Περί Τουρκοκυπρίων και άλλων ποιητών

Αν ένα πουλί μπορούσε να πει με ακρίβεια τί τραγουδάει, γιατί τραγουδάει και τί είναι αυτό που το κάνει να τραγουδάει, δεν θα έμπαινε καν στον κόπο να τραγουδήσει. Η ρήση αυτή του Πολ Βάλερι αναφέρεται βέβαια στην ποίηση, σε μια προσπάθεια να εξηγήσει το μυστήριο γύρω από τη συγγραφή ενός ποιήματος. Το οποίο μυστήριο λειτουργεί πάνω από γλώσσες, φυλές και δόγματα. Όπως είπε ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, «η ομορφιά καραδοκεί. Αν είμαστε ελεύθεροι θα την αισθανθούμε μέσα στην ποίηση όλων των γλωσσών».
Στην πραγματικότητα όλοι χωράμε και οι ζωντανοί και οι νεκροί σε ένα ποίημα. Όλη η μνήμη του κόσμου χωράει σε ένα ποίημα. Όπως συμπλήρωσε ο Σέλλεϊ, «οι ποιητές όλων των εποχών έλαβαν μέρος στη συγγραφή ενός μεγάλου ποιήματος αεννάως εν εξελίξει». Το οποίο ξεκινά από τον Όμηρο, συντονίζεται με τη γραφίδα του Σοφοκλή, διαπερνά τους στίχους του Σέξπιρ, συναντιέται απρόοπτα πάνω σε ένα τραπέζι ανατομίας μιας ραπτομηχανής και μιας ομπρέλας με τον Λεωτρεαμόν, εκτυλίσσεται μέσα από τις άτακτες στροφές του Καβάφη, καταγράφεται ως σημαίνον και παγκόσμιος λόγος από τον Έζρα Πάουντ και ζωγραφίζεται σε θαλασσινές σπηλιές μέσα από τις γαλανές πινελιές του Ελύτη.  
Η ποίηση δεν είναι αντικείμενο διδασκαλίας. Ή όπως έλεγε και ο Ελιοτ «δεν είναι ελευθέρωμα της συγκίνησης, αλλά απόδράση από τη συγκίνηση. Δεν είναι η έκφραση της προσωπικότητας, αλλά η απόδραση από την προσωπικότητα».  
Η ποίηση εν ολίγοις απελευθερώνει τους ανθρώπους γι αυτό είναι  αναγκαίο να κυκλοφορεί σε όλα τα σχολεία, σαν μια πέρδικα που χάνεται στους θάμνους. Αυτός που την ανακαλύπτει γίνεται μόνιμος κυνηγός. Μόνιμος εραστής των ζαρκαδιών όπως θάλεγε και ο Ελύτης. Δηλαδή ποιητής: Η ποίηση, όπως έλεγε ο Μίλτων, αρχίζει πάντα όταν κάποιος που πρόκειται να γίνει ποιητής διαβάζει ένα ποίημα». Γιατί η  ποίηση όπως έλεγε ο Σεφέρης έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα. Ίσως είναι γι αυτό που ξενίζει ο πρόσφατος και αβάστακτα πεζός διάλογος που προέκυψε στην Κύπρο περί της διδασκαλίας τουρκοκυπρίων ποιητών στα δημόσια σχολεία της χώρας μας. Ένας γνήσιος ποιητής κρεμάει τη ψυχή του σεντόνι στο περίπτερο. Επιτρέποντας μας να την ψηλαφίσουμε. Αυτές οι ψυχές δεν έχουν εθνικότητα, αλλά είναι απολύτως αναγκαίες για κάθε άνθρωπο, γιατί μας τρέφουν.
Όπως έλεγε και ο Πλάτων «Ουδέν άλλο έχουσα ες Άδου η ψυχή έρχεται πλην της παιδείας και τροφής», τουτέστιν «η Ψυχή κατεβαίνει στον Άδη χωρίς να κουβαλάει τίποτε άλλο πέρα από την παιδεία και την αγωγή της». Για αυτό σας παρακαλώ: Αφήστε το σχολείο να γίνει ένα πανηγύρι της ψυχής.

Αφήστε τα παιδιά να προσκυνήσουν

Έχει δικαίωμα ένας δάσκαλος να μαζέψει τα παιδιά του νηπιαγωγείου που διδάσκει και να τα πάρει να προσκυνήσουν λείψανα αγίων σε μια ορθόδοξη εκκλησία, χωρίς καν να ενημερωθούν οι γονείς; Σε χώρες μέλη της ΕΕ το ερώτημα δεν τίθεται καν. Ο δάσκαλος είτε τα μαζεύει και πάει σπίτι του ή κάνει αίτηση στο Βατικανό ή την Αρχιεπισκοπή του Κάντερμπουρι να διδάξει στο κατηχητικό. Στη χώρα μας οι περισσότεροι υποστηρίζουν ότι η ορθόδοξη θρησκεία είναι μέρος της ταυτότητάς μας και πρέπει να διδάσκεται στα σχολεία, σε ένα πακέτο που ονομάζεται ελληνοχριστιανικός πολιτισμός. Θεωρούν ότι είναι και θέμα δημοκρατίας και άπτεται  μιας λογικής πλειοψηφίας - μειοψηφίας. Η πλειοψηφία αποφασίζει, η μειοψηφία ακολουθεί. Δεν πτοούνται ακόμα και στην περίπτωση μικρών παιδιών, όπου το θέμα γίνεται ακόμα πιο πολύπλοκο, λόγω του ότι τα παιδιά αυτά δεν έχουν δική τους άποψη. Σκοπός λοιπόν του κάθε δασκάλου δεν είναι να βοηθήσει τα παιδιά να αποκτήσουν άποψη, αλλά να επιβάλει την κρατούσα άποψη. Το κεφάλαιο θρησκεία και κράτος, βεβαίως, είναι μεγάλο. Μόνο που στην Κύπρο δεν άνοιξε ποτέ.

Μια ανασκόπηση
Μια φορά κι ένα καιρό στην Ευρώπη όλοι οι άνθρωποι πίστευαν στον Θεό και η Εκκλησία εξουσίαζε τα πάντα. Αυτόν τον καιρό οι ιστορικοί τον ονόμασαν σκοτεινό Μεσαίωνα. Η επόμενη εποχή ονομάστηκε Διαφωτισμός. Στην Κύπρο και την Ελλάδα  ο Διαφωτισμός δεν έφτασε ποτέ, αφού μέχρι και τον Ρήγα Φεραίο η Εκκλησία τον αφόρισε ρίχνοντάς τον εις το πυρ το εξώτερον. Οπότε ο διάλογος γύρω από το θέμα αυτό γίνεται αποσπασματικά και κατά τρόπο ακραίο έως γελοίο. Σε δημοκρατικές χώρες η πολιτεία και η Εκκλησία είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Το θέμα συζητείται εδώ και αιώνες και ξεκαθάρισε μέσα από τα κείμενα του Τζον Λοκ, του Μοντεσκιέ, του Βολταίρου και βεβαίως του πατέρα της αμερικανικής δημοκρατίας Τόμας Τζέφερσον όταν το 1802 προχώρησε στη διακήρυξη των δικαιωμάτων, κάνοντας λόγο για το δικαίωμα στην ελεύθερη συνείδηση του ανθρώπου. Με λίγα λόγια ο Τζέφερσον ξεκαθάρισε, μεταξύ άλλων, ότι ο καθένας μπορεί να λατρεύει όποιο Θεό θέλει, αλλά ο δικός του Θεός δεν μπορεί να είναι υπέρτερος στο πλαίσιο της λειτουργίας ενός κράτους δικαίου. Δηλαδή αυτό που ενώνει μια κοινωνία είναι οι κοινοί νόμοι και το Σύνταγμα ενός κράτους, σε αντίθεση με τις θρησκείες που διαχωρίζουν τους ανθρώπους σε Εκκλησίες και ποίμνια.
Έκτοτε κύλησε πολύ νερό στ' αυλάκι. Τα φιλελεύθερα κινήματα μετά τη Γαλλική Επανάσταση αποκήρυξαν τις θρησκείες ως στοιχείο κοινής ταυτότητας των κατοίκων μιας πολιτείας, οι κομουνιστές ήρθαν σε ευθεία αντιπαράθεση με τα θρησκευτικά δόγματα, με τον Λένιν, ως εκπρόσωπο ενός κόκκινου κρατισμού, να αποκαλεί τη θρησκεία «το όπιο του λαού» ενώ ο αναρχικός Μιχαήλ Μπακούνιν έκανε ένα βήμα παραπάνω θεωρώντας ότι μεταξύ Θεού και κράτους δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά αφού και οι δύο θεσμοί επιχειρούν να υποδουλώσουν τον άνθρωπο, εναρμονιζόμενος κατά κάποιον τρόπο με τον Ντενίς Ντιντερό. Ο Γάλλος διαφωτιστής ήταν θιασώτης ενός αυστηρού διαχωρισμού Εκκλησίας και κράτους, λέγοντας ότι «η απόσταση ανάμεσα στον θρόνο και την Αγία Τράπεζα δεν ήταν ποτέ μεγάλη». Ποια είναι η προέκταση αυτής της σκέψης; Τα κράτη και τα συντάγματα λειτουργούν και μετεξελίσσονται για να προσαρμόζονται στις κοινωνικές ανάγκες των πολιτών. Οι θρησκείες δεν αλλάζουν, διότι θεωρούν ότι το δόγμα τους είναι θεόσταλτο. Βεβαίως ακολούθησαν και κάποιοι άλλοι όπως ο άθεος χιουμορίστας Τζορτζ Μπέρναντ Σο, ο οποίος σε μια ευθεία επίθεση επί προσωπικού στο θρησκευτικό δόγμα και τη στάση ζωής των πιστών διατύπωσε το αμίμητο: «Το γεγονός ότι ένας θρησκευόμενος άνθρωπος είναι πιο ευτυχισμένος από έναν σκεπτικιστή δεν διαφέρει καθόλου από το γεγονός ότι ένας μεθυσμένος είναι πάντα πιο ευτυχισμένος από έναν ξεμέθυστο».


Εν Κύπρω
Στην Κύπρο το πρώτο δημόσιο έγγραφο το οποίο κατοχυρώνει τον διαχωρισμό Εκκλησίας - κράτους είναι το Σύνταγμα του 1960. Στο άρθρο 18.1 αναφέρεται σχετικά:

Έκαστος έχει το δικαίωμα ελευθερίας σκέψεως, συνειδήσεως και θρησκείας. [....] Έκαστος είναι ελεύθερος και έχει το δικαίωμα να πρεσβεύη την πίστιν αυτού και να εκδηλώνη την θρησκείαν ή τας θρησκευτικάς αυτού πεποιθήσεις διά της λατρείας, διδασκαλίας, ασκήσεως ή τηρήσεως των τύπων είτε ατομικώς είτε συλλογικώς κατ’ ιδίαν ή δημοσία και να μεταβάλλη την θρησκείαν ή τας θρησκευτικάς πεποιθήσεις αυτού. [....] Η ελευθερία εκδηλώσεως της θρησκείας ή της θρησκευτικής πεποιθήσεως υπόκειται μόνον εις τους υπό του νόμου προδιαγεγραμμένους περιορισμούς τους αναγκαίους προς το συμφέρον της ασφαλείας της Δημοκρατίας ή της συνταγματικής τάξεως ή της δημοσίας ασφαλείας ή της δημοσίας τάξεως ή της δημοσίας υγείας ή των 12 δημοσίων ηθών ή της προστασίας των δικαιωμάτων και ελευθεριών των υπό του Συντάγματος ηγγυημένων εις παν πρόσωπον.
Με λίγα στην Κύπρο το κράτος δεν είναι ορθόδοξο, δεν είναι καθολικό, δεν είναι μουσουλμανικό. Δεν υπάρχει επικρατούσα κρατική ή εθνική θρησκεία. Βεβαίως και το γράμμα και το πνεύμα του Συντάγματος κατελύθη την επομένη της καθιέρωσής του. Οι Ε/Κ εξέλεξαν στη θέση του Προέδρου του νέου δικοινοτικού ενιαίου κράτους τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο. Η εθναρχεύουσα Εκκλησία στα σκληρά χρόνια της Τουρκοκρατίας και η ηγετική της παρουσία στον απελευθερωτικό αγώνα του 1955-59 υπήρξε καταλύτης στη διαμόρφωση των πολιτικών πεποιθήσεων των Ε/Κ. Ουδείς Ε/Κ μπορούσε να σκεφτεί τότε ότι η επιλογή του Αρχιεπισκόπου θα μπορούσε να έφερνε σε δύσκολη θέση τις υπόλοιπες κοινότητες. Των Μουσουλμάνων Τ/Κ αλλά και των υπόλοιπων θρησκευτικών ομάδων, όπως οι Αρμένιοι, οι Μαρωνίτες και οι Καθολικοί που είναι μεν χριστιανοί αλλά το δόγμα τους είναι ελαφρά διαφοροποιημένο. Επρόκειτο για ετσιθελισμό ή για έλλειψη παιδείας; Μάλλον συνδυασμός και των δύο. Ένας θανατηφόρος συνδυασμός που επιδεινώθηκε μετά την αποχώρηση των Τ/Κ από την ενιαία δικοινοτική Κυπριακή Δημοκρατία το 1964 για να λειτουργήσει μια ντε φάκτο Κυπριακή Ελληνική Δημοκρατία. Τα πράγματα δεν βελτιώθηκαν μετά τον θάνατο του Μακαρίου, αφού εν τω μεταξύ η εισβολή βύθισε ακόμα περισσότερο τους Ε/Κ στο καβούκι τους. Έτσι μας προέκυψε, δίκην τετάρτου προνομίου, ο Αρχιεπίσκοπος, να έχει λόγο στον διορισμό του εκάστοτε υπουργού Παιδείας, ασκώντας με αυτόν τον τρόπο βαρύνοντα ρόλο στην καλλιέργεια των ελληνοχριστιανικών ιδεωδών στη χώρα μας. Η δε αίθουσα που συνεδριάζει το Υπουργικό Συμβούλιο και το Προεδρικό Γραφείο είναι γεμάτα εικόνες.  


Η αίθουσα που συνεδριάζει το Υπουργικό Συμβούλιο και το Προεδρικό Γραφείο είναι γεμάτα εικόνες


Το συμβάν
Ας μην θεωρηθεί λοιπόν μεμονωμένο το πρόσφατο συμβάν της λειψανοπροσκύνησης ανηλίκων. Πρόκειται για τον κανόνα και όχι για την εξαίρεση. Η Εκκλησία στην Κύπρο με την ανοχή όλων των πολιτικών κομμάτων, συμπεριλαμβανομένου και του κομουνιστικού ΑΚΕΛ, αποδέχονται και ανέχονται τη λειτουργία ενός κρυφού αλλά πανίσχυρου curriculum που διαχέεται σε κάθε εκπαιδευτική έκφανση από το νηπιαγωγείο μέχρι και το Πανεπιστήμιο Κύπρου.

Όλες οι τάξεις είναι γεμάτες θρησκευτικές εικόνες και επιπλέον αρκετοί καθηγητές υποχρεώνουν τα παιδιά την πρώτη ώρα να κάνουν την προσευχή των ορθοδόξων χριστιανών ανεξαρτήτως αν η τάξη τους έχει παιδιά άλλων δογμάτων ή παιδιά που δηλώνουν άθρησκα.
Σε όλες τις εθνικές εορτές τα σχολεία οργανώνουν εκκλησιασμούς σε ορθόδοξους ναούς, στους οποίους οι μαθητές είναι υποχρεωμένοι να μεταβαίνουν, διαφορετικά παίρνουν απουσίες. Όπως δήλωσε προχθές ο Αρχιεπίσκοπος, «τα παιδιά θα πηγαίνουν στην εκκλησία και όποιου του αρέσει». Ο υπουργός Παιδείας δεν τόλμησε να αρθρώσει ούτε λέξη, ενώ γνωρίζει ότι αυτό το φαινόμενο συνιστά εξόφθαλμη παραβίαση του Συντάγματος.
Σε όλα τα σχολεία διοργανώνονται αγιασμοί κατά την έναρξη της σχολικής χρονιάς και θρησκευτικές γιορτές τα Χριστούγεννα και το Πάσχα πριν κλείσουν για τις διακοπές.
Σε όλα τα σχολεία μπαινοβγαίνουν σχεδόν ανεξέλεγκτα ιερείς εξομολόγοι οι οποίοι με επίμονο τρόπο ζητούν να εξομολογήσουν τα παιδιά. Κάποια το κάνουν γιατί το θέλουν, κάποια το αποδέχονται και τα περισσότερα βγαίνουν από την τάξη για να χάνουν μάθημα.
Σε πολλά σχολεία έχουν περιοριστεί οι χώροι άθλησης (π.χ. Παγκύπριο Γυμνάσιο) για να κτιστούν μικρές εκκλησίες για να γίνονται λειτουργίες και εξομολογήσεις. Η υπερβολή ειδικά για το Παγκύπριο είναι εξόφθαλμη από τη στιγμή που περιτριγυρίζεται από 10 άλλες εκκλησίες.
Σε όλα τα σχολεία έως και το λύκειο διδάσκεται το μάθημα των Θρησκευτικών. Στη μέση εκπαίδευση υπάρχει επιπλέον η ειδικότητα του θεολόγου ο οποίος δεν διδάσκει θρησκειολογία ή μελετά τη διαμόρφωση της συμπεριφοράς των ανθρώπων μέσα από διάφορες δοξασίες και θρησκείες από τη Θεά της Γονιμότητας μέχρι τη νεοφανή αγία Τερέζα της Καλκούτας, αλλά διδάσκει την μίαν αγίαν και ορθή πίστη των Ελλήνων ορθοδόξων χριστιανών. Κάπως έτσι το είπε και ο μητροπολίτης Λεμεσού Αθανάσιος στην τελευταία οικουμενική σύνοδο της Κρήτης. Ότι δηλαδή όλοι πλην των χριστιανών ορθοδόξων είναι αιρετικοί.
Τέλος ακόμα και το Πανεπιστήμιο Κύπρου είναι γεμάτο με πνευματικούς οι οποίοι εξομολογούν φοιτητές, κάνουν διαλέξεις και ακολουθίες προάγοντας μια ρηχή θέαση του κόσμου. Κατά την άποψή μου το Πανεπιστήμιο Κύπρου ενώ όλα αυτά τα χρόνια παρήγαγε γνώση, έχει αποτύχει παταγωδώς διότι δεν κατάφερε να καθιερώσει τον ορθολογισμό στην κυπριακή κοινωνία. Παρέμεινε μια αναβαθμισμένη εκπαιδευτική βαθμίδα του λυκείου η οποία παράγει προσοντούχα άτομα σε διάφορα επαγγέλματα αλλά όχι ανθρώπους του πνεύματος.



