Πώς αλλάζει η συζήτηση στο Κυπριακό;

 

Βήμα-βήμα, και μέσα από τη συναντίληψη που κτίζουν, ο Νίκος Αναστασιάδης και ο Μουσταφά Ακιντζί ευελπιστούν ότι ίσως και εντός του φθινοπώρου θα είναι σε θέση να παρουσιάσουν στον κυπριακό λαό, Ε/Κ και Τ/Κ, ένα 

Αυτό σημαίνει επίσης ότι η επίλυση του περιουσιακού είναι ένα πρότζεκτ το οποίο ίσως χρειασθεί 10 χρόνια να ολοκληρωθεί, ανεξαρτήτως εάν το πρόβλημα θα βρίσκεται εντός της ε/κ πολιτείας ή της τ/κ

συνολικό σχέδιο λύσης. Το σχέδιο δεν θα ονομάζεται ούτε Γκάλι, ούτε Ανάν, ούτε Μπαν Κι-μουν. Θα είναι κυπριακής ιδιοκτησίας σχέδιο, το οποίο αν τελικά τελεσφορήσει θα φέρει την ονομασία σχέδιο Αναστασιάδη - Ακιντζί. Βεβαίως υπάρχει ακόμα απόσταση από ένα τέτοιο ενδεχόμενο, με τις διαπραγματεύσεις να κινούνται πλέον εντατικά και σε βάθος σε όλα τα κεφάλαια με στόχο την επίτευξη αρχικά κάποιων σημαντικών συγκλίσεων, οι οποίες σιγά-σιγά αποκρυσταλλώνονται σε ένα τρίχρωμης γραφής έγγραφο. Με μαύρο μελάνι αποτυπώνονται οι συγκλίσεις, με μπλε οι ε/κ θέσεις και με κόκκινο οι τ/κ. Όταν το μαύρο μελάνι κατακλύσει τις λευκές σελίδες του εγγράφου, τότε μπορούμε να πούμε ότι βρισκόμαστε μπροστά σε λύση. 
Βεβαίως η διαδικασία αυτή δεν είναι σημερινή, αφού κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει τις έως τώρα συζητήσεις που έχουν γίνει και κυρίως το πολύ σημαντικό κεφάλαιο των συγκλίσεων Χριστόφια - Ταλάτ. Αν υπάρχει κάτι καινούργιο στη διαδικασία είναι ότι αυτή διαπνέεται από ένα καινούργιο πνεύμα, το οποίο έχει ανανεώσει τη συζήτηση στο Κυπριακό σε όλα σχεδόν τα κεφάλαια που έχουν συζητηθεί μέχρι σήμερα.

Το νέο πνεύμα

 Το καινούργιο στον νέο αυτό γύρο διαπραγματεύσεων στηρίζεται σε δύο βασικούς πυλώνες. Ο πρώτος είναι η πλήρης συνείδηση από πλευράς Τ/Κ ότι το νέο ομόσπονδο κράτος θα λειτουργήσει εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οπότε οι νόμοι του θα πρέπει να είναι απόλυτα συμβατοί με το κοινοτικό κεκτημένο. Ο δεύτερος αφορά τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, οι οποίες θα διέπουν αναγκαστικά όλες τις θεραπείες που θα επιχειρηθεί να δοθούν στο περιουσιακό και κατ’ επέκταση θα επηρεάσουν τη διευθέτηση του εδαφικού.

• Με βάση τη συμφωνημένη θέση αρχής ότι πάμε για πλήρη εφαρμογή του ευρωπαϊκού κεκτημένου, έχουν σχεδόν εξοβελιστεί από το τραπέζι οι ενστάσεις των Έρογλου - Οζερσάι στον προηγούμενο γύρο συνομιλιών. Οι 4 βασικές ελευθερίες θεωρούνται δεδομένες, αφού η Β. Κύπρος ως πλήρες μέλος της ΕΕ δεν μπορεί να μιλά για εξαιρέσεις σε ό,τι αφορά τους Ε/Κ, ενώ θα είναι ανοικτή στους υπόλοιπους Ευρωπαίους. Αυτό που ακόμα εκκρεμεί είναι η ποσόστωση στην παρουσία Τούρκων υπηκόων στην Κύπρο μετά τη λύση. Η φόρμουλα των συγκλίσεων Χριστόφια - Ταλάτ βρίσκεται ακόμα στο τραπέζι, εκτός κι αν προκύψει κάτι πιο δημιουργικό.
• Η πιο σημαντική εξέλιξη των συνομιλιών βέβαια βρίσκεται στην προσέγγιση του περιουσιακού. Η τ/κ πλευρά, δείχνοντας πλήρη σεβασμό στις αποφάσεις του ΕΔΑΔ, έχει ξεπεράσει τις εμμονές, κυρίως του Κουντρέτ Όζερσαϊ, ο οποίος επέμενε σε συνολική ανταλλαγή περιουσιών ταυτόχρονα με τη λύση του Κυπριακού. Με οδηγό τις αποφάσεις του ΕΔΑΔ Τιτίνα vs Turkey, την απόφαση Δημόπουλος, την απόφαση Αποστολίδης εναντίον Όραμς, αλλά και άλλες αποφάσεις (Πετρακίδης, Λόρδος κλπ.) προχωρεί ένας διάλογος μεταξύ των δύο πλευρών απ’ εκεί που σταμάτησε μεταξύ Χριστόφια - Ταλάτ για την ολοκλήρωση των κριτηρίων με βάση τα οποία θα δοθεί λύση στη φιλοσοφία του τριπτύχου επιστροφή, ανταλλαγή, αποζημίωση. Ήδη έχει αποφασισθεί ότι θα δημιουργηθεί μια ισομερής επιτροπή Ε/Κ και Τ/Κ ειδικών με βαρύνουσα συμμετοχή και ξένων εμπειρογνωμόνων, η οποία θα εξετάσει κατά περίπτωση όλες τις υποθέσεις που θα εγερθούν στο περιουσιακό. Αυτό στην πράξη τι σημαίνει; Ότι το περιουσιακό είναι ένα θέμα για το οποίο θα αποφασίσουν οι ίδιοι οι Κύπριοι είτε αναμεταξύ τους είτε με τη βοήθεια της επιτροπής περιουσιών. Αυτό σημαίνει επίσης ότι η επίλυση του περιουσιακού είναι ένα πρότζεκτ το οποίο ίσως χρειασθεί 10 χρόνια να ολοκληρωθεί, ανεξαρτήτως εάν το πρόβλημα θα βρίσκεται εντός της ε/κ πολιτείας ή της τ/κ. Επί της ουσίας ο ιδιοκτήτης της περιουσίας θα αναγνωρίζεται ως ιδιοκτήτης (απόφαση Τιτίνας Λοϊζίδου) και θα υπάρχουν κριτήρια για αναγνώριση δικαιωμάτων στον χρήστη, είτε είναι Ε/Κ που κατέχει τ/κ περιουσία στον Νότο, είτε Τ/Κ που κατέχει ε/κ περιουσία στον Βορρά (απόφαση Δημόπουλος). Με βάση τη νέα αυτή λογική δεν θα χρειαστούν άμεσα τεράστια κονδύλια για μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών, με τους πολίτες και των δύο κοινοτήτων να έχουν τον πρώτο λόγο για την τύχη των περιουσιών τους, με εξαίρεση βέβαια τις περιουσίες εκείνες που έχουν αξιοποιηθεί από το κράτος (δρόμοι, νοσοκομεία, έργα κοινής ωφελείας). Τέλος με βάση αυτή τη λογική όλες οι περιοχές στις οποίες δεν έχει γίνει καμιά ανάπτυξη επιστρέφονται αμέσως στους νόμιμους ιδιοκτήτες τους. 

