Κύπρος και δρόμοι του φυσικού αερίου

Στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου υπάρχουν, σύμφωνα με έρευνες του Ινστιτούτου Γεωλογικής Επισκόπησης (1) των Ηνωμένων Πολιτειών, τεράστιες ποσότητες φυσικού αερίου και περιορισμένες ποσότητες πετρελαίου. Σύμφωνα με τη συντονίστρια του Ινστιτούτου κ. Brenda Pierce, κατά τη διάρκεια έρευνας που διεξήχθη εντός του 2010, στην περιοχή εκτιμάται ότι υπάρχουν γύρω στα 400 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικό αέριο και μια ποσότητα κοντά στα 1,7 δισεκ. βαρέλια πετρέλαιο. Η ύπαρξη φυσικού αερίου αναμφισβήτητα ενισχύει τη γεωπολιτική σημασία της περιοχής. Σε τοπικό επίπεδο οι σχέσεις Κύπρου-Ισραήλ αναβαθμίζονται ραγδαία, η Τουρκία ενδιαφέρεται να αποκτήσει ρόλο και υπερδυνάμεις όπως οι ΗΠΑ και η Ρωσία διά των εταιρειών τους επιβεβαιώνουν το ρόλο τους στη διαμόρφωση της παγκόσμιας οικονομίας.

Εξακριβωμένες ποσότητες στην περιοχή μέσα από υποθαλάσσιες διατρήσεις διαθέτει το Ισραήλ στις περιοχές Ταμάρ και Λεβιάθαν που εκτιμούνται κοντά στα 25 τρις κυβικά πόδια φυσικό αέριο (2). Με βάση τρισδιάστατες σεισμικές αναλύσεις που εκπόνησε η αμερικανικών συμφερόντων εταιρεία Noble Energy, η Κυπριακή Δημοκρατία επίσης εκτιμάται ότι μπορεί να εξορύξει από το θαλάσσιο οικόπεδο 12 γύρω στα 15 τρις κυβικά πόδια φυσικό αέριο (3). Σύμφωνα με πληροφορίες, ενδιαφέρον για τον δεύτερο γύρο προσφορών για τα κυπριακά οικόπεδα έχει επιδείξει η ρωσική Gazprom (ενδιαφέρεται για 2-3 οικόπεδα) αλλά και η ισραηλινή Dor Alon, η οποία από το 1999 έχει συνάψει στρατηγική συνεργασία με τον αμερικανικό κολοσσό Texaco. Νοτιότερα η Αίγυπτος, με βάση στοιχεία του 2010, έχει αποδεδειγμένα κοιτάσματα φυσικού αερίου της τάξης των 78,3 τρις κυβικών ποδιών (4) που εντοπίζονται κυρίως στο Δέλτα του Νείλου. Η Αίγυπτος εξάγει γύρω στα 2,2 τρις κυβικά πόδια φυσικό αέριο το χρόνο. Στις ΑΟΖ του Λιβάνου και της Συρίας επίσης υπάρχουν καλές πιθανότητες για ύπαρξη σημαντικών κοιτασμάτων. Όπως ανακοινώθηκε την περασμένη Τετάρτη (24/8/2011) η βρετανική εταιρεία Cairn Energy Plc ενδιαφέρεται να διερευνήσει την περιοχή της ΑΟΖ του Λιβάνου, αλλά και της Κύπρου.

Η σημασία

Για να μπορέσει να αντιληφθεί κάποιος τη σημασία των κοιτασμάτων της Ανατολικής Μεσογείου θα ήταν καλό να δοθούν κάποια στοιχεία για τα παγκόσμια αποθέματα. Πρώτη στον πίνακα κατατάσσεται η Ρωσία με αποθέματα κοντά στα 643 τρις κυβικά πόδια στη Σιβηρία, ακολουθεί το Κατάρ με 600 τρις και η Σαουδική Αραβία στην περιοχή Rub Al Khali Basin με 426 τρις κυβικά πόδια. Σημαντικές ποσότητες διαθέτουν επίσης η Αλγερία, η Νορβηγία, η Ολλανδία και οι Ηνωμένες Πολιτείες.

Σύμφωνα με αμερικανική έρευνα (5) η χρήση του φυσικού αερίου στη βιομηχανία θα αυξηθεί σε ποσοστό 70% και αναμένεται έως το έτος 2025 η κατανάλωση να αγγίξει τα 156 τρις κυβικά πόδια το χρόνο. Η αύξηση αυτή οφείλεται σε ποσοστό 50% στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ και άλλες βαριές βιομηχανίες μπαίνουν σταθερά στη χρήση φυσικού αερίου.

Η ρωσική Gazprom, η μεγαλύτερη εταιρεία στον κόσμο με 15% μερίδιο στην παγκόσμια αγορά, προμηθεύει την Ευρώπη καθημερινά με ποσότητες φυσικού αερίου που κυμαίνονται ανάλογα με την εποχή από 18,2 σε 30 εκατομμύρια κυβικά πόδια. Στο τέλος του 2010 σύμφωνα με τον ετήσιο απολογισμό του προέδρου της Gazprom Αλεξέι Μίλερ (6) το μερίδιο αγοράς της εταιρείας στην Ευρώπη ήταν 23%, της Νορβηγίας 19%, της Αλγερίας 10% και του Κατάρ 6%. Η Gazprom είχε κέρδη που πλησίασαν το ένα δις δολάρια κατά τη διάρκεια του 2010.

Κύπρος και Ισραήλ

Τα μέχρι στιγμής αποθέματα της Κύπρου και του Ισραήλ στην περιοχή θεωρητικά θα μπορούσαν να έχουν μια αξία πέριξ των 150 δις, νοουμένου βέβαια ότι θα εξευρεθούν αγοραστές. Τα κέρδη των χωρών αυτών δεν μπορούν να διαφανούν εκ των προτέρων αφού εξαρτώνται πλήρως από τις συμφωνίες που έχουν υπογραφεί με τις εταιρείες εξόρυξης. Στη συγκεκριμένη περίπτωση και για τις δύο χώρες η εταιρεία που πραγματοποιεί τις εξορύξεις είναι η Noble Energy. Το Ισραήλ είχε αρχικά μια συμφωνία για είσπραξη του 32% των κερδών, αλλά πρόσφατα η Κνεσέτ μετά την ανεύρεση νέων κοιτασμάτων αποφάσισε να ανεβάσει το ποσοστό αυτό στο 64%. Στην Κύπρο η συμφωνία με τη Noble Energy δεν έχει δημοσιοποιηθεί, ενώ παρουσιάζεται και το αξιοπερίεργο οι επιτελείς της εταιρείας αυτής να συναντώνται μόνο με τον εκάστοτε υπουργό Εμπορίου, αλλά και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας! Σε ευρωπαϊκές χώρες όπως η Νορβηγία και η Αγγλία το ποσοστό επί των κερδών που καταλήγει στα ταμεία του κράτους είναι 85% και 70% αντίστοιχα. Παράλληλα, σε προηγμένες χώρες έχουν δημιουργηθεί επιστημονικοί και τεχνοκρατικοί φορείς για τη διαπραγμάτευση με τις πολυεθνικές εταιρείες εξορύξεων με στόχους όχι μόνο την επίτευξη καλύτερης οικονομικής συμφωνίας υπό καθεστώς διαφάνειας αλλά και για τη μεταφορά τεχνογνωσίας στη χώρα.

Εμπλεκόμενα

Στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου τα τελευταία χρόνια η γεωπολιτική ένταση έχει ανέβει κατακόρυφα. Κρίση στις σχέσεις Ισραήλ -Λιβάνου για τον καθορισμό της ΑΟΖ ενώ η Τουρκία απειλεί θεούς και δαίμονες ενόψει των πρώτων δοκιμών της Κυπριακής Δημοκρατίας στις αρχές Οκτωβρίου για εξακρίβωση των κοιτασμάτων και την εξόρυξη φυσικού αερίου από το οικόπεδο 12 στην αποκλειστική οικονομική της ζώνη.

