Ο Τσόρτσιλ, ο Ουαλός ψαράς και... λίγος Κάμερον

Αν ο Ουίνστον Τσόρτσιλ μπορούσε να σηκωθεί από τον οικογενειακό τάφο των Μάλμπορο στο Μπλέιντον είμαι σχεδόν σίγουρος τι θα έκανε. Θα δάγκωνε πρώτα ένα Romeo y Julieta από την τεράστια συλλογή πούρων Αβάνας που διέθετε και στη συνέχεια θα έσερνε τα γέρικα βήματά του έξω από την 10 Ντάουνιγκ Στριτ. Θα κτυπούσε το κουδούνι και μόλις ο Ντέιβιντ Κάμερον πρόβαλλε το πρόσωπό του στην πόρτα θα του τράβαγε ένα ξεγυρισμένο χαστούκι που ο Βρετανός πρωθυπουργός δεν θα ξεχνούσε ποτέ.
Ο Sir Winston Leonard Spencer-Churchill, ο πατέρας της νίκης στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, υπήρξε ένας σκληροτράχηλος πολεμιστής, αλλά πάνω απ' όλα ένας οραματιστής. Μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου πίστευε βαθύτατα ότι μόνο μια ενωμένη Ευρώπη θα μπορούσε να εγγυηθεί την ειρήνη. Στόχος του ήταν, όπως έλεγε, η ριζική αντιμετώπιση των ευρωπαϊκών ασθενειών του εθνικισμού και της πολεμοκαπηλίας. Ήταν απολύτως σαφής στην περίφημη «Ομιλία προς τους φοιτητές» στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, το 1946: «Υπάρχει ένα φάρμακο που [...] θα μπορούσε μέσα σε λίγα χρόνια να κάνει όλη την Ευρώπη [...] ελεύθερη και [...] ευτυχισμένη. Το φάρμακο αυτό είναι να δημιουργήσουμε ξανά την ευρωπαϊκή οικογένεια, στον βαθμό που μπορούμε, και να της δώσουμε μια δομή ικανή να της εξασφαλίσει την ειρήνη, την ασφάλεια και την ελευθερία. Πρέπει να δημιουργήσουμε ένα είδος Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης.»
Εν έτει 2016 οι 28 της ΕΕ δεν έχουν γίνει Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Έχουν γίνει πολλά βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά το έθνος-κράτος ακόμα μεσουρανεί. Την ίδια στιγμή η λογική της επέκτασης της ΕΕ λειτουργεί σε βάρος της εμβάθυνσης, με αποτέλεσμα, όπως διαφάνηκε από τη μεγάλη ύφεση του 2008 που σοβεί μέχρι τις μέρες μας, οι διαφορές να οξύνονται ακόμα περισσότερο. Η άνοδος των φασιστικών κομμάτων στη Γαλλία, την Ελλάδα, την Αυστρία και την Ουγγαρία αποτελούν πολύ κακό προμήνυμα για τις μέρες που έρχονται. Οπότε αν η Ιστορία ανακυκλώνεται, τότε τα λόγια του Ουίνστον Τσόρτσιλ μπορεί να είναι διπλά προφητικά. Με τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου καταργήθηκαν τέσσερις αυτοκρατορίες. Ο μεσοπόλεμος έριξε την Ευρώπη στη γάγγραινα του φασισμού, του ναζισμού και του σταλινισμού. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο επιτέλους χάραξε η ελπίδα της Ευρώπης των λαών, η οποία όμως στην πορεία έδειξε και πάλιν να απειλείται: Από την αυτοκρατορία των χρηματοοικονομικών και των τραπεζιτών, από την αυτοκρατορία της βιομηχανίας όπλων, από την αυτοκρατορία του πετρελαίου και τέλος από την αυτοκρατορία αυτών που ελέγχουν την επικοινωνία και καθοδηγούν τις μάζες.  