Εκτελεστική εξουσία Το θέμα αυτό είναι ίσως το μόνο στο κεφάλαιο της Διακυβέρνησης που ακόμα εκκρεμεί. Η τ/κ πλευρά διά του Οζντίλ Ναμί επανέφερε τις συγκλίσεις Χριστόφια Ταλάτ για εκ περιτροπής προεδρία, κοινή ψηφοφορία και στάθμιση ψήφου. Πρόκειται για ένα σύστημα που βελτιώνει πολύ σημαντικά το καθεστώς εκτελεστικής εξουσίας που ίσχυσε επί Ζυρίχης, αφού για πρώτη φορά στην ιστορία τους Ε/Κ και Τ/Κ μέσα από μία ψηφοφορία θα εκλέγουν τους ηγέτες τους. Με βάση το σύστημα θα υπάρχουν 2 συμπρόεδροι, με τον Ε/Κ να προεδρεύει για 4 χρόνια και τον Τ/Κ για δύο χρόνια. Κάτω από τους δύο θα λειτουργεί ένα Υπουργικό Συμβούλιο ανεξάρτητο, το οποίο θα διαθέτει 7 Ε/Κ υπουργούς και 3 Τ/Κ ή και 6-4. Οι Τ/Κ επίσης έδειξαν να είναι έτοιμοι να συζητήσουν και άλλα συστήματα, όπως αυτό του συνδυασμού προεδρικής δημοκρατίας και κοινοβουλευτισμού. Το θέμα αυτό βρίσκεται αυτήν τη στιγμή ενώπιον της ε/κ πλευράς, η οποία δεσμεύτηκε πολύ σύντομα να καταθέσει εναλλακτική πρόταση. Η πρόταση με απόφαση του Νίκου Αναστασιάδη έχει ανατεθεί σε ομάδα ειδικών και αναμένονται οι εισηγήσεις της.

Κύπρος στην εποχή της προπαγάνδας

 

Από πότε μετρά ως πρόβλημα το Κυπριακό; Θέτουμε το ερώτημα, γιατί πίσω από την απάντησή του κρύβεται -κι ας ακουστεί αυτό βαρύγδουπο- ο βαθμός δημοκρατικότητας της κοινωνίας μας, το επίπεδο της γνώσης μας και ακόμα η πολιτική μας ανάλυση και διάθεση να προχωρήσουμε με ειλικρίνεια στην επίλυση του προβλήματος.   

Τα ερωτήματα που θέτει ο ιστορικός ή και ο κάθε πολίτης προσπαθώντας να κατανοήσει το ιστορικό του παρελθόν, όπως έλεγε ο μακαριστός καθηγητής μου Νίκος Σβορώνος, «είναι κατά κάποιον τρόπο προέκταση των ερωτημάτων που θέτει η ίδια η εποχή του». Το παρελθόν δεν έχει φωνή να μιλήσει από μόνο του, «απαντά όμως σε ερωτήματα που θέτει ο καθένας ανάλογα με τη συνείδηση που διαθέτει». Μαγική αυτή η ελληνική λέξη, «συνείδηση». Μπορεί να σημαίνει τη γνώση που έχει κάθε άνθρωπος για τον εαυτό του και για τους άλλους. Είναι η γνώση της ψυχικής δραστηριότητας του καθενός, αυτό που μπορεί ο καθένας να προσλάβει με τον νου του σε διαστολή με το ασυνείδητο. Ακόμα, μπορεί να είναι η συναίσθηση (εθνική ή ταξική) και, τέλος, η δυνατότητα της σύλληψης της ηθικής ή της ανήθικης διάστασης των πραγμάτων.

            

Με λίγα λόγια, με οδηγό πάντα τη συνείδησή μας, το παρόν όχι μόνο βοηθά στην εξήγηση και την κατανόηση του παρελθόντος, αλλά μπορεί να κάνει κάτι περισσότερο. «Ο βαθμός της πληρότητας της αναπαράστασης του παρελθόντος εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα ερωτήματα του παρόντος». Αν είσαι ιστορικός, κρίνεται η επιστημονική σου επάρκεια. Αν είσαι πολίτης, κρίνεται η πολιτική σου παιδεία.

Ε/Κ vs Τ/Κ

            

Ακούμε καθημερινά στο σύνολό της την ε/κ πολιτική ηγεσία να δείχνει ότι έχει θέσει τα ερωτήματα και ότι έχει πάρει όλες τις απαντήσεις. Σύμφωνα με τη συνείδησή της, άραγε; Πότε ξεκίνησε να μετρά ως πρόβλημα το Κυπριακό; Οι πολιτικοί μας, αλλά και όλοι εμείς, το ορίζουμε ημερολογιακά μέσα από τις πρώτες λέξεις που εκφέρουμε, ακόμα και όταν διαφωνούμε με τον τρόπο προσέγγισης:

• Σαράντα ένα χρόνια από την εισβολή και την κατοχή της Κύπρου από την Τουρκία, έφτασε η ώρα της επανένωσης της χώρας μας.
• Σαράντα ένα χρόνια μετά την εισβολή και την κατοχή της Κύπρου από την Τουρκία, μπορούμε να αντιληφθούμε ότι ήρθε για να μείνει με στόχο την τελική κατάληψη της χώρας μας.

           

Για τους Τ/Κ βέβαια η καταμέτρηση είναι εντελώς διαφορετική. Αν ακούσεις είτε έναν Τ/Κ που θέλει λύση είτε κάποιον που δεν θέλει λύση, το ημερολόγιο του προβλήματος πάει πίσω δέκα χρόνια. Αυτοί μιλούν για 51 χρόνια κρίσης στο Κυπριακό, δηλαδή από τη στιγμή που αποχώρησαν ή εξαναγκάστηκαν να αποχωρήσουν από την Κυπριακή Δημοκρατία, της οποίας ήταν συνιδρυτές το 1960 με τις συνθήκες Ζυρίχης - Λονδίνου.