Θέμα πολιτικό και φιλοσοφικό

Το θέμα της επιρροής διαφόρων θρησκευτικών δογμάτων σε μια πολιτεία δεν είναι μόνο κοινωνικό και εκπαιδευτικό. Είναι κατά κύριο λόγο βαθύτατα πολιτικό και φιλοσοφικό. Θα προσπαθήσω να σας το παρουσιάσω μέσα από ένα απλοϊκό ερώτημα:
Ποια είναι η διαφορά ενός θεολόγου από έναν ιστορικό, ένα γιατρό ή έναν αστρονόμο; Η απάντηση είναι απλή: Ο θεολόγος τα ξέρει όλα, έχει απαντήσεις για τα πάντα, ενώ οι άλλοι δύστυχοι επιστήμονες δηλώνουν αδαείς.

Ένας ιστορικός δεν γνωρίζει πώς δημιουργήθηκε ο άνθρωπος. Ψάχνει, μελετά, ανασκάπτει τάφους με αποτέλεσμα να διατυπώνει θεωρίες για τον άνθρωπο του Νεάντερνταλ ή τον homo erectus. Ένας θεολόγος στο πι και φι τον κατατροπώνει: Τον άνθρωπο τον έπλασε ο Θεός από πηλό και νερό, κατ' εικόνα και καθ' ομοίωση. Μετά του φύσησε και απέκτησε ψυχή. Τελεία.
Ένας γιατρός προσπαθεί να θεραπεύσει τους ανθρώπους μελετώντας ανατομία, φαρμακολογία, αποκρυπτογραφώντας το DNA. Μπορεί να θεραπεύσει τα πάντα; Όχι βέβαια. Διότι όπως θα εξηγήσει ο θεολόγος δεν είναι Θεός και δεν κάνει θαύματα. Στην Κύπρο διάφοροι άγιοι σε χειρουργούν όταν κοιμάσαι ή θεραπεύουν ανίατες ασθένειες αν τάξεις κάτι, ή αν προσκυνήσεις κάποιο θαυματουργό λείψανο, οπότε πώς μπορούν να συγκριθούν με ένα κοινό γιατρό;
Ένας αστρονόμος τέλος κοιτάζει τα αστέρια και μελετά τις κινήσεις τους, προσπαθώντας με τηλεσκόπια και δορυφόρους να κατανοήσει τη δημιουργία τους. Ένας θεολόγος  τραβάει το κεφάλαιο της Γενέσεως (1.14) και απαντά αμέσως:         Και είπεν ο Θεός: «ας γίνουν (ας φανούν) εις τον ουρανόν της γης φωτεινοί αστέρες, διά να φωτίζουν την γην και να χωρίζουν την ημέραν από την νύκτα. Ας είναι οι αστέρες αυτοί εις σημεία μετεωρολογικών και άλλων φαινομένων, και ας χρησιμεύουν εις κανονικήν μεταβολήν και διάκρισιν των εποχών του έτους, των ημερών και των ετών.»


Με λίγα λόγια η θρησκεία για τον μέσο άνθρωπο είναι ανώτερη από τη φιλοσοφία διότι έχει όλες τις απαντήσεις. Η φιλοσοφία θέτει ερωτήματα τα οποία μένουν πολλές φορές αναπάντητα, αλλά η επιμονή σε αυτή την προσπάθεια έχει βοηθήσει την ανθρωπότητα να κάνει άλματα. Η θρησκεία έχει έτοιμες απαντήσεις για όλα, οπότε οι ερωτήσεις, οι απορίες και ο σκεπτικισμός αποτελούν χάσιμο χρόνου. Κάπου εδώ κοινωνικά γινόμαστε μάρτυρες και μιας συλλήβδην επιφοίτησης των μαζών. Με την ίδια ευκολία που η θρησκεία έχει απαντήσεις για όλα, εξ επιφοιτήσεως και ο μέσος πιστός έχει άποψη για όλα. Καταργώντας την πολυπλοκότητα του κόσμου, διασύροντας τον επιστημονικό λόγο, καταποντίζοντας τον ορθολογισμό. Κατ' επέκταση η πολιτική στην Κύπρο -αυτοί που τα ξέρουν όλα ψηφίζουν κιόλας- αποτελεί προέκταση του απλοϊκού θρησκευτικού δόγματος που διέπει τις ζωές των Κυπρίων ψηφοφόρων, μετατρέποντας τους πολιτικούς είτε σε αγίους είτε σε αιρετικούς. Η θρησκεία, εν ολίγοις, έχει καταντήσει  ο θρασύτατα νωχελικός αλγόριθμος των αγραμμάτων, που βαριούνται να διαβάσουν, αρνούνται να μάθουν, αλλά εξ επιφοιτήσεως του Αγίου Πνεύματος, ως συνεχιστές των 12 ψαράδων αποστόλων της Γαλιλαίας, τα ξέρουν όλα. Οπότε αφήστε τα παιδάκια του νηπιαγωγείου να αρχίσουν να μαθαίνουν κι αυτά!
 

Αυτοί οι υπανάπτυκτοι οι Ελβετοί

Ποια είναι η διαφορά του Johann Schneider και του Bashar Hafez al-Assad; Θα απαντούσα ότι η μεγάλη διαφορά που έχουν μεταξύ τους είναι ότι ο ένας είναι για μας παντελώς άγνωστος, ενώ ο δεύτερος πολύ καλά γνωστός. Ο Johann Schneider είναι ο άγνωστος Πρόεδρος της Ελβετικής Ομοσπονδίας για το 2016. Είναι μέλος ενός επταμελούς συμβουλίου το οποίο εκλέγεται κάθε 4 χρόνια από την Ομοσπονδιακή Συνέλευση και προεδρεύει ως πρώτος υπουργός μεταξύ ίσων, εκπροσωπώντας το κόμμα των Σοσιαλδημοκρατών, στο πλαίσιο ενός συστήματος εκ περιτροπής προεδρίας. Είναι γερμανικής καταγωγής. Πέρυσι Πρόεδρος ήταν η κυρία Simonetta Sommaruga του κόμματος των Φιλελευθέρων, ιταλικής καταγωγής. Πρόπερσι ομοσπονδιακός Πρόεδρος ήταν ο κ. Didier Burkhalter του Λαϊκού Κόμματος, γαλλικής καταγωγής... και πάει λέγοντας. Βεβαίως στην Ελβετία κανένας δεν αυτοπροσδιορίζεται ως Γερμανός, Ιταλός ή Γάλλος ή Τσιγγάνος, παρότι ο καθένας μιλά τη γλώσσα του και κάμποσες άλλες. Όλοι είναι Ελβετοί, δηλαδή άνθρωποι που ξέχασαν τις μητέρες πατρίδες τους, την εθνική τους καταγωγή και το ηρωικό πνεύμα των προγόνων τους.

Ο γνωστός

Στη Συρία βέβαια όπου κυβερνά ο πολύ γνωστός σε ολόκληρο τον κόσμο Bashar Hafez al-Assad τα πολιτειακά πράγματα είναι πολύ πιο οικεία για μας εδώ στην Κύπρο. Ο κ.  Άσαντ είναι Πρόεδρος της Συρίας όταν διαδέχθηκε τον πατέρα του Hafez al-Assad,  στις 10 Ιουλίου 2000. Και βεβαίως έγιναν εκλογές, με τον Μπασάρ αλ-Άσαντ να παίρνει ποσοστά πάνω από 90% των ψηφοφόρων. Ο θρίαμβος με τα ίδια ποσοστά επαναλήφθηκε στις εκλογές του 2007. Ο μόνος ηγέτης στην ευρύτερη περιοχή που ξεπέρασε σε δημοφιλία τον κ. Άσαντ είναι ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ο οποίος στις εκλογές του 1968 εξελέγη με ποσοστό σχεδόν 97%. Ο κ. Άσαντ επενεξελέγη για τρίτη φορά Πρόεδρος της Συρίας το 2014 με ποσοστό κοντά στο 89%. Η μικρή πτώση των ποσοστών του είχε βέβαια κάποια ελαφρυντικά, αφού για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας είχε απέναντί του δυο ανθυποψηφίους. Ο Μπασάρ αλ-Άσαντ, εκτός από Πρόεδρος της χώρας, είναι αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων και γενικός γραμματέας του κυβερνώντος κόμματος Μπάαθ. Περίπου κάτι σαν εθνάρχης, δηλαδή, για να χρησιμοποιούμε όρους πολιτικά αντιληπτούς στην Κύπρο.

Ο άγνωστος

Ο άγνωστος Johann Schneider της Ελβετίας δεν είναι εθνάρχης. Ο άνθρωπος, προφανώς γιατί είναι πολιτικά υπανάπτυκτος, είναι πολύ πιθανόν να μην κατανοεί τον όρο εθνάρχης και τον όρο έθνος, αφού οι όροι αυτοί στη χώρα του είναι αντικείμενο μόνον ιστορικής έρευνας. Απεναντίας προεδρεύει μιας χώρας η οποία για τα κυπριακά δεδομένα είναι ολίγον τι το «Χάνι του Πάντζιαρου», παρότι είναι μια από τις πλουσιότερες χώρες στον κόσμο. Εμείς ού περί χρημάτων τον αγώνα ποιούμεθα. Η Ελβετία, λοιπόν, είναι μια προβληματική χώρα που υποδιαιρείται διοικητικά σε 26 καντόνια και ημικαντόνια. Το καθένα από αυτά έχει δική του κυβέρνηση και μεγάλη αυτοδιοικητική και οικονομική αυτονομία. Αυτό έγινε για ιστορικούς λόγους, όταν τον 19ο αιώνα, αλλά και ενωρίτερα, οι κάτοικοι αυτής της περιοχής σφάζονταν ηρωικά μεταξύ τους, γιατί οι Γερμανόφωνοι, οι Γαλλόφωνοι και οι Ιταλόφωνοι φεουδάρχες διεκδικούσαν τον έλεγχο της περιοχής. Κήρρυσαν μάλιστα παράνομη τη θρησκεία των υπολοίπων στις δικές τους περιοχές. Όταν χόρτασαν αίμα και ξένες επιβουλές, τελικά ενηλικιώθηκαν πολιτικά, αφήνοντας κατά μέρος τις μητέρες πατρίδες. Σήμερα όλοι αυτοπροσδιορίζονται Ελβετοί και γι' αυτούς πατριωτισμός είναι η αγάπη προς την Ελβετία. Για να αντιληφθούμε πόσο ανόητοι είναι οι άνθρωποι, όσο κι αν ψάξει κανείς δεν θα βρει κανέναν Ελβετό πολιτικό (είτε γαλλόφωνο, είτε γερμανόφωνο, είτε ιταλόφωνο)  ο οποίος να έχει την τόλμη να βγει και να δηλώσει δημόσια ότι θα αυτοπυρποληθεί στην Αψίδα του Θριάμβου στο Παρίσι ή στην πλατεία του Αγίου Στεφάνου στη Βιέννη ή στην Πιάτσα ντι Τρέβι στη Ρώμη επαναφέροντας το αίτημα για Ένωση με τις μητέρες πατρίδες. Οι εκλελεγμένοι αντιπρόσωποι των καντονίων σχηματίζουν το κεντρικό ομοσπονδιακό συμβούλιο, που ο πρόεδρός του είναι και Πρόεδρος της ομοσπονδιακής δημοκρατίας. Για φέτος είναι ο άγνωστος Johann Schneider. Στην Ελβετία οι μισοί κάτοικοι μιλούν γερμανικά, όμως στα νότια και νοτιοανατολικά μιλάνε ιταλικά και γαλλικά. Αναγνωρισμένη ως γλώσσα στην Ελβετία είναι και η γλώσσα των Τσιγγάνων. Τέλος η  πλειοψηφία των κατοίκων της είναι χριστιανοί, κυρίως Προτεστάντες (οι Γερμανόφωνοι) και Καθολικοί (Γάλλοι και  Ιταλοί), αλλά στη χώρα ζουν πολλοί Εβραίοι και μουσουλμάνοι. Γύρω στο 15% του πληθυσμού δηλώνουν άθεοι και αγνωστικιστές. Στην Ελβετία λοιπόν, με βάση το κυπριακό πρότυπο, επικρατεί γλωσσική και θρησκευτική βαβυλωνία. Λογικά αναρωτιέται κανείς πώς επιβιώνουν!

Ο στάνταρντ Άσαντ

Στη Συρία του Μπασάρ αλ-Άσαντ τα πράγματα είναι στάνταρντ και τα καλαβαίνουμε πλήρως. Στη γείτονα χώρα επίσης υπάρχουν πολλές φυλές και θρησκείες. Το 90% είναι μουσουλμάνοι (εκ των οποίων 80% Σουνίτες, 8% Αλεβίτες, 2% Δρούζοι). Στη Συρία επίσης υπάρχουν και χριστιανοί, ορθόδοξοι και καθολικοί. Η χώρα θεωρείται από τις φτωχότερες στον κόσμο. Ο Μπασάρ αλ-Άσαντ μέχρι πρόσφατα ήταν ο αδιαφιλονίκητος εθνάρχης. Παρότι Αλεβίτης, έχοντας πίσω του μια κοινότητα 8%, υποστηρίζεται από το 80% των αξιωματούχων του στρατού και το 90% των στρατηγών, οι οποίοι θεωρούνται προνομιούχοι. Μαζί του συντάσσονται επίσης πολλοί εύποροι επιχειρηματίες της Δαμασκού καθώς και οι χριστιανοί που φοβούνται την  εγκαθίδρυση ισλαμικού κράτους σε ενδεχόμενη πτώση του. Ο Άσαντ, για την πλειοψηφία των Κυπρίων, δίνει σήμερα τη μάχη της εθνικής και πολιτικής ανεξαρτησίας της χώρας από εσωτερικούς και εξωτερικούς εχθρούς. Εναντίον του βρίσκονται οι μετριοπαθείς Σουνίτες, οι ακραίοι ισλαμιστές που καθοδηγούνται από τον ISIS και την Αλ Κάιντα, ο Ισραήλ, η Τουρκία και οι ΗΠΑ που επιβουλεύονται την εθνική ανεξαρτησία της χώρας. Στο πλευρό του Άσαντ βρίσκεται η ορθόδοξη Ρωσία και η ορθόδοξη Κύπρος η οποία πρόσφατα, διά της επισκέψεως του Αρχιεπισκόπου Κύπρου στη Δαμασκό, εξέφρασε την αλληλεγγύη της. Ο Μακαριότατος έχει ένα λόγο παραπάνω να τον στηρίζει. Ο ίδιος εξελέγη στον θρόνο με το 8% των ψηφοφόρων, το ίδιο και ο Άσαντ. Στηρίζεται από το 8% των Αλεβιτών. Η ταύτιση της Κύπρου με τη Συρία βέβαια είναι διαχρονική. Πριν μερικά χρόνια, όταν η Συρία υφίστατο το αφόρητο εμπάργκο των δυτικών ιμπεριαλιστών, η Κύπρος επί προεδρίας Χριστόφια έδειξε για μια ακόμα φορά την αλληλεγγύη της, αποθηκεύοντας στο Μαρί 98 κοντέινερ με εκρηκτικά τα οποία είχαν κατάσχει οι Αμερικανοί στη Μεσόγειο. Κύπρος και Άσαντ μάλιστα μπορούν να περηφανεύονται γιατί τον θλιβερό εκείνο Ιούλιο του 2011 κατάφεραν να προκαλέσουν τη μεγαλύτερη συμβατική έκρηξη στον πλανήτη μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αφήνοντας μια χώρα για δύο μήνες χωρίς ρεύμα. Με λίγα λόγια συμπάσχουμε με τη Συρία διότι μας θυμίζει τους δικούς μας αγώνες πριν το 1974 εναντίον των εσωτερικών και εξωτερικών εχθρών μας. Η Συρία, βέβαια, μας ξεπέρασε. Σήμερα διαθέτει 6 εκατομμύρια πρόσφυγες. Εμείς είχαμε μόνο 160.000.    