Η Βρετανία
Την Πέμπτη 23 Ιουνίου 2016 η Μεγάλη Βρετανία αποφασίζει στο πλαίσιο δημοψηφίσματος κατά πόσον θα παραμείνει ή όχι στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αναλυτές και πολιτικοί εντός και εκτός της χώρας διχάζονται: Σε κύριο άρθρο της η εφημερίδα «Financial Times», που δεν φημίζεται για τη φιλοευρωπαϊκή της στάση, έθεσε ενώπιον των Βρετανών ένα τελεσίγραφο, παίρνοντας με αυτό τον τρόπο θέση υπέρ της παραμονής της χώρας στην ΕΕ: «Στο δημοψήφισμα της Πέμπτης, αν το αποτέλεσμα είναι να φύγουμε, κινδυνεύουμε από Μεγάλη Βρετανία να μετατραπούμε σε μικρή Αγγλία».
Η έγκυρη εφημερίδα βέβαια -ως εφημερίδα- καταγράφει μάλλον το εφήμερο. Το Brexit δεν είναι θέμα που αφορά μόνο την Αγγλία αλλά λίγο- πολύ και τις 28 χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αν όχι και τον κόσμο,   αφού η Μεγάλη Βρετανία είναι μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, είναι πυρηνική δύναμη, διαθέτει τον μεγαλύτερο εμπορικό στόλο, ενώ το Λονδίνο είναι το τρίτο μεγαλύτερο χρηματοοικονομικό κέντρο στον πλανήτη.
Ιστορικά ομιλούντες η Βρετανία, χωρίς να ξεχνούμε τις αποικιοκρατικές της πρακτικές, υπήρξε ένας από τους στυλοβάτες της Ευρωπαϊκής Δημοκρατίας. Πολύ πιο πριν από τη Γαλλική Επανάσταση οι Άγγλοι, διά του Μεγάλου Χάρτη των Ελευθεριών Magna Carta Libertatum, το 1215, υιοθέτησαν ένα από τα πιο σημαντικά έγγραφα στην ιστορία της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου. Η Μάγκνα Κάρτα αποτέλεσε τον κινητήριο μοχλό του Διαφωτισμού και ενέπνευσε το αμερικανικό Σύνταγμα και τη Γαλλική Επανάσταση. Κατά τον 20ό αιώνα οι Βρετανοί έβαλαν σε δυο Παγκοσμίους Πολέμους το μεγάλο τους λιθάρι στην απόκρουση του ολοκληρωτισμού των Πρώσων, των ναζί, αλλά και της περαιτέρω εξάπλωσης του σταλινισμού, ενισχύοντας τη διαμοιρασμένη Γερμανία, αλλά και την αποδυναμωμένη Ελλάδα.  
Αν καταφύγουμε στην ιστορική αναλογία του Αυστριακού Θεόδωρου Μόμσεν, σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση, στην ιστορική καμπή που περνά,  χρειάζεται τις ιδέες της Μεγάλης Βρετανίας. Την χρειάζεται όσο ποτέ να σταθεί με τις μεγάλες φιλελεύθερες παραδόσεις της ως αντίβαρο στον εύκολο εθνικισμό των μαζών, τον εκκολαπτόμενο αυταρχισμό των ευρωπαϊκών θεσμών, τον οικονομικό απολυταρχισμό του Σόιμπλε και της Μέρκελ, αλλά και τη δικτατόρευση του κόσμου από τα παγκόσμια συμφέροντα.
Ο Ντέιβιντ Κάμερον, γεννημένος το 1966, δεν φαίνεται να έχει συναίσθηση των ιστορικών ευθυνών της χώρας του. Ως πολιτικός -και αυτό δεν είναι κατ' ανάγκην λάθος- φαίνεται να ενδιαφέρεται για τα υπαρκτά προβλήματα του μέσου Βρετανού. Θα έτρωγε όμως το χαστούκι από τον Τσόρτσιλ γιατί απέτυχε να κατανοήσει τις ευθύνες του πολιτισμού της χώρας του στα μεγάλα ευρωπαϊκά και διεθνή θέματα, για τα οποία η Μεγάλη Βρετανία οφείλει να έχει ρόλο και λόγο.
Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ θα άκουγε με προσοχή τον Κάμερον να του εξιστορεί τα χάλια της Ευρώπης σήμερα. Είμαι σίγουρος ότι θα του απαντούσε: «Και συ Ντέιβιντ και οι προκάτοχοί σου τι κάνατε γι' αυτό, εκτός από το να μεμψιμοιρείτε και να υπονομεύετε το ευρωπαϊκό όραμα,  πωλώντας ανέξοδο ευρωσκεπτικισμό»;
 
Οι Brexit
Οι υποστηρικτές της εξόδου της χώρας από την ΕΕ σε επίπεδο ελίτ είναι λίγοι και μάλλον δεν έχουν σοβαρά επιχειρήματα. Ευφορούμενοι από ένα παραλήρημα ξεπεσμένου βρετανικού μεγαλοϊδεατισμού, θεωρούν ότι η Βρετανία ήταν, είναι και παραμένει μια παγκόσμια υπερδύναμη, η οποία περιορίζεται και ελέγχεται από μια γραφειοκρατική και κυρίως γερμανοκρατούμενη Ευρώπη. Διάφοροι πολιτικοί, όπως ο Μπόρις Τζόνσον, πρώην δήμαρχος του Λονδίνου και μέλος του Συντηρητικού Κόμματος, ο οποίος θέλει να αντικαταστήσει στην πρωθυπουργία τον Ντέιβιντ Κάμερον, ή και ο ευρωσκεπτικιστής Νάιτζελ Φάρατζ, αρχηγός του κόμματος Ανεξαρτησίας Ηνωμένου Βασιλείου που κεφαλαιοποιεί πάνω στις ανησυχίες για την εισροή μεταναστών στη χώρα, επιχειρούν να επενδύσουν στον φόβο, κρυβόμενοι πίσω από τα υπαρκτά προβλήματα του μέσου Βρετανού: Του Ουαλού ψαρά ο οποίος δέχεται σοβαρό ανταγωνισμό από τον Πορτογάλο και Ισπανό ψαρά, του υδραυλικού από το Λέστερ που απειλείται από το χαμηλότερο μεροκάματο του Πολωνού υδραυλικού, του ηλεκτρολόγου από το Νότινγχαμ που βλέπει τον μισθό του να συρρικνώνεται γιατί οι ηλεκτρολόγοι που καταφθάνουν από τη Λιθουανία χρεώνουν πολύ λιγότερα και κτυπούν τις δουλειές. Ακόμα και ο Βρετανός σκουπιδιάρης του Λονδίνου θέλει Brexit διότι το ανθυγιεινό αυτό επάγγελμα που πλήρωνε καλά άρχισε να φθίνει αφού οι Ανατολικοευρωπαίοι που κατακλύζουν τη Βρετανία κάνοντας χρήση των τεσσάρων βασικών ελευθεριών του κοινοτικού κεκτημένου, δέχονται με πολύ λιγότερα.  
Ο Μπόρις Τζόνσον, σε μια προσπάθειά του να ενδύσει με πολιτικό και ιδεολογικό μανδύα τον κοινωνικό προβληματισμό που δημιουργεί η ανεργία στον μέσο Βρετανό, υποστήριξε σε συνέντευξη που παραχώρησε στην εφημερίδα «The Sunday Telegraph», ότι η ΕΕ πάσχει από έλλειμμα δημοκρατίας και από συγκεντρωτισμό κι ότι είναι καταδικασμένη να αποτύχει. Είπε ακόμη ότι η ΕΕ ακολουθεί τον δρόμο του Αδόλφου Χίτλερ και του Ναπολέοντα, προσπαθώντας να δημιουργήσει ένα ευρωπαϊκό υπερκράτος.

