσκονται υπό την εποπτεία της ομοσπονδίας και σίγουρα υπό την προστασία της ΟΥΝΕΣΚΟ ως μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. 

Η συζήτηση πάντως περί περιοχών με ειδικό καθεστώς βρίσκεται εν εξελίξει. 

Το μήνυμα του ΕΔΑΔ

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, υποστηρίζουν πολλοί συμπατριώτες μας, πήρε μια πολιτική απόφαση και όχι μια δίκαιη απόφαση, υποχρεώνοντας τους ε/κ πρόσφυγες της Τουρκικής εισβολής να ζητήσουν το δίκαιο τους από την κατοχική δύναμη. Αν ωστόσο θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς με τους εαυτούς μας οφείλουμε να ελέγξουμε και την οπτική γωνία του ΕΔΑΔ τις αποφάσεις του οποίου έως τώρα χαιρετίζαμε. Στην πραγματικότητα τα πράγματα δεν είναι εύκολα ούτε για την Τουρκία. Για να κερδίσει την απόφαση του ΕΔΑΔ η Τουρκία αποδέχτηκε ότι είναι κατοχική δύναμη στην Κύπρο και ότι στην πραγματικότητα το ψευδοκράτος που αναγνωρίζει μόνον αυτή, δεν υφίσταται.
Με την απόφαση του ΕΔΑΔ επίσης η Τουρκία αποδέχτηκε ότι οι νόμιμοι ιδιοκτήτες της γης που κατέχει είναι οι Ε/κ οπότε όλες οι πράξεις διανομής της κατεχόμενης γης μας σε Τ/κ και Εποίκους είναι παράνομες. Οφείλει με λίγα λόγια μέσω της επιτροπής αποζημιώσεων που έχει διορίσει στα κατεχόμενα να εξετάσει όλες τις υποθέσεις ιδιοκτησίας εξ’ υπαρχής στο πλαίσιο ενός τριπτύχου: Επιστροφή – αποζημίωση- ανταλλαγή.
Το αρνητικό για τους Ε/κ στην περίπτωση αυτή είναι η σοβαρή διάβρωση του δικαιώματος χρήσης της ιδιοκτησίας κάτι ωστόσο που η δική μας πλευρά αποδέχτηκε με τις συμφωνίες υψηλού επιπέδου που υπέγραψε ο Μακάριος το 1977, αποδεχόμενος την ύπαρξη πρακτικών δυσκολιών στην επιστροφή όλων των προσφύγων. Το θετικό για την Τουρκία διά της απόφασης αυτής, τουλάχιστον έως το 2011 που όρισε το ΕΔΑΔ για την προσφυγή των Ε/κ στην επιτροπή, είναι ότι κέρδισε χρόνο ώστε να μην δεχθεί άλλες καταδικαστικές αποφάσεις.

Το δίλημμα

Το δίλημμα των Ε/κ, να προσφύγουμε ή όχι στην επιτροπή είναι φρικτό και όπως φαίνεται και από τις απόψεις έγκριτων νομικών μας (σελ 17) δεν αίρεται εύκολα. Πρακτικά ομιλούντες, ίσως να ήταν ορθό να προσφύγουν κάποιοι, και σίγουρα όχι όλοι οι πρόσφυγες, για να μπορέσουν μέσω της διαδικασίας που όρισε το ΕΔΑΔ να επανέλθουν σε αυτό σε 5-6 χρόνια σε περίπτωση που το Κυπριακό παραμείνει σε εκκρεμότητα.
Στην πραγματικότητα όμως το ΕΔΑΔ με την εξόχως πολιτική απόφαση του δεν μας παραπέμπει ούτε σε δίκες ούτε σε αιώνιες και αδιέξοδες μάχες. Με την απόφαση του το ΕΔΑΔ, παρότι ένα νομικό σώμα, αυτοαναιρείται, δηλώνει αδυναμία να προσεγγίσει το Κυπριακό συνολικά και μας παραπέμπει στους πολιτικούς και την πολιτική. Το μήνυμα που προσωπικά λαμβάνω από την 44σελιδη απόφαση είναι το εξής: «Λύστε το πρόβλημα με πολιτικά μέσα. Δεν μπορώ να ανατρέψω την Κατοχή της Τουρκίας στην Κύπρο, ωστόσο δεν τις προσδίδω νομιμότητα. Μόνον ο χρόνος μπορεί να νομιμοποιήσει την κατάσταση στην Κύπρο και ο χρόνος αγαπητοί Ε/κ δεν εργάζεται υπέρ σας».