Τα κοινά μας

Με τον Άσαντ έχουμε και άλλα κοινά. Ο άνθρωπος τάσσεται εναντίον κάθε μορφής ομοσπονδίας στη χώρα του. Θέλει ενιαίο κράτος. Να στηρίζεται δηλαδή από μια θρησκευτική ομάδα και να εκλέγεται μέσα από τρύπιες κάλπες από το 90% του πληθυσμού. Οι υπόλοιπες θρησκευτικές ομάδες πρέπει να ακολουθούν τον μεγάλο ηγέτη, χωρίς να γίνεται λόγος για αυτονομία, ούτε καν σκέψη... για χωριστά δημαρχεία! Η Συρία είναι αλεβιτική και ένας είναι ο εχθρός, ο ιμπεριαλισμός. Η Συρία δεν ανήκει στον λαό της και «Άσαντ ο Δεύτερος ο αρχηγός!»
Ενώ η κατακαημένη η Ελβετία; Να σημειώσω κάτι που ίσως λίγοι το γνωρίζουν. Πατέρας τού... μπερδεμένου ελβετικού μοντέλου και του αρχικού Συντάγματος την περίοδο 1813-14 είναι ο Ιωάννης Καποδίστριας. Ο Κυπροκερκυραίος κόμης Καποδίστριας μετέβη στην περιοχή ως έκτακτος απεσταλμένος του Ρώσου Τσάρου. Τον Σεπτέμβριο του 1813, η Ελβετία είναι κατακερματισμένη. Η χώρα σπαράσσεται από πολιτικούς διχασμούς, από διαμάχες επιρροών, από εδαφικές διεκδικήσεις. Πρόκειται για μια πολύ οδυνηρή μεταβατική περίοδο, και η κατάσταση είναι τόσο σοβαρή, ώστε η χώρα να βρίσκεται στο μεταίχμιο ενός εμφυλίου πολέμου. Αρκετά αργότερα ο Καποδίστριας που διετέλεσε υπουργός εξωτερικών του Τσάρου και ήταν επίσης ο πρώτος κυβερνήτης  της Ελλάδας, έγραψε σε μια επιστολή του: «Τα ζητήματα της Ελβετίας ολοκληρώθηκαν. Η Βουλή επικύρωσε τελικά το ομοσπονδιακό Σύνταγμα [...]. Ολοκληρώθηκε μια εξαιρετικά πολύπλοκη διαπραγμάτευση, με ατέλειωτες δυσκολίες και ταξίδια και γραπτά και δοκιμασίες και συντάγματα και σχέδια - αλλά δεν πειράζει. Αυτοί οι υπέροχοι άνθρωποι με γέμισαν με στοργή και ειλικρινή εγκαρδιότητα. Η εμπιστοσύνη που μου έδειξαν με αποζημίωσε σε μεγάλο βαθμό για όλες μου τις προσπάθειες. Αν, στο μέλλον, θέλουν να είναι ευτυχισμένοι και να χαίρονται την ανεξαρτησία τους, εκτιμώ ότι δεν θα έχω χάσει ούτε τον χρόνο, ούτε τον κόπο μου». Ο Καποδίστριας, που ως γνωστόν δολοφονήθηκε από κάποιους ήρωες της ελληνικής επανάστασης στις 27 Σεπτεμβρίου του 1831 γιατί δεν πίστευε σε κάτι πατριώτες κατσαμπλιάδες Μαυρομιχαλαίους, αλλά στο ελληνικό κράτος, πρόλαβε να ανακηρυχθεί επίτιμος δημότης της Γενεύης το 1815 και, ένα χρόνο αργότερα, του καντονιού του Vaud. Η Γενεύη, από την πλευρά της, έδωσε το όνομά του σε μία από τις ωραιότερες όχθες της και μια αναμνηστική πλακέτα αναρτήθηκε στο σπίτι όπου διέμενε κατά το έτος 1820.

Το ελβετικό μοντέλο

Το ελβετικό μοντέλο, για να είμαστε ειλικρινείς, άρχισε σήμερα να φθίνει. Όπως και τα δημοκρατικά μοντέλα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Το μεσανατολικό μοντέλο με γιαταγάνια και μασέτες  άρχισε να επηρεάζει δραστικά τον κόσμο, εμπεδώνοντας την πίστη σε κάποιους ότι η Ιστορία τελικά ανακυκλώνεται. Στην Ελβετία, στις τελευταίες εκλογές είχαμε άνοδο των εθνικιστών, το ίδιο στη Γαλλία, τη Βρετανία, την Ουγγαρία και την Ελλάδα. Ο φόβος του διαφορετικού αυτή την περίοδο απλώνεται παντού και απειλεί να σκοτώσει τη δημοκρατία. Η ιστορική αναλογία, όμως, είναι εκεί για να μας υπενθυμίζει τα αυτονόητα: ότι αυτό που γίνεται σήμερα στη Συρία δεν απέχει και πολύ από το παρελθόν της Κύπρου πριν το 1974 σε ό,τι αφορά κυρίως το επίπεδο δημοκρατίας. Το να δείχνουμε αλληλεγγύη προς τους Σύρους δεν είναι κακό, είναι προβληματική ωστόσο η κατανόηση που δείχνουμε σε ό,τι αφορά την πολιτική τους παθολογία. Αυτό καταδεικνύει ότι στην Κύπρο, και όχι μόνον, δεν μαθαίνουμε, δεν κοιτάμε μπροστά και ότι κινούμαστε με όρους παρελθοντικούς. Αν θέλουμε να δούμε μπροστά, πρέπει να παραδεχτούμε ότι μας περιμένουν δύσκολες μέρες και ότι πρέπει να κινηθούμε σε ένα πολύπλοκο πολιτικό περιβάλλον. Με όρους πλουραλισμού, ανοχής, ιστορικής ενσυναίσθησης και με απόλυτη πίστη στη δημοκρατία. Το μέλλον μας, δηλαδή, είναι η «υπανάπτυκτη» Ελβετία και κάτι παραπάνω. Στην Ελβετία κατάφεραν να συνυπάρξουν άνθρωποι διαφορετικών εθνών και γλωσσών. Κάθε ομοσπονδία, ωστόσο, είναι ξεχωριστή. Στην Κύπρο χρειαζόμαστε ένα ομοσπονδιακό μοντέλο που θα λαμβάνει υπ' όψιν τη συνύπαρξη διαφορετικών εθνοτήτων, διαφορετικών γλωσσών και διαφορετικών θρησκειών. Απαιτείται γι' αυτό να ξεπεράσουμε τον παρωχημένο μας εθνικισμό και να επανεφεύρουμε τον Διαφωτισμό.  
 

Χρειαζόμαστε ένα μνημείο ηλιθιότητας

Το να αναψηλαφεί κανείς το παρελθόν με στόχο την πολιτική εκμετάλλευσή του στο παρόν είναι άσκηση ματαιοπονίας. Νομίζω αυτό κάνουμε στην Κύπρο: Το ότι ματαίως ενθυμούμαστε κάθε χρόνο το πραξικόπημα ή την εισβολή συνάγεται εξάλλου και μέσα από την καθημερινή μας συμπεριφορά. Ανασύρουμε τα πρόσφατα ιστορικά γεγονότα, είτε επετειακά είτε κατά τη διάρκεια εκλογών, για να πολιτικολογούμε στο παρόν. Εν τοιαύτη περιπτώσει  πιστεύω ακράδαντα ότι η Ιστορία δεν έχει τίποτα να μας διδάξει και προφανώς οφείλουμε να αποδεχτούμε αυτό που είπε ο φιλόσοφος Ζαν Πολ Σαρτρ «ότι κανένας λαός δεν μαθαίνει από την ιστορία του». Πέρα από βαρύγδουπους ορισμούς η Ιστορία είναι κατά την ταπεινή μου άποψη μια χρηστική επιστήμη: Είναι η επιστήμη που θέλει  ή πρέπει να βοηθήσει τον άνθρωπο να γίνει καλύτερος. Το έχω ξαναγράψει πολλές φορές: Η Ιστορία μοιάζει με αιχμηρό μαχαίρι. Μ' αυτό μπορείς να ξεκοιλιάσεις τον γείτονά σου. Με το ίδιο μαχαίρι μπορείς να μοιράσεις ψωμί για να φας μαζί του στο ίδιο τραπέζι.
Τι μάθαμε λοιπόν από το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 και την εισβολή της 20ής Ιουλίου; Μας δίδαξαν κάτι αυτά τα ιστορικά παθήματα; Για να μάθουμε, βέβαια, οφείλουμε να μελετήσουμε, να αποκτήσουμε πραγματική γνώση και ναι, αυτό είναι αιχμή προς τους ιστορικούς της χώρας μας. Αν έχεις γνώση τότε μπορείς να έχεις και γνώμη έλεγε ο Σωκράτης και είχε απόλυτο δίκαιο. Οι Κύπριοι, πάντως, έχουμε καταργήσει την πρώτη και αναγκαία προϋπόθεση. Έχουμε απλώς γνώμη!
Τα ερωτήματα
Το θέμα είναι ανεξάντλητο. Γι' αυτό θα αρκεστώ κυρίως σε ερωτήματα: Τι ήταν το πραξικόπημα και η εισβολή; Κάποιοι αποκαλούν τις δύο αυτές θλιβερές επετείους ως το «δίδυμο έγκλημα κατά της Κύπρου». Ποιο είναι το περιτύλιγμα αυτής της φράσης; Ότι ξύπνησαν ένα πρωινό κάποιοι «άφρονες» Ελλαδίτες στρατιωτικοί και Κύπριοι Εοκαβητατζήδες υποκινούμενοι από τους Αγγλοαμερικανούς και αποφάσισαν να ρίξουν τον Μακάριο για να επιτρέψουν στην Τουρκία να καταλάβει τη μισή Κύπρο! Αυτή είναι η προσέγγιση μας τις τελευταίες δεκαετίες η οποία απέδειξε ότι δεν οδηγεί πουθενά. Πρόκειται για μια έτοιμη απάντηση η οποία κρύβει κάτω από το χαλί τα προβλήματά μας και κυρίως τις δικές μας ευθύνες. Ίσως λοιπόν πρέπει να αναδιατυπώσουμε το ερώτημα: Πώς φτάσαμε στο πραξικόπημα  και την εισβολή; Μήπως το πραξικόπημα έχει σχέση με την ποιότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας από το 1960 ώς το 1974; Η Κυπριακή Δημοκρατία, δηλαδή, ήταν ένα δημοκρατικό κράτος για τους Ε/Κ και πολύ περισσότερο για τους Τ/Κ; Οι κάτοικοι αυτής της Δημοκρατίας πίστευαν στην Ανεξαρτησία της και είχαν μια έστω μίνιμουμ πολιτική συνοχή σε ό,τι αφορά την πραγμάτωσή της; Ποιες ευθύνες έχουν οι ιστορικοί ηγέτες των Ε/Κ, δηλ. ο Μακάριος και ο Γρίβας, και ποιες ο Ντενκτάς; Η Κυπριακή Δημοκρατία είχε σοβαρή εξωτερική πολιτική ή έπαιζε επιπόλαια παιχνίδια εν μέσω Ψυχρού Πολέμου; Πώς προέκυψε η TMT; Γιατί μας προέκυψαν  το Σχέδιο Ακρίτας, το Εθνικό Μέτωπο και η ΕΟΚΑ Β΄ το 1972 επαναφέροντας το αίτημα της Ένωσης με την Ελλάδα; Μήπως διότι με ευθύνες ΟΛΩΝ ο πόλεμος της ΕΟΚΑ Α΄ δεν τέλειωσε ποτέ; Μήπως το αίτημα της Ένωσης αποτελούσε για ΟΛΟΥΣ την κρυφή ατζέντα των Ελληνοκυπρίων μετά το 1960; Δεν έχει σημασία ποιος ξεκίνησε πρώτος, αλλά το ακόλουθο ερώτημα νομίζω είναι έγκυρο: αν στόχος των Ε/Κ ήταν η Ένωση, δεν ήταν λογικό και οι Τ/Κ να θέσουν ως στόχο τη διχοτόμηση;
Με κίνδυνο να θεωρηθώ ως απολογητής της εισβολής οφείλω να θέσω κατ' αντιστροφή και μια σειρά άλλα ερωτήματα, η απάντηση  των οποίων απαιτεί κάποιο βαθμό ιστορικής ενσυναίσθησης: Αν πλειοψηφία στην Κύπρο ήταν οι Τ/Κ και αν το 80% των Τουρκοκυπρίων μετά την υπογραφή της Ανεξαρτησίας συνέχιζε να διεκδικεί Ένωση με την Τουρκία, το 20% των Ε/Κ θα είχε δικαίωμα να το αρνηθεί ναι ή όχι; Αν οι Τ/Κ ήταν το 80% και αν η Τουρκία έκανε πραξικόπημα, το 20% των Ε/Κ θα ζητούσε επέμβαση της Ελλάδας ως εγγυήτριας δύναμης ναι ή όχι; Θα θεωρούσε το πραξικόπημα της Τουρκίας εισβολή ναι ή όχι; Θα μπορούσε κάποιος να αποφύγει να απαντήσει χαρακτηρίζοντας τα ερωτήματα υποθετικά. Ορθόν. Όλοι όμως έχουμε ήδη δώσει τις απαντήσεις μέσα μας. Όλοι γνωρίζουμε ότι στις 15 Ιουλίου 1974 η Ελλάδα διά της χουντικής κυβέρνησης εισέβαλε στην Κύπρο, με τη συνδρομή των υπολειμμάτων της ΕΟΚΑ Β΄ και στις 20 Ιουλίου η Τουρκία εισέβαλε επίσης στην Κύπρο με τη συνδρομή της TMT. Βεβαίως δεν πρέπει να είμαστε ισοπεδωτικοί: Η χούντα δεν είχε πολιτική νομιμοποίηση και ακόμα διά του πραξικοπήματος (όσο τουλάχιστον διήρκεσε) δεν άσκησε βία κατά των Τουρκοκυπρίων, δεν τους ξεσπίτωσε, δεν δολοφόνησε αμάχους. Αυτές τις βρομοδουλειές τις έκαναν οι Ε/Κ το 1963. Αντιθέτως η Τουρκία, η οποία επενέβη ως εγγυήτρια δύναμη, κατά τα λεγόμενά της, επέδειξε πρωτόγνωρη βαρβαρότητα κατά των Ε/Κ, έχοντας πίσω της ως χειροκροτητή το τουρκικό έθνος. Ας μην μιλήσουμε βέβαια για κατάλυση της συνταγματικής τάξης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αυτή κατελύθη το 1964 από τους Ε/Κ και τους Τ/Κ, με την Ελλάδα και την Τουρκία να δίνουν το τελικό κτύπημα το 1974.        
Μετά το 1974

Αν απαντούσαμε με ειλικρίνεια τα πιο πάνω ερωτήματα, ίσως το πραξικόπημα και η εισβολή να μας προσέφεραν ένα διαφορετικό μάθημα από αυτό που πήραμε. Τα αφήσαμε όμως αναπάντητα ή κάποιοι τα απαντούν επιλεκτικά, παραμένοντας στη συνθηματολογία «του δίδυμου εγκλήματος κατά της Κύπρου με ευθύνες ξένων». Αποδώσαμε τις κυρίως ευθύνες στους Αγγλοαμερικανούς και στο ΝΑΤΟ, οι οποίοι συνωμότησαν κατά της χώρας μας, καταγγείλαμε την Τουρκία σε όποια διεθνή fora  είχαμε δυνατότητα, εξήραμε τις θέσεις αρχών των Σοβιετικών, ξεχάσαμε το πραξικόπημα της χούντας και κυρίως ρίξαμε μπόλικη αιθαλομίχλη για να καλύψουμε τις δικές μας ανοησίες μέχρι το 1974.
Η ομίχλη στην Κύπρο, όπως θα έλεγε και ο Βασίλης Ραφαηλίδης, δεν είναι μετεωρολογικό φαινόμενο. Είναι ιστορικό. Σε ένα τοπίο στην ομίχλη μπορείς να γυρίσεις μια ποιητική ταινία όπως αυτήν του Αγγελόπουλου η οποία μπορεί να είναι συνάμα και άκρως πολιτική. Δυστυχώς ούτε ο Μακάριος, ούτε ο Γρίβας, ούτε ο Ντενκτάς, ούτε οι διάδοχοί τους πλην ελαχίστων εξαιρέσεων δεν είχαν αυτή την ενάργεια πνεύματος.
Η έλλειψη ηγεσίας και στις δύο κοινότητες, που οδήγησε στο 1974, εξακολούθησε να είναι ζητούμενο και στη μετά 1974 εποχή. Ο Ραούφ Ντενκτάς κάτω από τη σκιά των όπλων οικοδόμησε ένα «κράτος» που στηρίχθηκε πάνω σε ένα εθνικό ξεκαθάρισμα και μια κλοπή περιουσιών. Έκτοτε οι Τουρκοκύπριοι αναζητούν αναγνώριση χωρίς επιτυχία, απεναντίας άρχισαν να αντιλαμβάνονται ότι ο εκ του ασφαλούς εθνικισμός θα τους μετατρέψει σε μιαν ακόμα υποβαθμισμένη επαρχία της Τουρκίας. Οι Τουρκοκύπριοι έμαθαν εν ολίγοις πολύ λίγα από το πραξικόπημα, την εισβολή και εν γένει την Ιστορία μας. Ζουν υπό καλύτερες συνθήκες αλλά βιώνουν τα ίδια πολιτικά αδιέξοδα της δεκαετίας του 1960.
Από την άλλη ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος εξακολούθησε να κινείται πάνω σε δύο αντιφατικές γραμμές δίκην σιβυλλικού χρησμού: Εξήγγειλε μετά την εισβολή «μακροχρόνιο αγώνα για άρση των τετελεσμένων της εισβολής και της κατοχής». Το 1977, ωστόσο, υπέγραψε τη συμφωνία υψηλού επιπέδου με τον Ντενκτάς στην οποία αποδεχόταν διπεριφερειακή ομοσπονδία. Εν ολίγοις ποια είναι η γραμμή Μακαρίου; Ποιος είναι ο πραγματικός διάδοχός του; Ο Γλαύκος Κληρίδης ή ο Τάσσος Παπαδόπουλος;
Το ότι μηρυκάζουμε εν έτει 2016 την ίδια αδιέξοδη σκέψη της δεκαετίας του 1960 που μας οδήγησε στα αδιέξοδα του 1974, καταδεικνύει ότι η ηγεσία μας εξακολουθεί να είναι ελλειμματική και ότι μεσοπέλαγα αρμενίζει οδηγώντας μας συνεχώς στα βράχια.
Ακόμα και να δεκτούμε την επικρατούσα άποψη ότι τα σενάρια καταστροφής της Κύπρου γράφτηκαν από ξένους, είναι δύσκολο να δικαιολογήσουμε τους εαυτούς μας. Ένας συγγραφέας, είτε αυτός είναι θεατρικός, είτε αναλυτής της CIA ή της  KGB για να υλοποιήσει ένα σενάριο, χρειάζεται πρωταγωνιστές και κομπάρσους. Διαφορετικά το σενάριο καταχωνιάζεται σε ένα συρτάρι και ξεχνιέται. Στην Κύπρο εν ολίγοις όλοι παίξαμε το ρόλο μας οπότε φέρουμε κι εμείς τις ευθύνες που μας αναλογούν.
Θέλουμε μια ασφαλή ένδειξη
Ξέρετε ποια θα ήταν η ασφαλέστερη ένδειξη ότι ωριμάσαμε και μάθαμε κάτι από το 1974; Πρέπει να γράψουμε εμείς το δικό μας σενάριο και να υποδυθούμε τους δικούς μας ρόλους. Μόνο έτσι μπορούμε να φτάσουμε σε λύση του Κυπριακού, Επιπλέον μια ακόμα ένδειξη ωριμότητας θα ήταν αν οι ηγέτες που έχουμε σήμερα μπορούσαν να δώσουν μια κοινή ερμηνεία πώς οι δύο κοινότητες φτάσαμε στο 1974. Κάτι ψέλλισαν βέβαια αλλά δεν είναι αρκετό. Ανεξαρτήτως των σοβαρών ευθυνών άλλων χωρών, είναι σαφές πως και οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι φέρουν πολύ μεγάλο μερίδιο ευθύνης για το 1963 και το 1974. Μπορούν να καταγράψουν αυτή την ευθύνη σε ένα κομμάτι χαρτί;
Η ανάληψη ευθύνης είναι μια ιστορική πράξη που χαρακτηρίζει σοβαρές ηγεσίες. Αν κάποιος περιδιαβάσει την Κύπρο από την Πάφο μέχρι την Καρπασία θα δει ότι καθημερινά υψώνονται μνημεία Ε/Κ και Τ/Κ ηρώων που πολέμησαν μεταξύ τους.  Πρόκειται για τους γενναίους ήρωες μας οι οποίοι εξακολουθούν όμως να μας διχάζουν. Αυτή η στάση μεγαλώνει την απόσταση μεταξύ των γενιών που έζησαν την εισβολή και προάγει ακραίες συμπεριφορές κυρίως στους νέους, οδηγώντας τους πολλές φορές στον εξτρεμισμό. Οπότε χρειαζόμαστε κατεπειγόντως κάτι εξισορροπητικό. Πρώτον τη δημιουργία μιας νέας γενιάς ηρώων. Αυτών που θα μας ενώνουν. Απαραίτητο είναι επίσης και ένα κυπριακό μνημείο ηλιθιότητας. Η αυτομαστίγωση, η οποία καμιά φορά οδηγεί στην αναγνώριση ενός αρνητικού γεγονότος, μπορεί να έχει και ευεργετικά αποτελέσματα. Όπως π.χ. στη δημιουργία μιας θετικής ταυτότητας για όλους τους Κυπρίους.
 