Οι απειλές της Τουρκίας θυμίζουν τη στάση της κατά την περίοδο λίγο πριν την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ. Μιλά για δυναμικές αντιδράσεις και ταυτόχρονα εμφανίζεται ως ο υπερασπιστής των δικαίων και των δικαιωμάτων των Τ/Κ ως εγγυήτρια δύναμη. Αν κρίνουμε από τις διαρροές των wikileaks, η Τουρκία δρα αποτρεπτικά και για την ολοκλήρωση των συμφωνιών Κύπρου-Συρίας και Κύπρου-Λιβάνου για τον καθορισμό ΑΟΖ μεταξύ τους. Απειλεί επίσης πολυεθνικές εταιρείες να μην αναλάβουν εξορύξεις στα κυπριακά οικόπεδα.

Στην πραγματικότητα η Τουρκία αυτό που επιδιώκει δεν είναι μόνο τα συμφέροντα των Τ/Κ αλλά την εξυπηρέτηση και των δικών της γεωπολιτικών βλέψεων. Η χώρα εδώ και αρκετά χρόνια έχει μπει στο παιχνίδι των ενεργειακών αγωγών έχοντας καταστήσει τη μεσογειακή πόλη Τζεϊχάν σημαντικό ενεργειακό κέντρο μεταφοράς πετρελαίου στη διεθνή αγορά από τις πετρελαιοπηγές του Κιρκούκ και του Μπακού. Το 2009 ανακοινώθηκε ότι στο σύστημα θα προστεθεί και ο αγωγός Σαμψούντας -Τζεϊχάν ο οποίος θα μεταφέρει στην Ανατολική Μεσόγειο ρωσικό πετρέλαιο. Το τερματικό στο Τζεϊχάν ολοκληρώθηκε το 2006 και μέσω των εγκαταστάσεών του εξάγονται ετησίως 50 εκατ. τόνοι πετρέλαιο.

Η Τουρκία πέραν του πετρελαίου ενδιαφέρεται να μπει και στο μεγάλο παιχνίδι του φυσικού αερίου, οι δε φιλοδοξίες της κωδικοποιούνται στο όνομα της όπερας του Βέρντι, Nabucco (7). Πρόκειται για έναν αγωγό που θα έχει μήκος 3893 χιλιόμετρα ο οποίος θα ξεκινά από την πόλη Ahiboz της Αν. Τουρκίας και θα καταλήγει, μέσω Βουλγαρίας, Ρουμανίας και Ουγγαρίας στην πόλη Baumgarten της Αυστρίας. Στόχος να μεταφέρει 31 δις κυβικά μέτρα φυσικό αέριο στην Ευρώπη. Το έργο που αναμένεται να χρηματοδοτηθεί από τις κρατικές εταιρείες φυσικού αερίου της Τουρκίας, της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας, της Ουγγαρίας, της Αυστρίας και της Γερμανίας θα ξεκινήσει το 2013, αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία το 2017 και στηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το έργο, πάντως, που έχει ήδη πάρει μία αναστολή (προγραμματιζόταν να ξεκινήσει αρχικά το 2015) κυρίως από πλευράς Μόσχας θεωρείται απλώς ένα πυροτέχνημα της Τουρκίας. Σύμφωνα με τον Konstantin Simonov, διευθυντή του Ιδρύματος Ενεργειακής Ασφάλειας στη Ρωσία «η όλη προσπάθεια του κονσόρτσιουμ είναι έτοιμη να καταρρεύσει» (8). Η Ρωσία σαφέστατα βλέπει την όλη προσπάθεια ανταγωνιστικά αλλά εδράζει τα επιχειρήματά της και σε στέρεα δεδομένα. Ο Nabucco χρειάζεται τεράστιες ποσότητες φυσικού αερίου για να τεθεί σε λειτουργία, οι οποίες δεν υπάρχουν. Η Ρωσία έχει προαγοράσει όλες τις διαθέσιμες ποσότητες από το Ιράν και το Τουρκμενιστάν, ενώ το κόστος κατασκευής του που ανέρχεται στα 14 δις ευρώ θεωρείται απαγορευτικό σε περίοδο οικονομικής κρίσης. Η Τουρκία δίνει σκληρή μάχη να εξασφαλίσει τα κοιτάσματα στο Shakh-Denis field στο Αζερμπαϊτζάν τα οποία, ωστόσο, θα αρχίσουν να αντλούνται το 2017, αλλά κι αυτά τα αποθέματα δεν είναι σίγουρα για τους Τούρκους. Σύμφωνα με τις έως τώρα εκτιμήσεις, τα κοιτάσματα των Αζέρων όταν έλθουν στην επιφάνεια μπορούν να παρέχουν 16 δις κυβικά μέτρα φυσικό αέριο το χρόνο. Ακόμα κι αν τα εξασφαλίσει η Τουρκία είναι αδύνατο να καταστήσει βιώσιμο τον Nabucco ο οποίος θα κατασκευαστεί για να μεταφέρει 31 δις κυβικά μέτρα το χρόνο. Σύμφωνα με τον Konstantin Simonov, «δύο άλλα σχέδια φαίνονται πολύ πιο βιώσιμα για μεταφορά φυσικού αερίου από το Μπακού κι αυτά είναι α) το ITGI με συμμετοχή της εταιρείας Tureky, της Ελλάδας και της Ιταλίας και β) το TAP (Trans Adriatic Pipeline), το οποίο θα μεταφέρει φυσικό αέριο μέσω Αλβανίας στην Ελλάδα και την Ιταλία. Αυτοί οι δύο αγωγοί στην πραγματικότητα μπορούν να δημιουργήσουν έναν εναλλακτικό Νότιο Αγωγό αντί του πολυέξοδου Nabucco, σύμφωνα με άρθρο του Alexandrou Petersen στο euobserver, αφού μπορούν να λειτουργήσουν κερδοφόρα με 10 δις κυβικά μέτρα ετησίως, ποσότητα που θεωρείται δυνατό να εξευρεθεί.

Η Ρωσία βεβαίως ανεβάζει την πίεση στην Τουρκία έχοντας εξαγγείλει τον αγωγό South Stream μέσω της Μαύρης Θάλασσας, αλλά διεθνείς αναλυτές θεωρούν το πρότζεκτ αυτό ιδιαίτερα δαπανηρό λόγω της ανάγκης κατασκευής υποθαλάσσιων αγωγών, γεγονός που ίσως φέρει την Gazprom στα όρια ακόμα και της χρεοκοπίας.

Ξεχωριστό

Πώς επηρεάζει η Κύπρος;

Σε αυτό το τεράστιο γεωπολιτικό παιχνίδι που αφορά την παροχή φυσικού αερίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήρθαν να δώσουν πρόσθετο ενδιαφέρον οι πρόσφατες ανακαλύψεις κοιτασμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο από το Ισραήλ αλλά και οι πολλά υποσχόμενες προοπτικές που δίνουν οι έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ. Στο παιχνίδι λόγω εγγύτητας μπαίνουν και τα υπαρκτά αποθέματα της Αιγύπτου. Η πρόταση του Ισραήλ μάλιστα διά στόματος του υπουργού Εξωτερικών Λίμπερμαν για κατασκευή μεσογειακού αγωγού με τη συμμετοχή του Ισραήλ, της Κύπρου και της Ελλάδας για παροχή αερίου στην Ευρώπη προκάλεσε προβληματισμό. Το παιχνίδι στην περιοχή μέσω της εταιρείας Noble Energy προς το παρόν βρίσκεται σε αμερικανικά χέρια. Η Ρωσία αρχικά μη υπολογίζοντας το εύρος των κοιτασμάτων, αλλά και για καθαρά ανταγωνιστικούς λόγους έδειξε αδιαφορία (ούτε καν μπήκε στον κόπο του πρώτου γύρου προσφοροδότησης των θαλάσσιων οικοπέδων). Το ενδιαφέρον των Ρώσων αναζωπυρώθηκε (ήδη η Gazprom είχε δύο συναντήσεις στην Κύπρο με τον τέως υπουργό Εμπορίου Αντώνη Πασχαλίδη) κι αυτό, σύμφωνα με διπλωματική πηγή, λόγω των πρώτων ενθαρρυντικών αποτελεσμάτων στο οικόπεδο 12 αλλά και της διάθεσης εμπλοκής της Τουρκίας στην προσπάθεια εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Τουρκία με αφορμή το γνωστό της επιχείρημα περί δικαιωμάτων των Τ/Κ ζητά εκβιαστικά αναστολή της εξόρυξης φυσικού αερίου μέχρι τη λύση του Κυπριακού, μπλοκάροντας έτσι και οποιαδήποτε συνεργασία της Κύπρου με το Ισραήλ. Διά της επίλυσης του Κυπριακού η Τουρκία ίσως θα μπορούσε να βρει τα αποθέματα εκείνα που χρειάζεται για να καταστεί ο Nabucco βιώσιμος.