Οι  Bremain
Υπέρ της παραμονής με το σύνθημα «Η Βρετανία πιο ισχυρή στην Ευρώπη» τάσσονται οι περισσότεροι πολιτικοί, της δε καμπάνιας ηγείται ο πρώην πρόεδρος της αλυσίδας Marks and Spencer Λόρδος Ρόουζ. Στο πλευρό του έχει τον ισχυρό άνδρα των Συντηρητικών Τζορτζ Όσμπορν, τους πλείστους βουλευτές των Εργατικών, συμπεριλαμβανομένου και του ηγέτη του κόμματος Τζέρεμι Κόρμπιν. Μαζί τους οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες, οι Πράσινοι και άλλοι. Τραγική φιγούρα υπέρ του Bremain αναδεικνύεται ο συντηρητικός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον, ο οποίος οδήγησε τη χώρα σε αυτή την αντιπαράθεση όχι μόνο γιατί ήθελε η Βρετανία να επαναδιαπραγματευθεί κάποιες πτυχές της συμμετοχής της στην ΕΕ, αλλά και για να επανακαθορίσει τις ισορροπίες στο κόμμα του. Αν επαληθευθούν οι δημοσκοπήσεις που θέλουν το Brexit να προηγείται του Bremain, την ερχόμενη Πέμπτη ο κ. Κάμερον δεν θα χάσει απλώς τη θέση του στην πρωθυπουργία της χώρας, αλλά θα κληθεί να λογοδοτήσει ενώπιον της Ιστορίας.

Το σενάριο της Μικρής Αγγλίας σε περίπτωση εξόδου διέπεται από μια ισχυρή λογική. Η Σκωτία, που τάσσεται υπέρ της παραμονής στην ΕΕ, θα έχει κάθε δικαίωμα να επαναφέρει θέμα νέου δημοψηφίσματος απόσχισης από τη Βρετανία για να παραμείνει στην ΕΕ. Δεν είναι σίγουρο τι θα πράξει η Ουαλία, είναι όμως πιθανό να αναζωπυρωθεί η κρίση στην Ιρλανδία. Νομοτελειακά θα επανέλθει η συνοριακή γραμμή Βορείου και Νοτίου Ιρλανδίας, το δε Σιν Φέιν που εκπροσωπείται σήμερα στο Βρετανικό Κοινοβούλιο είναι πιθανό να φορέσει τις στολές παραλλαγής και να μετατραπεί ξανά σε IRA.

Αυτό που δεν αφορά άμεσα τους Βρετανούς, αλλά όλους τους υπόλοιπους Ευρωπαίους, είναι στη συνέχεια και το σενάριο της μικρής Ευρώπης. Είτε με παραμονή είτε με έξοδο της Βρετανίας, το opt out που συμφώνησε ο Κάμερον για να μείνει (δηλαδή επιλογή της ΕΕ αλά καρτ) θα δημιουργήσει ένα ακόμα ευρωπαϊκό κεκτημένο, όχι σύνθεσης αλλά διάλυσης της ΕΕ.


Η οικονομική παράμετρος της εξόδου

Κάποιοι περισσότερο κυνικοί υποστηρίζουν ότι το Brexit δεν θα επηρεάσει ούτε τη Βρετανία ούτε την ΕΕ. Οι Βρετανοί θα μείνουν στον ΕΟΧ (Ευρωπαϊκός Οικονομικός Χώρος) όπως οι Νορβηγοί και οι Ελβετοί, ενώ θα συνεχίσει να βρίσκεται σε ισχύ η τελωνειακή ένωση. Ο καθηγητής Χρηματοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Λέστερ και πρώην διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου Πανίκος Δημητριάδης, σε συνέντευξή του πρόσφατα προειδοποίησε ότι η καμπάνια του Brexit παραπληροφορεί επικίνδυνα τους Βρετανούς εμφανίζοντας την έξοδο της χώρας από την ΕΕ ως κάτι ανώδυνο. Αντίθετα, υποστηρίζει, το οικονομικό κόστος της εξόδου θα είναι τεράστιο. Σχολιάζοντας τις θέσεις όσων υποστηρίζουν ότι η Βρετανία μετά την έξοδό της θα είναι σε θέση να διαπραγματευθεί μια καλύτερη συμφωνία εμπορίου με την ΕΕ, είπε ότι «δεν θα υπάρξει καθόλου εύκολη συμφωνία με τις Βρυξέλλες. Η ΕΕ, εν τοιαύτη περιπτώσει, θα θέλει να τιμωρήσει τη Βρετανία παραδειγματικά για να λειτουργήσει ως παράδειγμα για άλλες χώρες που θα μπορούσαν να επιχειρήσουν κάτι τέτοιο στο μέλλον». Αυτή τη στιγμή, σημείωσε, η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Βρετανίας, σε περίπτωση δε εξόδου η χώρα δεν είναι εφικτό να βρει αγορές για να υποκαταστήσει τις τεράστιες εξαγωγές της στην ΕΕ. Λογικό είναι, πρόσθεσε, «να επικρατήσει μια περίοδος αβεβαιότητας, και αυτό είναι σίγουρο ότι θα προκαλέσει σοβαρή ανασφάλεια σε επιχειρηματίες που θέλουν να επενδύσουν στη χώρα». Επιπλέον η διαπραγματευτική εμπορική ισχύς της Βρετανίας θα εξασθενίσει «γιατί άλλο 28 χώρες να διαπραγματεύονται μια συμφωνία με τις ΗΠΑ ή την Κίνα και άλλο η Βρετανία από μόνη της. Εν ολίγοις, όσοι νομίζουν ότι η Βρετανία θα είναι πιο ανεξάρτητη στην παγκοσμιοποιημένη αγορά, κάνουν λάθος. Μάλλον θα είναι πιο απομονωμένη».    

