Το έξυπνο άλμα του Μουσταφά Ακιντζί

Αν κάτι ξεκαθάρισε την Παρασκευή με την ολοκλήρωση του θερινού κύκλου των διαπραγματεύσεων στο Κυπριακό, είναι ότι δεν βρισκόμαστε πολύ κοντά στην παρουσίαση ενός συνολικού περιγράμματος λύσης. Την ίδια στιγμή ωστόσο, και μέσα από τη συνολική ανασκόπηση των θέσεων των δύο πλευρών στην παρουσία του Έσπεν Μπαρθ Άιντε, έγιναν ξεκάθαρες οι στοχεύσεις των δύο πλευρών. Στοχεύσεις λογικές, που έγιναν εφικτές λόγω της υπέρβασης που είναι διατεθειμένοι να κάνουν οι κύριοι Αναστασιάδης και Ακιντζί, οι οποίες -τουλάχιστον από πλευράς Ηνωμένων Εθνών- οδηγούν άνευ απροόπτου στο ασφαλές συμπέρασμα ότι εντός του φθινοπώρου οι δύο πλευρές θα είναι σε θέση να δώσουν στον λαό τη μεγάλη εικόνα.

Οι στοχεύσεις

• Από ε/κ πλευράς, η βαρύτητα δίνεται στο περιουσιακό σε συνδυασμό με το εδαφικό. Ο πολιτικός αλγόριθμος είναι σαφής. Όσο περισσότερο διασφαλίζεται το δικαίωμα του ιδιοκτήτη στο περιουσιακό τόσο λιγότερη σημασία αποκτούν οι χάρτες και το εδαφικό. Όσο μεγαλύτεροι είναι οι περιορισμοί στο δικαίωμα του ιδιοκτήτη έναντι του χρήστη στην τ/κ συνιστώσα πολιτεία τόσο μεγαλώνουν οι απαιτήσεις στο εδαφικό.
• Από τ/κ πλευράς, το μεγάλο ενδιαφέρον επικεντρώνεται στη διασφάλιση της πολιτικής ισότητας καθώς και στα θέματα ασφαλείας των Τ/Κ μετά τη λύση. Οι Τ/Κ θεωρούν αναγκαία προϋπόθεση της διασφάλισης της πολιτικής τους ισότητας την εκ περιτροπής προεδρία, ενώ στο πλαίσιο της συζήτησης για την ασφάλεια αναγκαστικά τίθεται και το θέμα των εγγυήσεων της Τουρκίας.

Το άλμα του Ακιντζί

Το μεγάλο -ίσως και το εξυπνότερο- άλμα στη διαμόρφωση εξαιρετικού κλίματος στις συνομιλίες έγινε στο πλαίσιο της τελευταίας συνάντησης Αναστασιάδη - Ακιντζί. Εκεί, η τ/κ πλευρά ξεκαθάρισε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και δέχθηκε να καταγραφεί ως αρχή η θέση ότι τα κριτήρια στην επίλυση του περιουσιακού θα καθορίζονται μέσα από τις δύο αποφάσεις του ΕΔΑΔ, δηλαδή τις αποφάσεις στις υποθέσεις Τιτίνας Λοϊζίδου και Δημόπουλου. Η λογική αυτή εξεφράσθη καθαρά μέσα από τη δήλωση του Έσπεν Μπαρθ Άιντε στις 27 Ιουλίου. Τι έλεγε αυτή η τοποθέτηση; Ότι το δικαίωμα του ιδιοκτήτη γης (Ε/Κ ή Τ/Κ) σε ολόκληρη την Κύπρο δεν αφαιρείται. Την ίδια στιγμή, κάποιοι χρήστες περιουσιών σε ολόκληρη την Κύπρο (Ε/Κ ή Τ/Κ) έχουν δικαιώματα τα οποία όμως θα ρυθμιστούν μέσα από κριτήρια που θα συμφωνηθούν και θα δοθούν ως κατευθυντήριες γραμμές στην υπό σύσταση επιτροπή περιουσιών, η οποία θα επιληφθεί των θεμάτων περιουσιακού.

Τι σημαίνει στην πράξη αυτή η συμφωνία;

• Ότι όλοι οι ιδιοκτήτες γης, Ε/Κ και Τ/Κ, αμέσως μετά την υπογραφή της λύσης ανακτούν το δικαίωμα της περιουσίας τους, την οποία με βάση τις αποφάσεις του ΕΔΑΔ δικαιούνται να επανακτήσουν, να ανταλλάξουν ή να πωλήσουν έναντι αποζημίωσης σε τρέχουσες τιμές.
• Ότι η τ/κ πλευρά αναγνωρίζει τα δεδομένα του Κτηματολογίου της Κυπριακής Δημοκρατίας που ιδρύθηκε από κοινού το 1960. Η τ/κ πλευρά σέβεται απόλυτα τα δεδομένα μέχρι το 1964, όταν αποχώρησαν οι Τ/Κ, και εκ των πραγμάτων αποδέχεται τα δεδομένα μέχρι και το 1974, διότι οι ίδιοι οι Τ/Κ ζούσαν μεν στην πλειονότητά τους σε θύλακες, αλλά και τότε είχαν αποτελεσματικό έλεγχο επί της περιουσίας τους.
• Ότι οι τίτλοι ιδιοκτησίας που εξέδωσε και μοίρασε ο Ραούφ Ντενκτάς στους Τ/Κ στον βορρά δεν θα βρίσκονται σε ισχύ, αλλά θα επανεκδοθούν με βάση τα κριτήρια που θα κατατεθούν στο περιουσιακό από την ομοσπονδιακή επιτροπή περιουσιών, με σεβασμό στη βούληση των Τ/Κ, ότι επιθυμούν να ζήσουν στο συνιστών τ/κ κρατίδιο αποτελώντας την πλειοψηφία, σύμφωνα με τη συμφωνία Μακαρίου -Ντενκτάς το 1977.