Προτεραιότητα

Όσο η Τουρκία ενδιαφέρεται να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση ο χρόνος έχει σημασία για μας. Είναι ξεκάθαρο ότι μπροστά στο στόχο της ένταξης στην ΕΕ η Τουρκία έχει περάσει το Κυπριακό σε δεύτερη μοίρα και δείχνει έτοιμη για κάποιες υποχωρήσεις. Έχει λοιπόν τεράστια σημασία το Κυπριακό να λύθεί τώρα. Εάν την επόμενη διετία η ενταξιακή προοπτική της Τουρκία τερματισθεί με την ΕΕ να της προτείνει κάποιου άλλου είδους σχέση, δεν θα θελήσει να το λύσει ποτέ. Με βάση την απόφαση του ΕΔΑΔ απλώς θα βάλει κάτω ένα κονδύλι μερικών δις και θα αγοράσει τις περιουσίες των προσφύγων και το θέμα θα λήξει οριστικά. Είναι ψευδαίσθηση λοιπόν ότι η Κύπρος θα έχει εσσαεί το δικαίωμα των μικρών βέτο και θα επηρεάζει την ένταξη της Τουρκίας. Τα μικρά βέτο θα ισχύουν για λίγο ακόμα και εφόσον οι μεγάλες χώρες της ΕΕ δεν βιάζονται να τοποθετηθούν επί της ουσίας κατά πόσον θέλουν δηλαδή ή όχι την Τουρκία ως πλήρες μέλος της ΕΕ. Αν κάποια στιγμή της ανακοινώσουν ότι δεν θα γίνει ποτέ πλήρες μέλος τι να τα κάνουμε τα βέτο; Για τα επόμενα δύο χρόνια λοιπόν, όπου αναμένεται να ξεκαθαρίσει πλήρως η τύχη της Τουρκίας για ένταξη ή όχι, η ΕΕ για δεύτερη φορά μας κάνει ένα μεγάλο δώρο: Μας επιτρέπει να χρησιμοποιήσουμε το τεράστιο πολιτικό της εκτόπισμα για να διαπραγματευθούμε σχεδόν επί ίσοις όροις με την Τουρκία τη λύση του Κυπριακού.

Επιμύθιον

Αντί λοιπόν κάποιοι κατά φαντασία πατριώτες να αγωνίζονται εναντίον της λύσης, αντί οι πολιτικοί που τάσσονται υπέρ της λύσης να διαγκωνίζονται πώς θα προσαρμόσουν τη λύση στα πολιτικά τους μέτρα και φιλοδοξίες, αντί να μεμψιμοιρούμε εναντίον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ας μαζέψουμε το μυαλό μας γιατί τα περιθώρια στενεύουν επικίνδυνα. Προς το παρόν το μήνυμα δεν έχει ληφθεί από την πολιτική ηγεσία αυτής της χώρας. Δυστυχώς στη χώρα μας, ένθεν και ένθεν του οδοφράγματος, η πολιτική εξακολουθεί να είναι ένας αγώνας συμφερόντων, μεταμφιεσμένος σε διαγωνισμό αρχών.

Που πείθουμε στο Κυπριακό

Μετά από 50 συναντήσεις Χριστόφια –Ταλάτ αναρωτιέται κανείς πού οδηγούνται οι εξελίξεις στο Κυπριακό.
Σε επίπεδο εικόνας τα πράγματα είναι ακόμη θολά: Ο μεν Πρόεδρος Χριστόφιας δεν επιτρέπει τη δημιουργία ευφορίας για δύο λόγους: Πρώτον δεν θέλει να διαρραγεί το εσωτερικό μας μέτωπο πριν έχει στα χέρια του κάτι χειροπιαστό. Αυτό θα διαφανεί μετά την ολοκλήρωση της συζήτησης του περιουσιακού και του κεφαλαίου των εγγυήσεων. Δεύτερον για σκοπούς διαπραγμάτευσης θέλει να διεκδικήσει ό,τι είναι δυνατόν καλύτερο σε μια προσπάθεια το νέο σχέδιο λύσης να έχει σαφείς διαχωριστικές γραμμές από το δαιμονοποιημένο σχέδιο Ανάν. Από τη δική του πλευρά πάντα στο επικοινωνιακό επίπεδο ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ επιδιώκει να δημιουργήσει την εικόνα ότι η διαπραγμάτευση είναι καρποφόρα γιατί στα κατεχόμενα επέρχονται εκλογές και ορθώς διαβλέπει ότι χωρίς προοπτική λύσης δεν μπορεί να επανεκλεγεί. Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις στο Βορρά, ο ΄Ερογλου προηγείται με 36% σε αντίθεση με 31% του κ. Ταλάτ.