Το πρόβλημα που υπάρχει με τις συγκεκριμένες επιδιώξεις, σύμφωνα με κυβερνητική πηγή, «δεν είναι τα επιχειρηματικά σχέδια της Τουρκίας τα οποία είναι απολύτως κατανοητά, αλλά η επίλυση του Κυπριακού. Επιπλέον η Τουρκία έχει σοβαρότατα προβλήματα με το Ισραήλ. Εν ολίγοις πώς θα μπορούσε να αναπτύξει οικονομικές σχέσεις με τη μισή Κύπρο υπό κατοχή και χωρίς διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ λόγω των γνωστών επεισοδίων στη Γάζα με αφορμή το πλοίο Μαβί Μαρμαρά;».

Η Noble Energy έχοντας τη στήριξη του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών από τον περασμένο Φεβρουάριο αγνόησε τις απαιτήσεις των Τούρκων για αναστολή των εργασιών της στην περιοχή του οικοπέδου 12, ωστόσο αυτό δεν προδικάζει τίποτε για το μέλλον.

Το Κυπριακό και ο νέος καταλύτης

Για την Τουρκία ο Nabucco είναι ίσως η σημαντικότερη επένδυση στον τομέα της ενέργειας. Αναλογικά ομιλούντες το πρότζεκτ αυτό σε επίπεδο πολιτικής ανάλυσης αντιστοιχεί με την έναρξη ενταξιακών συνομιλιών της Τουρκίας με την ΕΕ. Οι Τούρκοι αναλυτές μάλιστα φροντίζουν να το διασυνδέουν με την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας τονίζοντας ότι η υλοποίησή του θα απελευθερώσει την ΕΕ από το μονοπώλιο της Ρωσίας στο φυσικό αέριο. Η Ευρώπη διά του Προέδρου της Κομισιόν κ. Μπαρόζο, αποδέχθηκε αυτή τη λογική συνεισφέροντας στη χρηματοδότησή του, άσχετο εάν στη συνέχεια για τους λόγους που αναπτύξαμε το πρότζεκτ φυτοζωεί.

Το 2004 η Κύπρος είχε την ευκαιρία να λύσει το Κυπριακό χρησιμοποιώντας τη δική της ένταξη αλλά κυρίως την ενταξιακή προοπτική της Τουρκίας ως καταλύτη. Ο Τάσσος Παπαδόπουλος τότε σκέφτηκε στενά κυπριακά και φοβικά και τον Δεκέμβριο του 2004 επέτρεψε στην Τουρκία να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις χωρίς να πάρει τίποτε. Σήμερα η Κύπρος έχει έναν νέο καταλύτη για τη λύση του Κυπριακού, υπό συνθήκες βέβαια πολύ πιο δυσμενείς. Πρώτον δεν γνωρίζουμε εάν θα κατασκευασθεί ο Nabucco, δεύτερον δεν γνωρίζουμε εάν η Τουρκία επιθυμεί να διασυνδέσει τη βιωσιμότητα του αγωγού αυτού με την επίλυση του Κυπριακού, τρίτον δεν είναι σαφές κατά πόσον το Ισραήλ αλλά και η Αίγυπτος επιθυμούν συνεργασία με τη χώρα αυτή, τέταρτον η εμπλοκή της Ρωσίας δυσχεραίνει φοβερά την κατάσταση.

Η Ρωσία διά της καθόδου της στη Μεσόγειο και της πιθανής συμμετοχής της στον δεύτερο γύρο προσφοροδότησης των οικοπέδων της κυπριακής ΑΟΖ, ενεργεί προληπτικά εναντίον της Τουρκίας την οποία βλέπει ανταγωνιστικά στον τομέα της εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου. Η Ρωσία, σύμφωνα με διπλωματική πηγή, θα ήταν διατεθειμένη να εγκαταλείψει τον δικό της Νότιο Αγωγό (μέσω Μαύρης Θάλασσας) υποστηρίζοντας τον νοτιότερο κυπροϊσραηλινό αγωγό χρηματοδοτικά, αλλά και πολιτικά, με στόχο να «σκοτώσει» τον Nabucco. Σε τέτοια περίπτωση βέβαια οι σχέσεις Κύπρου με την Τουρκία ίσως παραμείνουν εσαεί προβληματικές και τεταμένες. Η παρουσία της Ρωσίας στην περιοχή σε συνδυασμό με τις αμερικανικές και ισραηλινές εταιρείες εξόρυξης εγγυώνται προς το παρόν ότι οι απειλές της Τουρκίας εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν μπορούν να έχουν κανένα αντίκρισμα.

Κάποιοι ίσως πανηγυρίζουν γι’ αυτό. Θα πρέπει, ωστόσο, να συνυπολογίζουν στους πανηγυρισμούς τους ότι ο ενεργειακός αποκλεισμός της Τουρκίας από την Ανατολική Μεσόγειο σημαίνει ταυτόχρονα και διατήρηση του Κυπριακού ως άλυτου προβλήματος. Την ίδια στιγμή η Τουρκία οφείλει να κατανοήσει το αντίστροφο από αυτό που επιχειρεί να κάνει χρησιμοποιώντας τους Τ/Κ. Αν θεωρεί ότι διά των Τ/Κ μπορεί να μπλοκάρει την εξόρυξη φυσικού αερίου, θα πρέπει επίσης να δεχθεί ότι χωρίς τους Ελληνοκυπρίους δεν μπορεί να μπει στο ευρύτερο γεωπολιτικό παιχνίδι που επιχειρεί να παίξει στην περιοχή, είτε διά του Nabucco, είτε χωρίς αυτόν.

Για την Κύπρο πάντως τα πράγματα αποκτούν πρόσθετο δείκτη δυσκολίας. Για να μπορέσει να ελιχθεί και να διασφαλίσει τα Εθνικά και Οικονομικά της συμφέροντα χρειάζεται μιαν αξιόπιστη ηγεσία η οποία θα μπορέσει να αξιοποιήσει τα εμπλεκόμενα συμφέροντα. Αν κρίνουμε από τους μέχρι τώρα χειρισμούς της ηγεσίας μας το φυσικό αέριο αντιμετωπίζεται επιπόλαια.  

Παραπομπές:

1. Fact Sheet 2010 -- 3014 (http://pubs.usgs.gov/fs/2010/3014/)
2. http://www.nobleenergyinc.com/fw/main/Israel-128.html
3. http://www.nobleenergyinc.com/_filelib/FileCabinet/PDFs/Presentations/2011_08_Office_Meetings.pdf
4. http://www.egas.com.eg/Egyptian_Natural_Gas/Introduction.aspx
5. Library of Congress: http://www.loc.gov/rr/business/BERA/issue5/trends.html
6. http://www.gazprom.com/press/miller-journal/370038/
7. Το έργο Nabucco (συντόμευση του ονόματος του βασιλιά Ναβουχοδονόσορα) του Verdi είναι ένα έργο τόσο μουσικό όσο και πολιτικό: αφορά την ιστορία της σκλαβιάς των Εβραίων στη Βαβυλώνα, και η περίφημη άρια «Va pensiero» τραγουδιέται από τους καταπιεσμένους σκλάβους. Στην Ιταλία, το τραγούδι αυτό είναι το σύμβολο της αναζήτησης της ελευθερίας του λαού, ο οποίος στα 1840 –όταν και γράφτηκε η όπερα– ήταν καταπιεσμένος από την αυτοκρατορία των Αψβούργων, και πάλευε μέχρι τη δημιουργία της ενωμένης Ιταλίας. Το Κονσόρτσιουμ που έδωσε την ονομασία Nabucco στον αγωγό ήθελε με αυτό τον τρόπο να στείλει το μήνυμα ότι στόχος είναι η απεξάρτηση της Ευρώπης από το μονοπώλιο της Ρωσίας στην παροχή φυσικού αερίου.
8. Moscow Time: «The Nabucco consortium holds talks in Vienna», Aug. 22, 2011
9. http://blogs.euobserver.com/petersen/2011/08/23/building-nabucco-without-nabucco/

Οι δικοί μου Έλληνες

Η δήλωση του γ. γραμματέα του ΑΚΕΛ Άντρου Κυπριανού στον 107,6 FM ότι προτιμά Τ/κ αριστερό, αντί Ε/κ δεξιό για την προεδρία της Ομοσπονδιακής Κύπρου σε περίπτωση λύσης του Κυπριακού, πυροδότησε μια σειρά από αντεγκλήσεις οι οποίες λόγω εκλογών μετεξελίχθηκαν σε κοκορομαχία και διαγωνισμό Ελληνικότητας. «Ένας πραγματικός Έλληνας σήμερα δεν μπορεί να συμμαχήσει με Τούρκο» μας λένε κάποιοι, ενώ από την πλευρά τους στο ΑΚΕΛ που παραδοσιακά ταυτίζουν τον Ελληνισμό με τον εθνικισμό, υπό το φόβο των Ιουδαίων επιστράτευσαν περιστασιακά μέχρι και το Μέγα Αλέξανδρο για να αποσείσουν τις κατηγορίες. Λες και είμαστε σε θέση να ξέρουμε για τι καν συζητούμε όλοι μας! Ας επιχειρήσουμε να προσεγγίσουμε το θέμα μέσα από κάποιους ορισμούς που εύχομαι να μην καταλήξουν σε αφορισμούς.