Σημειολογία

            

Οι ημερομηνίες και τα χρονολόγια, εν ολίγοις, τα αδιαμφισβήτητα κιτάπια της Ιστορίας, πάντα έχουν τεράστια σημασία στη διαμόρφωση ενός εθνικού αφηγήματος.

            

Τα σαράντα ένα χρόνια για τους Ελληνοκυπρίους δείχνουν την άρνησή τους να δεχθούν έστω να εξετάσουν το παρελθόν τους, πολύ δε περισσότερο να θέσουν τα σωστά ερωτήματα τα οποία θα τους βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν το παρόν. Η υποκρισία αυτή -γιατί περί υποκρισίας πρόκειται- φάνηκε σε όλο της το μεγαλείο, όταν όλοι έπεσαν ως λύκοι να κατασπαράξουν τον Αμερικανό πρέσβη πριν από μερικές βδομάδες, όταν επιχείρησε να διατυπώσει το αυτονόητο: ότι δηλαδή το Κυπριακό δεν ξεκινά από το 1974, αλλά από το 1964, εξ ου και το ψήφισμα 186 του Συμβουλίου Ασφαλείας, ο βομβαρδισμός της Τηλλυρίας από την Τουρκία, η κάθοδος του ΟΗΕ για πρώτη φορά στην Κύπρο και οι διακοινοτικές συνομιλίες Κληρίδη - Ντενκτάς μέχρι το 1974. Αν αυτά παραγνωρίζονται, και αν η Ιστορία ξεκινά για μας από την 20ή Ιουλίου 1974, τότε το Κυπριακό είναι πρόβλημα εισβολής και κατοχής, υπάρχει ένας θύτης και ένα θύμα, και ναι, ολόκληρη η διεθνής κοινότητα συνωμοτεί εναντίον μας, γιατί διακατέχεται από φιλοτουρκικά αισθήματα.

            

Οι Τ/Κ επιμένουν ότι το πρόβλημά μας δεν έχει ηλικία 41, αλλά 51 χρόνια, και έχουν απόλυτο δίκαιο. Μας ζητούν να το αντιμετωπίσουμε, αναγνωρίζοντας επίσης κάτι αυτονόητο για αυτούς: ότι είναι συνιδρυτές της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ως εκ τούτου, όταν ζητούν σήμερα την πολιτική τους ισότητα δεν μας ζητούν χάρες και παραχωρήσεις, αλλά διεκδικούν ένα συνταγματικό τους δικαίωμα. Βεβαίως κι αυτοί Κύπριοι είναι, οπότε δεν παύουν να είναι εξίσου καλοί υποκριτές, ερμηνεύοντας την ιστορική τους πορεία κατά το δοκούν και συμφέρον. Ίσως γιατί φοβούνται ή ντρέπονται ή δεν έχουν την παιδεία να θέσουν τα καυτά ερωτήματα.

• Για μεγάλο αριθμό Τ/Κ, η τουρκική εισβολή ήταν «ειρηνευτική επιχείρηση». Μεταξύ μας, θα ήταν ειρηνευτική αν στις 20 Ιουλίου κατόρθωνε να φέρει πίσω τον Μακάριο και αν τον έβαζε στο ίδιο τραπέζι με τον Ντενκάς, ούτως ώστε να αρθεί η ανωμαλία που προέκυψε με τα γεγονότα του 1963 αλλά και το πραξικόπημα της 15^ης Ιουλίου 1974. Δεν το έκανε, όμως, με αποτέλεσμα η φερόμενη ειρηνευτική επιχείρηση να μετατραπεί σε κατοχή και εθνικό ξεκαθάρισμα 150.000 Ε/Κ από τις εστίες τους.
• Μετά το 1974, ο Ντενκτάς συζητούσε επισήμως για λύση του Κυπριακού, με την ε/κ πλευρά να έχει αποδεχτεί να πληρώσει ως τίμημα την αποδοχή ομοσπονδίας μέσα από τις συμφωνίες που υπέγραψε με τους Μακάριο και Κυπριανού το 1977 και το 1979. Το 1983, όμως, δείχνοντας την κακή πίστη του ιδίου και της Τουρκίας, προχώρησε στην ανακήρυξη της λεγόμενης ΤΔΒΚ. Εν ονόματι της προστασίας των Τ/Κ από τον εξανδραποδισμό, διενήργησε μια τεράστια κλοπή περιουσιών.

Σήμερα

Εν έτει 2015, τα τρέχοντα ιστορικά αφηγήματα αποτελούν το παραμύθι της πλειονότητας των δύο κοινοτήτων. Όσοι τολμούν να αλλάξουν τις στερεότυπες αυτές προσεγγίσεις χαρακτηρίζονται με κάθε λογής επίθετα. Αυτό δείχνει και το επίπεδο του εκπαιδευτικού μας συστήματος και της πολιτικής μας σκέψης. Ο βαθμός της δημοκρατικότητας μιας πολιτείας, εξάλλου, μετριέται με το είδος της ιστορίας που επιτρέπει ή βοηθά να γράφεται. Στην Κύπρο ζούμε ακόμα στην εποχή της προπαγάνδας. 

ΚΥΠΡΙΑΚΟ: Οι Έξι πυλώνες διαπραγμάτευσης

Η συζήτηση στο Κυπριακό συνεχίζει μέσω των  συναντήσεων των δύο διαπραγματευτών, να κινείται στη λογική της ανασκόπησης των θέσεων των δύο πλευρών σε όλα ανεξαιρέτως τα κεφάλαια μέσω βεβαίως τριών κατηγοριοποιήσεων. Κάποια κεφάλαια όπως η διακυβέρνηση, η ΕΕ και η οικονομία είναι πολύ προχωρημένα (θεωρούνται σχεδόν κλειστά) λόγω του ότι υπάρχει στο τραπέζι το κεκτημένο και οι συγκλίσεις από τις διαπραγματεύσεις Χριστόφια - Ταλάτ, κάποια μπαίνουν στα βαθύτερα, όπως το εδαφικό και το περιουσιακό, λόγω και του ξεκαθαρίσματος που προκύπτει περί άμεσης διασύνδεσης του κοινοτικού κεκτημένου στη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού και βεβαίως υπάρχει και μια τρίτη κατηγορία που αφορά τη λεγόμενη διεθνή πτυχή του Κυπριακού η οποία άπτεται των εγγυήσεων και εν γένει της ασφάλειας. Ο έκτος πυλώνας αφορά τη μεταβατική περίοδο της λύσης και οι συζητήσεις σε αυτό το θέμα θεωρούνται κρίσιμες. Ένας έβδομος πυλώνας βέβαια που διατρέχει τους κύριους έξι πυλώνες είναι τα check & balances ενός υπό ανοικοδόμηση συστήματος το οποίο πέρα από τη συζήτηση των δικαιωμάτων των κοινοτήτων ως νομικών και πολιτικών οντοτήτων, θα διασφαλίζει πλήρως και χωρίς συμβιβασμούς τις ατομικές ελευθερίες και τα δικαιώματα των κατοίκων της νέας Κύπρου. Ας δούμε αναλυτικά πού βρίσκεται η διαπραγμάτευση και κυρίως η νέα προσέγγιση που επιχειρείται.