Χρειάζεται ανανέωση η συζήτηση του Κυπριακού

Όσο περνούν τα χρόνια, τόσο το Κυπριακό γίνεται περισσότερο πολύπλοκο. Ξεκίνησε ως ένα εθνοτικό, πολιτικό πρόβλημα, ενώ σήμερα πέραν της πολιτικής του πτυχής επηρεάζεται και από τη βαριά σκιά της οικονομικής βιωσιμότητας του όλου εγχειρήματος.

 Τα πρώτα χρόνια μετά το 1974 το πρόβλημα μπορούσε να αντιμετωπισθεί κυρίως πολιτικά. Για τους Ελληνοκυπρίους ως πρόβλημα εισβολής και κατοχής, για τους Τουρκοκυπρίους ως θέμα ανασύνταξης της Κυπριακής Δημοκρατίας, διά της επιστροφής τους στα πολιτικά σώματα και τους θεσμούς που και αυτοί θέσπισαν διά της υπογραφής τους το 1960. Το ζητούμενο βέβαια ήταν και είναι πάντα ένας λογικός συμβιβασμός, που τότε θα μπορούσε να ήταν ένα πολυπεριφερειακό σύστημα το οποίο θα ανταποκρινόταν στη λογική των θυλάκων του 1963-64. Οι ιστορικές περιπέτειες αυτού του τόπου πάντα θα αφήνουν τα αποτυπώματά τους, άσχετο αν αυτό κάποιοι επιμένουν να μην το αντιλαμβάνονται.

Η παρέλευση του χρόνου και η υπογραφή της συμφωνίας της Τρίτης Βιέννης έκανε τα πράγματα ακόμα πιο πολύπλοκα. Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος μετά την ανταλλαγή πληθυσμών οδηγήθηκε στον συμβιβασμό της διπεριφερειακής ομοσπονδίας, η οποία στην πορεία του χρόνου επεβλήθη και ως διζωνική ομοσπονδία. Ο θάνατος του Αρχιεπισκόπου το 1977 επέτρεψε στα ίδια τα παιδιά του (Σπύρος Κυπριανού - Τάσσος Παπαδόπουλος - Βάσος Λυσσαρίδης) να την αμφισβητούν κατά οξύμωρο τρόπο. Αμφισβητούσαν τη συμφωνία του Αρχιεπισκόπου, αλλά όχι τον ίδιο. Πιάστηκαν από μια φράση του περί μακροχρόνιου αγώνα, την έκαναν σύνθημα και πέταξαν στον κάλαθο των αχρήστων την υπογραφή του.

Οι διακυβερνήσεις Βασιλείου και Κληρίδη από το 1988 έως και το 2003 επιχείρησαν να αντιμετωπίσουν την όλο και διογκούμενη πολυπλοκότητα του Κυπριακού (εποικισμός, εκμετάλλευση ε/κ και τ/κ περιουσιών) από τη μια συνομιλώντας πειστικά επί της συμφωνίας Μακαρίου και την ίδια στιγμή θωρακίζοντας ό,τι απέμεινε από την Κυπριακή Δημοκρατία μέσω της ένταξής της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Κάπως έτσι φτάσαμε στο σχέδιο Ανάν, αφού απορρίψαμε προηγουμένως το σχέδιο Γκάλι.

Το 2004


Το δημοψήφισμα του 2004 ήταν ένα ακόμα σημείο καμπής στο Κυπριακό. Το πρόβλημα επιχειρήθηκε να αντιμετωπισθεί συνολικά μέσα από ένα δυναμικό σχέδιο (υπό την έννοια ότι άφηνε εποικοδομητικές ασάφειες για να επεξεργαστούν στην πορεία οι δύο κοινότητες). Η συζήτηση υπέρ της αποδοχής του ή όχι πρόσθεσε βέβαια ακόμα κάτι στην πολυπλοκότητά του: το κεφάλαιο οικονομία. Όχι βέβαια στη σύνθετη μορφή της, αλλά στο πλαίσιο της γνωστής συνθηματολογίας που επικρατεί στην Κύπρο. Αίφνης ανέκυψε θέμα ποιος θα συντηρεί τους Τουρκοκύπριους και η διαπίστωση που επικράτησε και ίσως έκρινε μεταξύ άλλων και το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ήταν απλή: Θα εργαζόμαστε εμείς για να ταΐζουμε τους Τουρκοκύπριους;


Το 2011 αυτή η αίσθηση του πλούσιου Ε/Κ που θα ταΐζει τον φτωχό και τεμπέλη Τ/Κ κατέρρευσε ως χάρτινος πύργος. Ξαφνικά και οι Ε/Κ έγιναν φτωχοί, αλλά μάλλον πλουσιότεροι σε εμπειρίες. Άρχισαν να προβληματίζονται για τις προθέσεις των άπληστων που οδήγησαν τη χώρα στην οικονομική καταστροφή, οι οποίοι ειρήσθω εν παρόδω το 2004 τους έλεγαν να ψηφίσουν «όχι» γιατί η κυπριακή οικονομία θα οδηγείτο σε καταστροφή.