Στη χώρα της παρλαπίπας

Σε αυτόν τον τόπο μας έχουν κουράσει οι παρλαπίπες. Τα πολλά και ανόητα ΘΑ. Οι κενολόγες υποσχέσεις και εν γένει λόγια ψεύτικα πολλά και μεγάλα. Ο κ. Παρλαπίπας τον οποίο έχουμε όλοι μέσα μας και βεβαίως εκλέγουμε σε όλα τα δυνατά αξιώματα σε αυτή τη χώρα είναι εδώ για να μας θυμίζει πόσο αστείο κράτος έχουμε και πόσο γελοία όλοι συμμετέχουμε στις δομές του.
Με ποια λόγια να το περιγράψουμε; Είμαστε ένα κράτος διεφθαρμένο. Ένα κράτος διχοτομημένο ντε φάκτο. Ένα κράτος οικονομικά κατεστραμμένο, χωρίς στοιχειώδες σύστημα υγείας και χωρίς σοβαρή παιδεία. Είμαστε ένα κράτος χωρίς σοβαρό σύστημα απονομής δικαιοσύνης. Είμαστε ένα κράτος το οποίο σε μεγάλο βαθμό διοικείται και ελέγχεται από τον υπόκοσμο, με τον οποίο (υπόκοσμο) συναγελάζεται και συντρώγει η Αστυνομία φανερά και οι πολιτικοί μας ιδιωτικά. Ποια η διαφορά μας με το ψευδοκράτος; Εκεί κυβερνούν ο στρατός και ο υπόκοσμος. Σκεφτήκατε να φύγει ο στρατός; Δεν πίστευα ότι θα έθετα ποτέ μου αυτή την ερώτηση!
Το Κυπριακό
Βρισκόμαστε σε μία ακόμα «σοβαρή» φάση εξελίξεων στο Κυπριακό, όπως μας αραδιάζουν καθημερινά οι παρλαπίπες πολιτικοί μας. Πόσες τέτοιες φάσεις περάσαμε στο παρελθόν; Συνοψίζονται σε μια σειρά τσιτάτα: το 1974 ο εχθρός στη θάλασσα. Το 1975 τα σύνορά μας στην Κερύνεια και ο Μακάριος στη Μόσχα. Το 1977 διαπεριφερειακή ομοσπονδία. Το 1980 κάθε σπίτι και κάστρο και πολιτική της πρόταξης. Το 1990 διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία αλλά με το σωστό περιεχόμενο. Το 1995 ενιαίο αμυντικό δόγμα και πύραυλοι S-300. Το 2004 δεν παραλάβαμε κράτος για να επιστρέψουμε κοινότητα. Το 2008 οι σύντροφοι αλχημιστές ανακάλυψαν τη λυδία λίθο της λύσης. Το 2016 ενισχύουμε την Εθνική Φρουρά με 3.000 προσλήψεις και δίνουμε τη μάχη κατά της απο-αναγνώρισης της Κυπριακής Δημοκρατίας σε δείπνα στα οποία καλούνται οι Τουρκοκύπριοι.
Το Κυπριακό, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς με τους εαυτούς μας, από θέμα εισβολής και κατοχής έχει μετατραπεί με τα χρόνια σε καθαρά θέμα οικονομικό. Το έθεσε βασικά η καμπάνια του ΟΧΙ του Τάσσου Παπαδόπουλου διά του ερωτήματος: ποιος θα ταΐζει τους Τουρκοκύπριους; Σήμερα τα καυτά παρεμφερή ερωτήματα είναι: ποιος θα αποζημιώσει τους πρόσφυγες; Ποιος θα χρηματοδοτήσει το ομοσπονδιακό κράτος; Ποιοι θα είναι οι οικονομικοί πάτρωνες του νέου κράτους μετά τη λύση;
Όταν ο Χέλμουτ Κολ ξεκίνησε τη διαδικασία επανένωσης της Γερμανίας, όλοι οι δήθεν σοβαροί οικονομολόγοι τον συμβούλευαν να το αποφύγει γιατί θα κινδύνευε η οικονομία της Δυτικής Γερμανίας. Αυτός απάντησε ότι μπροστά στην επανένωση μιας χώρας δεν χωρούν οι αριθμοί και τον Μάιο του 1990 η μία Γερμανία ήταν γεγονός. Διαφορετική, θα μου πείτε, η επανένωση της Γερμανίας από αυτήν της Κύπρου. Ορθόν. Όπως άλλο Χέλμουτ Κολ και άλλο παρλαπίπες πολιτικοί.
Σε ό,τι αφορά το Κυπριακό πάντως τα πράγματα πλησιάζουν σε ένα τέλος. Αν θέλετε πέστε το και δίλημμα: είτε μέχρι το τέλος Αυγούστου, όπως μας προειδοποίησαν τα Ηνωμένα Έθνη, θα ξεκαθαρίσουμε το περιουσιακό, το εδαφικό τις εγγυήσεις και τη διακυβέρνηση, για να μπορέσει να μπει ένα χρονοδιάγραμμα λύσης, είτε θα τα μαζέψουν και θα φύγουν αφήνοντας τους Ε/Κ να προετοιμαστούν για ...τις προεδρικές της καρέκλας του 2018 και τον Ακιντζί να γίνει έπαρχος του Ερντογάν. Αυτό θα μας μεταφέρει κι η κ. Νούλαντ, όπως μαθαίνω: είτε θα μπούμε σε τροχιά λύσης μέχρι το τέλος του χρόνου για να μπει σε πορεία υλοποίησης ο ενεργειακός σχεδιασμός (να έρθουν και οι κολοσσοί των ΗΠΑ) που εκπονείται τα τελευταία χρόνια, είτε το Ισραήλ και η Τουρκία θα τα βρουν μόνοι τους. Όσο για τις γεωτρήσεις της ENI και της TOTAL, αυτές αναβλήθηκαν για το 2017. Αν δεν υπάρξει λύση, στα οικόπεδα τα οποία διεκδικεί για τον εαυτό της η Τουρκία δεν θα γίνουν ποτέ γεωτρήσεις.
Η δικαιοσύνη
Στη χώρα της παρλαπίπας θέσαμε ως υπέρτατο στόχο την ποινική διερεύνηση της οικονομικής καταστροφής της χώρας όπως αυτή επεσυνέβη από το 2011 έως σήμερα. Ο Χριστόφιας μετά την αιματηρή περιπέτεια στο Μαρί δεν μπορούσε βέβαια να φορτωθεί ένα μνημόνιο 2,5 δισ., όπως του παράγγελναν ο Κίκης Καζαμίας και ο Σιαρλή, διότι δεν το άντεχε η αριστερή του συνείδηση. Ακατάχνωτα! Το άφησε στον νυν, για να μας κάτσει 40 δισ. με κούρεμα. Και στη συνέχεια, κόντρα ξύρισμα βέβαια: μας υποσχέθηκε ο Αναστασιάδης πλήρη διερεύνηση της οικονομικής καταστροφής, την οποία ανέλαβε ο υπεράνω γενικός εισαγγελέας Κώστας Κληρίδης. Αποσπάστηκαν αστυνομικοί, ήρθαν εμπειρογνώμονες από την Αγγλία, έγιναν ανακρίσεις, αλλά φευ. Η δίκη της Τράπεζας Κύπρου έχει κολλήσει στα διαδικαστικά. Και ίσως μείνει εκεί. Μιλούμε για τους πρώην χρηματοδότες των κομμάτων, μιλούμε για χαριστικά δάνεια σε πολιτικούς, δικαστές και επιχειρηματίες. Από την άλλη, η δίκη της Λαϊκής έκλεισε με απόφαση του Κώστα Κληρίδη και του υπουργού Δικαιοσύνης, οι οποίοι παρέδωσαν τον Βγενόπουλο (με επιστολές τους από τον περασμένο Φεβρουάριο) στις ελληνικές αρχές για διερεύνηση. Αν δηλαδή στην Κύπρο μας προκύψει Βγενόπουλος, δεν θα είναι για τα 9 δισ. των καταθετών της Λαϊκής, αλλά για το 1 ...ψωροεκατομμύριο που τσέπωσε ο πρώην διοικητής της Τράπεζας Κύπρου Χριστόδουλος Χριστοδούλου. Εν ολίγοις ο μόνος που πλήρωσε και ίσως πληρώσει για την οικονομική καταστροφή σε αυτόν τον τόπο είναι ο Χριστόδουλος; Μας το είπε ο άνθρωπος γεμάτος παράπονο: έκανα ό,τι κάνετε κι εσείς! Τι να φταίει βέβαια και ο γενικός εισαγγελέας, μεταξύ μας; Υπάρχει κανένα πολιτικό κόμμα στην Κύπρο που θέλει τον Βγενόπουλο να σταθεί στο εδώλιο του κατηγορουμένου και να μιλήσει εφ’ όλης της ύλης; Ας μην μας παίζει όμως κι αυτός τον «υπεράνω», διότι όπως πάει το πράμα η μόνη του επιτυχία θα αποδειχθεί η καταδίκη του συνεργάτη του Ρίκκου Ερωτοκρίτου, κι αυτή για προσωπικούς λόγους... ασυνεννοησίας.
Οι «Επιχειρηματίες»
Σε καμιά σοβαρή χώρα η Αστυνομία δεν συντρώγει σε δημόσια θέα με ανθρώπους που θεωρούνται ότι λειτουργούν επιχειρηματικά ...υπόγεια. Στη χώρα της παρλαπίπας βεβαίως όλα είναι δυνατά. Πριν από μερικά χρόνια ο αστυνομικός διευθυντής Λάρνακας είχε αποστείλει εγκύκλιο στους αστυνομικούς της επαρχίας του να μην δέχονται διαμεσολαβήσεις από γνωστό επιχειρηματία, και πολύ περισσότερο να μην μεταφέρουν οι ίδιοι ενώπιόν του παραπονούμενους. Σε ολόκληρη την Κύπρο όλοι θεωρούμε ότι υπάρχει ένα κοινό σύστημα δικαιοσύνης, η οποία απονέμεται σε 5-10 χρόνια. Οι Λαρνακείς βέβαια είχαν αντιληφθεί ότι στην πόλη τους υπάρχει άμεση απονομή δικαιοσύνης, η οποία σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα ήταν και ...δίκαιη. Ας μην μιλήσουμε τώρα για τα ποδοσφαιρικά σωματεία, τα οποία σε μεγάλο βαθμό ελέγχονται από τέτοιου είδους επιχειρηματίες, οι οποίοι βασικά ξεπλένουν χρήμα. Ας μην μιλήσουμε για αποκλειστικούς αντιπροσώπους χυμών, αναψυκτικών, σνακ, ας μην μιλήσουμε για πούκκικα, για παράνομα καζίνα που λειτουργούν με αστυνομική κάλυψη. Ας μιλήσουμε για παράνομους τζίρους, οι οποίοι υπερβαίνουν του 30% του κυπριακού ΑΕΠ. Οι οποίοι, αν ήταν νόμιμοι, το κράτος ίσως να είχε περαιτέρω εισπράξεις 4-5 δισ. ευρώ. Είναι τα λεφτά που ψάχνει ο Χάρης Γεωργιάδης για να μειώσει τους φόρους, τα λεφτά που ψάχνει ο Παμπορίδης για να φτιάξει σχέδιο υγείας, είναι τα λεφτά που ψάχνει ο Καδής για να αναμορφώσει την παιδεία του τόπου. Είναι εν γένει τα λεφτά που εισπράττουν όλα τα σοβαρά κράτη για να κάνουν κοινωνική πολιτική. Στην Κύπρο, κάθε φορά που μας τελειώνουν τα λεφτά, τα «σοβαρά κυπριακά κόμματα» επιπέφτουν επί των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων, των ιδιοκτητών ακίνητης περιουσίας και γενικά επί κάθε πολίτη του οποίου τα έσοδα και μετρήσιμα είναι και κυρίως προσπελάσιμα. Η εύκολη λύση. Οι υπόγειοι επιχειρηματίες εξάλλου έχουν και αυτοί τον ρόλο τους: χρηματοδοτούν μαύρες προεκλογικές εκστρατείες και συνεισφέρουν στα μαύρα ταμεία των κομμάτων.
Ποιος είναι ο παρλαπίπας;
Έστιν ουν παρλαπίπας άνθρωπος εκστομίζων κατά συρροήν σαχλαμάρες. Η λέξη είναι ηχοποίητη ή ηχομιμητική και ετυμολογικά προέρχεται από τη γερμανική λέξη “papperlapap”. Η λέξη υιοθετήθηκε μάλλον μέσω των εκατομμυρίων Ελλήνων μεταναστών στη Γερμανία μετά το 1950, για να προστεθεί στη χορεία των συνωνύμων που ήδη υπάρχουν στην ελληνική. Η λέξη περιγράφει τον στωμύλο, τον πολυλογά, τον κενολόγο, τον παπαρδέλα, τον αερολόγο, τον μπούρδα, τον παπάρα. Στην κυπριακή διάλεκτο νομίζω υπάρχει μια εξαιρετική λέξη, η οποία συμπυκνώνει όλες τις πιο πάνω: «Τσιόφτας». Αυτός που λέει τσιόφτες δεν είναι παρά ένας βερμπαλιστής, ένας ματαιολόγος, ένας άνθρωπος που εκφέρει συστηματικά επιπόλαιο και ανόητο λόγο. Στην κυπριακή υπάρχει και η λέξη λαφαζάνης (από την τουρκική lafazan). Ο τσιόφτας είναι πάντως ένα επίπεδο κάτω από τον λαφαζάνη. Ο λαφαζάνης είναι μεν ένας τσιόφτας, αλλά με στυλ, αφού οι λαφαζανιές ενέχουν και κάποια στοιχεία χιούμορ.