1.  Διακυβέρνηση

          Το υποκεφάλαιο που παραμένει ανοικτό σε αυτό το κεφάλαιο είναι αυτό της εκτελεστικής εξουσίας με αρκετά σενάρια να βρίσκονται στο τραπέζι αυτή τη στιγμή. Το μοντέλο εκτελεστικής εξουσίας που θα επιλεγεί πρέπει να ικανοποιεί το αίτημα των Τ/Κ για πολιτική ισότητα. Την ίδια στιγμή πρέπει να είναι ξεκάθαρο, όπως απαιτεί η ε/κ πλευρά, ότι πολιτική ισότητα δεν σημαίνει και αριθμητική ισότητα. Δύο μοντέλα θα μπορούσαν να ικανοποιήσουν αυτές τις δύο θέσεις. Πρώτον ένα μικτό σύστημα προεδρικής και κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, δεύτερον ένα περιεκτικό μοντέλο κοινοβουλευτικής δημοκρατίας τύπου Βορείου Ιρλανδίας χωρίς να αποκλείονται και πιο φιλελεύθερα και ενοποιητικά μοντέλα.

·        Το μικτό μοντέλο θα προνοεί, σύμφωνα με το πρότυπο της Ελλάδας, συμβολικό πρόεδρο και αντιπρόεδρο οι οποίοι θα εναλλάσσονται στην προεδρία με αναλογία π.χ. 4:2. Αυτοί θα εκπροσωπούν την πολιτική ισότητα των δύο συνιστώντων κρατών και θα εγγυούνται την εύρυθμη λειτουργία του Συντάγματος. Το κοινοβουλευτικό σύστημα θα αποτυπώνει την αριθμητική αναλογία των δύο κοινοτήτων χωρίς αποκλεισμούς, διασφαλίζοντας βέβαια την αποτελεσματική συμμετοχή των Τ/Κ.

·        Σε περίπτωση επιλογής ενός καθαρόαιμου κοινοβουλευτικού μοντέλου υπάρχουν δύο εκδοχές. Από τη μια το (inclusive) βορειοϊρλανδικό μοντέλο, το οποίο εγγυάται τη συμμετοχή όλων των πολιτικών ομάδων της χώρας στη διακυβέρνηση αλλά απαιτεί για τη λειτουργία του συναίνεση, από την άλλη υπάρχει το κλασικό φιλελεύθερο μοντέλο που εδράζεται σε ιδεολογικές και πολιτικές συγκλίσεις κομμάτων για σχηματισμό κυβέρνησης. Σε ό,τι αφορά τη βορειοϊρλανδική εμπειρία όλα τα κόμματα (προτεστάντες - καθολικοί κ.λπ.) εκπροσωπούνται στην κυβέρνηση αναλόγως των ποσοστών τους. Στην περίπτωσή μας, αν π.χ. πρώτο κόμμα στην ε/κ κοινότητα είναι ο ΔΗΣΥ, τότε παίρνει τον πρωθυπουργό. Το πρώτο τ/κ κόμμα στη συνέχεια θα πάρει το υπουργείο Εξωτερικών. Στη συνέχεια το δεύτερο κόμμα στην ε/κ κοινότητα (π.χ. το ΑΚΕΛ) θα πάρει το υπουργείο Οικονομικών, το δεύτερο τ/κ κόμμα θα πάρει το Εσωτερικών κ.λπ. Αυτό επιτρέπει σε όλα τα κόμματα να συμμετέχουν στην κυβέρνηση παρά τις όποιες ιδεολογικές τους διαφορές, με προαπαίτηση βέβαια ότι θα βρουν συναινέσεις για να κυβερνήσουν. Όποιο κόμμα θέλει να μείνει στην αντιπολίτευση παραιτείται των δικαιωμάτων του και δεν αναλαμβάνει υπουργείο. Βεβαίως υπάρχει και το κλασικό μοντέλο κοινοβουλευτισμού στο οποίο στην περίπτωση της Κύπρου θα πρέπει να υπάρξουν εκ των προτέρων συνεργασίες μεταξύ ε/κ και τ/κ κομμάτων. Για παράδειγμα ο ΔΗΣΥ θα μπορούσε να συμφωνήσει σε κοινό πρόγραμμα με το κόμμα του Ακιντζί και το ΑΚΕΛ με το Ρεπουμπλικανικό Τουρκικό Κόμμα και να διεκδικήσουν τον έλεγχο της κυβέρνησης. Η κλασική περίπτωση κοινοβουλευτισμού σαφέστατα είναι πιο οικεία σε όλους, πολύ πιο φιλελεύθερη και κυρίως πολύ πιο ενοποιητική ως πολιτική διαδικασία σε ό,τι αφορά τη συνεργασία των δύο κοινοτήτων. Σε μια νέα ομόσπονδη Κύπρο, ωστόσο, δεν θα παρέχει το εχέγγυο μιας σταθερής κυβέρνησης που είναι και το άμεσο ζητούμενο για την εφαρμογή της λύσης.