Εν έτει 2016 όλοι πλέον αντιλαμβανόμαστε ότι το μοντέλο συζήτησης τους Κυπριακού είναι παρωχημένο. Το πρόβλημα εξακολουθεί να είναι πολιτικό στην ευρύτερή του διάσταση, αλλά πρωτίστως είναι οικονομικό, όπως π.χ. η συντελούμενη ενοποίηση της Γερμανίας, ή όπως η επιχειρούμενη ενσωμάτωση του Χονγκ Κονγκ από την Κίνα. Σε ό,τι αφορά την άντληση εμπειριών, θα μπορούσε να είναι οικονομικό, εκκινώντας έναν προβληματισμό από το διεθνές κεκτημένο που δημιούργησε το δημοψήφισμα των Σκωτσέζων για αυτονομία αλλά και το κίνημα των Καταλανών για ανεξαρτητοποίηση από την Ισπανία.


Παρωχημένο μοντέλο


Σήμερα ο Πρόεδρος Αναστασιάδης και ο Μουσταφά Ακιντζί συνομιλούν κατά κύριο λόγο με βάση τη λογική που υπαγορεύει  μόνο η νομική επιστήμη και τα διπλωματικά πρωτόκολλα, αποφεύγοντας να αγγίξουν σοβαρά και κυρίως να μιλήσουν ευθέως για την οικονομία, η οποία αποτελεί ενίοτε και όχημα κοινωνικών ανακατατάξεων. Η ενοποίηση της Κύπρου εάν προέλθει, θα προέλθει και μέσα από την ενοποίηση των δημοσίων οικονομικών της ομοσπονδίας, μέσα από ένα ενιαίο τραπεζικό σύστημα, και κυρίως μέσα από παρεμφερείς δομές οι οποίες θα καθιστούν τη μία και ενιαία οικονομία της επιδιωκόμενης ομοσπονδίας ως απολύτως ανταγωνιστική.

Το Κυπριακό δεν μπορεί να λυθεί ενόσω η συζήτησή του περιορίζεται σε μια επιλεκτική ανάγνωση κάποιων ψηφισμάτων του ΟΗΕ της δεκαετίας του 1970, στη βάση μιας εθνικιστικής ρητορικής που υιοθετούν οι δύο πλευρές και κυρίως μέσα από τις προσωπικές ατζέντες που έχουν οι πολιτικοί στην Κύπρο και την Τουρκία. Το Κυπριακό δεν πρόκειται εν ολίγοις να λυθεί μέσα από ατέρμονες και επιφανειακές συνομιλίες που εξαντλούνται στο εδαφικό και το περιουσιακό. Θα λυθεί αν οι δυο ηγέτες συμφωνήσουν στην απάντηση ενός απλού ερωτήματος: Πώς θέλουμε να είναι η Κύπρος σε 10 χρόνια από σήμερα και μέσα από ποια οικονομική στρατηγική θα το πετύχουμε; Εν ολίγοις το Κυπριακό χρειάζεται περισσότερη οικονομία στην ατζέντα της συζήτησης του.

Ποιος αναβάλλει τη λύση του Κυπριακού;

Κλασική επωδός: Το Κυπριακό θα λυθεί όταν το θελήσει η Άγκυρα και ο Ερτογάν. Εν μέρει σωστή, εφόσον υποκριτικά παραλείπουμε να θέσουμε μια αναγκαία ερώτηση: Από τη δική μας πλευρά κάναμε ό,τι μπορούσαμε για να φέρουμε το Κυπριακό σε τροχιά λύσης; Αν μένουμε στη θέση ότι «τα κλειδιά της λύσης τα κρατά η Άγκυρα», έχω την εντύπωση ότι αποποιούμαστε τις δικές μας ευθύνες.

Οι ευθύνες

Λογικά έπεται μια άλλη ερώτηση: Ποιες είναι οι δικές μας ευθύνες; Έχω την εντύπωση ότι ούτε οι Ελληνοκύπριοι ούτε οι Τουρκοκύπριοι κάνουμε όσα μπορούμε για να φτάσουμε στο σημείο εκείνο όπου η Τουρκία θα υποχρεωθεί να κάνει το απαραίτητο βήμα για να μην φορτωθεί την αποτυχία. Πώς αλλιώς; Πάρτε για παράδειγμα την τελευταία κρίση της Κωνσταντινούπολης με τα δείπνα και τη συνάντηση Ακιντζί με τον Μπαν Κι-μουν. Δεν θα υποστηρίξω ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν είχε τους λόγους του να δυσανασχετήσει, ούτε ακόμα ότι ο Μουσταφά δεν είχε τους λόγους του να κάνει το παιχνίδι που έκανε στην Πόλη. Επικεντρώνομαι στο μήνυμα που έστειλαν: Ότι δηλαδή δεν μπορούν να συνεννοηθούν. Ότι δεν μπορούν να δουν τη μεγάλη εικόνα, με αποτέλεσμα στο επίπεδο του μέσου πολίτη να φτάνει μια απαξίωση των προσπαθειών που καταβάλλουν τα τελευταία τρία χρόνια.