Οι 70χρονοι με μυαλό 12χρονου

Η πρόσφατη πυρκαγιά στο Τροόδος κατασβέστηκε. Ανέδειξε όμως μια άλλη πυρκαγιά που δεν σβήνει εδώ και 42 χρόνια. Αυτή είναι εσωτερική και κατακαίει τα σωθικά μας.
Αν το Κυπριακό –όπως μας λένε συνεχώς οι κύριοι Αναστασιάδης και Ακιντζί– μπορεί να λυθεί εντός του 2016, αν ισχύει η δήλωση του Μπαν Κι-μουν ότι θέλει περί το τέλος του 2016 να έρθει στην Κύπρο για να γιορτάσει την επανένωση, αν δηλαδή είμαστε τόσο κοντά σε μια λύση, τότε γιατί δεν μπορούμε να συνεννοηθούμε να σβήσουμε μια πυρκαγιά που καίει το μεγαλύτερο δάσος μας; Το σπίτι μας!
Δεν θέλω με το κείμενο αυτό να διαγράψω τη μεγάλη καταστροφή στο Τρόοδος, τους δύο ηρωικούς νεκρούς δασοπυροσβέστες, τους δεκάδες τραυματίες και τους χιλιάδες επαγγελματίες και εθελοντές που εργάστηκαν για την κατάσβεσή της. Η πυρκαγιά του Τροόδους έσβησε.
Η πυρκαγιά ωστόσο του 1974 με τους χιλιάδες νεκρούς και αγνοουμένους, με τις εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες, με τα εκατομμύρια θλιμμένα βλέμματα μπροστά στην εικόνα της διαμοιρασμένης μας πατρίδας δεν έσβησε ποτέ. Είναι εκεί και κατατρώει νυχθημερόν τις ψυχές μας, παραπλανά τη σκέψη μας αφήνοντας τέφρα και αποκαΐδια στον δρόμο των γενιών που έρχονται.
Γιατί οι ηγέτες μας δεν μπορούν να σβήσουν την πυρκαγιά του Κυπριακού; Υπάρχει μια φράση για αυτούς που «βλέπουν το δέντρο και χάνουν το δάσος». Προφανώς εφευρέθηκε για να δοξάζει τους στενοκέφαλους που εμμένουν στις λεπτομέρειες μιας κατάστασης χάνοντας με αυτόν τον τρόπο την ουσία, τη μεγάλη εικόνα, την ευρύτερη διάσταση των πραγμάτων. Το δέντρο στη δική μας περίπτωση είναι η πυρκαγιά στο Τρόοδος. Το δάσος είναι η επίλυση του Κυπριακού. Συνεκδοχικά, και παρακολουθώντας τη φορά των πραγμάτων, μετά λύπης μπορεί να διαπιστώσει κανείς ότι ούτε τον τίτλο του στενοκέφαλου δεν μπορούμε να απονείμουμε στους ηγέτες μας.
 Πραγματικοί ηγέτες
Μετά το 1945, Γαλλία και Γερμανία κλήθηκαν εκ των πραγμάτων να συνεργαστούν. Τους χώριζαν χιλιάδες εστίες φωτιάς: οι γαλλοπρωσικοί πόλεμοι του 1870, ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος του 1914, ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος του 1939, μερικά εκατομμύρια νεκροί, χαμένες πατρίδες, ένας απύθμενος ρεβανσισμός και μια τεράστια ιστορική προκατάληψη τουλάχιστον 5 γενεών.
Δεν χρειάστηκαν παρά μερικά χρόνια οι Σαρλ ντε Γκολ και Κόνραντ Αντενάουερ να αντικρίσουν την ομορφιά του δάσους. Να δουν τη μεγάλη εικόνα. Η γαλλογερμανική Συνθήκη Φιλίας, ή αλλιώς Συνθήκη των Ηλυσίων, υπεγράφη στις 22 Ιανουαρίου 1963 και ήρθε να γεφυρώσει διαφορές, μπροστά στις οποίες το Κυπριακό φαντάζει σχεδόν μηδαμινό. Ο Ντε Γκολ δεν πίστευε σοβαρά στην προοπτική της διακυβερνητικής συνεργασίας, απεναντίας κατατρυχόταν από έναν γαλλικό μεγαλοϊδεατισμό, που ήθελε τη χώρα του καταλύτη, αν όχι ρυθμιστή, στις σχέσεις Ανατολής και Δύσης εν μέσω Ψυχρού Πολέμου. Γι' αυτό και δεν ήθελε τους Βρετανούς στα πόδια του. Ο Αντενάουερ έβλεπε την εκκολαπτόμενη τότε ΕΟΚ ως το εφαλτήριο για την ολική επαναφορά της Γερμανίας στο διεθνές γίγνεσθαι, αλλά και ως ανάχωμα κατά της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία ήλεγχε την Ανατολική Γερμανία. Κάπου εδώ προέκυψε η θέαση του δάσους των κοινών τους συμφερόντων. Και οι δύο πολιτικές θα μπορούσαν να υπηρετηθούν μέσω μιας ισχυρής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο θεμέλιος λίθος αυτής της συμπόρευσης τέθηκε το 1958 μέσω της Συνθήκης της Ρώμης. Έκτοτε οι Γερμανοί και οι Γάλλοι δεν έχουν πολεμήσει ποτέ ξανά. Το αίμα σταμάτησε να ρέει ματώνοντας τα ανήσυχα νερά του Ρήνου. Αν κάτι ρέει άφθονο, είναι το γαλλικό κρασί στα τραπέζια των Γερμανών και η γερμανική μπίρα στα τσιμπούσια των Γάλλων. Ευτύχησαν βέβαια οι άνθρωποι μετά από μια στρατιά ηλιθίων ηγετών-πολιτικών στην πιο κρίσιμη καμπή, μετά τη λήξη του καταστροφικού Β' Παγκόσμιου Πολέμου, να έχουν δύο ηγέτες αποφασιστικούς. Οι οποίοι εφάρμοσαν στην πράξη τη γνωστή ρήση «προορισμός της ηγεσίας είναι η δημιουργία περισσότερων ηγετών και όχι οπαδών».
 Οι ουραγοί
Στην Κύπρο, κρίνοντας εκ των πραγμάτων, βρισκόμαστε ακόμα σε αναζήτηση ηγετών. Στόχος ενός ηγέτη είναι να προβλέπει και κυρίως να κινείται μερικά χρόνια μπροστά από τη μέση προσλαμβάνουσα παράσταση ενός μέσου πολίτη, όπως όλοι εμείς. Όλοι εμείς είναι λογικό να βλέπουμε το σήμερα και το αύριο. Να κοιτάζουμε πώς θα τα βγάλουμε πέρα με την οικονομική κρίση, πώς θα σπουδάσουμε τα παιδιά μας. Είναι επίσης λογικό να φοβόμαστε την κατοχή, την Τουρκία, τους ξένους στρατούς και τον πόλεμο μήπως ξανακτυπήσει την πόρτα μας.
Έχω την εντύπωση ότι στην Κύπρο οι ηγεσίες, ένθεν και ένθεν του οδοφράγματος, δεν κάνουν ούτε καν αυτό: ξυπνούν το πρωί και η πολιτική τους φιλοδοξία εξαντλείται στις 8 το βράδυ με ένα θριαμβικό ρεπορτάζ στα κανάλια για το πόσο μεγάλοι, πόσο ευαίσθητοι και λαμπροί υπήρξαν την ημέρα που πέρασε! Αύριο, έχει ο Θεός!
Ξέσπασε η πυρκαγιά στην Ευρύχου και ο Πρόεδρος ορθώς ανέτρεψε το πρόγραμμα που επιμελώς εκπονήθηκε για τους εορτασμούς του Κατακλυσμού: να φάει δηλαδή λοκουμάδες στις Φοινικούδες και να παίξει καζαντί στην επίχωση στη Λεμεσό. Για τις επόμενες τρεις μέρες κατασκήνωσε στη Γαλάτα για να συντονίζει το Κέντρο Επιχειρήσεων. Μαζί με τους 3 αρμόδιους υπουργούς πραγματοποίησε 20 συσκέψεις με τους αρμοδίους έως την Τετάρτη, οι οποίοι αντί να συντονίζουν την πυρκαγιά ενημέρωναν τον Πρόεδρο και τους υπουργούς ώστε να κάνουν δηλώσεις μετά στα ΜΜΕ. Το βράδυ στα δελτία οι τίτλοι έπεφταν βροχή: «Επί τόπου η κυβέρνηση», «Έρχονται 4 γαλλικά Καναντέρ με έκκληση του Προέδρου». Εν ολίγοις, εφήμερος πολιτικός θρίαμβος. Το ξύλο άρχισε μετά την Τετάρτη.
Από την άλλη, ο Τουρκοκύπριος ηγέτης, με περισσότερη πολιτική τακτική στο σκεπτικό του, έριξε την ιδέα της συμμετοχής των Τ/Κ στην κατάσβεση της πυρκαγιάς. Πολύ ορθή κίνηση, αν δεν εξυπηρετούσε πολιτικές σκοπιμότητες και αν ο ίδιος πριν από μερικούς μήνες επέτρεπε στα ε/κ μέσα πυρόσβεσης να βοηθήσουν στην κατάσβεση της φωτιάς στο Βαρώσι. Ο Ακιντζί θα ήταν ο πολιτικός που θέλουμε αν από μόνος του έλεγε: «Έχουμε 20 πυροσβεστικά οχήματα. Αφαιρέσαμε τα σήματα του ψευδοκράτους και ερχόμαστε να βοηθήσουμε ως Κύπριοι στο σβήσιμο της φωτιάς που καίει το κοινό μας δάσος». Δεν το έκανε και στη συνέχεια μας το έπαιζε και μεσάζων της Τουρκίας.

Το δέντρο, η καρέκλα και το χειροκρότημα
Κολλήσαμε βέβαια κι εδώ:
Το μέγα ερώτημα που τέθηκε και απασχόλησε τεράστια σύσκεψη στο υπουργείο Εξωτερικών είναι από πού θα εφορμούν τα τουρκικά ελικόπτερα. Βεβαίως, είπαν, από το αεροδρόμιο Λάρνακας, όπως έκαναν οι Γάλλοι, οι Ιταλοί και οι Ισραηλινοί. Έτσι οι Τούρκοι και θα κατασβέσουν τη φωτιά και θα αναγνωρίσουν την Κυπριακή Δημοκρατία που σταμάτησαν να αναγνωρίζουν από το 1964. Οι φωστήρες του ΥΠΕΞ πίστευαν ότι η Τουρκία θα εγκατέλειπε την πολιτική της στο Κυπριακό για να μας σβήσει την πυρκαγιά. Είμαστε τυχεροί που η φωτιά δεν έγειρε κατά τα Πλατάνια, γιατί σήμερα θα βρισκόταν στη Χιονίστρα.
Η Τουρκία ήθελε να επιχειρεί από την Τύμπου. Να βοηθήσουμε τους Ελληνοκυπρίους, να κερδίσουμε ανθρωπιστικούς πόντους διεθνώς, αλλά και να αναγνωριστεί εμμέσως πλην σαφώς το παράνομο κράτος του βορρά. Αν πραγματικά ήθελαν να βοηθήσουν και να κτίσουν ουσιαστικές γέφυρες, θα μπορούσαν να επιχειρούν από τις Βρετανικές Βάσεις. Ή, ακόμα, κατευθείαν από τη Μερσίνα σε συντονισμό με τις κυπριακές αρχές, αφού είναι λογικό κάποιος να τους δίνει τις συντεταγμένες ρίψης του νερού. Έτσι, θα μπορούσε και μία φορά ο φοβικός Ε/Κ να σκεφτεί: «Ρε, μήπως και έχουν αλλάξει οι Τούρκοι;»
Τελικά η φωτιά έσβησε, η ευκαιρία για μια ελπιδοφόρα συνεργασία χάθηκε και την Πέμπτη οι δύο ηγέτες ξεκίνησαν ξανά τις συνομιλίες για το Κυπριακό. Με την ίδια προκατάληψη, με την ίδια αμφιβολία, με πανομοιότυπες δεύτερες σκέψεις ότι δεν μπορούμε να εμπιστευτούμε ο ένας τον άλλον.
Αν ασχολούνταν με κάτι τέτοια ο Ντε Γκολ και ο Αντενάουερ, δεν θα είχαμε ποτέ την ΕΕ. Η οποία κτίστηκε πάνω στα ματωμένα πεδία των μαχών του Β' Παγκοσμίου, αφού παραμερίστηκαν τα διπλωματικά πρωτόκολλα του παρελθόντος και απομακρύνθηκαν οι γελοίοι διπλωμάτες με τα παπιγιόν. Οι δύο χώρες πολέμησαν για 100 χρόνια για τον έλεγχο της Αλσατίας και της Λωραίνης και θα μπορούσαν να πολεμούν ακόμα 100. Αντί τούτου, έκτισαν μια πλατιά γέφυρα πάνω από τον Ρήνο: το πρωί οι Γάλλοι ψωνίζουν από το Κελ τρόφιμα και το βράδυ μαγειρεύουν και διασκεδάζουν με τους Γερμανούς.
Βέβαια, ας μην κατηγορούμε μόνο τους δικούς μας ηγέτες: με κάτι τέτοια ασχολήθηκε και ο λίγος Ντέιβιντ Κάμερον, ο οποίος έθεσε ως προτεραιότητα την αναστροφή της κατακόρυφης πτώσης της τιμής της σαρδέλας στη δυτική Ουαλία και τώρα τρέχει να σώσει τη βρετανική λίρα που καταποντίζεται και τη Βρετανία που απειλείται με τριχοτόμηση. Αντί να παλέψει για τη βελτίωση της όντως προβληματικής ΕΕ τα τελευταία χρόνια, κατέφυγε σε ένα δημοψήφισμα, νομίζοντας ότι θα το κερδίσει, για να περισώσει έτσι τη θεσούλα τού πρωθυπουργού.
Με τον ίδιο τρόπο συνεχίζουμε κι εμείς εδώ στην Κύπρο, όπως τα τελευταία 42 χρόνια, αναζητώντας το δέντρο, αγωνιζόμενοι για μια καρεκλίτσα και ένα εφήμερο χειροκρότημα. Για το δάσος ούτε λόγος να γίνεται. Και δεν θα το βρούμε ποτέ ενόσω δεν μπορούμε να συνεργαστούμε για την κατάσβεση μιας πυρκαγιάς που κατά λάθος ξεκίνησε από τα χέρια ενός 12χρονου. Ο 12χρονος βέβαια κάποια στιγμή θα μεγαλώσει και ίσως γίνει ένας λαμπρός περιβαλλοντιστής. Το μεγάλο μας πρόβλημα στην Κύπρο δεν είναι 12χρονοι. Είναι οι 70χρονοι που συμπεριφέρονται σαν 12χρονοι. Αυτοί δεν έχουν καμιά προοπτική!

Ο Τσόρτσιλ, ο Ουαλός ψαράς και... λίγος Κάμερον

Αν ο Ουίνστον Τσόρτσιλ μπορούσε να σηκωθεί από τον οικογενειακό τάφο των Μάλμπορο στο Μπλέιντον είμαι σχεδόν σίγουρος τι θα έκανε. Θα δάγκωνε πρώτα ένα Romeo y Julieta από την τεράστια συλλογή πούρων Αβάνας που διέθετε και στη συνέχεια θα έσερνε τα γέρικα βήματά του έξω από την 10 Ντάουνιγκ Στριτ. Θα κτυπούσε το κουδούνι και μόλις ο Ντέιβιντ Κάμερον πρόβαλλε το πρόσωπό του στην πόρτα θα του τράβαγε ένα ξεγυρισμένο χαστούκι που ο Βρετανός πρωθυπουργός δεν θα ξεχνούσε ποτέ.
Ο Sir Winston Leonard Spencer-Churchill, ο πατέρας της νίκης στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, υπήρξε ένας σκληροτράχηλος πολεμιστής, αλλά πάνω απ' όλα ένας οραματιστής. Μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου πίστευε βαθύτατα ότι μόνο μια ενωμένη Ευρώπη θα μπορούσε να εγγυηθεί την ειρήνη. Στόχος του ήταν, όπως έλεγε, η ριζική αντιμετώπιση των ευρωπαϊκών ασθενειών του εθνικισμού και της πολεμοκαπηλίας. Ήταν απολύτως σαφής στην περίφημη «Ομιλία προς τους φοιτητές» στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, το 1946: «Υπάρχει ένα φάρμακο που [...] θα μπορούσε μέσα σε λίγα χρόνια να κάνει όλη την Ευρώπη [...] ελεύθερη και [...] ευτυχισμένη. Το φάρμακο αυτό είναι να δημιουργήσουμε ξανά την ευρωπαϊκή οικογένεια, στον βαθμό που μπορούμε, και να της δώσουμε μια δομή ικανή να της εξασφαλίσει την ειρήνη, την ασφάλεια και την ελευθερία. Πρέπει να δημιουργήσουμε ένα είδος Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης.»
Εν έτει 2016 οι 28 της ΕΕ δεν έχουν γίνει Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Έχουν γίνει πολλά βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά το έθνος-κράτος ακόμα μεσουρανεί. Την ίδια στιγμή η λογική της επέκτασης της ΕΕ λειτουργεί σε βάρος της εμβάθυνσης, με αποτέλεσμα, όπως διαφάνηκε από τη μεγάλη ύφεση του 2008 που σοβεί μέχρι τις μέρες μας, οι διαφορές να οξύνονται ακόμα περισσότερο. Η άνοδος των φασιστικών κομμάτων στη Γαλλία, την Ελλάδα, την Αυστρία και την Ουγγαρία αποτελούν πολύ κακό προμήνυμα για τις μέρες που έρχονται. Οπότε αν η Ιστορία ανακυκλώνεται, τότε τα λόγια του Ουίνστον Τσόρτσιλ μπορεί να είναι διπλά προφητικά. Με τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου καταργήθηκαν τέσσερις αυτοκρατορίες. Ο μεσοπόλεμος έριξε την Ευρώπη στη γάγγραινα του φασισμού, του ναζισμού και του σταλινισμού. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο επιτέλους χάραξε η ελπίδα της Ευρώπης των λαών, η οποία όμως στην πορεία έδειξε και πάλιν να απειλείται: Από την αυτοκρατορία των χρηματοοικονομικών και των τραπεζιτών, από την αυτοκρατορία της βιομηχανίας όπλων, από την αυτοκρατορία του πετρελαίου και τέλος από την αυτοκρατορία αυτών που ελέγχουν την επικοινωνία και καθοδηγούν τις μάζες.  