2.  Περιουσιακό

          Το περιουσιακό είναι σύμφυτο με το εδαφικό, ωστόσο ως κεφάλαιο θεωρείται ίσως το πιο σημαντικό για την κατάληξη σε λύση γιατί άπτεται της ίδιας της φιλοσοφίας της λύσης. Αν δηλαδή οι δύο κοινότητες καταλήξουν στη διζωνικότητα και την πολιτική ισότητα, δεν νομιμοποιείται ο κάθε πολίτης να διεκδικεί ισότητα σε ό,τι αφορά την προσωπική του ζωή και δη την περιουσία του; Με βάση το κοινοτικό κεκτημένο, την επομένη της λύσης ο κάθε ιδιοκτήτης γης θα πρέπει να ανακτά το ιδιοκτησιακό καθεστώς που είχε πριν το 1974. Αυτό προνοούσε εξάλλου και το Ανάν 5. Η διζωνικότητα στη συνέχεια και οι πρακτικές δυσκολίες για την τ/κ πλευρά θα καθορίσουν το περιουσιακό, σε συνάρτηση με τον χάρτη που θα κατατεθεί στο εδαφικό. Θεωρητικά ομιλούντες και έχοντας υπόψη τον χάρτη Ανάν, από το ενάμισι εκατ. εκτάρια που ανήκουν σε Ε/Κ στον βορρά, το 45% επέστρεφε στους Ε/Κ ιδιοκτήτες και υπό ε/κ διοίκηση. Οι Τ/Κ επίσης βάζουν στο τραπέζι 500.000 εκτάρια που ανήκουν σε Τ/Κ στη νότια Κύπρο (14% του εδάφους) και ζητούν συλλογική ανταλλαγή περιουσιών με Ε/Κ που έχουν περιουσίες στον βορρά. Με αυτά τα δεδομένα, σύμφωνα με έγκυρη πηγή, θα μπορούσε να λυθεί κατά 73% το πρόβλημα των περιουσιών νοουμένου ότι οι Ε/Κ ιδιοκτήτες στον βορρά θα αποδέχονταν πλήρως την ανταλλαγή και επίσης ότι θα υλοποιείτο η πρόνοια για ελεύθερη πρόσβαση των ιδιοκτητών γης στην Καρπασία. Το υπόλοιπο 17% θα μπορούσε να επιλυθεί, σύμφωνα με την ίδια έγκυρη πηγή, είτε διά αποζημιώσεων, είτε με επιστροφή των Ε/Κ στις περιουσίες τους υπό τ/κ διοίκηση. Η οροφή που έβαζαν οι Τ/Κ βέβαια σε παλαιότερες διαπραγματεύσεις δεν ξεπερνούσε το 10%, αλλά η ε/κ πλευρά επιμένει σε μεγαλύτερο ποσοστό θέτοντας θέμα αποχώρησης μεγάλου αριθμού εποίκων για να μπορούν να απελευθερωθούν περισσότερες περιουσίες Ε/Κ. Προϊόντος του χρόνου, πάντως, προέκυψαν και άλλες προτάσεις κυρίως κατά τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης Χριστόφια - Ταλάτ που αφορούν κοινές αναπτύξεις ε/κ και τ/κ γης τόσο στον βορρά όσο και στον νότο, με ορίζοντα τα 5-10 έως και 25 χρόνια. Οι διαπραγματευτές του ΟΗΕ είχαν και έχουν συνεχείς επαφές με σειρά επενδυτικών Fund στις ΗΠΑ και στην Κίνα για την πραγματοποίηση επενδύσεων υπό κάποιες προϋποθέσεις. Ότι π.χ. θα υπάρξει κρατική εγγύηση στις αναπτύξεις αυτές, είτε από την Κυπριακή Δημοκρατία είτε ακόμα και την Τουρκία στο βόρειο τμήμα, ότι οι αναπτύξεις θα είναι συλλογικές και ότι το κράτος θα είναι σε θέση ανάλογα με τις ανάγκες της ανάπτυξης να διαφοροποιεί τις ζώνες. Οι επενδύσεις αυτές θα είναι μεν μακροπρόθεσμες αλλά την ίδια στιγμή βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα θα αρχίσουν να αποδίδουν οφέλη προς τους ιδιοκτήτες γης οι οποίοι θα αποδεχτούν να χρησιμοποιηθεί η γη τους για τους σκοπούς της ανάπτυξης. Κάποιο θέμα βεβαίως, το οποίο είναι πιθανό να προκύψει και ως σκάνδαλο για το οποίο μας προϊδεάζει τελευταία ο υπουργός Εσωτερικών Σωκράτης Χάσικος, είναι το θέμα της λειτουργίας όλα αυτά τα χρόνια του Κηδεμόνα των τ/κ περιουσιών. Πόση τ/κ γη έχει πωληθεί; Πόση έχει δοθεί για αξιοποίηση σε πρόσφυγες και μη πρόσφυγες; Πόση έχει δοθεί σε πρόσφυγες που θα επιστρέψουν στη γη τους με τη λύση και πόση σε πρόσφυγες (π.χ. στην επαρχία Κερύνειας) οι οποίοι θα δυσκολευθούν ή δεν θα θελήσουν να επιστρέψουν υπό τ/κ διοίκηση; Τέλος, η πρόταση αυτή ίσως προσκρούσει και στα προβλήματα που έχουν ανακύψει από την οικονομική κρίση τόσο στον βορρά όσο και στον νότο, αφού υπάρχουν εκατοντάδες επενδύσεις που έχουν ήδη χρεοκοπήσει κυρίως στον τομέα της ανάπτυξης γης.

3.  Εδαφικό

          Η τ/κ πλευρά σε όλες τις φάσεις των διαπραγματεύσεων μετά το 2004 διαβεβαιώνει ότι στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων (ασχέτως τι λέγεται δημόσια κατά καιρούς) βρίσκεται ο χάρτης του σχεδίου Ανάν 5. Όσες φορές η ε/κ πλευρά δημόσια ζήτησε κάτι περισσότερο στο τραπέζι, οι Τ/Κ απάντησαν ότι υπάρχουν δυσκολίες εγείροντας θέμα μη παραχώρησης της Μόρφου. Στην πραγματικότητα μετά από σειρά αποφάσεων του ΕΔΑΔ όλοι γνωρίζουν ότι το δικαίωμα ιδιοκτησίας δεν μπορεί να παραβιαστεί (απόφαση Τιτίνας Λοϊζίδου) παρότι έχουν αναγνωριστεί δικαιώματα και στους χρήστες περιουσιών (απόφαση Αποστολίδη). Κάπου εδώ διαπλέκεται το εδαφικό με το περιουσιακό υπό την εξής έννοια: Εάν π.χ. επιστραφεί υπό ε/κ διοίκηση η Μόρφου και τα μεγαλοχώρια της Μεσαορίας (Άσσια, Βατυλή, Κοντέα, Λύση κ.λπ.) τότε γύρω στους 40.000 Τ/Κ θα πρέπει να μετακινηθούν για τρίτη ή τέταρτη φορά βορειότερα μετά το 1963 για να εγκατασταθούν στο τ/κ συνιστών κρατίδιο, δεδομένου ότι φοβούνται την ανάμιξή τους με ε/κ πληθυσμούς προς το παρόν. Η γη όμως βορειότερα ανήκει και πάλιν σε Ε/Κ. Κάπου εδώ το αίτημα των Τ/Κ για μαζική ανταλλαγή περιουσιών με τις περιουσίες των Τ/Κ στον νότο αποκτά περισσότερη αξιοπιστία, κυρίως στα ώτα των διαμεσολαβητών του ΟΗΕ αλλά και της ΕΕ η οποία κτίστηκε και οικοδόμησε την ευημερία της μέσα από τις σκληρές συνθήκες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που προνοούσαν μετακινήσεις πληθυσμών και αλλαγές συνοριακών γραμμών. Το επιχείρημα των Τ/Κ θα γίνεται πιο εύηχο όσο βέβαια συναινούν σε αποχώρηση μεγάλου αριθμού εποίκων. Κυρίαρχο θέμα για την ε/κ πλευρά εξακολουθεί να είναι το ποσοστό της ακτογραμμής των δύο συνιστώντων κρατιδίων, για αυτό και δεν αποκλείεται να συζητηθεί και η δημιουργία δύο ομοσπονδιακών ζωνών (τύπου Βελγίου) σε Καρπασία και Κόκκινα για να υπάρξει εξισορρόπηση.