Ερώτημα: Ποιος είναι ο Έλληνας του 21^ου αιώνα και ποιοι έχουν δικαίωμα να ταυτίζονται μαζί του;

Ο Ορισμός

Ο Ελληνισμός, αν με αυτό εννοούμε μια ομάδα ανθρώπων που κατοικούν σήμερα σε συγκεκριμένες περιοχές του πλανήτη σε διάφορα κράτη (κυρίως στην Ελλάδα –Κύπρο –ΗΠΑ και Αυστραλία) έχοντας κοινή γλώσσα, θρησκεία και ήθη και έθιμα, δεν διαφέρει σε τίποτε από οποιαδήποτε άλλη ομάδα ανθρώπων. Ούτε προς το καλύτερο, ούτε προς το χειρότερο.

Η αξία του Ελληνισμού έγκειται στις διαχρονικές οικουμενικές αξίες που δημιούργησε από την αρχαιότητα μέχρι το τέλος της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, οι οποίες στη συνέχεια- όχι εξαιτίας των Ελλήνων - έγιναν πανανθρώπινες και κατ΄ επέκταση οικουμενικές. Οι αξίες αυτές, της Δημοκρατίας, της ελευθερίας, της φιλομάθειας, της αναζήτησης της επιστημονικής αλήθειας, της ανοχής, της σύνθεσης απόψεων και της αξιοπρέπειας τις παρέλαβαν οι Βρετανοί και τις ενσωμάτωσαν στην Μαγκνα Κάρτα, τις παρέλαβαν οι αναγεννησιακοί φιλόσοφοι, οι διαφωτιστές της Γαλλίας και της Γερμανίας, τις ενσωμάτωσε στο μανιφέστο της η αμερικανική και αργότερα η Γαλλική Επανάσταση. Το ελληνικό πνεύμα, διά του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη μέσα από πολλούς άλλους ενδιάμεσους, εμφύσησε τη σοφία της σκέψης στον Καντ, οι σοφιστές εμβολίασαν τη διαλεκτική σκέψη του Μαρξ και του Ένγκελς, ο Πυθαγόρας και οι αστρονομικές του παρατηρήσεις επηρέασαν τον Χόκινγκ, ο Θουκυδίδης τον Χόμπσμπαουμ, ο Ευκλείδης τον Αϊνστάιν.

Γιατί οι Έλληνες μεγαλούργησαν; Διότι δεν υποτίμησαν τους άλλους. Έμαθαν από τους Σουμέριους, από τους Αιγύπτιους, από τους Βαβυλώνιους από τους Φοίνικες και συνέθεσαν ένα νέο πολιτισμό. Αυτή ήταν και η παρακαταθήκη τους. Η ανοχή και η σύνθεση. Όποιοι το κατάλαβαν στη συνέχεια έγιναν κληρονόμοι αυτού του πολιτισμού.

Οι δήθεν Έλληνες

Αν οι ελληνικές ιδέες σήμερα περιορισθούν στα σύνορα κάποιων μικρών κρατών και κυρίως στα μισγάγκεια του εγκεφάλου κάποιων μικρών ανθρώπων που θέλουν να τις μονοπωλούν κραδαίνοντας ως διαπιστευτήριο μια πολιτική ταυτότητα, τότε οι ιδέες αυτές απαξιώνονται. Αν οι ιδέες αυτές εγκλωβιστούν σε γελοίες ταμπέλες του τύπου Δεξιός-Αριστερός τότε οι ιδέες αυτές είναι νεκρές.

Όπως σημειώνει σε μια συνέντευξή του ο καθηγητής Βασίλης Λαμπρόπουλος, «η «ελληνικότητα» ήταν ένα ιδεολογικό κατασκεύασμα διανοουμένων του Μεσοπολέμου το οποίο δημιουργήθηκε μετά τον ανεπανόρθωτο τραυματισμό του οικουμενικού Ελληνισμού το 1922. Αντικατέστησε τον κοσμοπολιτισμό ενός Καβάφη με την τοπογραφία ενός Ελύτη, προσφέροντας αίσθημα για συνείδηση. Έτσι, η αισθητική της «ελληνικότητας» έγινε η ηθική του Ελλαδισμού και άνθησε για μισό αιώνα περίπου. Στη δεκαετία του 1990 έχασε και το πολιτιστικό και το πνευματικό της κύρος και σήμερα επιβιώνει μόνο στους χώρους του υψηλού ή δημώδους λαϊκισμού. Αποτελεί πλέον αντικείμενο ιστορικής μελέτης μαζί με παλαιότερα κινήματα, όπως ο Ρομαντισμός και ο Συμβολισμός. Εδώ και είκοσι χρόνια, η διερεύνηση της μείξης και της υβριδικότητας έχει θέσει τις αντιλήψεις περί Ελληνισμού σε μια νέα, πλουσιότατη προβληματική, στην οποία συμβάλλουν τόσο οι τέχνες όσο και οι επιστήμες».
 

 Με λίγα λόγια η ελληνικότητα σήμερα (το είπε εξάλλου από αρχαιοτάτων χρόνων και ο Σωκράτης) δεν πρέπει να ταυτίζεται με την καταγωγή ενός ανθρώπου, αλλά κυρίως με την αγωγή του.

Συμπερασματικά η ελληνικότητα είναι ιδιότητα την οποία πρέπει σήμερα όλοι να διεκδικούμε. Δεν είναι ταυτότητα που μας κατοχυρώνει. Ο Ελληνισμός είναι διεθνισμός και ανταμείβει με πρόοδο όσους ανθρώπους τον βλέπουν έτσι, καθιστώντας τους μέλη μιας παγκόσμιας κοινότητας φιλέρευνης και ανοικτόμυαλης η οποία συμμετέχει ενεργά και ισότιμα σε έναν οικουμενικό διάλογο όπου η αδράνεια ή άγνοια και η αυταρέσκεια απέχουν.

Οι σύγχρονοι εντός συνόρων Έλληνες έχουν ξεπουλήσει εδώ και πολλά χρόνια τις ιδέες του Ελληνισμού και τις έχουν αντικαταστήσει με πλαστικές σημαιούλες με μια ακατάσχετη προγονοπληξία, με αναζήτηση χαμένων πατρίδων, με πολεμικούς παιάνες με ποδοσφαιρικές νίκες, διαγωνισμούς γιουροβίζιον και κυρίως ένα τεράστιο φαγοπότι χωρίς αύριο.

Οι άλλοι Έλληνες

Οι δικοί μου Έλληνες είναι αλλού. Είναι πλάνητες πολίτες της οικουμένης, μαθητές ενός κοσμοπολίτη Διογένη, ενός ανατρεπτικού Καστοριάδη, ενός Παγκόσμιου Παπανικολάου, ενός φιλέρευνου Πισσαρίδη. Ο δικός μου Ελληνισμός είναι ένας στίχος του Ομήρου, μια ωδή του Ρωμανού του Μελωδού, μια συμφωνία του Μπετόβεν, μια κραυγή απόγνωσης του T.S. Elliot. Ο δικός μου Ελληνισμός είναι ένα πήλινο αγγείο του Εξηκία, το τεντωμένο δάκτυλο του Μιχαηλάγγελου που θέλει να αγγίξει την τελειότητα, ένα θλιμμένο γλυπτό του Ροντέν και η Γκουέρνικα του Πικάσο.