Η ουσία

Σε επίπεδο ουσίας πάντως και έχοντας κανείς επίγνωση όλων των εγγράφων, απόρρητων και μη που κυκλοφορούν τους τελευταίους μήνες, αλλά και των αντιδράσεων του διεθνούς παράγοντα, αρχίζουν να αποκρυσταλλώνονται οι παράμετροι επί των οποίων θα κριθεί το Κυπριακό. Ο Πρόεδρος Χριστόφιας, σε αυτή την πορεία, έχει κερδίσει σημαντικούς πόντους σε μια σειρά από θέματα, αλλά και ο Ταλάτ έχει καταφέρει να είναι πειστικός σε κάποια άλλα. Αν κάποιος επιχειρούσε συνοπτικά να καταγράψει τα κεφάλαια στα οποία πείθουμε και τα κεφάλαια στα οποία χάνουμε, σε αυτόν το γύρο των διαπραγματεύσεων ίσως συνόψιζε τα πράγματα ως ακολούθως:

· Ο Πρόεδρος Χριστόφιας έχει κερδίσει τις εντυπώσεις στο κεφάλαιο της διακυβέρνησης. Δέκτηκε μεν την εκ περιτροπής προεδρία, αλλά η πρότασή του για εκλογή προέδρου και αντιπροέδρου από το σύνολο Ε/Κ και Τ/Κ συνιστά σαφή βελτίωση της Ζυρίχης, αφού το νέο κράτος καλείται να λειτουργήσει μέσα από ενοποιητικές διαδικασίες και όχι εν δυνάμει αποσχιστικές. Οι πρόσφατες θέσεις Ταλάτ για εκ περιτροπής προεδρία υπό αναλογία 4:3, αλλά και η εμμονή του τα συνιστώντα κρατίδια να συνάπτουν διεθνείς σχέσεις πέραν των πολιτιστικών και αθλητικών, δεν θεωρούνται σοβαρές.
· Η ε/κ πλευρά έχει πείσει και στο θέμα των εγγυήσεων. Δεν είναι δυνατόν μια χώρα πλήρες μέλος της ΕΕ να είναι υπό καθεστώς κηδεμονίας. Το θέμα άρχισε να συζητείται διεθνώς πλέον με εμπλοκή της Βρετανίας, της Ελλάδας, της Τουρκίας αλλά και της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εάν τελικά υπάρξουν εγγυήσεις αυτές πρέπει να είναι διευρυμένες και σίγουρα με ημερομηνία λήξης.
· Στο εδαφικό ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και πάλιν προβάλλει ισχυρά επιχειρήματα. Δεν μπορεί το τ/κ συνιστών κράτος να έχει μεγαλύτερη ακτογραμμή από το ε/κ. Εδώ εισέρχεται το θέμα της Καρπασίας και η εμμονή της πλευράς μας για επιστροφή υπό ε/κ διοίκηση. Κάποιες πληροφορίες αναφέρουν ότι οι Τ/Κ αντιπροτείνουν το καθεστώς του σχεδίου Ανάν αλλά και κάποιες πρόσθετες ευθυγραμμίσεις στο χάρτη αναφορικά με τα υπό επιστροφή ε/κ εδάφη.
· Τέλος το αίτημα της διαπραγματευτικής μας ομάδας για απογραφή στα κατεχόμενα για να γνωρίζουμε επιτέλους πόσοι και ποιοι άνθρωποι θα είναι πολίτες του νέου κράτους είναι κάτι παραπάνω από λογικό, αγγίζοντας ταυτόχρονα καίρια και το θέμα του αριθμού των εποίκων που θα συμφωνηθεί να παραμείνουν.