Γιατί αποτελεί άλμα αυτή η κίνηση εκ μέρους του Μουσταφά Ακιντζί, κίνηση η οποία έγινε με τη συγκατάθεση και της Τουρκίας;

• Κατ' αρχάς, είναι κίνηση-δείγμα δικαιοσύνης και σεβασμού των αποφάσεων των ευρωπαϊκών δικαστηρίων που αποφάνθηκαν κατά κόρον (ακόμα και στην απόφαση Δημόπουλος) υπέρ της προστασίας της ατομικής ιδιοκτησίας. Το δικαίωμα στον ιδιοκτήτη σε ό,τι αφορά τους Ε/Κ διασφαλίζεται κατά τρόπο απόλυτο σε ό,τι αφορά τα εδάφη που θα επιστραφούν υπό ε/κ διοίκηση αλλά και στις περιοχές με ειδικό καθεστώς που συζητούνται (βλέπε σελ. 3).
• Το θέμα που απομένει να ξεκαθαριστεί αφορά (πρακτικά ομιλούντες) τις ε/κ περιουσίες στην τ/κ συνιστώσα πολιτεία, αν και, βεβαίως ό,τι κι αν αποφασισθεί θα αφορά όλους τους Ε/Κ και Τ/Κ ιδιοκτήτες και χρήστες σε ολόκληρη την Κύπρο. Επειδή απευθυνόμαστε όμως κυρίως σε ε/κ ακροατήριο, σημειώνουμε ότι σε αυτό το 25-28% που θα αποφασιστεί ότι θα είναι υπό τ/κ διοίκηση δεν έχει ακόμα ξεκαθαρίσει ποιος θα έχει τον πρώτο λόγο στο περιουσιακό. Η ε/κ πλευρά επιμένει ότι θα πρέπει να είναι ο ιδιοκτήτης, ενώ η τ/κ πλευρά, επικαλούμενη την απόφαση Δημόπουλος, επιμένει ότι θα πρέπει να είναι ο χρήστης. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο συνεχίζεται η συζήτηση των κριτηρίων στο περιουσιακό, τα οποία πιστεύεται ότι εν πολλοίς θα δώσουν λύση στη διαφορά προσέγγισης. Μέχρι στιγμής έχει ξεκαθαρίσει ότι αν ο Ε/Κ ιδιοκτήτης ζητήσει ανταλλαγή ή αποζημίωση, τότε το αίτημά του θα ικανοποιηθεί άμεσα. Αν επιλέξει επανεγκατάσταση, τότε το αίτημά του πρέπει να περάσει μέσα από τα κριτήρια που θα έχει ενώπιόν της η Επιτροπή Περιουσιών. Υπό αυτές τις συνθήκες, εάν δηλαδή επιμένει σε επιστροφή της περιουσίας του, το αίτημά του μπορεί και να απορριφθεί λόγω κριτηρίων (π.χ. στο κτήμα του έγινε δρόμος, κτίστηκε νοσοκομείο, σχολείο, ή επ' αυτού έγινε επένδυση μεγαλύτερη από την αξία της γης του). Ένα πιο δύσκολο θέμα αφορά σπίτια ή ακίνητα που χρησιμοποιούν Τ/Κ οι οποίοι έχουν μετακινηθεί από τον νότο το 1975 και οι οποίοι δεν θέλουν να επιστρέψουν στην Πάφο ή τη Λεμεσό. Κανένας δεν μπορεί να υποχρεώσει τους εν λόγω Τ/Κ να επιστρέψουν στις προ του 1974 περιουσίες τους, διότι αυτό αποφάνθηκε και η απόφαση Δημόπουλος - και η οποία, εν ολίγοις, λέει ότι υπάρχουν τα δικαιώματα του ιδιοκτήτη, αλλά εάν ένας χρήστης έζησε για μεγάλο χρονικό διάστημα σε ένα σπίτι τότε αποκτά δικαιώματα. Η Δημόπουλος επίσης λέει ότι δεν παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα του ιδιοκτήτη εάν δεν μπορεί να επιστρέψει στο σπίτι του, φθάνει να του δοθούν άλλες ικανοποιητικές θεραπείες, όπως είναι η αποζημίωση και η ανταλλαγή. Η υπόθεση Δημόπουλος ήταν πιλοτική και σαφώς κάποιος μπορεί να υποστηρίξει ότι εκδόθηκε προ της λύσης, αφορούσε θεραπείες προ της λύσης, αλλά στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων αυτά έχουν πρακτικά λίγη σημασία, εάν πρέπει να εξευρεθεί λύση. Εξάλλου, ποιος Ε/Κ πολιτικός, εάν αντιστρέψουμε την κατάσταση, θα τολμούσε να ζητήσει από τους χιλιάδες Ε/Κ που ζουν σε δικά τους σπίτια, είτε σε συνοικισμούς είτε σε συνοικισμούς αυτοστέγασης, να τα εγκαταλείψουν διότι η περιουσία τους ανήκει στον Τ/Κ ιδιοκτήτη, ο οποίος έχει τον πρώτο λόγο;!
• Το πιο σημαντικό εξάλλου βήμα στην απόφαση του Μουσταφά Ακιντζί είναι η επικοινωνιακή διαχείριση του περιουσιακού και όχι τόσο η ουσία. Πρόκειται για μια κίνηση, από άποψη τακτικής, έξυπνη, διότι απελευθερώνει (κυρίως τον μέσο Ε/Κ) από τη μέγκενη της προπαγάνδας ότι η διζωνική ομοσπονδία είναι μια ρατσιστική λύση, επειδή διαχωρίζει εθνοτικά τις δύο κοινότητες. Αυτό που καταγράφηκε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων επιτρέπει στον κάθε Ε/Κ και στον κάθε Τ/Κ ιδιοκτήτη περιουσίας να αναλάβει ατομικά την ευθύνη διευθέτησης της περιουσίας του μέσα από συμφωνημένα κριτήρια. Αν όλοι οι Τ/Κ αποφασίσουν ότι δεν θέλουν τις περιουσίες τους στον νότο και ότι θέλουν να τις ανταλλάξουν ή να τις πωλήσουν, τότε ναι, η νότια ε/κ συνιστώσα πολιτεία θα κατοικείται μόνο από Ε/Κ. Ισχύει βεβαίως και το αντίθετο. Αν όλοι οι Ε/Κ πρόσφυγες δεν θέλουν να ζήσουν στην τ/κ συνιστώσα πολιτεία και αν θέλουν να αποζημιωθούν ή να ανταλλάξουν τις περιουσίες τους, τότε ναι, η βόρεια Κύπρος θα κατοικείται αμιγώς από Τ/Κ.

Ο Ραούφ Ντενκτάς αρχικά, και ο Ντερβίς Έρογλου στη συνέχεια, επέμεναν κατά τις διαπραγματεύσεις να συμφωνηθούν δύο καθαρές περιοχές, παραγνωρίζοντας τα δικαιώματα των ιδιοκτητών. Έσπευδαν μάλιστα να ερμηνεύσουν τη διζωνική ως συμφωνία που προνοούσε ότι σε κάθε συνιστώσα πολιτεία η κάθε εθνοτική πλευρά θα έχει πλειοψηφία πληθυσμού και εδάφους. Η ποιοτική διαφορά που προκύπτει σήμερα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων είναι ότι αυτό, αν γίνει, θα γίνει με τη βούληση του κάθε Κυπρίου και όχι κατόπιν εξαναγκασμού τον οποίο επέβαλλε η λογική Ντενκτάς διά της υποχρεωτικής ανταλλαγής γης. Αν κρίνουμε από τις δεκάδες δημοσκοπήσεις που έχουν γίνει μέχρι στιγμής, ελάχιστοι Ε/Κ και Τ/Κ επιθυμούν να ζήσουν στην άλλη συνιστώσα πολιτεία, και λόγω μιας δικαιολογημένης φοβίας, που χρειάζεται χρόνος ώστε να ξεπεραστεί, αλλά κυρίως λόγω πρακτικών δυσκολιών που έχουν να κάνουν με τη γλώσσα αλλά και τη λειτουργία σχολείων, νοσοκομείων, καθώς και οικογενειακών δεσμών που έχουν σχηματισθεί σε κάθε κοινότητα.