Ο δικός μου Ελληνισμός χωρά όλες τις εκδοχές του κόσμου και τις συνθέτει γιατί είναι πολιτισμός της αγάπης και της αλληλεγγύης. Είναι ταυτόχρονα ρηξικέλευθος και εικονοκλάστης και καθόλου φοβικός.

Ο δικός μου Ελληνισμός δεν έχει πατρίδα, αλλά συνεχώς την αναζητεί, όπως ο Οδυσσέας την Ιθάκη. Ο δικός μου Ελληνισμός είναι το άλας του κόσμου. Κάποιοι δήθεν Έλληνες έμειναν να φρουρούν την κατάξερη αλυκή αυτοϊκανοποιούμενοι με την ανακάλυψη κάποιων απολιθωμάτων στον πρώην βυθό της. Κι επειδή δεν γνωρίζουν τι να τα κάνουν τα ρίχνουν ο ένας στον άλλο συνθλίβοντας τις ξερές τους κεφαλές.

Οι δικοί μου Έλληνες

Η δήλωση του γ. γραμματέα του ΑΚΕΛ Άντρου Κυπριανού στον 107,6 FM ότι προτιμά Τ/κ αριστερό, αντί Ε/κ δεξιό για την προεδρία της Ομοσπονδιακής Κύπρου σε περίπτωση λύσης του Κυπριακού, πυροδότησε μια σειρά από αντεγκλήσεις οι οποίες λόγω εκλογών μετεξελίχθηκαν σε κοκορομαχία και διαγωνισμό Ελληνικότητας. «Ένας πραγματικός Έλληνας σήμερα δεν μπορεί να συμμαχήσει με Τούρκο» μας λένε κάποιοι, ενώ από την πλευρά τους στο ΑΚΕΛ που παραδοσιακά ταυτίζουν τον Ελληνισμό με τον εθνικισμό, υπό το φόβο των Ιουδαίων επιστράτευσαν περιστασιακά μέχρι και το Μέγα Αλέξανδρο για να αποσείσουν τις κατηγορίες. Λες και είμαστε σε θέση να ξέρουμε για τι καν συζητούμε όλοι μας! Ας επιχειρήσουμε να προσεγγίσουμε το θέμα μέσα από κάποιους ορισμούς που εύχομαι να μην καταλήξουν σε αφορισμούς.

Ερώτημα: Ποιος είναι ο Έλληνας του 21^ου αιώνα και ποιοι έχουν δικαίωμα να ταυτίζονται μαζί του;

Ο Ορισμός

Ο Ελληνισμός, αν με αυτό εννοούμε μια ομάδα ανθρώπων που κατοικούν σήμερα σε συγκεκριμένες περιοχές του πλανήτη σε διάφορα κράτη (κυρίως στην Ελλάδα –Κύπρο –ΗΠΑ και Αυστραλία) έχοντας κοινή γλώσσα, θρησκεία και ήθη και έθιμα, δεν διαφέρει σε τίποτε από οποιαδήποτε άλλη ομάδα ανθρώπων. Ούτε προς το καλύτερο, ούτε προς το χειρότερο.

Η αξία του Ελληνισμού έγκειται στις διαχρονικές οικουμενικές αξίες που δημιούργησε από την αρχαιότητα μέχρι το τέλος της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, οι οποίες στη συνέχεια- όχι εξαιτίας των Ελλήνων - έγιναν πανανθρώπινες και κατ΄ επέκταση οικουμενικές. Οι αξίες αυτές, της Δημοκρατίας, της ελευθερίας, της φιλομάθειας, της αναζήτησης της επιστημονικής αλήθειας, της ανοχής, της σύνθεσης απόψεων και της αξιοπρέπειας τις παρέλαβαν οι Βρετανοί και τις ενσωμάτωσαν στην Μαγκνα Κάρτα, τις παρέλαβαν οι αναγεννησιακοί φιλόσοφοι, οι διαφωτιστές της Γαλλίας και της Γερμανίας, τις ενσωμάτωσε στο μανιφέστο της η αμερικανική και αργότερα η Γαλλική Επανάσταση. Το ελληνικό πνεύμα, διά του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη μέσα από πολλούς άλλους ενδιάμεσους, εμφύσησε τη σοφία της σκέψης στον Καντ, οι σοφιστές εμβολίασαν τη διαλεκτική σκέψη του Μαρξ και του Ένγκελς, ο Πυθαγόρας και οι αστρονομικές του παρατηρήσεις επηρέασαν τον Χόκινγκ, ο Θουκυδίδης τον Χόμπσμπαουμ, ο Ευκλείδης τον Αϊνστάιν.

Γιατί οι Έλληνες μεγαλούργησαν; Διότι δεν υποτίμησαν τους άλλους. Έμαθαν από τους Σουμέριους, από τους Αιγύπτιους, από τους Βαβυλώνιους από τους Φοίνικες και συνέθεσαν ένα νέο πολιτισμό. Αυτή ήταν και η παρακαταθήκη τους. Η ανοχή και η σύνθεση. Όποιοι το κατάλαβαν στη συνέχεια έγιναν κληρονόμοι αυτού του πολιτισμού.

Οι δήθεν Έλληνες

Αν οι ελληνικές ιδέες σήμερα περιορισθούν στα σύνορα κάποιων μικρών κρατών και κυρίως στα μισγάγκεια του εγκεφάλου κάποιων μικρών ανθρώπων που θέλουν να τις μονοπωλούν κραδαίνοντας ως διαπιστευτήριο μια πολιτική ταυτότητα, τότε οι ιδέες αυτές απαξιώνονται. Αν οι ιδέες αυτές εγκλωβιστούν σε γελοίες ταμπέλες του τύπου Δεξιός-Αριστερός τότε οι ιδέες αυτές είναι νεκρές.

Όπως σημειώνει σε μια συνέντευξή του ο καθηγητής Βασίλης Λαμπρόπουλος, «η «ελληνικότητα» ήταν ένα ιδεολογικό κατασκεύασμα διανοουμένων του Μεσοπολέμου το οποίο δημιουργήθηκε μετά τον ανεπανόρθωτο τραυματισμό του οικουμενικού Ελληνισμού το 1922. Αντικατέστησε τον κοσμοπολιτισμό ενός Καβάφη με την τοπογραφία ενός Ελύτη, προσφέροντας αίσθημα για συνείδηση. Έτσι, η αισθητική της «ελληνικότητας» έγινε η ηθική του Ελλαδισμού και άνθησε για μισό αιώνα περίπου. Στη δεκαετία του 1990 έχασε και το πολιτιστικό και το πνευματικό της κύρος και σήμερα επιβιώνει μόνο στους χώρους του υψηλού ή δημώδους λαϊκισμού. Αποτελεί πλέον αντικείμενο ιστορικής μελέτης μαζί με παλαιότερα κινήματα, όπως ο Ρομαντισμός και ο Συμβολισμός. Εδώ και είκοσι χρόνια, η διερεύνηση της μείξης και της υβριδικότητας έχει θέσει τις αντιλήψεις περί Ελληνισμού σε μια νέα, πλουσιότατη προβληματική, στην οποία συμβάλλουν τόσο οι τέχνες όσο και οι επιστήμες».
 

 Με λίγα λόγια η ελληνικότητα σήμερα (το είπε εξάλλου από αρχαιοτάτων χρόνων και ο Σωκράτης) δεν πρέπει να ταυτίζεται με την καταγωγή ενός ανθρώπου, αλλά κυρίως με την αγωγή του.

Συμπερασματικά η ελληνικότητα είναι ιδιότητα την οποία πρέπει σήμερα όλοι να διεκδικούμε. Δεν είναι ταυτότητα που μας κατοχυρώνει. Ο Ελληνισμός είναι διεθνισμός και ανταμείβει με πρόοδο όσους ανθρώπους τον βλέπουν έτσι, καθιστώντας τους μέλη μιας παγκόσμιας κοινότητας φιλέρευνης και ανοικτόμυαλης η οποία συμμετέχει ενεργά και ισότιμα σε έναν οικουμενικό διάλογο όπου η αδράνεια ή άγνοια και η αυταρέσκεια απέχουν.