4.  Εγγυήσεις

          Το θέμα των εγγυήσεων σαφέστατα και αφορά τη νέα ομόσπονδη Κύπρο αλλά και τις εγγυήτριες δυνάμεις που εγκαθιδρύθηκαν το 1960 με τις συνθήκες Ζυρίχης -Λονδίνου. Στην πραγματικότητα όλοι αναγνωρίζουν ότι ένα ευρωπαϊκό κράτος δεν χρειάζεται εγγυήσεις, στην πράξη ωστόσο θα πρέπει να αντιμετωπισθεί η απαίτηση της Τουρκίας να παραμείνει εγγυήτρια, κυρίως αν δεχθούμε τη μετριοπαθή εκδοχή Τσαβούσογλου, εάν αυτό επιθυμούν και οι Τ/Κ. Ο βαθμός δυσκολίας βέβαια για την Τουρκία αυξάνεται σε σχέση με το 1960, δεδομένου ότι η Ελλάδα δεν ενδιαφέρεται να παραμείνει εγγυήτρια σε ένα ευρωπαϊκό κράτος (και το δήλωσε επισήμως διά του ΥΠΕΞ Κοτζιά) ενώ και η Βρετανία δείχνει απροθυμία, αναφέροντας π.χ. στον Ιωάννη Κασουλίδη ότι «θα αποδεχτούμε να παραμείνουμε εγγυήτρια δύναμη εφόσον το ζητήσουν και οι δύο κοινότητες». Λογικά το θέμα των εγγυήσεων πρέπει να παραμείνει τελευταίο «διότι διαπραγματευτικά αυτό βολεύει την ε/κ πλευρά», σύμφωνα με έγκυρη πηγή: «Αν η εσωτερική πτυχή του Κυπριακού επιλυθεί από τους δύο ηγέτες, θα είναι δύσκολο για την Τουρκία να τινάξει τη λύση στον αέρα εμμένοντας σε μονομερείς εγγυήσεις». Σε ό,τι αφορά την ύπαρξη εγγυήσεων σε μια ευρύτερη γεωπολιτική σφαίρα, η παροχή εγγυήσεων π.χ. από το ΝΑΤΟ προσκρούει σε αντιδράσεις του ΑΚΕΛ αλλά και της Τουρκίας, αφού δείχνουν να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τις θέσεις της Ρωσίας, ενώ το θέμα της ένταξης στον Συνεταιρισμό για την Ειρήνη ίσως να αποτελούσε μια συμβιβαστική λύση. Οι εγγυήσεις βεβαίως θα κριθούν ίσως από πλευράς Τ/Κ αναλόγως του αισθήματος ασφαλείας που θα εμπεδωθεί μέσα από τις συμφωνίες.

5.  Ασφάλεια

          Αν κρίνουμε μέσα από πρόσφατες δημόσιες δηλώσεις του Ε/Κ διαπραγματευτή σε εκδήλωση της ΝΕΔΗΣΥ για το Κυπριακό, η ε/κ πλευρά ως χώρα μέλος της ΕΕ και λόγω του ότι απορρέουν σοβαρές δεσμεύσεις από τις ευρωπαϊκές συνθήκες, δεν μπορεί να προσχωρήσει σε λογικές πλήρους αποστρατικοποίησης, ούτε βέβαια και να αποδεχθεί εγγυήσεις από τρίτες χώρες. Η ομόσπονδη Κυπριακή Δημοκρατία έχει υποχρέωση να διαθέτει σοβαρό αστυνομικό σώμα, στρατιωτικά τμήματα για έρευνα και διάσωση στην κυπριακή ΑΟΖ και ίσως και ένα ευέλικτο στρατιωτικό σώμα για να αντιμετωπίζει περιπτώσεις εκτάκτου ανάγκης σε μια περιοχή που διέπεται από τεράστια πολιτική ρευστότητα. Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί όπως το Σέγκεν και το Φρόντεξ  θα λειτουργήσουν επικουρικά προς αυτή την κατεύθυνση. Ερωτήματα του τύπου ποιος θα εγγυηθεί την ασφάλεια των Τ/Κ από τυχόν επιθετικότητα της πλειοψηφίας των Ε/Κ ή ποιος θα σώσει τους Ε/Κ από τυχόν νέα επιθετική δράση της Τουρκίας, είναι δυνατόν να ηχήσουν σε μερικούς μήνες γραφικά εάν και εφόσον η ποιότητα της λύσης καταφέρει να κατευνάσει παραδοσιακές και λογικές φοβίες των δύο κοινοτήτων.

6.  Μεταβατική περίοδος

          Ένα καυτό θέμα το οποίο όσο προχωρούν οι συνομιλίες θα γίνεται πιο καυτό είναι το θέμα της μεταβατικής περιόδου για τη νομική εφαρμογή της λύσης μετά την πολιτική διαδικασία των δημοψηφισμάτων. Η ε/κ πλευρά έθεσε το θέμα για ουσιαστικούς αλλά και για εσωτερικούς λόγους προσπαθώντας να απαντήσει στο ερώτημα των Ε/Κ σκεπτικιστών ότι οι Τ/Κ την επομένη των δημοψηφισμάτων κερδίζουν όλα όσα ζητούν ενώ η ε/κ πλευρά θα πρέπει να αναμένει την τήρηση κάποιων χρονοδιαγραμμάτων για να αρχίσει να παίρνει (π.χ. αποχώρηση τουρκικών στρατευμάτων, επιστροφή γης κ.λπ.). Η ε/κ πλευρά θέτει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων το επιχείρημα ότι η συνθήκη της Ζυρίχης ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο του 1959 αλλά εφαρμόστηκε στις 16 Αυγούστου το 1960 δίνοντας έτσι ευκαιρία να προκύψουν μέσα από εκλογές τα διάφορα σώματα διακυβέρνησης. Πρόκειται για μια δύσκολη διαπραγμάτευση από την οποία βέβαια είναι σαφές ότι η ε/κ πλευρά μετά τα δημοψηφίσματα θέλει να έχει στα χέρια της πολύ συγκεκριμένα κέρδη για να δεχθεί παράκαμψη της θέσης αυτής. Ήδη σε παλαιότερες δηλώσεις του ο Τ/Κ διαπραγματευτής Οζντίλ Ναμί δεν απέκλεισε ακόμα και παράδοση των Βαρωσίων πριν τα δημοψηφίσματα, αλλά και άμεση παράδοση εδαφών μετά από ένα τυχόν «Ναι» στα δημοψηφίσματα που θα αφορούν ακατοίκητες περιοχές (π.χ. περιοχή Άχνας) ή και την τεράστια περιουσία της Εκκλησίας στον βορρά.              