Η Βρετανία
Την Πέμπτη 23 Ιουνίου 2016 η Μεγάλη Βρετανία αποφασίζει στο πλαίσιο δημοψηφίσματος κατά πόσον θα παραμείνει ή όχι στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αναλυτές και πολιτικοί εντός και εκτός της χώρας διχάζονται: Σε κύριο άρθρο της η εφημερίδα «Financial Times», που δεν φημίζεται για τη φιλοευρωπαϊκή της στάση, έθεσε ενώπιον των Βρετανών ένα τελεσίγραφο, παίρνοντας με αυτό τον τρόπο θέση υπέρ της παραμονής της χώρας στην ΕΕ: «Στο δημοψήφισμα της Πέμπτης, αν το αποτέλεσμα είναι να φύγουμε, κινδυνεύουμε από Μεγάλη Βρετανία να μετατραπούμε σε μικρή Αγγλία».
Η έγκυρη εφημερίδα βέβαια -ως εφημερίδα- καταγράφει μάλλον το εφήμερο. Το Brexit δεν είναι θέμα που αφορά μόνο την Αγγλία αλλά λίγο- πολύ και τις 28 χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αν όχι και τον κόσμο,   αφού η Μεγάλη Βρετανία είναι μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, είναι πυρηνική δύναμη, διαθέτει τον μεγαλύτερο εμπορικό στόλο, ενώ το Λονδίνο είναι το τρίτο μεγαλύτερο χρηματοοικονομικό κέντρο στον πλανήτη.
Ιστορικά ομιλούντες η Βρετανία, χωρίς να ξεχνούμε τις αποικιοκρατικές της πρακτικές, υπήρξε ένας από τους στυλοβάτες της Ευρωπαϊκής Δημοκρατίας. Πολύ πιο πριν από τη Γαλλική Επανάσταση οι Άγγλοι, διά του Μεγάλου Χάρτη των Ελευθεριών Magna Carta Libertatum, το 1215, υιοθέτησαν ένα από τα πιο σημαντικά έγγραφα στην ιστορία της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου. Η Μάγκνα Κάρτα αποτέλεσε τον κινητήριο μοχλό του Διαφωτισμού και ενέπνευσε το αμερικανικό Σύνταγμα και τη Γαλλική Επανάσταση. Κατά τον 20ό αιώνα οι Βρετανοί έβαλαν σε δυο Παγκοσμίους Πολέμους το μεγάλο τους λιθάρι στην απόκρουση του ολοκληρωτισμού των Πρώσων, των ναζί, αλλά και της περαιτέρω εξάπλωσης του σταλινισμού, ενισχύοντας τη διαμοιρασμένη Γερμανία, αλλά και την αποδυναμωμένη Ελλάδα.  
Αν καταφύγουμε στην ιστορική αναλογία του Αυστριακού Θεόδωρου Μόμσεν, σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση, στην ιστορική καμπή που περνά,  χρειάζεται τις ιδέες της Μεγάλης Βρετανίας. Την χρειάζεται όσο ποτέ να σταθεί με τις μεγάλες φιλελεύθερες παραδόσεις της ως αντίβαρο στον εύκολο εθνικισμό των μαζών, τον εκκολαπτόμενο αυταρχισμό των ευρωπαϊκών θεσμών, τον οικονομικό απολυταρχισμό του Σόιμπλε και της Μέρκελ, αλλά και τη δικτατόρευση του κόσμου από τα παγκόσμια συμφέροντα.
Ο Ντέιβιντ Κάμερον, γεννημένος το 1966, δεν φαίνεται να έχει συναίσθηση των ιστορικών ευθυνών της χώρας του. Ως πολιτικός -και αυτό δεν είναι κατ' ανάγκην λάθος- φαίνεται να ενδιαφέρεται για τα υπαρκτά προβλήματα του μέσου Βρετανού. Θα έτρωγε όμως το χαστούκι από τον Τσόρτσιλ γιατί απέτυχε να κατανοήσει τις ευθύνες του πολιτισμού της χώρας του στα μεγάλα ευρωπαϊκά και διεθνή θέματα, για τα οποία η Μεγάλη Βρετανία οφείλει να έχει ρόλο και λόγο.
Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ θα άκουγε με προσοχή τον Κάμερον να του εξιστορεί τα χάλια της Ευρώπης σήμερα. Είμαι σίγουρος ότι θα του απαντούσε: «Και συ Ντέιβιντ και οι προκάτοχοί σου τι κάνατε γι' αυτό, εκτός από το να μεμψιμοιρείτε και να υπονομεύετε το ευρωπαϊκό όραμα,  πωλώντας ανέξοδο ευρωσκεπτικισμό»;
 
Οι Brexit
Οι υποστηρικτές της εξόδου της χώρας από την ΕΕ σε επίπεδο ελίτ είναι λίγοι και μάλλον δεν έχουν σοβαρά επιχειρήματα. Ευφορούμενοι από ένα παραλήρημα ξεπεσμένου βρετανικού μεγαλοϊδεατισμού, θεωρούν ότι η Βρετανία ήταν, είναι και παραμένει μια παγκόσμια υπερδύναμη, η οποία περιορίζεται και ελέγχεται από μια γραφειοκρατική και κυρίως γερμανοκρατούμενη Ευρώπη. Διάφοροι πολιτικοί, όπως ο Μπόρις Τζόνσον, πρώην δήμαρχος του Λονδίνου και μέλος του Συντηρητικού Κόμματος, ο οποίος θέλει να αντικαταστήσει στην πρωθυπουργία τον Ντέιβιντ Κάμερον, ή και ο ευρωσκεπτικιστής Νάιτζελ Φάρατζ, αρχηγός του κόμματος Ανεξαρτησίας Ηνωμένου Βασιλείου που κεφαλαιοποιεί πάνω στις ανησυχίες για την εισροή μεταναστών στη χώρα, επιχειρούν να επενδύσουν στον φόβο, κρυβόμενοι πίσω από τα υπαρκτά προβλήματα του μέσου Βρετανού: Του Ουαλού ψαρά ο οποίος δέχεται σοβαρό ανταγωνισμό από τον Πορτογάλο και Ισπανό ψαρά, του υδραυλικού από το Λέστερ που απειλείται από το χαμηλότερο μεροκάματο του Πολωνού υδραυλικού, του ηλεκτρολόγου από το Νότινγχαμ που βλέπει τον μισθό του να συρρικνώνεται γιατί οι ηλεκτρολόγοι που καταφθάνουν από τη Λιθουανία χρεώνουν πολύ λιγότερα και κτυπούν τις δουλειές. Ακόμα και ο Βρετανός σκουπιδιάρης του Λονδίνου θέλει Brexit διότι το ανθυγιεινό αυτό επάγγελμα που πλήρωνε καλά άρχισε να φθίνει αφού οι Ανατολικοευρωπαίοι που κατακλύζουν τη Βρετανία κάνοντας χρήση των τεσσάρων βασικών ελευθεριών του κοινοτικού κεκτημένου, δέχονται με πολύ λιγότερα.  
Ο Μπόρις Τζόνσον, σε μια προσπάθειά του να ενδύσει με πολιτικό και ιδεολογικό μανδύα τον κοινωνικό προβληματισμό που δημιουργεί η ανεργία στον μέσο Βρετανό, υποστήριξε σε συνέντευξη που παραχώρησε στην εφημερίδα «The Sunday Telegraph», ότι η ΕΕ πάσχει από έλλειμμα δημοκρατίας και από συγκεντρωτισμό κι ότι είναι καταδικασμένη να αποτύχει. Είπε ακόμη ότι η ΕΕ ακολουθεί τον δρόμο του Αδόλφου Χίτλερ και του Ναπολέοντα, προσπαθώντας να δημιουργήσει ένα ευρωπαϊκό υπερκράτος.

Οι  Bremain
Υπέρ της παραμονής με το σύνθημα «Η Βρετανία πιο ισχυρή στην Ευρώπη» τάσσονται οι περισσότεροι πολιτικοί, της δε καμπάνιας ηγείται ο πρώην πρόεδρος της αλυσίδας Marks and Spencer Λόρδος Ρόουζ. Στο πλευρό του έχει τον ισχυρό άνδρα των Συντηρητικών Τζορτζ Όσμπορν, τους πλείστους βουλευτές των Εργατικών, συμπεριλαμβανομένου και του ηγέτη του κόμματος Τζέρεμι Κόρμπιν. Μαζί τους οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες, οι Πράσινοι και άλλοι. Τραγική φιγούρα υπέρ του Bremain αναδεικνύεται ο συντηρητικός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον, ο οποίος οδήγησε τη χώρα σε αυτή την αντιπαράθεση όχι μόνο γιατί ήθελε η Βρετανία να επαναδιαπραγματευθεί κάποιες πτυχές της συμμετοχής της στην ΕΕ, αλλά και για να επανακαθορίσει τις ισορροπίες στο κόμμα του. Αν επαληθευθούν οι δημοσκοπήσεις που θέλουν το Brexit να προηγείται του Bremain, την ερχόμενη Πέμπτη ο κ. Κάμερον δεν θα χάσει απλώς τη θέση του στην πρωθυπουργία της χώρας, αλλά θα κληθεί να λογοδοτήσει ενώπιον της Ιστορίας.

Το σενάριο της Μικρής Αγγλίας σε περίπτωση εξόδου διέπεται από μια ισχυρή λογική. Η Σκωτία, που τάσσεται υπέρ της παραμονής στην ΕΕ, θα έχει κάθε δικαίωμα να επαναφέρει θέμα νέου δημοψηφίσματος απόσχισης από τη Βρετανία για να παραμείνει στην ΕΕ. Δεν είναι σίγουρο τι θα πράξει η Ουαλία, είναι όμως πιθανό να αναζωπυρωθεί η κρίση στην Ιρλανδία. Νομοτελειακά θα επανέλθει η συνοριακή γραμμή Βορείου και Νοτίου Ιρλανδίας, το δε Σιν Φέιν που εκπροσωπείται σήμερα στο Βρετανικό Κοινοβούλιο είναι πιθανό να φορέσει τις στολές παραλλαγής και να μετατραπεί ξανά σε IRA.

Αυτό που δεν αφορά άμεσα τους Βρετανούς, αλλά όλους τους υπόλοιπους Ευρωπαίους, είναι στη συνέχεια και το σενάριο της μικρής Ευρώπης. Είτε με παραμονή είτε με έξοδο της Βρετανίας, το opt out που συμφώνησε ο Κάμερον για να μείνει (δηλαδή επιλογή της ΕΕ αλά καρτ) θα δημιουργήσει ένα ακόμα ευρωπαϊκό κεκτημένο, όχι σύνθεσης αλλά διάλυσης της ΕΕ.


Η οικονομική παράμετρος της εξόδου

Κάποιοι περισσότερο κυνικοί υποστηρίζουν ότι το Brexit δεν θα επηρεάσει ούτε τη Βρετανία ούτε την ΕΕ. Οι Βρετανοί θα μείνουν στον ΕΟΧ (Ευρωπαϊκός Οικονομικός Χώρος) όπως οι Νορβηγοί και οι Ελβετοί, ενώ θα συνεχίσει να βρίσκεται σε ισχύ η τελωνειακή ένωση. Ο καθηγητής Χρηματοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Λέστερ και πρώην διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου Πανίκος Δημητριάδης, σε συνέντευξή του πρόσφατα προειδοποίησε ότι η καμπάνια του Brexit παραπληροφορεί επικίνδυνα τους Βρετανούς εμφανίζοντας την έξοδο της χώρας από την ΕΕ ως κάτι ανώδυνο. Αντίθετα, υποστηρίζει, το οικονομικό κόστος της εξόδου θα είναι τεράστιο. Σχολιάζοντας τις θέσεις όσων υποστηρίζουν ότι η Βρετανία μετά την έξοδό της θα είναι σε θέση να διαπραγματευθεί μια καλύτερη συμφωνία εμπορίου με την ΕΕ, είπε ότι «δεν θα υπάρξει καθόλου εύκολη συμφωνία με τις Βρυξέλλες. Η ΕΕ, εν τοιαύτη περιπτώσει, θα θέλει να τιμωρήσει τη Βρετανία παραδειγματικά για να λειτουργήσει ως παράδειγμα για άλλες χώρες που θα μπορούσαν να επιχειρήσουν κάτι τέτοιο στο μέλλον». Αυτή τη στιγμή, σημείωσε, η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Βρετανίας, σε περίπτωση δε εξόδου η χώρα δεν είναι εφικτό να βρει αγορές για να υποκαταστήσει τις τεράστιες εξαγωγές της στην ΕΕ. Λογικό είναι, πρόσθεσε, «να επικρατήσει μια περίοδος αβεβαιότητας, και αυτό είναι σίγουρο ότι θα προκαλέσει σοβαρή ανασφάλεια σε επιχειρηματίες που θέλουν να επενδύσουν στη χώρα». Επιπλέον η διαπραγματευτική εμπορική ισχύς της Βρετανίας θα εξασθενίσει «γιατί άλλο 28 χώρες να διαπραγματεύονται μια συμφωνία με τις ΗΠΑ ή την Κίνα και άλλο η Βρετανία από μόνη της. Εν ολίγοις, όσοι νομίζουν ότι η Βρετανία θα είναι πιο ανεξάρτητη στην παγκοσμιοποιημένη αγορά, κάνουν λάθος. Μάλλον θα είναι πιο απομονωμένη».    

Χρειάζεται ανανέωση η συζήτηση του Κυπριακού

Όσο περνούν τα χρόνια, τόσο το Κυπριακό γίνεται περισσότερο πολύπλοκο. Ξεκίνησε ως ένα εθνοτικό, πολιτικό πρόβλημα, ενώ σήμερα πέραν της πολιτικής του πτυχής επηρεάζεται και από τη βαριά σκιά της οικονομικής βιωσιμότητας του όλου εγχειρήματος.

 Τα πρώτα χρόνια μετά το 1974 το πρόβλημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί κυρίως πολιτικά. Για τους Ελληνοκυπρίους ως πρόβλημα εισβολής και κατοχής, για τους Τουρκοκυπρίους ως θέμα ανασύνταξης της Κυπριακής Δημοκρατίας, διά της επιστροφής τους στα πολιτικά σώματα και τους θεσμούς που και αυτοί θέσπισαν διά της υπογραφής τους το 1960. Το ζητούμενο βέβαια ήταν και είναι πάντα ένας λογικός συμβιβασμός, που τότε θα μπορούσε να ήταν ένα πολυπεριφερειακό σύστημα το οποίο θα ανταποκρινόταν στη λογική των θυλάκων του 1963-64. Οι ιστορικές περιπέτειες αυτού του τόπου πάντα θα αφήνουν τα αποτυπώματά τους, άσχετο αν αυτό κάποιοι επιμένουν να μην το αντιλαμβάνονται.

Η παρέλευση του χρόνου και η υπογραφή της συμφωνίας της Τρίτης Βιέννης έκανε τα πράγματα ακόμα πιο πολύπλοκα. Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος μετά την ανταλλαγή πληθυσμών οδηγήθηκε στον συμβιβασμό της διπεριφερειακής ομοσπονδίας, η οποία στην πορεία του χρόνου επεβλήθη και ως διζωνική ομοσπονδία. Ο θάνατος του Αρχιεπισκόπου το 1977 επέτρεψε στα ίδια τα παιδιά του (Σπύρος Κυπριανού - Τάσσος Παπαδόπουλος - Βάσος Λυσσαρίδης) να την αμφισβητούν κατά οξύμωρο τρόπο. Αμφισβητούσαν τη συμφωνία του Αρχιεπισκόπου, αλλά όχι τον ίδιο. Πιάστηκαν από μια φράση του περί μακροχρόνιου αγώνα, την έκαναν σύνθημα και πέταξαν στον κάλαθο των αχρήστων την υπογραφή του.

Οι διακυβερνήσεις Βασιλείου και Κληρίδη από το 1988 έως και το 2003 επιχείρησαν να αντιμετωπίσουν την όλο και διογκούμενη πολυπλοκότητα του Κυπριακού (εποικισμός, εκμετάλλευση ε/κ και τ/κ περιουσιών) από τη μια συνομιλώντας πειστικά επί της συμφωνίας Μακαρίου και την ίδια στιγμή θωρακίζοντας ό,τι απέμεινε από την Κυπριακή Δημοκρατία μέσω της ένταξής της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Κάπως έτσι φτάσαμε στο σχέδιο Ανάν, αφού απορρίψαμε προηγουμένως το σχέδιο Γκάλι.

Το 2004


Το δημοψήφισμα του 2004 ήταν ένα ακόμα σημείο καμπής στο Κυπριακό. Το πρόβλημα επιχειρήθηκε να αντιμετωπισθεί συνολικά μέσα από ένα δυναμικό σχέδιο (υπό την έννοια ότι άφηνε εποικοδομητικές ασάφειες για να επεξεργαστούν στην πορεία οι δύο κοινότητες). Η συζήτηση υπέρ της αποδοχής του ή όχι πρόσθεσε βέβαια ακόμα κάτι στην πολυπλοκότητά του: το κεφάλαιο οικονομία. Όχι βέβαια στη σύνθετη μορφή της, αλλά στο πλαίσιο της γνωστής συνθηματολογίας που επικρατεί στην Κύπρο. Αίφνης ανέκυψε θέμα ποιος θα συντηρεί τους Τουρκοκύπριους και η διαπίστωση που επικράτησε και ίσως έκρινε μεταξύ άλλων και το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ήταν απλή: Θα εργαζόμαστε εμείς για να ταΐζουμε τους Τουρκοκύπριους;


Το 2011 αυτή η αίσθηση του πλούσιου Ε/Κ που θα ταΐζει τον φτωχό και τεμπέλη Τ/Κ κατέρρευσε ως χάρτινος πύργος. Ξαφνικά και οι Ε/Κ έγιναν φτωχοί, αλλά μάλλον πλουσιότεροι σε εμπειρίες. Άρχισαν να προβληματίζονται για τις προθέσεις των άπληστων που οδήγησαν τη χώρα στην οικονομική καταστροφή, οι οποίοι ειρήσθω εν παρόδω το 2004 τους έλεγαν να ψηφίσουν «όχι» γιατί η κυπριακή οικονομία θα οδηγείτο σε καταστροφή.