Οι σύγχρονοι εντός συνόρων Έλληνες έχουν ξεπουλήσει εδώ και πολλά χρόνια τις ιδέες του Ελληνισμού και τις έχουν αντικαταστήσει με πλαστικές σημαιούλες με μια ακατάσχετη προγονοπληξία, με αναζήτηση χαμένων πατρίδων, με πολεμικούς παιάνες με ποδοσφαιρικές νίκες, διαγωνισμούς γιουροβίζιον και κυρίως ένα τεράστιο φαγοπότι χωρίς αύριο.

Οι άλλοι Έλληνες

Οι δικοί μου Έλληνες είναι αλλού. Είναι πλάνητες πολίτες της οικουμένης, μαθητές ενός κοσμοπολίτη Διογένη, ενός ανατρεπτικού Καστοριάδη, ενός Παγκόσμιου Παπανικολάου, ενός φιλέρευνου Πισσαρίδη. Ο δικός μου Ελληνισμός είναι ένας στίχος του Ομήρου, μια ωδή του Ρωμανού του Μελωδού, μια συμφωνία του Μπετόβεν, μια κραυγή απόγνωσης του T.S. Elliot. Ο δικός μου Ελληνισμός είναι ένα πήλινο αγγείο του Εξηκία, το τεντωμένο δάκτυλο του Μιχαηλάγγελου που θέλει να αγγίξει την τελειότητα, ένα θλιμμένο γλυπτό του Ροντέν και η Γκουέρνικα του Πικάσο.

Ο δικός μου Ελληνισμός χωρά όλες τις εκδοχές του κόσμου και τις συνθέτει γιατί είναι πολιτισμός της αγάπης και της αλληλεγγύης. Είναι ταυτόχρονα ρηξικέλευθος και εικονοκλάστης και καθόλου φοβικός.

Ο δικός μου Ελληνισμός δεν έχει πατρίδα, αλλά συνεχώς την αναζητεί, όπως ο Οδυσσέας την Ιθάκη. Ο δικός μου Ελληνισμός είναι το άλας του κόσμου. Κάποιοι δήθεν Έλληνες έμειναν να φρουρούν την κατάξερη αλυκή αυτοϊκανοποιούμενοι με την ανακάλυψη κάποιων απολιθωμάτων στον πρώην βυθό της. Κι επειδή δεν γνωρίζουν τι να τα κάνουν τα ρίχνουν ο ένας στον άλλο συνθλίβοντας τις ξερές τους κεφαλές.

 

Τα σύνορά μας στην Κερύνεια

Το κακό σε αυτή τη χώρα είναι ότι όσοι ξέρουν πώς να την κυβερνήσουν είναι πολύ απασχολημένοι, οδηγώντας ταξί ή κουρεύοντας μαλλιά.

Το συμπέρασμα του Μπερνς δεν είναι επιφανειακό ή αβίαστο. Τις τελευταίες μέρες ο γράφων κυκλοφορεί πολύ με ταξί και έχει την ευκαιρία να διαπιστώσει πόσο οξυδερκείς είναι αυτοί οι άνθρωποι. Τους κατονομάζεις μια οδό και, λες και έχουν ενσωματωμένο navigator στον εγκέφαλό τους, σε πάνε στη δουλειά σου στο πι και φι.

Ο οδικός χάρτης τους στο Κυπριακό είναι εξίσου εντυπωσιακός.

Ο νεαρός ταξιτζής με πήρε από τον «Πολίτη» και κινήσαμε για τον Στρόβολο. Η εφημερίδα Πολίτης πάντα ιντριγκάρει το συνομιλητή σου για το Κυπριακό.

-Τι γίνεται, έσιει λύση;

- Δύσκολα τα πράγματα, αλλά να δούμε το εξάμηνο που έρχεται. Εσύ τι λές;

- Εγώ είμαι από την Κερύνεια.

-Δεν βλέπεις λύση δηλαδή;

- Όι, βλέπω λύση. Εν’ άλλοι που δεν βλέπουν.

- Τι εννοείς με αυτό;

- Εγώ στην Κερύνεια με 50.000 Τούρκους δεν πάω να ζήσω. Εκτός τζι αν φύουν ούλλοι. Εν να φύουν όμως; Είδες κανέναν μες σ’ τούντον τόπον να θέλει να πολεμήσει; Ούλλον πόρτους!

- Τι θα πρότεινες δηλαδή αφού θέλεις λύση;

- Εγώ παντρεύτηκα Λευκωσιάτισσα, έχω δύο μωρά. Οι Κερυνειώτες δεν μπορούν να επιστρέψουν και το ξέρουν ούλλοι. Αυτό που μένει είναι να μας αποζημιώσουν ή να μας δώσουν τις περιουσίες που άφησαν οι Τ/Κ που ποδά. Αλλά πού να σκεφτούν έτσι; Αφήνουν τους Τ/Κ τζιαι έρκουνται τζιαι πουλούν τες τζιαι τες άλλες εδώκαν τες σε κάποιους επιχειρηματίες. Εμείς εν να μείνουμε επί ξύλου κρεμμάμενοι. Στο κάτω–κάτω, εάν θέλουν αντικατοχικό και τον εννοούν, ας μας δώσουν τζιαι μας γην τζιαι να αγωνιζόμαστε μαζί έως τη Δευτέρα Παρουσία. Οι Πολιτικοί μας κάμνουν αγώνα πάσ’ στην ράσιην μας.

        Ο νεαρός ταξιτζής προφανώς δεν θέλει να κατανοήσει τη θέση που διατύπωσε προχθές ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ότι κάνουμε όσα μπορούμε να κάνουμε, αλλά σκοντάφτουμε πάνω στην τουρκική αδιαλλαξία. Τα 37 χρόνια που έχουν περάσει είναι πολλά. Προφανώς δεν ανέχεται το διπλωματικά αδιέξοδο παιχνίδι του Προέδρου Χριστόφια, ούτε τις υποσχέσεις Αναστασιάδη ότι αν βγει πρόεδρος θα το λύσει, ούτε κυρίως τις θέσεις διαφόρων πολιτικών του Κέντρου ότι θα πρέπει να περάσουμε στο σχέδιο Β και να αγωνιστούμε για να εκθέσουμε την Τουρκία. Όλα αυτά τα χαρακτηρίζει με την παροιμιώδη κυπριακή λέξη «πόρτους».

Το είπε εξάλλου και ο Βίλχελμ Ράιχ στο «Άκου Ανθρωπάκο»: «Σε αυτόν τον κόσμο υπάρχουν δύο ειδών ήχοι. Το βούισμα της καταιγίδας πάνω από τις βουνοκορφές και η πορδή». Το βούισμα αυτό το άκουσαν οι Αυξεντίου, Μάτσης, οι Μισιαούλης και Καβάζογλου, ο Κουτλού Ανταλί, που έδωσαν τη ζωή τους για τα πιστεύω τους. Στη χώρα μας οι πολιτικοί μας πέρδονται και ζουν με την ψευδαίσθηση ότι η πορδή τους έχει άρωμα βιολέτας.

Η απάντηση

Βεβαίως, κάποιοι πολιτικοί και δημοσιογράφοι έχουν έτοιμη την απάντησή τους. «Ο ταξιτζής είναι ενδοτικός. Έχει προσχωρήσει στις θέσεις των Τούρκων. Αγόρασε το ταξί του με λεφτά της UNOPS».

Οι πολιτικοί μας κοιτάζουν το μέλλον με αισιοδοξία, αφού, όπως είπε και προχθές ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, έχουμε γίνει ισχυρότεροι ως κράτος. Επιπρόσθετα δε ο Μάριος Καρογιάν, σε πρόσφατη ομιλία του, μας είπε ότι η ανακάλυψη των κοιτασμάτων φυσικού αερίου έχει αλλάξει τα γεωπολιτικά δεδομένα και πλέον μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την Τουρκία.

Όλοι, εν ολίγοις, επενδύουν στο μέλλον, χωρίς να αποκαλύπτουν την πιο σίγουρη διάσταση του μέλλοντος: Το θάνατο. Αυτό είναι το πιο σίγουρο μέλλον που έχουμε όλοι ως θνητοί. Ξεχνούν να μας πουν ότι μετά το θάνατο θα κριθούμε όλοι με βάση το τι κάναμε στο παρόν μας.