Πρακτικά ομιλούντες, η πιο πάνω διευθέτηση μπορεί να προκαλέσει κάποιες πρόσθετες ταλαιπωρίες κυρίως στους Τ/Κ συμπατριώτες μας, οι οποίοι για τρίτη ή και τέταρτη φορά από το 1960 ίσως αναγκασθούν να μετακινηθούν. Πληθυσμιακά, ωστόσο, δεν μπορεί να ανατραπεί η αρχή που συμφώνησαν οι Μακάριος -Ντενκτάς, ότι η κάθε συνιστώσα πολιτεία θα έχει την πλειοψηφία πληθυσμού στο έδαφός της. Οι Ε/Κ πρόσφυγες του 1974 αριθμούν γύρω στις 155.000. Αν επιστρέψουν υπό ε/κ διοίκηση οι 90.000, τότε απομένουν 65.000 πρόσφυγες. Και όλοι να θέλουν να επιστρέψουν -κάτι που θεωρείται απίθανο- και πάλι δεν απειλούν την τ/κ πλειοψηφία, που αριθμεί γύρω στις 280.000 άτομα. Με βάση μια ρεαλιστική αποτίμηση που παρέχει το προσδόκιμο ζωής (79 χρόνια) στην Κύπρο, όσοι από τους Ε//Κ ήταν 40 ετών το 1974, σήμερα θα πρέπει να διάγουν το 81 έτος της ηλικίας τους. Δυστυχώς βέβαια οι περισσότεροι έχουν αποβιώσει όντας πρόσφυγες. Υπάρχουν βέβαια οι νεαρότεροι, τα παιδιά και τα εγγόνια τους, τα οποία έχουν παντρευτεί στην Πάφο, στη Λεμεσό, τη Λάρνακα και την ελεύθερη Αμμόχωστο. Πόσοι όμως από αυτούς θα θελήσουν να επιστρέψουν χωρίς σοβαρές υποδομές που σχετίζονται με θέματα σχολείων, για να μην αναφερθούμε σε άλλα θέματα; Οι δημοσκοπήσεις μιλούν για ποσοστό που δεν ξεπερνά το 5%.

Η κόκκινη γραμμή των Τ/Κ

Αν βέβαια οι Τ/Κ και ο Μουσταφά Ακκιντζί έκαναν μια «έξυπνη υποχώρηση» στο θέμα του περιουσιακού, δεν πρόκειται να υποχωρήσουν με τίποτα στο θέμα της πολιτικής τους ισότητας. Επιμένουν ότι το νέο Σύνταγμα της Ομόσπονδης Κυπριακής Δημοκρατίας θα πρέπει να κατατεθεί στην ΕΕ ως πρωτογενές δίκαιο, και, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, έχουν βάσιμα επιχειρήματα. Οι κυρίαρχοι λόγοι για τους οποίους οι Τ/Κ εξακολουθούν να θέλουν σήμερα λύση, σύμφωνα με υψηλόβαθμο στέλεχος της τ/κ κοινότητας, «δεν είναι ούτε το εδαφικό ούτε το περιουσιακό, ούτε η επανένωση της πατρίδας μας». Όπως κυνικά παραδέχεται, αυτό που θα κάνει τους Τ/Κ να ψηφίσουν «ναι» σε νέο δημοψήφισμα «είναι η αποκατάσταση της πολιτικής τους ισότητας, η άρση της απομόνωσής τους και η διασφάλιση ότι αυτή η απομόνωση -την οποία πληρώνουν πολύ σκληρά εδώ και 51 χρόνια- δεν θα ξανασυμβεί ποτέ». Όπως χαρακτηριστικά μας αναφέρει, «οι Ε/Κ ορθά διαμαρτύρονται γιατί έχασαν περιουσίες και ταλαιπωρήθηκαν αφάνταστα το 1974. Τους κατανοούμε. Θέλουμε όμως να κατανοήσουν και αυτοί ότι από το 1963 δεν έχουμε διεθνή εκπροσώπηση, μέχρι το 2003 κυκλοφορούσαμε ως τσιγγάνοι με τουρκικά διαβατήρια, τα παιδιά μας δεν μπορούσαν να λάβουν μέρος σε κανένα διεθνές αθλητικό γεγονός, δεν μπορούσαμε να έχουμε δική μας επιχειρηματική δραστηριότητα, με αποτέλεσμα να εξαρτηθούμε ολοκληρωτικά -οικονομικά, πολιτικά και πολιτισμικά- από την Τουρκία. Μας αποκαλούσατε ψευδοκράτος και ψευδοπολίτες, και αυτό, αν θέλετε πραγματικά λύση, δεν πρόκειται να ξαναγίνει με τίποτα»!

Πώς αποτυπώνεται αυτή η στάση -που υποκρύπτει και μια δόση οργής- στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων; Σύμφωνα με εγκυρότατες πληροφορίες μας, η τ/κ πλευρά σε συνεννόηση με την Άγκυρα έχουν θέσει δύο κόκκινες γραμμές. Πρώτον, απόλυτη διασφάλιση της πολιτικής ισότητας των Τ/Κ, δεύτερον, το θέμα των εγγυήσεων θα συζητηθεί και με τη συμμετοχή της Τουρκίας. «Σε όλα τα άλλα θέματα ο Μουσταφά Ακιντζί έχει απόλυτη ελευθερία κινήσεων».

• Στο θέμα της διασφάλισης της πολιτικής ισότητας, η τ/κ γραμμή εμμένει ανυποχώρητη στη σύγκλιση Χριστόφια - Ταλάτ, που προνοεί εκ περιτροπής προεδρία, στάθμιση και διασταύρωση ψήφου. Πρόκειται για μια πρόταση που έχει δαιμονοποιηθεί στην ε/κ πλευρά, κυρίως από τα κόμματα του Κέντρου. Η πρόταση αυτή είχε αρχικά γίνει αποδεκτή από το ΑΚΕΛ και τον ΔΗΣΥ, αλλά ο Νίκος Αναστασιάδης, για να κερδίσει τις ψήφους του ΔΗΚΟ στις προεδρικές του 2013, την τοποθέτησε κι αυτός -λαϊκίστικα ενεργώντας- στο καλάθι των «γενναιόδωρων προσφορών» Χριστόφια. Αντικειμενικά ομιλούντες, η συμφωνία αυτή -την οποία την τελευταία στιγμή ο ίδιος ο Χριστόφιας αφαίρεσε από τον κατάλογο των συγκλίσεων ως «δώρο» στην υποψηφιότητα Μαλά- υπήρξε ίσως το μεγαλύτερο επίτευγμα της πενταετούς προεδρίας Χριστόφια. Σήμερα, ο Νίκος Αναστασιάδης, παρότι γνωρίζει ότι είναι δύσκολη και κυρίως αντιοικονομική πρόταση, συζητά μικτό σύστημα γαλλικού τύπου, δηλαδή ισχυρή προεδρία σε συνδυασμό με ισχυρή κοινοβουλευτική δημοκρατία. Τα οικονομικά δεδομένα του νέου ομόσπονδου κράτους ίσως δεν του επιτρέψουν να συζητήσει καν σοβαρά την πρότασή του.