Εν έτει 2016 όλοι πλέον αντιλαμβανόμαστε ότι το μοντέλο συζήτησης τους Κυπριακού είναι παρωχημένο. Το πρόβλημα εξακολουθεί να είναι πολιτικό στην ευρύτερή του διάσταση, αλλά πρωτίστως είναι οικονομικό, όπως π.χ. η συντελούμενη ενοποίηση της Γερμανίας, ή όπως η επιχειρούμενη ενσωμάτωση του Χονγκ Κονγκ από την Κίνα. Σε ό,τι αφορά την άντληση εμπειριών, θα μπορούσε να είναι οικονομικό, εκκινώντας έναν προβληματισμό από το διεθνές κεκτημένο που δημιούργησε το δημοψήφισμα των Σκωτσέζων για αυτονομία αλλά και το κίνημα των Καταλανών για ανεξαρτητοποίηση από την Ισπανία.


Παρωχημένο μοντέλο


Σήμερα ο Πρόεδρος Αναστασιάδης και ο Μουσταφά Ακιντζί συνομιλούν κατά κύριο λόγο με βάση τη λογική που υπαγορεύει  μόνο η νομική επιστήμη και τα διπλωματικά πρωτόκολλα, αποφεύγοντας να αγγίξουν σοβαρά και κυρίως να μιλήσουν ευθέως για την οικονομία, η οποία αποτελεί ενίοτε και όχημα κοινωνικών ανακατατάξεων. Η ενοποίηση της Κύπρου εάν προέλθει, θα προέλθει και μέσα από την ενοποίηση των δημοσίων οικονομικών της ομοσπονδίας, μέσα από ένα ενιαίο τραπεζικό σύστημα, και κυρίως μέσα από παρεμφερείς δομές οι οποίες θα καθιστούν τη μία και ενιαία οικονομία της επιδιωκόμενης ομοσπονδίας ως απολύτως ανταγωνιστική.

Το Κυπριακό δεν μπορεί να λυθεί ενόσω η συζήτησή του περιορίζεται σε μια επιλεκτική ανάγνωση κάποιων ψηφισμάτων του ΟΗΕ της δεκαετίας του 1970, στη βάση μιας εθνικιστικής ρητορικής που υιοθετούν οι δύο πλευρές και κυρίως μέσα από τις προσωπικές ατζέντες που έχουν οι πολιτικοί στην Κύπρο και την Τουρκία. Το Κυπριακό δεν πρόκειται εν ολίγοις να λυθεί μέσα από ατέρμονες και επιφανειακές συνομιλίες που εξαντλούνται στο εδαφικό και το περιουσιακό. Θα λυθεί αν οι δυο ηγέτες συμφωνήσουν στην απάντηση ενός απλού ερωτήματος: Πώς θέλουμε να είναι η Κύπρος σε 10 χρόνια από σήμερα και μέσα από ποια οικονομική στρατηγική θα το πετύχουμε; Εν ολίγοις το Κυπριακό χρειάζεται περισσότερη οικονομία στην ατζέντα της συζήτησης του.

Ποιος αναβάλλει τη λύση του Κυπριακού;

Κλασική επωδός: Το Κυπριακό θα λυθεί όταν το θελήσει η Άγκυρα και ο Ερτογάν. Εν μέρει σωστή, εφόσον υποκριτικά παραλείπουμε να θέσουμε μια αναγκαία ερώτηση: Από τη δική μας πλευρά κάναμε ό,τι μπορούσαμε για να φέρουμε το Κυπριακό σε τροχιά λύσης; Αν μένουμε στη θέση ότι «τα κλειδιά της λύσης τα κρατά η Άγκυρα», έχω την εντύπωση ότι αποποιούμαστε τις δικές μας ευθύνες.

Οι ευθύνες

Λογικά έπεται μια άλλη ερώτηση: Ποιες είναι οι δικές μας ευθύνες; Έχω την εντύπωση ότι ούτε οι Ελληνοκύπριοι ούτε οι Τουρκοκύπριοι κάνουμε όσα μπορούμε για να φτάσουμε στο σημείο εκείνο όπου η Τουρκία θα υποχρεωθεί να κάνει το απαραίτητο βήμα για να μην φορτωθεί την αποτυχία. Πώς αλλιώς; Πάρτε για παράδειγμα την τελευταία κρίση της Κωνσταντινούπολης με τα δείπνα και τη συνάντηση Ακιντζί με τον Μπαν Κι-μουν. Δεν θα υποστηρίξω ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν είχε τους λόγους του να δυσανασχετήσει, ούτε ακόμα ότι ο Μουσταφά δεν είχε τους λόγους του να κάνει το παιχνίδι που έκανε στην Πόλη. Επικεντρώνομαι στο μήνυμα που έστειλαν: Ότι δηλαδή δεν μπορούν να συνεννοηθούν. Ότι δεν μπορούν να δουν τη μεγάλη εικόνα, με αποτέλεσμα στο επίπεδο του μέσου πολίτη να φτάνει μια απαξίωση των προσπαθειών που καταβάλλουν τα τελευταία τρία χρόνια.

Ελληνοκυπριακό δόγμα

Σε καθημερινό επίπεδο τόσο οι Ελληνοκύπριοι όσο και οι Τουρκοκύπριοι οφείλουν να εγκαταλείψουν τα δόγματα που τους κατατρύχουν εδώ και δεκαετίες και τις εντελώς προβλέψιμες και αντιπαραγωγικές αντιδράσεις τους.
Ο Νίκος Αναστασιάδης την περασμένη Πέμπτη ήταν στο Σπίτι της Συνεργασίας σε μια προσπάθεια να κτίσει γέφυρες συνεργασίας. Οι άνθρωποί του πού ήταν;

* Ο διαπραγματευτής του βρίσκεται στη Νέα Υόρκη διεκδικώντας τη θέση του προέδρου της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, εκ μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας.

* Ο υπουργός Εξωτερικών του, συντονίζει ολόκληρο το υπουργείο Εξωτερικών εδώ και μια τριετία για την κατάληψη αυτής της θέσης, η οποία τέθηκε ως στόχος από το ΥΠΕΞ.

* Ο κυβερνητικός του εκπρόσωπος επίσης βρίσκεται στη Νέα Υόρκη κάνοντας λόμπιγκ για τη θέση αυτή και επίσης συναντάται με εκπροσώπους του ΟΗΕ για να πείσει ότι ο Άιντε και ο Ακιντζί τα έκαναν θάλασσα στην Κωνσταντινούπολη.

* Την ίδια στιγμή στις διαπραγματεύσεις των τεχνικών επιτροπών για το Κυπριακό όλοι οι Ε/Κ δημόσιοι υπάλληλοι που συμμετέχουν ορθώνουν ένα τεράστιο τείχος απέναντι στην προοπτική δημιουργίας μιας πραγματικής ομοσπονδίας στην Κύπρο γιατί αυτό θα αφαιρέσει αρμοδιότητες από την υφιστάμενη Κυπριακή Δημοκρατία.

Συμπέρασμα: Οι Ε/Κ συνομιλούμε δήθεν για τη δημιουργία ομοσπονδίας αλλά την ίδια στιγμή κάνουμε ό,τι περνά από το χέρι μας για να διατηρήσουμε αλώβητη την Κυπριακή Δημοκρατία την οποία κληρονομήσαμε το 1964 μετά την αποχώρηση των Τουρκοκυπρίων.

Τουρκοκυπριακό δόγμα

Από πλευράς Τουρκοκυπρίων επισυμβαίνουν τα ίδια, ίσως και χειρότερα. Ο Μουσταφά Ακιντζί βρέθηκε κι αυτός στο Σπίτι της Συνεργασίας για να απευθυνθεί σε νεαρούς Ε/Κ και Τ/Κ αλλά τα λόγια του δεν αντανακλώνται στα έργα των ανθρώπων του. Το τ/κ δόγμα είναι επίσης αμυντικό και έχει να κάνει με την απομόνωση των Τ/Κ μετά το 1964. Δικαίως ή αδίκως δεν μας εμπιστεύονται, με αποτέλεσμα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων να καταθέτουν εξωφρενικές προτάσεις. Για να μην μπούμε σε πολύ σοβαρά θέματα ώστε ο κ. Ακιντζί να διαμαρτύρεται ότι γίνονται διαρροές, θα μείνουμε στα αυτονόητα:

* Οι Τ/Κ διαπραγματευτές επιμένουν ότι η Κύπρος πρέπει στην πράξη να έχει δύο ΑΟΖ. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση, λένε, θα πρέπει να δώσει στο κάθε συνιστών κρατίδιο την ΑΟΖ που του αναλογεί για να την διαχειρίζεται.

*Οι Τ/Κ διαπραγματευτές θέτουν θέμα και για δύο FIR με την ίδια πιο πάνω λογική. Ένα στη Λάρνακα και ένα στην Τύμπου.

* Μέχρι και δύο εφόρους Εταιρειών θέλουν, με αποτέλεσμα τα δύο κρατίδια να μπουν σε έναν ανόητο ανταγωνισμό για το ποιος θα προσελκύσει περισσότερες εταιρείες στην Κύπρο μετά τη λύση.

Συμπέρασμα: Τι  κρύβεται πίσω από αυτή τη στάση; Ότι πάμε για γάμο, αλλά πριν παντρευτούμε θέλουμε να συμφωνήσουμε τους όρους του διαζυγίου. Γιατί τηρούν αυτή τη στάση οι Τουρκοκύπριοι; Διότι όταν το 1964 αποχώρησαν από την κυπριακή κυβέρνηση έμειναν χωρίς αναγνωρισμένους θεσμούς και εξουσίες, και δεν θέλουν να περιέλθουν ξανά σε αυτή την κατάσταση.

Ο φόβος

Γίνεται αντιληπτό ότι και οι δύο πλευρές συνομιλούν αλλά δεν υπάρχει μεταξύ τους καμιά εμπιστοσύνη. Οι Ε/Κ δεν θέλουν να απεμπολήσουν την Κυπριακή Δημοκρατία, οι Τ/Κ θέλουν να δημιουργήσουν ένα νέο μόρφωμα που να μην την θυμίζει, αλλά στην προσπάθειά τους αυτή μάς οδηγούν σε κάτι εκτρωματικό και μη λειτουργικό. Ούτε η σκοπιμότητα ούτε ο φόβος  στη συγκεκριμένη περίπτωση αποτελούν ελαφρυντικά: Τη λύση και για τους δυο την έδωσε η ένταξη ολόκληρης της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004. Όμως όλοι περί άλλα τυρβάζουμε. Οι Ε/Κ εμμένουν στην προστασία μιας Κυπριακής Δημοκρατίας η οποία δεν έχει καμία σχέση με το 1964 αφού  σε ποσοστό 95% λειτουργεί με βάση το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Από την πλευρά τους οι Τουρκοκύπριοι κάνουν πως δεν ξέρουν τι είναι το ευρωπαϊκό κεκτημένο, κρυβόμενοι πίσω από τις λόγχες του τουρκικού στρατού.
Αυτό που όλοι εν τέλει γνωρίζουμε πολύ καλά είναι μόνο τους φόβους μας, με αποτέλεσμα αυτό που εξακτινώνεται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό να επαναλαμβάνει τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις που τους τροφοδοτούν. Με αποτέλεσμα η λύση να αναβάλλεται για 42 χρόνια, γιατί τα κλειδιά τα κρατά μόνο η Άγκυρα.  

Οταν οι Κυπραίοι δείχνουν τον νού τους

Τόσο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης ως αρχηγός κράτους όσο και ο Μουσταφά Ακιντζί ως προσκεκλημένος της διοργανώτριας χώρας μετέβησαν την εβδομάδα που πέρασε, στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ανθρωπιστικής Συνόδου, στην Κωνσταντινούπολη. Τι έμαθαν άραγε οι δύο εκπρόσωποι της Κύπρου σε αυτή τη σημαντική σύνοδο;
Στην πρώτη παγκόσμια σύνοδο για την ανθρωπιστική βοήθεια που πραγματοποιήθηκε στις 23-24 Μαΐου συμμετείχαν 9.000 άτομα, εκ των οποίων 55 αρχηγοί κρατών, και αντιπρόσωποι από 173 χώρες. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη σύναξη που πραγματοποιήθηκε στην 70χρονη ιστορία του ΟΗΕ. Τα θέματα που συζητήθηκαν κρίθηκε ότι είναι κυρίαρχα και παγκόσμιας κλίμακας: προσφυγικό, εμφύλιοι πόλεμοι, παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, φτώχεια και πείνα, και συνολικά 130.000.000 άνθρωποι υπό διωγμό.

Η ατζέντα Αναστασιάδη
Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης μετέβη στην Κωνσταντινούπολη (αν η σύνοδος γινόταν στη Χιλή, πολύ αμφιβάλλω αν οι σοφοί διπλωμάτες του κυπριακού ΥΠΕΞ θα τον συμβούλευαν να πάει) για να εκπροσωπήσει την Κυπριακή Δημοκρατία και, όπως εκ των πραγμάτων φάνηκε, να τονώσει την υπόστασή της. Διακόσιοι διπλωμάτες στο υπουργείο Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας ζουν, αναπνέουν και πληρώνονται στην κλίμακα Α16 για να προστατεύουν την κρατική μας υπόσταση. Δεν πρόλαβε λοιπόν να πατήσει το πόδι του στην Πόλη ο Πρόεδρος και νά τα όλα τα σάιτ στην Κύπρο να βγάζουν, δίκην ρωμαϊκού θριάμβου, πρώτη είδηση: "Η κυπριακή σημαία κυματίζει στην Κωνσταντινούπολη" και "Τον υποδέχθηκε ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, κάτι που σημαίνει αναγνώριση".
Την ίδια ώρα, στην υπό εξέλιξη Σύνοδο Ανθρωπιστικής Βοήθειας δεκάδες ηγέτες και επικεφαλής οργανώσεων αναγνώριζαν σε σπαραξικάρδιες ομιλίες τους την κεντρική σημασία που ενέχει η πολιτική βούληση για την πρόληψη και τον τερματισμό των συγκρούσεων. Έκαναν λόγο για την ευθύνη των ηγετών να εντοπίσουν τις πηγές που τις προκαλούν, να μειώσουν την αστάθεια και να ενδυναμώσουν τις καλές πρακτικές διακυβέρνησης. Η πρόληψη και ο τερματισμός των συγκρούσεων, υποστήριζαν οι κακομοίρηδες, θα ήταν η μεγαλύτερη συνεισφορά που θα μπορούσαν να προσφέρουν οι ηγέτες με άμεσο αποτέλεσμα να τερματισθεί η ροή προσφύγων και η άμεση ανάγκη για παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας.
Αυτό βεβαίως είναι παντελώς άσχετο. Σημαντικό είναι ότι εμείς «νενικήκαμεν». Ο Πρόεδρος εντελώς χαλαρά είδε κάναν-δύο ηγέτες, ήπιε μια μεζούρα Famous Grouse on the rocks και ετοιμαζόταν να πάει να πάρει την ευλογία του Οικουμενικού Πατριάρχη στο Φανάρι. Όλα έβαιναν καλώς, μέχρι που βγήκε στο τηλέφωνο αυτός ο ταραξίας ο Έσπεν Μπαρθ Άιντε: "Κύριε Πρόεδρε, ο Μουσταφά Ακιντζί έρχεται στην Κωνσταντινούπολη ως προσκεκλημένος του Ταγίπ Ερτογάν, για να παραστεί στο δείπνο που δίνει προς τιμήν των ξένων ηγετών".

Η ατζέντα Ακιντζί

Ο Μουσταφά Ακιντζί, ντυμένος με αντιδιαδηλωτική εξάρτυση, έτρωγε ξύλο από τα τουρκικά και τ/κ ΜΜΕ και κοινωνικά δίκτυα από τη Δευτέρα το πρωί. Τον κατηγορούσαν ότι κάθεται άπραγος στη Λευκωσία και ότι ο Αναστασιάδης αλωνίζει στην Κωνσταντινούπολη. Οι Γκρίζοι Λύκοι κατηγορούσαν τον Ερντογάν και τον Τσαβούσογλου ότι «αναγνώρισαν την ελληνοκυπριακή διοίκηση» και ότι «εξευτέλισαν την ‘Τουρκική Δημοκρατία της Βορείου Κύπρου’".
Και πάλιν άσχετο, αλλά δεκάδες ηγέτες στη σύνοδο για την ανθρωπιστική βοήθεια έκαναν λόγο "για την ανάγκη μιας συγκροτημένης και αποφασιστικής ηγεσίας, θωρακισμένης με την αναγκαία πολιτική δέσμευση, για να υπηρετήσει την ειρήνη, την ανάπτυξη, τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δίνοντας έτσι στους πολίτες του κόσμου τη βάσιμη προσδοκία για ένα καλύτερο μέλλον".
Το σχετικό ήταν άλλο: οι Τούρκοι και Τ/Κ διπλωμάτες έβλεπαν την "Τουρκική Δημοκρατία της Βορείου Κύπρου" να γκρεμίζεται από τον Νίκο Αναστασιάδη και μάλιστα στην Istanbul. Έτσι, χωρίς καλά-καλά να το καταλάβει, ο Μουσταφά Ακιντζί, υπό συνθήκες ελαφρώς καλύτερες από αυτές με τις οποίες μεταφέρθηκε ο Αμπντουλάχ Οτσαλάν από την πρωτεύουσα της Κένυας, Ναϊρόμπι, στις φυλακές του Ιμραλί, βρέθηκε σε ένα τζετ με προορισμό την Κωνσταντινούπολη. Στην πορεία μάλλον του καλάρεσε. Ήταν και μια ρεβάνς στους Τ/Κ απορριπτικούς. Αυτό που προέχει γενικά για τους Τούρκους διπλωμάτες είναι η συνέχιση της μάχης για την αναβάθμιση της «ΤΔΒΚ». Στόχος, να παραστεί στο δείπνο που παρέθεσε ο Ταγίπ Ερντογάν στους 55 ηγέτες χωρών, να κάνει τις ττόκκες του και επίσης οπωσδήποτε να δει τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Μπαν Κι-μουν, για να μην γίνει εντελώς ρεζίλι.