Και ποιο ήταν το παρόν μας;

·       Εισπράτταμε παχυλούς μισθούς και παχυλότερες συντάξεις.

·        Κυκλοφορούσαμε με θωρακισμένες μερσεντές.

·       Βγάζαμε πατριωτικούς δεκάρικους αφήνοντας την Κύπρο μέρα με τη ημέρα να τουρκεύει.

·       Επιτρέψαμε στη διχοτόμηση να επικρατήσει, διότι δεν είχαμε το θάρρος να πάρουμε σκληρές αποφάσεις. 

Ρεαλισμός

Σε αυτόν τον τόπο οι πολιτικοί μας καλούνται πάραυτα να αποδείξουν ότι οι καρέκλες στις οποίες κάθονται δεν τους έχουν δημιουργήσει αιμορροΐδες στο μυαλό.

Η Τουρκία δεν θέλει λύση, διότι ξέρει ότι έχει πάρει πολλά στην Κύπρο και ότι με τη λύση μόνο να δώσει πίσω έχει. Αν δώσει έδαφος, εξανεμίζεται ο στόχος της να δημιουργήσει για ολόκληρη την Κύπρο μια νέα Αλεξανδρέττα. Αν οι Τ/Κ γίνουν Ευρωπαίοι πολίτες, γνωρίζει ότι δεν θα μπορεί πλέον να τους χρησιμοποιεί για τα δικά της συμφέροντα. Αν όλη η Κύπρος ενταχθεί στο Σένγκεν και στο ευρωπαϊκό σύστημα ασφάλειας, τότε δεν θα μπορεί να δικαιολογήσει στην Κύπρο ούτε την παρουσία ενός Τούρκου στρατιώτη. Αν Ε/Κ και Τ/Κ εκλέγουν από κοινού τους ηγέτες τους, η Τουρκία δεν θα μπορεί να διοικεί τα κατεχόμενα με τους εγκάθετούς της.

Αντί να κοιτάξουμε τα πιο πάνω, ασχολούμαστε με τον Ντάουνερ και την απογραφή. Νέα θέση μας πλέον είναι ότι την απογραφή πρέπει να την διενεργήσει η Κυπριακή Δημοκρατία. Πώς αλλιώς: Τα σύνορά μας είναι, ως γνωστόν, στην Κερύνεια.

Οι δύο κυπριακές σχολές σκέψης

Στην Κύπρο υπάρχουν σε όλα τα θέματα που προκύπτουν δύο σχολές σκέψης. Τις βλέπουμε καθημερινά να ξεδιπλώνονται σε μια προσπάθεια ανάλυσης της πραγματικότητας και των προβλημάτων που μας περιβάλλουν, αλλά ακόμα δεν έχουμε καταλήξει στον χαρακτηρισμό τους. Κάποιοι μιλούν για συντηρητικούς και προοδευτικούς, κάποιοι κάνουν λόγο για φοβικούς και τολμηρούς, όταν δε φτάνουμε στο Κυπριακό, το λεξιλόγιό μας διευρύνεται. Απορριπτικοί - ενδοτικοί, πατριώτες - ρεαλιστές, ελληνόψυχοι- νεοταξικοί, διχοτομικοί –τουρκοπροσκηνυμένοι και πάει λέγοντας. Παρότι δεν συμφωνούμε όλοι με τους χαρακτηρισμούς, από τη συμπεριφορά και μόνο των δύο αυτών σχολών βλέπουμε να υπάρχει μια συνέπεια στην ανάλυσή τους επί όλων σχεδόν των θεμάτων που προκύπτουν διαφορές. Μια θεματολογική περιδιάβαση θα ήταν αρκούντως κατατοπιστική.

Φυσικό αέριο

Στην υπόθεση της εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου με βάση τις τοποθετήσεις που ακούγονται καταλήγουμε σε δύο προσεγγίσεις. Η πρώτη προσέγγιση -η συντηρητική- αφορμάται από την πάγια θέση της ότι η Κύπρος είναι περικυκλωμένη από εχθρούς και ότι το φυσικό αέριο μας δίνει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να επανακαθορίσουμε τις συμμαχίες μας. Γύρω μας η περιοχή ισλαμοποιείται. Στην Τουρκία επικράτησε ο Ερντογάν, το καθεστώς της Αιγύπτου αλλάζει, με τους μουσουλμάνους να προβάλλουν στο προσκήνιο. Το ίδιο συμβαίνει στην Τυνησία, ενώ η απειλή επικρέμαται και επί της Συρίας και του Λιβάνου. Οπότε, χρειαζόμαστε συμμαχία με το Ισραήλ, το οποίο βλέπει την Κύπρο και την Ελλάδα ως τις μόνες ευρωπαϊκές χώρες που μπορούν να του δώσουν διέξοδο. Μια συμφωνία λοιπόν για από κοινού εκμετάλλευση στο φυσικό αέριο δεν μπορεί να είναι μόνο οικονομική, αλλά θα έχει και στρατηγική σημασία. Η αντίθετη προσέγγιση –η ρεαλιστική- υποστηρίζει ότι η Κύπρος έχει πολυδιάστατη πολιτική στην περιοχή της και δεν μπορεί να συνεργαστεί μόνο με το Ισραήλ, διότι αυτό θα την φέρει στην ίδια θέση με τη χώρα αυτή. Θα την απομονώσει δηλαδή, όπως απομονωμένο είναι και το Ισραήλ. Η εκμετάλλευση λοιπόν του φυσικού αερίου θα πρέπει να γίνει σε συνεργασία με όλες τις γύρω χώρες –ακόμα και την Τουρκία- για να μπορέσει η Κύπρος να αναδείξει τη στρατηγική της αξία ως μια ευρωπαϊκή, πολυπολιτισμική χώρα που παράγει σταθερότητα ως γεωπολιτικό αντίβαρο σε μια περιοχή που παράγει ρευστότητα και ανασφάλεια. Με τέτοια προσέγγιση η Κύπρος γίνεται το επίκεντρο της συνεργασίας και της ασφάλειας, αποκτώντας πολλαπλά οικονομικά οφέλη, πέρα από την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου.

Μετανάστες

Στο εσωτερικό της χώρας μας αυτές τις μέρες προεξάρχει το θέμα της μετανάστευσης. Στο επίκεντρο η Λάρνακα και τα επεισόδια με τους Παλαιστινίους, τα οποία δυστυχώς μεταφέρθηκαν στο Λύκειο της Βεργίνας. Η ανάλυση των πολλών εδράζεται στο φόβο ότι οι μετανάστες μόνο δεινά προκαλούν στον τόπο μας. Φτάνει πια. Πρέπει να επιδείξουμε μηδενική ανοχή. Οι μετανάστες και κυρίως οι αιτητές ασύλου έρχονται εδώ για να εισπράξουν εν μέσω οικονομικής κρίσης παχυλά επιδόματα, απειλούν τη συνοχή μας ως πληθυσμού και δη την ελληνικότητα της χώρας μας, συντείνουν στην αύξηση της εγκληματικότητας και δημιουργούν κοινωνικά προβλήματα, αφού ως φθηνό εργατικό δυναμικό επιτείνουν το πρόβλημα της ανεργίας των Κυπρίων. Από την άλλη πλευρά, βεβαίως, ο αντίλογος είναι εξίσου ισχυρός. Το πρόβλημα δεν το δημιουργούν 3.000 Παλαιστίνιοι. Ούτε κάποιοι μετανάστες που εκμεταλλεύονται τα κενά του συστήματός μας. Στην Κύπρο υπάρχουν αυτοί τη στιγμή γύρω στις 100.000 νόμιμοι μετανάστες και άγνωστό πόσοι παράνομοι. Οι μετανάστες ασχολούνται με επαγγέλματα (υπηρέτριες- εργάτες σε χοιροστάσια- γεωργία- γκαρσόνια) στα οποία οι Κύπριοι δεν δείχνουν κανένα ενδιαφέρον και παράγουν πλούτο για τη χώρα. Σύμφωνα με ακαδημαϊκές έρευνες, οι μετανάστες διά της σχετικά φθηνής εργασίας τους παράγουν το 2-3% του εθνικού μας προϊόντος. Αν δεν υπήρχαν, δηλαδή, η Κύπρος θα βρισκόταν ακόμα υπό καθεστώς οικονομικής ύφεσης. Το δίλλημα εν ολίγοις είναι σαφές. Θέλουμε τους μετανάστες ή όχι; Εάν τους θέλουμε θα πρέπει να δεχτούμε- όπως εξάλλου συμβαίνει σε όλες τις χώρες της ΕΕ- ότι θα υπάρχουν και κάποια αρνητικά φαινόμενα. Αν δεν τους θέλουμε, τότε ας μην στέλνουμε όλοι τα παιδιά μας για σπουδές και στην ανεργία. Πολλές από τις κόρες μας μπορούν να εργαστούν ως υπηρέτριες με 500 ευρώ το μήνα, ενώ για τα αγόρια μας υπάρχει πληθώρα θέσεων εργασίας σε χοιροστάσια και σε εστιατόρια. Η δουλειά εξάλλου δεν είναι ντροπή για κανένα.