ΚΥΠΡΙΑΚΟ: Τα πέντε σενάρια εκτελεστική εξουσίας

Το κεφάλαιο της διακυβέρνησης της ομοσπονδιακής Κύπρου είναι σχεδόν κλειστό, σύμφωνα με διαθέσιμες πληροφορίες, εκκρεμεί ωστόσο το θέμα της εκτελεστικής εξουσίας. Οι δύο πλευρές σήμερα καλούνται να αντλήσουν μέσα από τις κοινοτικές τους εμπειρίες αλλά και το διεθνές κεκτημένο για να καταλήξουν σε ένα σύστημα άσκησης της εξουσίας το οποίο να είναι λειτουργικό, αξιόπιστο και κυρίως αποτελεσματικό.

Προς αυτή την κατεύθυνση τόσο ο Πρόεδρος Αναστασιάδης όσο και ο Μουσταφά Ακιντζί, αλλά και οι δύο διαπραγματευτικές ομάδες, δίνουν τη μάχη για να καταλήξουν σε συμφωνία. Η τ/κ πλευρά θα ήθελε σύμφωνα με πληροφορίες μας να υπάρξει άμεση συμφωνία για να κλείσει το κεφάλαιο. Η ε/κ πλευρά δεν βιάζεται σε αυτό το θέμα, διότι επιθυμεί διασύνδεσή του και με άλλα κεφάλαια, όπως το εδαφικό, το περιουσιακό και οι εγγυήσεις, τα οποία κινούνται πιο αργά.

Συνοψίζοντας από τις διαθέσιμες πληροφορίες από την πορεία των διαπραγματεύσεων, το έως τώρα ιστορικό των διαπραγματεύσεων, αλλά παρακολουθώντας και τα μοντέλα που λειτουργούν σε άλλες χώρες, μπορεί κάποιος με σχετική ασφάλεια να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι δύο πλευρές έχουν ενώπιόν τους αυτήν τη στιγμή πέντε σενάρια, τα οποία μέσα από την επεξεργασία τους μπορεί να καταλήξουν σε μοντέλα εκτελεστικής εξουσίας σε περίπτωση που υπάρξει συμφωνία στις συνομιλίες. Ποια είναι αυτά;

Τα σενάρια

• Εθιμοτυπικός / διακοσμητικός πρόεδρος και αντιπρόεδρος, σε συνδυασμό με κοινοβουλευτική δημοκρατία. Οι δύο ανώτατοι άρχοντες, που θα αποτελούν τους εγγυητές του Συντάγματος, μπορεί να εκλέγονται από το σύνολο του πληθυσμού ή και χωριστά, και να αναλαμβάνουν αναλογικά την προεδρία εκ περιτροπής. Σε αυτό το σύστημα, που προσιδιάζει περισσότερο στο ελληνικό, την πραγματική εξουσία θα την έχει το κόμμα ή η συμμαχία κομμάτων που θα κερδίζουν την πλειοψηφία στις βουλευτικές εκλογές και θα σχηματίζουν κυβέρνηση. Στην περίπτωση της Κύπρου, η νέα κυβέρνηση θα προκύπτει από τις συμμαχίες ε/κ και τ/κ κομμάτων μέσα από την Άνω και την Κάτω Βουλή, με την εκτελεστική εξουσία στην ομόσπονδη Κύπρο να ασκείται από πρωθυπουργό και το Υπουργικό του Συμβούλιο.
• Ισχυρός πρόεδρος και αντιπρόεδρος κατά το πρότυπο της συνθήκης Ζυρίχης - Λονδίνου. Σε τέτοια περίπτωση βέβαια, και για να αποφευχθούν τα βέτο και η δυσλειτουργικότητα του πολιτεύματος, τουλάχιστον από τ/κ πλευράς τίθεται το θέμα της εκ περιτροπής προεδρίας σε αναλογία 4:1. Σε ό,τι αφορά την εκλογή, υπάρχει η προσυμφωνία Χριστόφια - Ταλάτ για κοινή εκλογή και στάθμιση ψήφου, αλλά και η χωριστή εκλογή από τις δύο κοινότητες. Ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος θα πλαισιώνονται από Υπουργικό Συμβούλιο, το οποίο θα διορίζεται αναλογικά από τις δύο κοινότητες. Η Ζυρίχη προνοούσε για 7 Ε/Κ υπουργούς και 3 Τ/Κ.
• Καθαρή κοινοβουλευτική δημοκρατία. Δηλαδή, η ομοσπονδία δεν θα έχει πρόεδρο, αλλά μέσα από συμμαχίες ε/κ και τ/κ κομμάτων θα εκλέγεται η Άνω και η Κάτω Βουλή, από τα μέλη των οποίων θα αναλαμβάνει κάποιος πρωθυπουργός (συνήθως ο αρχηγός του μεγαλύτερου κόμματος), ο οποίος θα σχηματίζει κυβέρνηση. Σε τέτοια περίπτωση θα έχουμε αναγκαστικά προεκλογικές συμμαχίες ε/κ και τ/κ κομμάτων, τα οποία θα είναι υποχρεωμένα να μιλούν και στις δυο κοινότητες μέσω του κοινού προγράμματος το οποίο θα εκπονούν και θα ζητούν την ψήφο του λαού.
• Προεδρικό συμβούλιο κατά το ελβετικό πρότυπο, παρόμοιο με αυτό που προνοούσε το σχέδιο Ανάν. Στο προεδρικό συμβούλιο θα εκπροσωπούνται αναλογικά οι δύο κοινότητες και σε αυτό θα διορίζονται από την Άνω και την Κάτω Βουλή αναλογικά 7 Ε/Κ και 3 Τ/Κ, αν τελικά ο αριθμός θα είναι π.χ. 10. Ο πρόεδρος της ομοσπονδίας, με λίγα λόγια, δεν θα είναι κατευθείαν εκλελεγμένος από τον λαό, αλλά έμμεσα θα εκλέγεται από τη Βουλή. Τόσο στο ελβετικό μοντέλο όσο και στο σχέδιο Ανάν οι δέκα προεδρικοί σύμβουλοι εναλλάσσονται στην προεδρία ανά εξάμηνο, γι’ αυτό και ο εκάστοτε πρόεδρος (ιδίως στην Ελβετία) δεν είναι διάσημος, πολλές δε φορές ούτε καν αναγνωρίσιμος.
• Γαλλικό μοντέλο, όπου ο πρόεδρος αλλά και ο πρωθυπουργός περιβάλλονται με ισχυρές εξουσίες. Και οι δύο έχουν διακριτές εξουσίες και εκλέγονται μέσα από διαφορετικές ψηφοφορίες. Ο πρόεδρος ασχολείται περισσότερο με θέματα εξωτερικής πολιτικής και οικονομίας, ενώ ο πρωθυπουργός με όλα τα εσωτερικά προβλήματα. Στην περίπτωση της Κύπρου βέβαια θα έχουμε το πρόβλημα της προεδρίας, και αναμένεται να τεθεί και πάλιν εκ μέρους της τ/κ πλευράς θέμα συμπροέδρου, με την εκ περιτροπής προεδρία και τη στάθμιση ψήφου να επανέρχονται, ενώ στο θέμα του πρωθυπουργού όλα θα κρίνονται από τις ισορροπίες των κομμάτων στην Άνω και την Κάτω Βουλή.