Ελληνοκυπριακό δόγμα

Σε καθημερινό επίπεδο τόσο οι Ελληνοκύπριοι όσο και οι Τουρκοκύπριοι οφείλουν να εγκαταλείψουν τα δόγματα που τους κατατρύχουν εδώ και δεκαετίες και τις εντελώς προβλέψιμες και αντιπαραγωγικές αντιδράσεις τους.
Ο Νίκος Αναστασιάδης την περασμένη Πέμπτη ήταν στο Σπίτι της Συνεργασίας σε μια προσπάθεια να κτίσει γέφυρες συνεργασίας. Οι άνθρωποί του πού ήταν;

* Ο διαπραγματευτής του βρίσκεται στη Νέα Υόρκη διεκδικώντας τη θέση του προέδρου της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, εκ μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας.

* Ο υπουργός Εξωτερικών του, συντονίζει ολόκληρο το υπουργείο Εξωτερικών εδώ και μια τριετία για την κατάληψη αυτής της θέσης, η οποία τέθηκε ως στόχος από το ΥΠΕΞ.

* Ο κυβερνητικός του εκπρόσωπος επίσης βρίσκεται στη Νέα Υόρκη κάνοντας λόμπιγκ για τη θέση αυτή και επίσης συναντάται με εκπροσώπους του ΟΗΕ για να πείσει ότι ο Άιντε και ο Ακιντζί τα έκαναν θάλασσα στην Κωνσταντινούπολη.

* Την ίδια στιγμή στις διαπραγματεύσεις των τεχνικών επιτροπών για το Κυπριακό όλοι οι Ε/Κ δημόσιοι υπάλληλοι που συμμετέχουν ορθώνουν ένα τεράστιο τείχος απέναντι στην προοπτική δημιουργίας μιας πραγματικής ομοσπονδίας στην Κύπρο γιατί αυτό θα αφαιρέσει αρμοδιότητες από την υφιστάμενη Κυπριακή Δημοκρατία.

Συμπέρασμα: Οι Ε/Κ συνομιλούμε δήθεν για τη δημιουργία ομοσπονδίας αλλά την ίδια στιγμή κάνουμε ό,τι περνά από το χέρι μας για να διατηρήσουμε αλώβητη την Κυπριακή Δημοκρατία την οποία κληρονομήσαμε το 1964 μετά την αποχώρηση των Τουρκοκυπρίων.

Τουρκοκυπριακό δόγμα

Από πλευράς Τουρκοκυπρίων επισυμβαίνουν τα ίδια, ίσως και χειρότερα. Ο Μουσταφά Ακιντζί βρέθηκε κι αυτός στο Σπίτι της Συνεργασίας για να απευθυνθεί σε νεαρούς Ε/Κ και Τ/Κ αλλά τα λόγια του δεν αντανακλώνται στα έργα των ανθρώπων του. Το τ/κ δόγμα είναι επίσης αμυντικό και έχει να κάνει με την απομόνωση των Τ/Κ μετά το 1964. Δικαίως ή αδίκως δεν μας εμπιστεύονται, με αποτέλεσμα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων να καταθέτουν εξωφρενικές προτάσεις. Για να μην μπούμε σε πολύ σοβαρά θέματα ώστε ο κ. Ακιντζί να διαμαρτύρεται ότι γίνονται διαρροές, θα μείνουμε στα αυτονόητα:

* Οι Τ/Κ διαπραγματευτές επιμένουν ότι η Κύπρος πρέπει στην πράξη να έχει δύο ΑΟΖ. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση, λένε, θα πρέπει να δώσει στο κάθε συνιστών κρατίδιο την ΑΟΖ που του αναλογεί για να την διαχειρίζεται.

*Οι Τ/Κ διαπραγματευτές θέτουν θέμα και για δύο FIR με την ίδια πιο πάνω λογική. Ένα στη Λάρνακα και ένα στην Τύμπου.

* Μέχρι και δύο εφόρους Εταιρειών θέλουν, με αποτέλεσμα τα δύο κρατίδια να μπουν σε έναν ανόητο ανταγωνισμό για το ποιος θα προσελκύσει περισσότερες εταιρείες στην Κύπρο μετά τη λύση.

Συμπέρασμα: Τι  κρύβεται πίσω από αυτή τη στάση; Ότι πάμε για γάμο, αλλά πριν παντρευτούμε θέλουμε να συμφωνήσουμε τους όρους του διαζυγίου. Γιατί τηρούν αυτή τη στάση οι Τουρκοκύπριοι; Διότι όταν το 1964 αποχώρησαν από την κυπριακή κυβέρνηση έμειναν χωρίς αναγνωρισμένους θεσμούς και εξουσίες, και δεν θέλουν να περιέλθουν ξανά σε αυτή την κατάσταση.