Φλασάκι

Τι είναι η εκ περιτροπής προεδρία;

Η συμφωνία για εκ περιτροπής προεδρία, με στάθμιση και διασταύρωση ψήφου, στην ουσία βελτιώνει κατά πολύ τη Ζυρίχη για δύο κύριους λόγους. Πρώτον, καταργεί τα βέτο των δύο συμπροέδρων και, δεύτερον, υποχρεώνει για πρώτη φορά Ε/Κ και Τ/Κ να ψηφίσουν σε μια κοινή ψηφοφορία τούς ηγέτες τους. Αυτό εξηγεί γιατί τα εθνικιστικά κόμματα του Κέντρου τη δαιμονοποίησαν: μια κοινή ψηφοφορία Ε/Κ και Τ/Κ αποκλείει τους εθνικιστές από την ηγεσία της χώρας μας. Σε τέτοια περίπτωση, κανένας Νικόλας Παπαδόπουλος, κανένας Γιώργος Λιλλήκας ή Μαρίνος Σιζόπουλος, ή Ντερβίς Έρογλου και Σερντάρ Ντενκτάς, δεν μπορούν να διεκδικήσουν με αξιώσεις την προεδρία της Κύπρου.

Αν εφαρμοστεί αυτό το σύστημα σε ομοσπονδιακό επίπεδο (η κάθε συνιστώσα πολιτεία θα έχει τις δικές της τοπικές εκλογές), αναμένονται, με λίγα λόγια, τα ακόλουθα:

• Εκ περιτροπής σημαίνει ότι σε μια θητεία 5 ετών, τα 4 χρόνια Πρόεδρος, με βάση την αναλογία πληθυσμού, θα είναι ο Ε/Κ και το 1 ο Τ/Κ. Αν η θητεία είναι 6 χρόνια, θα μπορούσε η αναλογία να είναι 4:2. Αυτό μυρίζει αμερικανική πρακτική. Ας δώσουμε ένα παράδειγμα. Ο Αναστασιάδης με τον Ακκιντζί θα διεκδικήσουν την προεδρία σε κοινό ψηφοδέλτιο και θα έχουν να αντιμετωπίσουν άλλα δύο ζευγάρια. Π.χ. το ψηφοδέλτιο Χριστόφια - Ταλάτ και το ψηφοδέλτιο Νικόλα Παπαδόπουλου - Σερντάρ Ντενκτάς. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι όλοι αυτοί οι υποψήφιοι θα έχουν το δικό τους πρόγραμμα και θα κάνουν προεκλογική εκστρατεία από την Πάφο μέχρι την Καρπασία για να πείσουν τους Ε/Κ και τους Τ/Κ να τους ψηφίσουν. Με βάση το Σύνταγμα του 1960, η κάθε κοινότητα εξέλεγε τους δικούς της ηγέτες (συνήθως εθνικιστές) οι οποίοι χωρίς κοινό πρόγραμμα ήταν υποχρεωμένοι ...να συνεργαστούν.
• Στάθμιση / διασταύρωση ψήφου. Επειδή η αναλογία πληθυσμού είναι 4 Ελληνοκύπριοι προς 1 Τουρκοκύπριο, οι Τ/Κ, για να διασφαλίσουν την πολιτική της ισότητα, επιθυμούν στάθμιση ψήφου, ώστε να μην μπορούν οι Ε/Κ, λόγω πληθυσμιακής υπεροχής, να εκλέγουν τον Τ/Κ υποψήφιο της προτίμησής τους. Ο Ε/Κ θα προεδρεύει για τέσσερα χρόνια και θα εκλέγεται στη βάση της αρχής ένας «πολίτης - μία ψήφος», αλλά το σύνολο των ελληνοκυπριακών ψήφων για την εκλογή του Τουρκοκυπρίου, ο οποίος θα προεδρεύει για ένα ή δύο χρόνια, θα σταθμίζεται έτσι, που να έχει το ίδιο συλλογικό βάρος με το σύνολο των τουρκοκυπριακών ψήφων για την εκλογή του Ελληνοκυπρίου.

Φλάσακι 2

Η κόκκινη γραμμή του ΑΚΕΛ

Το κεφάλαιο των εγγυήσεων περνά κι αυτό μέσα από δύο κόκκινες γραμμές. Από την κόκκινη γραμμή της Άγκυρας, που επιμένει σε εγγυήσεις στην Κύπρο, και την κόκκινη γραμμή του ΑΚΕΛ, που επιμένει σε αποστρατικοποίηση της Κύπρου μετά τη λύση. Σε αυτή τη συζήτηση πρέπει να συμπεριληφθούν η άρνηση της Ελλάδας και της Βρετανίας να εμπλακούν ξανά σε θέματα εγγυήσεων στην Κύπρο. Αυτές οι τοποθετήσεις αποδυναμώνουν την τουρκική θέση, η οποία θα μπορούσε ίσως να στραφεί σε λύση νατοϊκών εγγυήσεων. Εδώ βέβαια ουδείς μπορεί να παραγνωρίσει τη σοβαρότητα της κόκκινης γραμμής που θέτει το ΑΚΕΛ, σε σημείο άρνησής του να ψηφίσει «ναι» σε οποιοδήποτε δημοψήφισμα εν εναντία περιπτώσει. 