Πού έχουμε δυσκολίες;

Πόντους βέβαια στο Κυπριακό έχει κερδίσει και η τουρκική πλευρά η οποία προσπαθεί να εκθέσει τους Ε/Κ τόσο σε ό,τι αφορά τη διαδικασία, αλλά και τη συζήτηση της ουσίας:

· Οι θέσεις του Προέδρου Χριστόφια περί χρονοδιαγραμμάτων δεν φαίνεται να πείθουν, κυρίως διεθνώς. Τα χρονοδιαγράμματα σε αυτή την περίπτωση είναι φυσικά και όχι τεχνητά όπως παλαιότερα. Το Δεκέμβριο έχουμε αξιολόγηση της Τουρκίας, τον Απρίλιο του 2010 έχουμε τ/κ εκλογές. Ο Ταλάτ κάλεσε τρεις φορές τουλάχιστον τον Πρόεδρο Χριστόφια να κλειστούν σε ένα δωμάτιο για ένα μήνα για να βρουν λύση. Η θέση Χριστόφια που εξελέγη ως «Πρόεδρος λύσης» ότι έχει κι άλλες υποχρεώσεις μάλλον δεν πείθει. Έτσι η έωλη επιχειρηματολογία Ταλάτ ότι ουσιαστικά με αυτή την τακτική πριμοδοτείται ο ΄Ερογλου που δεν θέλει λύση αρχίζει τελευταία να βρίσκει απήχηση.
· Η εμμονή του κ. Χριστόφια ότι οι συνομιλίες είναι κυπριακής ιδιοκτησίας και ότι δεν επιθυμεί ξένους διαπραγματευτές ενώ στην αρχή προκάλεσε διεθνώς ευφορία, σήμερα προκαλεί προβληματισμό, αφού το Κυπριακό έχει σαφέστατα και διεθνή πτυχή. Τις τελευταίες μέρες η Τουρκία άρχισε να εγείρει το θέμα αυτό κερδίζοντας πόντους, τη στιγμή που εμείς αποδειχθήκαμε φοβικοί σε τέτοιο βαθμό που ακόμα και τον εκπρόσωπο του ΟΗΕ Αλεξάντερ Ντάουνερ υπό την ανοχή του Προεδρικού επιχειρήσαμε να απαξιώσουμε.
· Επί της ουσίας και σε ό,τι αφορά το αίτημα των Τ/Κ η λύση να αποτελέσει πρωτογενές δίκαιο της ΕΕ τα πράγματα δυσκολεύουν για μας μετά την αποδοχή παρόμοιων αιτημάτων ως προϋπόθεση για επικύρωση της Συνθήκης της Λισαβόνας από πλευράς Ιρλανδίας και Τσεχίας. Μάλλον λοιπόν είναι δύσκολο να αντέξει το κεφάλαιο 10 της συνθήκης ένταξης της Κύπρου απέναντι στο νέο ευρωπαϊκό κεκτημένο που τείνει να δημιουργηθεί και δυστυχώς επηρεάζει πρώτιστα το περιουσιακό.
· Με βάση την πιο πάνω εξέλιξη δύσκολα είναι τα πράγματα για μας και για το first option των ιδιοκτητών σε ό,τι αφορά τη λύση του περιουσιακού ιδιαίτερα εάν η Τουρκία συγκατανεύσει στην επιστροφή της Καρπασίας. Ο Ταλάτ σε αυτή την περίπτωση έχει ένα ευλογοφανές επιχείρημα: Με τη λύση, υποστηρίζει, θα επιστραφούν εδάφη στους Ε/Κ. Από τα εδάφη αυτά (π.χ. Μόρφου- ΄Ασσια -Βατυλή - Κοντέα) θα αναγκαστούν να μετακινηθούν βορειότερα 30 χιλιάδες Τ/Κ οι οποίοι θα αναζητήσουν νέο σπίτι. Εάν έχει και το fisrt option ο ε/κ πρόσφυγας στο τ/κ συνιστών κρατίδιο τότε σχεδόν όλοι οι Τ/Κ θα πρέπει να μετακινηθούν με τη λύση. Το ερώτημα βέβαια είναι πού θα εγκατασταθούν αν το 80% της γης στο Βορρά ανήκει και πάλιν σε Ε/Κ;