Ο φόβος

Γίνεται αντιληπτό ότι και οι δύο πλευρές συνομιλούν αλλά δεν υπάρχει μεταξύ τους καμιά εμπιστοσύνη. Οι Ε/Κ δεν θέλουν να απεμπολήσουν την Κυπριακή Δημοκρατία, οι Τ/Κ θέλουν να δημιουργήσουν ένα νέο μόρφωμα που να μην την θυμίζει, αλλά στην προσπάθειά τους αυτή μάς οδηγούν σε κάτι εκτρωματικό και μη λειτουργικό. Ούτε η σκοπιμότητα ούτε ο φόβος  στη συγκεκριμένη περίπτωση αποτελούν ελαφρυντικά: Τη λύση και για τους δυο την έδωσε η ένταξη ολόκληρης της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004. Όμως όλοι περί άλλα τυρβάζουμε. Οι Ε/Κ εμμένουν στην προστασία μιας Κυπριακής Δημοκρατίας η οποία δεν έχει καμία σχέση με το 1964 αφού  σε ποσοστό 95% λειτουργεί με βάση το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Από την πλευρά τους οι Τουρκοκύπριοι κάνουν πως δεν ξέρουν τι είναι το ευρωπαϊκό κεκτημένο, κρυβόμενοι πίσω από τις λόγχες του τουρκικού στρατού.
Αυτό που όλοι εν τέλει γνωρίζουμε πολύ καλά είναι μόνο τους φόβους μας, με αποτέλεσμα αυτό που εξακτινώνεται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό να επαναλαμβάνει τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις που τους τροφοδοτούν. Με αποτέλεσμα η λύση να αναβάλλεται για 42 χρόνια, γιατί τα κλειδιά τα κρατά μόνο η Άγκυρα.  

Οταν οι Κυπραίοι δείχνουν τον νού τους

Τόσο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Νίκος Αναστασιάδης ως αρχηγός κράτους όσο και ο Μουσταφά Ακιντζί ως προσκεκλημένος της διοργανώτριας χώρας μετέβησαν την εβδομάδα που πέρασε, στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ανθρωπιστικής Συνόδου, στην Κωνσταντινούπολη. Τι έμαθαν άραγε οι δύο εκπρόσωποι της Κύπρου σε αυτή τη σημαντική σύνοδο;
Στην πρώτη παγκόσμια σύνοδο για την ανθρωπιστική βοήθεια που πραγματοποιήθηκε στις 23-24 Μαΐου συμμετείχαν 9.000 άτομα, εκ των οποίων 55 αρχηγοί κρατών, και αντιπρόσωποι από 173 χώρες. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη σύναξη που πραγματοποιήθηκε στην 70χρονη ιστορία του ΟΗΕ. Τα θέματα που συζητήθηκαν κρίθηκε ότι είναι κυρίαρχα και παγκόσμιας κλίμακας: προσφυγικό, εμφύλιοι πόλεμοι, παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, φτώχεια και πείνα, και συνολικά 130.000.000 άνθρωποι υπό διωγμό.

Η ατζέντα Αναστασιάδη
Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης μετέβη στην Κωνσταντινούπολη (αν η σύνοδος γινόταν στη Χιλή, πολύ αμφιβάλλω αν οι σοφοί διπλωμάτες του κυπριακού ΥΠΕΞ θα τον συμβούλευαν να πάει) για να εκπροσωπήσει την Κυπριακή Δημοκρατία και, όπως εκ των πραγμάτων φάνηκε, να τονώσει την υπόστασή της. Διακόσιοι διπλωμάτες στο υπουργείο Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας ζουν, αναπνέουν και πληρώνονται στην κλίμακα Α16 για να προστατεύουν την κρατική μας υπόσταση. Δεν πρόλαβε λοιπόν να πατήσει το πόδι του στην Πόλη ο Πρόεδρος και νά τα όλα τα σάιτ στην Κύπρο να βγάζουν, δίκην ρωμαϊκού θριάμβου, πρώτη είδηση: "Η κυπριακή σημαία κυματίζει στην Κωνσταντινούπολη" και "Τον υποδέχθηκε ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, κάτι που σημαίνει αναγνώριση".
Την ίδια ώρα, στην υπό εξέλιξη Σύνοδο Ανθρωπιστικής Βοήθειας δεκάδες ηγέτες και επικεφαλής οργανώσεων αναγνώριζαν σε σπαραξικάρδιες ομιλίες τους την κεντρική σημασία που ενέχει η πολιτική βούληση για την πρόληψη και τον τερματισμό των συγκρούσεων. Έκαναν λόγο για την ευθύνη των ηγετών να εντοπίσουν τις πηγές που τις προκαλούν, να μειώσουν την αστάθεια και να ενδυναμώσουν τις καλές πρακτικές διακυβέρνησης. Η πρόληψη και ο τερματισμός των συγκρούσεων, υποστήριζαν οι κακομοίρηδες, θα ήταν η μεγαλύτερη συνεισφορά που θα μπορούσαν να προσφέρουν οι ηγέτες με άμεσο αποτέλεσμα να τερματισθεί η ροή προσφύγων και η άμεση ανάγκη για παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας.
Αυτό βεβαίως είναι παντελώς άσχετο. Σημαντικό είναι ότι εμείς «νενικήκαμεν». Ο Πρόεδρος εντελώς χαλαρά είδε κάναν-δύο ηγέτες, ήπιε μια μεζούρα Famous Grouse on the rocks και ετοιμαζόταν να πάει να πάρει την ευλογία του Οικουμενικού Πατριάρχη στο Φανάρι. Όλα έβαιναν καλώς, μέχρι που βγήκε στο τηλέφωνο αυτός ο ταραξίας ο Έσπεν Μπαρθ Άιντε: "Κύριε Πρόεδρε, ο Μουσταφά Ακιντζί έρχεται στην Κωνσταντινούπολη ως προσκεκλημένος του Ταγίπ Ερτογάν, για να παραστεί στο δείπνο που δίνει προς τιμήν των ξένων ηγετών".