Η συζήτηση στο περιουσιακό. Το δικαίωμα του ιδιοκτήτη και του χρήστη

Το μοναστήρι του Αντιφωνητή στον Πενταδάκτυλο 

Διαφορές στη συζήτηση του περιουσιακού υπάρχουν, όμως αυτές διατυπώνονται σε ένα πολύ καλό κλίμα, ενώ δεδομένη θα πρέπει να θεωρείται η βούληση και των δύο πλευρών να τις υπερβούν. Εξάλλου οι βασικές θέσεις αρχής που διατύπωσε ο Έσπεν Μπαρθ Άιντε μετά τη συνάντηση της 29^ης Ιουλίου μεταξύ των δύο πλευρών δίνουν, σύμφωνα με διπλωματική πηγή, «ένα αδρό περίγραμμα για το πώς θα κινηθούν οι δύο πλευρές στη συνέχεια. Με βάση την ανακοίνωση Άιντε, τον πρώτο λόγο έχει ο ιδιοκτήτης όπως καθορίστηκε από την απόφαση του ΕΔΑΔ στην υπόθεση Τιτίνα Λοϊζίδου vs Turkey. Το δικαίωμα αυτό βέβαια δεν μπορεί να είναι απόλυτο και πάλιν με βάση την απόφαση στην υπόθεση Δημόπουλος vs Turkey, κυρίως εντός της υπό τ/κ διοίκηση συνιστώσας πολιτείας. Σε τι συμφωνούν όλοι; Ότι ξεκινάμε από το δικαίωμα του ιδιοκτήτη ως σταθερά και στη συνέχεια, με βάση κριτήρια, θα εξετασθούν τα όποια δικαιώματα απορρέουν και για τους χρήστες. Με λίγα λόγια «την επομένη της λύσης θα ισχύσουν τα δεδομένα του Κτηματολογίου της Κυπριακής Δημοκρατίας όπως αυτά ίσχυαν μέχρι την 19^η Ιουλίου 1974, δηλαδή την προηγούμενη της εισβολής». Η αποδοχή αυτή από τη μια σηματοδοτεί τη νομιμότητα του Κτηματολογίου της Κυπριακής Δημοκρατίας του 1960 και από την άλλη καταργεί τις μονομερείς ενέργειες του Ραούφ Ντενκτάς ο οποίος εξέδωσε και διένειμε τίτλους σε Τουρκοκύπριους στις κατεχόμενες περιοχές μετά το 1974. Οι Ε/Κ στο βόρειο κατεχόμενο μέρος της Κύπρου είναι ιδιοκτήτες 1.550.000 σκαλών γης, που αντιπροσωπεύει περίπου το 88% της ιδιωτικής γης. Το ίδιο βεβαίως θα ισχύσει και αντίστροφα. Δηλαδή όσοι Τ/Κ είχαν περιουσία στη νότια Κύπρο (γύρω στις 500 χιλιάδες σκάλες που αντιστοιχεί στο 14% της ιδιωτικής γης), ανεξαρτήτως πού και πώς αυτές διατέθηκαν από την κυπριακή κυβέρνηση, θα ανήκουν στους Τ/Κ ιδιοκτήτες τους.

Τα κριτήρια

Κάπου βέβαια εδώ θα προκύψουν τα κριτήρια με βάση τα οποία θα διευθετηθεί το τεράστιο πρόβλημα των περιουσιών. Από τη συζήτηση αρχών και κριτηρίων προκύπτουν διαχρονικά κάποιες σταθερές τις οποίες δεν μπορεί να παραβλέψει κανείς:

·        Η μεγάλη πλειοψηφία των Τ/Κ θέλουν να παραμείνουν στον βορρά για να λειτουργούν ως συμπαγής κοινωνία. Αυτό είναι ξεκάθαρο μέσα από δημοσκοπήσεις, αλλά και από τη συμφωνία Μακαρίου - Ντενκτάς όπου στην αναφορά για διπεριφερειακή ομοσπονδία αναφέρεται ρητά ότι η κάθε κοινότητα θα διοικεί την περιοχή της. Σε αυτό η τ/κ πλευρά είναι απόλυτη, ενώ φαίνεται να έχει χαλαρώσει στο δεύτερο κριτήριο της διζωνικότητας όπως την όριζε μέχρι πρόσφατα. Δηλαδή κατοχή και της πλειοψηφίας του εδάφους. Αυτό αν θα επιτευχθεί -μάλλον θεωρείται σίγουρο- θα επιτευχθεί μέσα από την ελεύθερη βούληση των Ε/Κ να αποζημιωθούν ή να ανταλλάξουν τις περιουσίες τους. Με βάση πάντα τις δημοσκοπήσεις, ελάχιστοι Ε/Κ ενδιαφέρονται να ζήσουν προς το παρόν υπό τ/κ διοίκηση.

·        Είναι ξεκάθαρο επίσης και επιβεβαιώνεται και σήμερα ότι στα υπό επιστροφή εδάφη στην ε/κ συνιστώσα πολιτεία θα έχει απόλυτο προβάδισμα ο ιδιοκτήτης της περιουσίας. Με λίγα λόγια στο Βαρώσι, στη Λύση, στην Κοντέα, στη Βατυλή, στον Γερόλακκο, τη Ζώδια και τη Μόρφου ο Ε/Κ ιδιοκτήτης την επομένη της λύσης μπορεί να επισκεφθεί το σπίτι του. Αν δεν κατοικείται από κάποιον, το ανακτά αμέσως, αν κατοικείται από κάποιον δικαιούται να ζητήσει ενοίκιο, δικαιούται να του το πωλήσει ή να του δώσει ένα εύλογο χρονικό διάστημα ούτως ώστε να μετακινηθεί αλλού. Αυτού του ωφελήματος/δικαιώματος  -με βάση τις συζητήσεις στο εδαφικό- θα τύχουν γύρω στις 80-90 χιλιάδες Ε/Κ πρόσφυγες.

·        Είναι ξεκάθαρο επίσης ότι σε περιοχές είτε νοτίως είτε βορείως, όπου έχουν γίνει δημόσιες επενδύσεις (δρόμοι, σχολεία, νοσοκομεία), αυτές θα απαλλοτριωθούν. Σαφέστατα επίσης θα απαλλοτριωθούν και όλοι οι συνοικισμοί που έχουν κτισθεί για τους Ε/Κ πρόσφυγες του 1974 επί τ/κ γης και θα τους αποδοθούν κανονικοί τίτλοι.

·        Τα προβλήματα, βέβαια, ξεκινούν εντός των ορίων της τ/κ συνιστώσας πολιτείας. Εκεί τα δικαιώματα του ιδιοκτήτη θα εξακολουθούν να υφίστανται, αλλά τα κριτήρια θα λαμβάνουν πολύ σοβαρά υπόψη και τα δικαιώματα του χρήστη. Για παράδειγμα αν ένας Ε/Κ ιδιοκτήτης με σπίτι στην Κερύνεια ζητήσει πίσω το σπίτι του, αυτό θα εξαρτηθεί από πολλές παραμέτρους. Αν ο χρήστης είναι Τ/Κ πρόσφυγας από την Πάφο, για παράδειγμα, δεν θα μπορεί να το ανακτήσει άμεσα. Θα πρέπει να διαπραγματευθεί μέσω της επιτροπής περιουσιών το νέο καθεστώς της περιουσίας αυτής. Δηλαδή μπορεί να το ανακτήσει, μπορεί να αποζημιωθεί, αλλά ιδιαίτερα αν ο Τ/Κ χρήστης έχει περιουσία στην Πάφο, μπορεί να το ανταλλάξει. Αν τώρα στο σπίτι του Ε/Κ στην Κερύνεια κάθεται ένας έποικος, ο οποίος δεν θα είναι πολίτης της νέας ομοσπονδιακής Κύπρου, τότε η πλάστιγγα γέρνει σαφώς υπέρ του ιδιοκτήτη. Το ίδιο ισχύει και για τον Τ/Κ ιδιοκτήτη ο οποίος πιθανόν να ζητήσει το σπίτι του στη Λεμεσό από Ε/Κ πρόσφυγα που βρίσκεται εγκατεστημένος εκεί. Δεν μπορεί να τον  διώξει εάν δεν το επιθυμεί, οπότε θα χρειαστεί να δοθούν άλλες θεραπείες, όπως η αποζημίωση και η ανταλλαγή.