Ομοσπονδία vs Πολιτείες

Βεβαίως, ένας ακόμα λόγος για τον οποίο δεν μπορούν ακόμα εύκολα να καταλήξουν οι διαπραγματευτές σε ό,τι αφορά την ομοσπονδιακή εκτελεστική εξουσία έχει να κάνει με τις εξουσίες που θα διαθέτουν οι συνιστώσες πολιτείες. Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης δείχνει διατεθειμένος να συζητήσει την παραχώρηση εκτεταμένων τοπικών εξουσιών στις δύο πολιτείες για να διαθέτουν, σύμφωνα με το κοινοτικό κεκτημένο, μεγάλη αυτονομία. Αυτό θα βοηθήσει στη δημιουργία ενός μικρού ομοσπονδιακού κράτους το οποίο έτσι θα μπορεί να είναι λειτουργικό και οικονομικά βιώσιμο. Σε τέτοια περίπτωση, π.χ. η ομόσπονδη Κύπρος ίσως δεν θα μπορούσε να επιλέξει το βαρύ γαλλικό μοντέλο διακυβέρνησης με ισχυρό πρόεδρο και πρωθυπουργό. Προτιμότερο ίσως θα ήταν ένα σύστημα με διακοσμητικούς προέδρους σε συνδυασμό με κοινοβουλευτική δημοκρατία ή και καθαρή προεδρική δημοκρατία.

Η ανωριμότητα των Ε/Κ

Η περίοδος αυτή κατά την οποία θα μας υποχρεώσει να μπούμε ξανά σε έναν προβληματισμό για το Κυπριακό κρίνεται κατάλληλη τουλάχιστον στην περίπτωση της ε/κ πλευράς να ξανασυζητήσει, νηφάλια αυτήν τη φορά, το θέμα της κοινής ψηφοφορίας μέσα από στάθμιση ψήφου και εκ περιτροπής προεδρία.

Πρόκειται για τον γνωστό συμβιβασμό στον οποίο κατέληξαν οι Δημήτρης Χριστόφιας και Μεχμέτ Αλί Ταλάτ το 2008-2010, ένας συμβιβασμός ο οποίος δαιμονοποιήθηκε από όλες τις πλευρές. Ο πρώτος που απέρριψε την κοινή ψηφοφορία και τη στάθμιση ψήφου ήταν, αμέσως μετά την εκλογή του το 2010, ο Ντερβίς Έρογλου, ο οποίος έβλεπε την κοινή ψηφοφορία μεταξύ Ε/Κ και Τ/Κ ως το μέσο για τον παροπλισμό όλων των εθνικιστικών κομμάτων από το προσκήνιο της πολιτικής. Ακολούθησαν τα κόμματα του Κέντρου στις ελεύθερες περιοχές, που απέρριψαν την πρόταση για τους ίδιους λόγους. Στη συνέχεια, στη ρητορική αυτή, ενόψει των προεδρικών του 2013, προσχώρησε και ο ΔΗΣΥ, με αποτέλεσμα όλοι να μιλούν για τις γενναιόδωρες προσφορές του Χριστόφια.

Στην πραγματικότητα, η συμφωνία αυτή για κοινή ψηφοφορία, στάθμιση ψήφου και εκ περιτροπής προεδρία ήταν ίσως ό,τι πιο θετικό είχε να προσφέρει στα πέντε χρόνια της δύσκολης έως τραγικής θητείας του στην προεδρία ο Δημήτρης Χριστόφιας.

• Πρώτον, συνιστούσε δραματική βελτίωση της συνθήκης Ζυρίχης - Λονδίνου και καταργούσε τα βέτο προέδρου και αντιπροέδρου.
• Δεύτερον, για πρώτη φορά στην ιστορία τους Ε/Κ και Τ/Κ καλούνταν να ψηφίζουν μαζί τους ίδιους υποψηφίους για να τους κυβερνήσουν.
• Τρίτον, διασφαλιζόταν η πολιτική ισότητα των Τ/Κ, αλλά οι αριθμητικές ισορροπίες του πληθυσμού Ε/Κ και Τ/Κ διασφαλίζονταν σε ό,τι αφορά το χρονικό διάστημα υπηρεσίας των δύο εκ περιτροπής προέδρων.

Αν, με λίγα λόγια, επανέλθει το θέμα της κοινής εκλογής της στάθμισης και της εκ περιτροπής, όλοι οφείλουμε να κάνουμε ένα ξεκαθάρισμα μεταξύ ουσίας και συμβολισμών. Αν στα πέντε χρόνια μιας προεδρικής θητείας έχουμε τέσσερα χρόνια Ε/Κ πρόεδρο και έναν χρόνο Τ/κ πρόεδρο τους οποίους ψηφίζουμε όλοι μαζί μέσα από ένα κοινό πρόγραμμα, είναι σημαντικότερο να έχουμε μονίμως Ε/Κ πρόεδρο και Τ/Κ πρόεδρο με δικαίωμα βέτο; Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε ίσως δεν μάθαμε τίποτε από τη Ζυρίχη, και παραμένουμε πολιτικά ανώριμοι.

Ιστορική εμπειρία των Τ/Κ

Η ιστορική εμπειρία πάντως κυρίως των Ελληνοκυπρίων (οι Τ/Κ λειτουργούν από πολύ νωρίς με μεικτό μοντέλο που βρίσκεται πολύ κοντά στο γαλλικό) σε ό,τι αφορά την ισχυρή προεδρική δημοκρατία δεν είναι καθόλου θετική. Η προεδρική δημοκρατία λειτούργησε το 1960 είχε ισχύ μέχρι το 1963 και απέτυχε διά της αποχώρησης των Τ/Κ. Στη συνέχεια, ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, περιβεβλημένος και με τις εξισορροπητικές εξουσίες του Τ/Κ αντιπροέδρου, λειτούργησε και λειτουργεί ως εκλελεγμένος δικτάτορας. Όσο κι αν μας φαίνεται παράξενο, οι Τουρκοκύπριοι όλα αυτά τα χρόνια, λειτουργώντας μέσα από έναν συνδυασμό προεδρικού συστήματος και κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, δείχνουν πολύ πιο έμπειροι και κυρίως πιο ώριμοι από τους Ελληνοκυπρίους να λειτουργήσουν μέσα σε ένα σύνθετο ομοσπονδιακό πολιτειακό περιβάλλον. Πριν από μερικές μέρες έγινε αλλαγή φρουράς στην τ/κ ηγεσία. Έφυγε ο Έρογλου και ήρθε ο Ακιντζί. Όμως, η λεγόμενη κυβέρνηση των Τ/Κ εξακολουθεί να λειτουργεί, παρότι το ένα κόμμα που τη στηρίζει ψήφισε Έρογλου και το άλλο Ακιντζί.