Η ατζέντα Ακιντζί

Ο Μουσταφά Ακιντζί, ντυμένος με αντιδιαδηλωτική εξάρτυση, έτρωγε ξύλο από τα τουρκικά και τ/κ ΜΜΕ και κοινωνικά δίκτυα από τη Δευτέρα το πρωί. Τον κατηγορούσαν ότι κάθεται άπραγος στη Λευκωσία και ότι ο Αναστασιάδης αλωνίζει στην Κωνσταντινούπολη. Οι Γκρίζοι Λύκοι κατηγορούσαν τον Ερντογάν και τον Τσαβούσογλου ότι «αναγνώρισαν την ελληνοκυπριακή διοίκηση» και ότι «εξευτέλισαν την ‘Τουρκική Δημοκρατία της Βορείου Κύπρου’".
Και πάλιν άσχετο, αλλά δεκάδες ηγέτες στη σύνοδο για την ανθρωπιστική βοήθεια έκαναν λόγο "για την ανάγκη μιας συγκροτημένης και αποφασιστικής ηγεσίας, θωρακισμένης με την αναγκαία πολιτική δέσμευση, για να υπηρετήσει την ειρήνη, την ανάπτυξη, τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δίνοντας έτσι στους πολίτες του κόσμου τη βάσιμη προσδοκία για ένα καλύτερο μέλλον".
Το σχετικό ήταν άλλο: οι Τούρκοι και Τ/Κ διπλωμάτες έβλεπαν την "Τουρκική Δημοκρατία της Βορείου Κύπρου" να γκρεμίζεται από τον Νίκο Αναστασιάδη και μάλιστα στην Istanbul. Έτσι, χωρίς καλά-καλά να το καταλάβει, ο Μουσταφά Ακιντζί, υπό συνθήκες ελαφρώς καλύτερες από αυτές με τις οποίες μεταφέρθηκε ο Αμπντουλάχ Οτσαλάν από την πρωτεύουσα της Κένυας, Ναϊρόμπι, στις φυλακές του Ιμραλί, βρέθηκε σε ένα τζετ με προορισμό την Κωνσταντινούπολη. Στην πορεία μάλλον του καλάρεσε. Ήταν και μια ρεβάνς στους Τ/Κ απορριπτικούς. Αυτό που προέχει γενικά για τους Τούρκους διπλωμάτες είναι η συνέχιση της μάχης για την αναβάθμιση της «ΤΔΒΚ». Στόχος, να παραστεί στο δείπνο που παρέθεσε ο Ταγίπ Ερντογάν στους 55 ηγέτες χωρών, να κάνει τις ττόκκες του και επίσης οπωσδήποτε να δει τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Μπαν Κι-μουν, για να μην γίνει εντελώς ρεζίλι.

Ο ταραξίας Άιντε

Τη "βρομοδουλειά" (someone has to do the dirty job, όπως λένε και οι Εγγλέζοι) ανέλαβε να διεκπεραιώσει ο Έσπεν Μπαρθ Άιντε. Ο Νορβηγός νόμιζε ότι θα την έβγαζε καθαρή, αφού παρόμοιες "βρομοδουλειές" είχε κάνει και για τον Πρόεδρο Αναστασιάδη πρόπερσι στο Νταβός, αλλά και πιο πρόσφατα στις Βρυξέλλες. Ο Άιντε είναι πρακτικός άνθρωπος. Ήρθε στην Κύπρο για να συμβάλει στη λύση του Κυπριακού. Υπήρξε υπουργός Εξωτερικών μιας σοβαρής χώρας, της Νορβηγίας, είναι γραμματέας του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ του Νταβός και ταυτόχρονα ειδικός σύμβουλος του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ. Προσπαθεί να βοηθήσει τους δύο ηγέτες να κινηθούν προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά πόσο πρέπει να ρίξει το επίπεδο για να γίνει κατανοητός από δυο Λεμεσιανούς που νομίζουν ότι βρίσκονται στο επίκεντρο του πλανήτη και ότι όλοι με κομμένη την ανάσα τούς παρακολουθούν;

Τι δεν καταλαβαίνουμε;

Όπως και να ’χει οι τόνοι ανέβηκαν, οι συναντήσεις της Πέμπτης και της Παρασκευής για το Κυπριακό ματαιώθηκαν, ο Γενικός Γραμματέας έκανε μια μεσοβέζικη δήλωση διάσωσης της Κυπριακής Δημοκρατίας, και νά τους όλους έτοιμους να συνομιλήσουν ξανά. Μέχρι να τα ξανατσουγκρίσουν. Και θα τα τσουγκρίσουν, γιατί δεν υπάρχει μια υπεράνω αξιολογική κουλτούρα επανένωσης. Οι Ελληνοκύπριοι δείχνουν να θέλουν πρωταρχικά να διατηρήσουν την Κυπριακή Δημοκρατία και οι Τ/Κ να αναβαθμίσουν την «ΤΔΒΚ». Στο περιθώριο αυτό, των δύο κεντρικών στρατηγικών, αλλά κυρίως στο περιθώριο του παγκόσμιου προβληματισμού για το πώς λύνονται οι αντιπαραθέσεις, συζητούμε μυωπικά και επιπόλαια τη λύση του Κυπριακού, δείχνοντας απλώς τον νουν μας.