Η συζήτηση, πάντως, των κριτηρίων δεν έχει ολοκληρωθεί πλήρως. Σε ό,τι αφορά τα κριτήρια, σύμφωνα πάντα με διπλωματική πηγή, θα υπάρξουν πολλές επιλογές για να μπορεί η επιτροπή περιουσιών να έχει μια κατεύθυνση ούτως ώστε να μπορεί να διεκπεραιώνει γρήγορα τις χιλιάδες υποθέσεις που θα προκύψουν. Τα πράγματα, σύμφωνα με πληροφόρηση από τα Ηνωμένα Εθνη, θα διευκολυνθούν αν πολλές περίπλοκες υποθέσεις ιδιοκτητών και χρηστών γίνει κατορθωτό να λυθούν μέσω ξένων επενδύσεων. Πολλοί είναι οι ξένοι επιχειρηματίες και ταμεία που θα ήθελαν να επενδύσουν στην επανενωμένη Κύπρο ανεβάζοντας στην πορεία και την αξία των ακινήτων προς όφελος όλων. Σε αυτό το κεφάλαιο εργάζεται με μεγάλο ζήλο ο Έσπεν Μπαρθ Άιντε. 

Η εκκλησιαστική περιουσία

    

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας με ιδιαίτερη προσήλωση επιχειρεί κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων να διατηρήσει το ειδικό καθεστώς που ίσχυε το 1960 για την εκκλησιαστική περιουσία. Το εγχείρημα δεν είναι εύκολο λόγω των τεράστιων εκτάσεων που διαθέτει η Εκκλησία. Αυτό που είναι μέχρι στιγμής σίγουρο είναι ότι επιστρέφονται στην Εκκλησία όλοι οι θρησκευτικοί χώροι με τον περιβάλλοντα χώρο τους. Αν τώρα ένα μοναστήρι που θα επιστραφεί διεκδικεί και μερικές χιλιάδες στρέμματα, εγείρεται ένας προβληματισμός. Πώς μπορεί να ισχύσει αυτό για την Εκκλησία, ενώ ο κάθε πολίτης χωριστά θα πρέπει να αντιμετωπίσει το ενδεχόμενο της τριπλής παραλλαγής, δηλαδή αποκατάσταση, ανταλλαγή, αποζημίωση; Από τ/κ πλευράς ο Μουσταφά Ακιντζί δείχνει περισσότερο να ενδιαφέρεται για θέματα οικιστικής και εν γένει κοινωνικής αποκατάστασης των Τ/Κ που θα μετακινηθούν από περιοχές οι οποίες θα περιέλθουν υπό ε/κ διοίκηση μετά τη λύση. Δεν απορρίπτει όμως το κεφάλαιο ειδικό καθεστώς τόσο για την Εκκλησία όσο και το Εβκάφ.

Φλασάκι

Ειδικά καθεστώτα

Υπό ειδικό καθεστώς, με βάση την πορεία των συνομιλιών, έχουν καθοριστεί πέρα από τους θρησκευτικούς χώρους λατρείας και όλοι οι αρχαιολογικοί χώροι. Αυτό σημαίνει στην πράξη ότι θα βρίσκονται υπό την εποπτεία της ομοσπονδίας και σίγουρα υπό την προστασία της ΟΥΝΕΣΚΟ ως μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. 

Η συζήτηση πάντως περί περιοχών με ειδικό καθεστώς βρίσκεται εν εξελίξει. 

Είναι η Διζωνική ευρωπαϊκή λύση;

 

Κάποιοι αναρωτιούνται αν η λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας είναι ευρωπαϊκή λύση, δηλαδή είναι συμβατή με το κοινοτικό κεκτημένο. Τι είναι όμως το κοινοτικό κεκτημένο; Αν ρωτήσεις κάποιον λαϊκιστή πολιτικό ή έναν απλό πολίτη μάλλον θα καταλήξεις στο συμπέρασμα ότι είναι ένα γιατρικό που «θεραπεύει πάσαν νόσον και πάσαν μαλακίαν». Μάλλον τα πράγματα ίσως να μην είναι ακριβώς έτσι, αν και το κεκτημένο της Ευρώπης απέδειξε διαχρονικά ότι έχει θεραπευτικές ιδιότητες. Μια ιστορική αναδρομή επιβάλλεται:

Το ζητούμενο της ε/κ πολιτικής ηγεσίας από το 1992 και εντεύθεν, όταν η Κύπρος διατύπωσε το αίτημα για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ήταν η λύση να εμβολιαστεί με το κοινοτικό κεκτημένο. Δηλαδή την εφαρμογή των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων που συνοψίζεται σε αυτό που λέμε συνθηματικά «οι τρεις βασικές ελευθερίες». Με αυτή τη λογική αρχικά ο Γιώργος Βασιλείου υπέβαλε το αίτημα για ένταξη στην ΕΕ και στη συνέχεια η ελληνική κυβέρνηση σε συνεννόηση με τον Γλαύκο Κληρίδη, διά της συμφωνίας του Ελσίνκι το 1999, αποδέσμευσε τη λύση από την ένταξη της Κύπρου με αντάλλαγμα βέβαια ότι θα αποδεσμευόταν και η ενταξιακή διαδικασία της Τουρκίας από το Κυπριακό.

Καλοπροαίρετα ομιλούντες αυτό σήμαινε το εξής: Ότι η Κύπρος θα όδευε προς την Ευρώπη μέσω του σχήματος «λύση του Κυπριακού – ένταξη». Ήταν εξάλλου κοινός τόπος σε όλους ότι η φράση «ένταξη χωρίς λύση του Κυπριακού» ήταν ένας καθαρός εκβιασμός προς τον Ραούφ Ντενκτάς ο οποίος δεν αποδεχόταν τίποτα στις συνομιλίες. Από την άλλη η απόφαση σήμαινε ότι η Τουρκία χωρίς προσκόμματα ούτε από την Ελλάδα -που ήταν ήδη μέλος- αλλά και με αρωγό την Κύπρο που θα γινόταν μέλος, θα προχωρούσε στη δική της ενταξιακή πορεία ανάλογα με τον βαθμό εναρμόνισής της με το κοινοτικό κεκτημένο, με προαπαιτούμενο βέβαια ότι στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης θα έλυνε οριστικά τα προβλήματά της με την Ελλάδα σε ό,τι αφορούσε τον καθορισμό υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο.