Ο ταραξίας Άιντε

Τη "βρομοδουλειά" (someone has to do the dirty job, όπως λένε και οι Εγγλέζοι) ανέλαβε να διεκπεραιώσει ο Έσπεν Μπαρθ Άιντε. Ο Νορβηγός νόμιζε ότι θα την έβγαζε καθαρή, αφού παρόμοιες "βρομοδουλειές" είχε κάνει και για τον Πρόεδρο Αναστασιάδη πρόπερσι στο Νταβός, αλλά και πιο πρόσφατα στις Βρυξέλλες. Ο Άιντε είναι πρακτικός άνθρωπος. Ήρθε στην Κύπρο για να συμβάλει στη λύση του Κυπριακού. Υπήρξε υπουργός Εξωτερικών μιας σοβαρής χώρας, της Νορβηγίας, είναι γραμματέας του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ του Νταβός και ταυτόχρονα ειδικός σύμβουλος του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ. Προσπαθεί να βοηθήσει τους δύο ηγέτες να κινηθούν προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά πόσο πρέπει να ρίξει το επίπεδο για να γίνει κατανοητός από δυο Λεμεσιανούς που νομίζουν ότι βρίσκονται στο επίκεντρο του πλανήτη και ότι όλοι με κομμένη την ανάσα τούς παρακολουθούν;

Τι δεν καταλαβαίνουμε;

Όπως και να ’χει οι τόνοι ανέβηκαν, οι συναντήσεις της Πέμπτης και της Παρασκευής για το Κυπριακό ματαιώθηκαν, ο Γενικός Γραμματέας έκανε μια μεσοβέζικη δήλωση διάσωσης της Κυπριακής Δημοκρατίας, και νά τους όλους έτοιμους να συνομιλήσουν ξανά. Μέχρι να τα ξανατσουγκρίσουν. Και θα τα τσουγκρίσουν, γιατί δεν υπάρχει μια υπεράνω αξιολογική κουλτούρα επανένωσης. Οι Ελληνοκύπριοι δείχνουν να θέλουν πρωταρχικά να διατηρήσουν την Κυπριακή Δημοκρατία και οι Τ/Κ να αναβαθμίσουν την «ΤΔΒΚ». Στο περιθώριο αυτό, των δύο κεντρικών στρατηγικών, αλλά κυρίως στο περιθώριο του παγκόσμιου προβληματισμού για το πώς λύνονται οι αντιπαραθέσεις, συζητούμε μυωπικά και επιπόλαια τη λύση του Κυπριακού, δείχνοντας απλώς τον νουν μας.

Κύριε Μποζκίρ, ουδεμία διαφωνία

Τα πράγματα στο Κυπριακό φαινομενικά δεν πάνε καλά. Ίσως και κάποιοι να θέλουν να μην πάνε καλά αυτή τη δύσκολη περίοδο των βουλευτικών εκλογών. Σκεφτείτε αυτή την τραγική αντίφαση η οποία χαρακτηρίζει το σχιζοφρενικό τοπίο της χώρας μας.

• Αυτοί που λένε ότι θέλουν λύση στο Κυπριακό (δηλαδή ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ) δεν θέλουν να υπάρξουν εξελίξεις αυτή την περίοδο στο εθνικό μας θέμα.

• Αυτοί που δεν θέλουν λύση στο Κυπριακό στη βάση της ομοσπονδίας θέλουν εξελίξεις στο Κυπριακό για να μπορούν ξαφνικά να αποκτήσουν εν πρώτοις λόγο και στο βάθος λόγο ύπαρξης.

Οι θέσεις αυτές αντανακλούν τα σοβαρά προβλήματα πολυσυλλεκτικότητας αλλά και τάσεων στα δύο μεγάλα κόμματα. Αν δεν υπάρχουν εξελίξεις, τότε τα μικρά κόμματα δεν νομιμοποιούνται να εγείρουν το θέμα, οπότε η βάση των δύο μεγάλων κομμάτων δεν αναστατώνεται. Απλώς πολώνεται μέσα από μια καθημερινή ψευδομαχία για την οικονομία. Από την άλλη, οι μικροί θέλουν τις εξελίξεις για να βομβαρδίζουν από το πρωί μέχρι το βράδυ τους αντιπάλους τους ως κόμματα «μειωμένων εθνικών αντιστάσεων», ως κόμματα που οδηγούν τη χώρα σε ξεπούλημα.

Με βάση τα πιο πάνω, το κάθε ένα κόμμα από μόνο του είναι ένα νούμερο και όλοι μαζί απαρτίζουν το τεράστιο κυπριακό τσίρκο. Το οποίο παράγει επί καθημερινής βάσεως κλαυσίγελο. Το κλάμα είναι γι’ αυτούς που γνωρίζουν πού οδηγείται η χώρα μας. Το γέλιο αφορά αυτούς που νομίζουν ότι γνωρίζουν τα πάντα.

Κι όμως

Ομολογουμένως η περίοδος για το Κυπριακό είναι φοβερά δύσκολη. Στην Κύπρο βρίσκεται κάτω από την ανυπόφορη προεκλογική επικαιρότητα των σκουπιδιών, διεθνώς επηρεάζεται από το τεράστιο κύμα προσφύγων στην Ευρώπη, από τα προβλήματα επικράτησης του Ταγίπ Ερντογάν στο εσωτερικό μέτωπο της χώρας του, από τον πόλεμο στη Μέση Ανατολή και, ακόμα, από τον ενεργειακό σχεδιασμό της εξόρυξης υδρογονανθράκων στη Λεβαντίνη. Εν ολίγοις, υπάρχουν κίνδυνοι και ευκαιρίες, οπότε αυτό που έχουμε ανάγκη αυτήν την περίοδο είναι μια κυπριακή ηγεσία (και εννοώ Ε/Κ και Τ/Κ), η οποία επιτέλους να εργαστεί για το μέλλον αυτής της χώρας.

Τα πράγματα στο Κυπριακό δεν πάνε καθόλου άσχημα, αφού οι δύο διαπραγματευτές, Μαυρογιάννης και Ναμί, αργά αλλά σταθερά προχωρούν και εξαντλούν κάθε δυνατότητα συζήτησης σε όλα τα κεφάλαια.
Αν βέβαια ο Ανδρέας Μαυρογιάννης εκλεγεί στην προεδρία της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, ίσως επέλθει σοβαρή επιβράδυνση. Γι’ αυτό οι ηγέτες στους δύο μήνες που απομένουν οφείλουν να εργαστούν σκληρά -έστω και παρασκηνιακά- για να μπορέσουν να ζωντανέψουν το μομέντουμ μετά τις βουλευτικές εκλογές. Με την ευχή πάντα ότι δεν θα βυθιστεί σε νέο προεκλογικό αγώνα και η τ/κ κοινότητα.

Τεράστιο μερίδιο ευθύνης για το μικρό διάστημα που απομένει βαρύνει τους Νίκο Αναστασιάδη και Μουσταφά Ακιντζί. Οι οποίοι πρέπει να εργαστούν σκληρότερα. Οι οποίοι πρέπει να δείξουν αφοσίωση και να ακολουθήσουν κατά πόδας τους τεχνοκράτες τους. Το μεγαλύτερο πρόβλημα των συνομιλιών αυτή τη στιγμή είναι η αδυναμία των δύο ηγετών να παράσχουν στις τεχνοκρατικές τους ομάδες τις απαραίτητες εκείνες πολιτικές αποφάσεις για να μπορέσουν να λύσουν τα προβλήματα που μπορούν να επιλυθούν.

Trade offs

Στο τέλος θα παραμείνουν τα 4-5 εκείνα θέματα στα οποία τεχνοκρατικά δεν μπορεί να δοθεί λύση. Εκεί οι δύο ηγέτες στην παρουσία και των εγγυητριών χωρών θα πρέπει να πάρουν κάποιες δύσκολες αποφάσεις. Το πάρε-δώσε μπορεί να μην είναι πάντα δίκαιο, αλλά είναι λειτουργικό υπό έναν όρο: ότι κανείς δεν θα βγει απολύτως χαμένος ή απολύτως κερδισμένος.

Αν οι δύο ηγέτες τα βρουν στη λεγόμενη κυπριακή πτυχή του Κυπριακού, τότε και η Τουρκία θα βρεθεί κι αυτή προ των ευθυνών της να αποφασίσει. Ακούσαμε προχθές τον υπουργό Ευρώπης της Τουρκίας να δηλώνει ότι ο πιο σύντομος και συμφέρων δρόμος για να μεταφερθεί φυσικό αέριο από τη Λεβαντίνη στην Ευρώπη είναι μέσω Τουρκίας. «Κύριε Μποζκίρ, ουδεμία διαφωνία». Μόνο που το αέριο δεν θα μπορέσει ποτέ να φτάσει στα παράλια της Τουρκίας αν δεν έχει τη θετική ψήφο και των Τουρκοκυπρίων. Και για να εκφράσουν τη θετική τους ψήφο οι Τουρκοκύπριοι χρειάζεται λύση στο Κυπριακό και συμμετοχή τους στη διαδικασία λήψης των αποφάσεων της Κυπριακής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας. Αν αφεθούν να πάρουν μόνοι τους τις αποφάσεις οι Ελληνοκύπριοι, μάλλον το φυσικό αέριο της Λεβαντίνης θα ακολουθήσει άλλη οδό. Και θα έχουν απόλυτο δίκαιο στην απόφασή τους αυτή.

Ενιαίο δόγμα Ελλάδας -Κύπρου κατά των Απατεώνων

Στον ευρύτερο ελληνικό χώρο οι αριστεροί πολιτικοί, όπως και οι δεξιοί, όταν κυβερνούν δικαιούνται να κάνουν λάθη. Ουδείς αλάνθαστος. Οι δεξιοί πολιτικοί όταν κυβερνούν είναι καλύτεροι στην οικονομική διαχείριση, αν δεν είναι βέβαια διαπλεκόμενοι ή καλύτερα πιασμένοι χειροπόδαρα από τους μεγαλοκαρχαρίες. Το ότι γνωρίζουν βεβαίως τα κόλπα, τους κάνει περισσότερο ευεπίφορους στη ρεμούλα. Οι αριστεροί πολιτικοί στα οικονομικά, αν παραμένουν προσκολλημένοι σε δόγματα, είναι σκράπες. Οπότε τι τους απομένει; Τουλάχιστον να μην είναι διαπλεκόμενοι και εθνικιστές. Μήπως βάζω ετικέτες και αναπαράγω στερεότυπα μιας παλαιότερης εποχής; Μάλλον αυτό κάνω!

Στον ελληνικό χώρο (Ελλάδα και Ελληνοκύπριοι) οι πολιτικοί φρόντισαν προ πολλού να καταρρίψουν αυτά τα στερεότυπα.

Οι απατεώνες

Το ΠΑΣΟΚ επί Ανδρέα Παπανδρέου επιχείρησε να δημιουργήσει τα νέα τζάκια επιλέγοντας ως πρότυπο τζακιού (μάλλον από το καλούπι του) τον Γεώργιο Κοσκωτά. Του κληροδότησε τις ΔΕΚΟ και βρήκε τον άνθρωπο να τους εξασφαλίζει τις απαραίτητες μίζες για τα περαιτέρω. Η σοσιαλιστική Αριστερά των Γιωργάκη Παπανδρέου και Ευάγγελου Βενιζέλου στη συνέχεια τα βρήκε συγκυβερνώντας με τη Δεξιά του εθνικιστή Αντώνη Σαμαρά και έβαλαν κι αυτοί το λιθαράκι τους στη δημιουργία νέων τζακιών: Ανδρέας Βγενόπουλος, όμιλος Μπόμπολα, Ζολώτας και βάλε. Μια και το χρήμα εξέλιπε επί του ελλαδικού χώρου, όλοι επέπεσαν επί της θυγατέρας Κύπρου των χαζοκούμπαρων. Μετά το πραξικόπημα της χούντας, δεύτερη εισβολή αποκάλεσαν την κάθοδο των νέων ελλαδικών τζακιών στην Κύπρο και ίσως να έχουν και δίκαιο.

Οι χαζοκούμπαροι

Εδώ βρήκαν πρόσφορο έδαφος από τους δικούς μας απατεώνες ολκής. Δεξιούς, αριστερούς, κεντρώους, σοσιαλιστές και εθνικιστές. Κάναμε Ενιαία Αμυντικά Δόγματα (να ’στε καλά κύριε Αρσένη μας) έπεσαν μίζες 10 δισ. για τανκς, πυραύλους S-300 για πυραύλους μέσου βεληνεκούς και ελικόπτερα από τη Ρωσία, την Ιταλία και από όπου αλλού μας τα έδιναν κάτω από το τραπέζι.

Ύστερα μας προέκυψαν οι μεγάλοι μάνατζερ τύπου Βγενόπουλου που ήρθε να αναπτύξει το επιχειρείν μέσω των χρημάτων των Ρώσων, Ελλαδιτών και Κυπρίων καταθετών. Έκανε φύλλο και φτερό άλλα 10 δισ. (4 για τα ελληνικά ομόλογα, 3 για τα Μιγκοδάνεια και άλλα 3 σε Κύπριους... αξιόχρεους επιχειρηματίες). Πώς το πέτυχε αυτό; Ρωτήστε τον πρώην κεντρικό μας τραπεζίτη Χριστόδουλο Χριστοδούλου και τους αρχηγούς των δύο μεγάλων κομμάτων το 2007-8, Δημήτρη Χριστόφια και Νίκο Αναστασιάδη. Πώς τα κατάφερε ρε παιδιά; 

Μετά τις τραπεζικές αλχημείες και τον ιερό σκοπό της άμυνας, βέβαια, επεκταθήκαμε και στα σκατά μας. Όνομα και πράμα! Ο κ. Μπόμπολας και οι εταιρείες του ήρθαν να μας φέρουν τεχνογνωσία και καινοτομία! Σήμερα χώρες όπως η Σουηδία και η Φινλανδία αγοράζουν σκουπίδια από όλη την Ευρώπη, εμείς στην Κύπρο δίναμε στον κ. Μπόμπολα 74 ευρώ τον μετρικό τόνο για επεξεργασία! Του δίναμε επίσης 30 ευρώ τον τόνο για να θάβει σκουπίδια στην Πάφο. Πού στ’ αλήθεια ήταν ο γενικός ελεγκτής Οδυσσέας Μιχαηλίδης όταν προχθές πήγαινε να του ανανεώσει το συμβόλαιο για άλλα 3 χρόνια; Τη στιγμή που το δημοτικό συμβούλιο Πάφου ανέλαβε να τα θάβει με 10 ευρώ!

Και τα θετικά

Στην Κύπρο, για να μην είμαστε εντελώς απαισιόδοξοι (να ’ναι καλά οι Παφίτες), έχουμε και γενικό ελεγκτή και πρόεδρο της Επιτροπής Ελέγχου της Βουλής και Ηρακλή για να καθαρίσει τους στάβλους του Αυγεία. Όλα αυτά συμπυκνώνονται σε μια προσωπικότητα και σε ένα όνομα: Φαίδων Φαίδωνος, δήμαρχος Πάφου. Βλέπετε δεν χρειάζονται πολλοί. Θάρρος και ακεραιότητα μόνο χρειάζεται και όλοι αυτοί οι απατεώνες δεν έχουν άλλη επιλογή από του να στοιχηθούν έξω από τις αίθουσες δικαστηρίων της Κύπρου και να κριθούν. Χθες ανανεώθηκαν διατάγματα κράτησης για άλλους 18.  Βέβαια δεν θα ήμουν αντικειμενικός εάν δεν κατέθετα άλλα δύο στοιχεία:

Πρώτον, επί προεδρίας Νίκου Αναστασιάδη, όσα διάφορα κι αν του καταμαρτυρούμε στο παρελθόν, για ΠΡΩΤΗ φορά στην ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας εκδικάζονται υποθέσεις και μπαίνουν απατεώνες στη φυλακή και μάλιστα φίλοι του, όπως ο δήμαρχος Λάρνακας Λουρουτζιάτης. Τα εύσημα εδώ πρέπει να δοθούν και στη Νομική Υπηρεσία που συνεργάζεται πλήρως. Σκεφτείτε μόνο την αναλογία: Θα έκανε ποτέ κάτι τέτοιο ο Δημήτρης Χριστόφιας; Θα έβαζε τον Ζαννέττο στη φυλακή, ενώ ξέρει και για τις επαύλεις και τις πισίνες και το απέραντο κτήμα στο Λατσί;  Όχι μόνο δεν έκανε κάτι, αλλά μετά τη ματσαράγκα στη Δρομολαξιά τον ανέδειξε και πολιτικό κρατούμενο μπαινοβγαίνοντας στη φυλακή για να τον στηρίξει. 

Δεύτερον, και ίσως πιο σημαντικό, δεν μπορούμε παρά να συγχαρούμε τον Έλληνα πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα. Με τον οποίο κάποιος μπορεί να διαφωνεί σε θέματα πολιτικής, σε θέματα όμως διαπλοκής εμφανίζεται άτεγκτος και κατά την ταπεινή μου άποψη πραγματικός αριστερός... κι ας ακουστεί αυτό ως στερεότυπο. Καμία κάλυψη από τον κ. Τσίπρα στους απατεώνες που καταλήστεψαν πρώτα την Ελλάδα και μετά την Κύπρο. Με αποτέλεσμα στον κ. Τσίπρα να απονέμουμε τα εύσημα για ένα τουλάχιστον πραγματικό δόγμα. Όχι Ενιαίο Αμυντικό Δόγμα. Αλλά Ενιαίο Δόγμα Δικαιοσύνης και Διαφάνειας Κύπρου - Ελλάδας. Σας ευχαριστούμε γι’ αυτό κύριε πρωθυπουργέ.