Στην πορεία

Τι έγινε στη συνέχεια; Η διεθνής κοινότητα θεώρησε ορθώς ότι έχει μπροστά της μιαν αξιόπιστη συμφωνία και επιτάχυνε τη διαδικασία ένταξης της Κύπρου με μότο «λύση του Κυπριακού, ένταξη ολόκληρης της Κύπρου εντός της Ενωμένης Ευρώπης», προτάσσοντας βέβαια και το ουδέτερο, κυρίως από πλευράς Ευρωπαίων αξιωματούχων, ότι «θα δεχθούμε οποιαδήποτε συμφωνία στο Κυπριακό στην οποία θα καταλήξουν οι δύο πλευρές στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων». Αυτό ήταν λογικό αφού όλοι θεωρούσαν το Κυπριακό ως πρόβλημα του ΟΗΕ και όχι της ΕΕ.  

Κάπως έτσι φτάσαμε στο 2002 με την κατάθεση του πρώτου σχεδίου Ανάν, ενώ τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους ο Γλαύκος Κληρίδης κλείδωσε την ένταξη της Κύπρου στη Σύνοδο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Κοπεγχάγη, με τα πράγματα να κυλούν με βάση τα συμφωνηθέντα έως και τον Φεβρουάριο του 2003 όταν κατατέθηκε το σχέδιο Ανάν 3. Στην εξουσία τότε βρέθηκε ο Τάσσος Παπαδόπουλος, ο οποίος μέχρι τον Φεβρουάριο του 2004 έπαιξε πλήρως με τους κανόνες Κληρίδη που απέρρεαν από τη συμφωνία του Ελσίνκι. Δηλαδή συνέχισε τις συνομιλίες με βάση το Ανάν 3, πήγε στη Χάγη όπου ο Ντενκτάς υπαναχώρησε και στη συνέχεια τον Ιανουάριο του 2004 στη Νέα Υόρκη δεσμεύτηκε ενώπιον του Κόφι Ανάν να προχωρήσει σε λύση, αποδεχόμενος χρονοδιαγράμματα και επιδιαιτησία. Όλα αυτά τα έκανε γιατί είχε ενώπιόν του ως συζητητή τον Ραούφ Ντενκτάς ο οποίος μέχρι τότε απέρριπτε τα πάντα. Η τακτική του Τάσσου, που ήταν στην πράξη μέρος της στρατηγικής Κληρίδη, ότι θα μπαίναμε στην Ευρώπη χωρίς λύση και ο Ντενκτάς διά του απορριπτισμού του θα πλήρωνε τα σπασμένα, μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι απέδιδε έως και τον Φεβρουάριο του 2004. Τότε βέβαια η νέα κυβέρνηση Ερντογάν -αφού αντελήφθη ότι θα υποστεί διπλωματική πανωλεθρία- αντικατέστησε τον Ντενκτάς με τον Μεχμέτ Αλί Ταλάτ. Η κίνηση αυτή ήταν σημαντική αφού ο θετικός σε λύση Ταλάτ ανέδειξε στη συνέχεια τον σκεπτικισμό του Τάσσου Παπαδόπουλου αποκαλύπτοντας την μπλόφα της ε/κ πλευράς. Ακολούθησαν τα δημοψηφίσματα με το γνωστό αποτέλεσμα, αλλά μπήκαμε στην ΕΕ, όχι χωρίς κόστος αφού η ε/κ πλευρά είχε τεράστιες διπλωματικές, πολιτικές και όπως αντιληφθήκαμε όλοι στη συνέχεια και οικονομικές επιπτώσεις. Η απόρριψη του σχεδίου εκ μέρους των Ε/Κ, πρακτικά ομιλούντες, προσέδωσε περισσότερη αξιοπιστία στο πάγιο επιχείρημα της τουρκικής πλευράς «ότι όσο οι Ε/Κ ελέγχουν την Κυπριακή Δημοκρατία και διαθέτουν οικονομική ευμάρεια δεν θα δεχτούν ποτέ συμβιβασμό». Αυτό φάνηκε και μέσα από το ξέσπασμα του επιτρόπου Φερχόιγκεν ο οποίος urbi et orbi δήλωνε ότι ξεγελάστηκε από τους Ε/Κ. Οι  Ε/Κ πρακτικά πλήρωσαν πολύ ακριβά αυτή τη συμπεριφορά με τρεις τρόπους:

• Πρώτον, απομονώθηκαν για μεγάλο χρονικό διάστημα πολιτικά και ταυτόχρονα αναβαθμίστηκαν οι Τ/Κ με συνεχείς επισκέψεις ξένων αξιωματούχων στα κατεχόμενα. Επίσης οι Τ/Κ ηγέτες άρχισαν να γίνονται αποδεκτοί μέχρι και στον Λευκό Οίκο και τις Βρυξέλλες.
• Δεύτερον, η απόφαση Δημόπουλος του 2009, η οποία έδινε δικαιώματα στον χρήστη των ε/κ περιουσιών στον βορρά και θέσπιζε την τ/κ επιτροππή περιουσιών ήταν περισσότερο πολιτική παρά νομική απόφαση και ερχόταν να αντισταθμίσει την απόφαση για την Τιτίνα Λοϊζίδου.
• Τρίτον, όταν το 2010 ξεκίνησε η οικονομική κρίση φτάνοντας στην κατάρρευση του 2013, οι Ευρωπαίοι εταίροι μας ήταν κατά γενική ομολογία πολύ σκληροί με την Κύπρο

Δύο μαθήματα

Στην πορεία, διά των μνημονίων της τρόικας και άλλων δεινών, οι Ε/Κ μάλλον πήραν το πρώτο μάθημα και σίγουρα προβληματίστηκαν περισσότερο. Ίσως όλοι κατανοήσαμε ότι π.χ. κοινοτικό κεκτημένο είναι και η ισορροπία που πρέπει να υπάρχει μεταξύ δικαιώματος και ευθύνης και ότι η ανευθυνότητα έχει υψηλό κόστος. Ίσως όλοι να κατανοήσαμε ότι οι μαξιμαλισμοί είναι χαρακτηριστικό των υπανάπτυκτων και ότι στο λεξιλόγιό μας πρέπει να εισαχθούν και οι λέξεις ορθολογισμός, συμβιβασμός και σύνθεση. 

      

 Αυτοί, λοιπόν, που στο παρελθόν καιροσκοπικά αναβάθμιζαν την ένταξή μας στην ΕΕ ως διαδικασία λύσης αλλά δεν το εννοούσαν, αναδεικνύοντας επιλεκτικά και κατονομάζοντας το ζητούμενο ως αναζήτηση «ευρωπαϊκής λύσης», δεν έκαναν τίποτε άλλο από το να βάζουν την άμαξα μπροστά από τα άλογα. Μάθημα δεύτερο λοιπόν: Το κοινοτικό κεκτημένο δεν είναι μαγικό ραβδάκι το οποίο ανατρέπει κατά το δοκούν και συμφέρον επώδυνες καταστάσεις.

Τρίτο μάθημα 

Την περασμένη Τρίτη, 11 χρόνια μετά την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, για πρώτη φορά στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων στο Κυπριακό παρακάθισε ο Ευρωπαίος Βαν Νούφελ εκπροσωπώντας τον πρόεδρο της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ. Ο κ. Φαν Νούφελ θα προσφέρει τις καλές του υπηρεσίες στην ομάδα του ΟΗΕ που διαπραγματεύεται την τελική λύση υπό τον Έσπεν Μπαρθ Άιντε σε συνεργασία με τους διαπραγματευτές Μαυρογιάννη και Ναμί.

Στην παρουσία όλων και η τεχνοκρατική επιτροπή ευρωπαϊκών θεμάτων που απαρτίζεται από Ε/Κ και Τ/Κ οι οποίοι θα κληθούν να συζητήσουν στη συνέχεια τις λεπτομέρειες της εφαρμογής της λύσης. Πάντοτε στην παρουσία του κ. Βαν Νούφελ ο οποίος θα συμβουλεύει τα Ηνωμένα Έθνη κατά πόσον όσα συμφωνηθούν θα συνάδουν με το κοινοτικό κεκτημένο ή όχι.

Η νέα αυτή διαδικασία συνιστά το τρίτο μάθημα. Το κεκτημένο σημαίνει ρεαλισμός και από τη στιγμή που προσχωρήσαμε σε αυτόν, θεωρούμε την ημέρα σημαδιακή για δύο λόγους:

• Οι  Τουρκοκύπριοι -που κι αυτοί κατάλαβαν ότι δεν μπορούν να ζητούν ένταξη στην ΕΕ με τους δικούς τους όρους- παραδέχτηκαν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων ότι η λύση που επιθυμούν πρέπει να εμπίπτει στις ευρωπαϊκές προδιαγραφές που ισχύουν και στα 28 κράτη μέλη της ΕΕ.
• Οι Ελληνοκύπριοι αντιλήφθηκαν ότι η λύση θα είναι ευρωπαϊκή, αν δεν αποτελεί ένα απλό σύνθημα, αλλά αν συζητήσουν με ρεαλισμό στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων συμβάλλοντας μέσα από τις συνθετικές τους απόψεις στη δημιουργία ευρωπαϊκού κεκτημένου.

Τι είναι το κεκτημένο

Ποιο είναι το κυρίαρχο ευρωπαϊκό κεκτημένο, παρότι άγραφο, το οποίο μέχρι χθες όλοι σκόπιμα ή όχι αγνοούσαμε; Θα αποτολμήσω να το περιγράψω με δυο-τρεις λέξεις: Ευρωπαϊκό κεκτημένο πρωτίστως σημαίνει συμβιβασμός και διάθεση σύνθεσης απόψεων στο πλαίσιο ενός κοινού οράματος. Τι είναι αυτό που δημιούργησε την Ευρώπη;

• Η συνειδητοποίηση μέσα από ποταμούς αιμάτων, ότι ο πόλεμος προετοιμάζει απλώς τον επόμενο πόλεμο, οπότε το ζητούμενο είναι η ειρήνη και η ασφάλεια.
• Η αποδοχή της ήττας από τη Γερμανία και η αυτοκριτική των Γερμανών. Το πλήρωσαν με το χάσιμο της Πρωσίας, της Σουδητίας, της Αλσατίας και της Λωραίνης. Το πλήρωσαν με 12 εκατ πρόσφυγες  και τέλος είδαν την πατρίδα τους να διχοτομείται σε Δυτική και Ανατολική Γερμανία.
• Η απόρριψη της εκδικητικότητας τύπου Βερσαλλιών από τους νικητές του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, που οδήγησε το 1953 με τη διάσκεψη του Λονδίνου στο κούρεμα κατά 60% του χρέους της Γερμανίας, κάτι που της επέτρεψε να επανέλθει όχι μόνο σε τροχιά ανάπτυξης αλλά σε μερικά χρόνια να καταστεί ξανά η ατμομηχανή της Ευρώπης. 

Κοινοτικό κεκτημένο βέβαια, πέρα και πάνω από την οικονομική ανάπτυξη, είναι η δημιουργία αξιόπιστων θεσμών, η εμπέδωση της δημοκρατίας, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Όλα αυτά δεν δημιουργούνται με δεκάρικους από άμβωνος, ούτε με φακελάκια βουλευτών σε γαμήλιες τελετές, ούτε με διορισμό  ημετέρων, ούτε με τη συντήρηση ενός κομματικού πελατειακού κράτους το οποίο αντιμετωπίζει την εξουσία όχι ως μέσο άσκησης πολιτικής αλλά ως λάφυρο.

Διά του ευρωπαϊκού κεκτημένου όλα αυτά τα χρόνια, η νέα Ευρώπη, αργά, βασανιστικά, με πισωγυρίσματα και πολλές αντιφάσεις, κτίζει νέες ανθρώπινες σχέσεις, ξαναγράφει βιβλία ιστορίας, οικοδομεί  και προάγει την επιστημονικότητα και την καινοτομία, επενδύει στη δημιουργία του καλού καγαθού Ευρωπαίου πολίτη, με βάση τα αρχαιοελληνικά πρότυπα τα οποία -κυρίως οι Έλληνες- πέταξαν στον κάλαθο της ιστορίας.    

Η ευρωπαϊκή Κύπρος

Η παρουσία του κ. Βαν Νούφελ στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, η στωικότητα του Έσπεν Μπαρθ Άιντε και η βούληση των κυρίων Αναστασιάδη και Ακκιντζί θα μπορούσε να μας φτάσει μακριά, χωρίς να χρειαστεί -ακόμα- να πληρώσουμε όλοι το τίμημα που πλήρωσε η Γερμανία. Πιλότος της δικής μου αισιοδοξίας, ότι  μπορεί να τα καταφέρουμε, είναι η πρόσφατη συμφωνία αρχών στο περιουσιακό. Ο κάθε πολίτης πλέον, είτε Ε/Κ είτε Τ/Κ, μπορεί να διαπραγματευθεί την περιουσία του. Μπορεί βέβαια να απορρίψει τα πάντα και να μην καταλήξουμε πουθενά. Μπορεί, όμως, αν έχει μάθει κάτι από το έως τώρα ευρωπαϊκό κεκτημένο, να διαπραγματευθεί συμβιβαστικά και συνθετικά μέσα από τις τρεις επιλογές που του παρέχονται, έχοντας κατά νουν ένα αναγκαίο όραμα. Το ευρωπαϊκό όραμα, η εφαρμογή του οποίου βεβαίως πρέπει να περάσει μέσα από τις ωδύνες ενός τοκετού.