Κυπριακό

Στο Κυπριακό, η ανάλυση του οποίου εμβολιάζει όλες τις άλλες επιμέρους αναλύσεις, η στάση των Κυπρίων είναι διαχρονική. Οι σκληροί, οι επικαλούμενοι και απορριπτικοί, ταυτίζονται με όσους θέλουν να αναπτύξουν στρατηγικό τόξο συνεργασίας με το Ισραήλ και την Ελλάδα για το φυσικό αέριο και σίγουρα ανησυχούν για τους μετανάστες. Αυτοί πασχίζουν για την επιβίωση του Ελληνισμού στην Κύπρο. Γι’ αυτούς η Κύπρος είναι ελληνική και οι Τ/Κ μια μικρή μειονότητα η οποία πρέπει να αποδεκτεί τη βούληση της πλειοψηφίας. Βεβαίως αυτή θέση πάσχει, αν απενδυθεί του συναισθηματισμού που τη φορτίζει, στο διά ταύτα. Πώς λύνουμε δηλαδή το Κυπριακό; Μέχρι πρόσφατα μας βόλευε το status quo, το οποίο σε συνδυασμό με την οικονομική άνθηση στο Νότο επέτρεπε κάποιας μορφής εφησυχασμό. Σήμερα τα πράγματα έχουν δυσκολέψει, αφού τα τετελεσμένα στο Βορρά, υπό μορφή πολιτικής αναβάθμισης του ψευδοκράτους και αύξησης του αριθμού των εποίκων, δεν επιτρέπουν κάτι τέτοιο. Κάποιοι άρχισαν να προβάλλουν δειλά – δειλά στο σύνθημα της διχοτόμησης, αλλά στην πράξη αυτοαναιρούνται. Παλιότερα έλεγαν στον κόσμο «τα σύνορά μας είναι στην Κερύνεια», πώς θα πείσουν σήμερα τους πρόσφυγες να αποδεκτούν ότι τα σύνορά μας φτάνουν μέχρι το οδόφραγμα του Αγίου Δομετίου; Από την άλλη, υπάρχουν οι ρεαλιστές, οι επικαλούμενοι και ενδοτικοί. Αυτοί σε συνδυασμό με τα πιο πάνω βλέπουν ότι το φυσικό αέριο θα μπορούσε να αποδειχθεί το μέσο για επίλυση του Κυπριακού, ενώ είναι χαλαρότεροι με τους μετανάστες. Θεωρούν ότι στην Κύπρο υπάρχουν Έλληνες, Τούρκοι, Ευρωπαίοι και άλλες θρησκευτικές ομάδες, που θα μπορούσαν να ζήσουν υπό ένα φιλελεύθερο καθεστώς, το οποίο δεν θα στηρίζεται στην υπεροχή της φυλής, της ιστορίας και της παράδοσης, αλλά στην υπεροχή των νόμων και την κοινή πίστη σε ένα δημοκρατικό σύνταγμα. Προτείνουν λοιπόν συμβιβασμό στο Κυπριακό και ευελπιστούν ότι εντός της ΕΕ ο συμβιβασμός αυτός θα επουλώσει τις πληγές του παρελθόντος, όπως συνέβη με τις πλείστες ευρωπαϊκές χώρες μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.


Δύο σχολές σκέψης στην Κύπρο. Σε ποια από τις δυο ανήκετε;

Δυο Λεμεσιανοί πρόσφυγες

Ας ξεκινήσω με την ομολογία του κλασικού εικονοκλάστη: δεν έχει κανένα νόημα να πιστεύει κανείς σε περιούσια Έθνη και μητέρες πατρίδες। Δεν ανήκω σε κανένα κόμμα ή πατριωτική οργάνωση, ούτε πιστεύω σε εθνικές πλειοψηφίες ή μειοψηφίες। Τα Έθνη και τα εθνικά κόμματα υπηρετούν μιαν πολιτικο-οικονομική ελίτ η οποία αντιμετωπίζει τους ανθρώπους μέσα από τη λογική της στάνης. Με τη συνδρομή πληρωμένων ή ιδεολογικά χαμηλής νοημοσύνης τσοπανόσκυλων κατορθώνουν να περιχαρακώνουν τα σύνορα του μαντριού, κρατώντας τους απλούς ανθρώπους σε απόσταση από την υγιή λογική ενός ελεύθερου και χωρίς συρματοπλέγματα βοσκότοπου που παραπέμπει στο αρχαιοελληνικό: όπου γη και πατρίς! Μέσα από αυτή τη λογική ίσως οι σύγχρονοι και πραγματικοί επαναστάτες είναι μόνο οι λαθρομετανάστες.
Για μας, ωστόσο, τους σταθερούς ενοίκους αγροτεμαχίων του πλανήτη τι είναι πατρίς, τι μη Πατρίς και τι τ΄ ανάμεσό της; Έχω την εντύπωση ότι όσο μεγαλώνουμε διαπιστώνουμε ότι όλο και περισσότερο ανήκουμε στην παιδική μας ηλικία και στους φίλους μας। Προσωπικά δεν ανήκω στους μιξοκλαίοντες σε συναυλίες: Η δική μου η πατρίδα δεν έχει μοιραστεί στα δύο, ούτε μοιάζει με σταθερό κι αμετακίνητο εικονοστάσι. Μάλλον ταυτίζεται με τις μικρές φορητές εικόνες του πάνω διαζώματος που τις παίρνεις και τις πας όπου θέλεις: Είναι ο αυλόγυρος της Καθολικής στη Λεμεσό. Ένα σπιτάκι με δυο δωματιάκια όλα κι όλα, τέσσερα ξύλινα κασόνια με ψιντρή βασιλιτζιά, μια γλάστρα γιασεμί, οι βυζαντινές ψαλμωδίες του πατέρα μου και η μυρωδιά της κανέλας που άλεθε η μάνα μου για να συνοδέψει το απογευματινό ρυζόγαλο.Είναι οι φίλοι μου με τους οποίους διαγωνιζόμουν κάθε Κυριακή για το ποιος θα μαζέψει περισσότερους κουραμπιέδες και παστίτσια από τους γάμους και τα βαφτίσια που τελούνταν στην Παναγία την Παντάνασσα. Στον ίδιο αυλόγυρο της χαράς κάποιες άλλες δύσκολες μέρες τρέχαμε να αισθανθούμε στα πόδια μας το τσίμπημα κάποιων ξεθυμασμένων σκαγιών που έπεφταν κατά χιλιάδες από την Τουρκοκυπριακή συνοικία.Το πέρασμα του γιοφυριού του Γαρύλλη μετά τα 4 φανάρια ήταν απαγορευμένο για μας τους μικρούς μετά τα γεγονότα του 1963.
Απαγορευμένη πλατεία
Κι όμως εκεί στην πλατεία του Τ/κ διοικητηρίου ο Μεχμέτ, ένας συνομήλικός μου Τ/Κ έπαιζε κι αυτός με τους φίλους του। Δεν είχα την ευκαιρία τότε να παίξω μαζί του μπίλιες। Την περίοδο αυτή έπαιζαν με τα δίκαννα τα μεγάλα παιδιά που μας κυβερνούν σήμερα. Δεν υπήρχε χώρος για άλλα παιχνίδια. Τον Μεχμέτ τον γνώρισα το 2002 στο Μπέλφαστ σε ένα συνέδριο ιστορίας για το Βορειοϊρλανδικό. Αισθάνεται και είναι λεμεσιανός και δηλώνει πρόσφυγας που εγκαταστάθηκε στο Βόρειο τμήμα της Λευκωσίας. Και γω το ίδιο αισθάνομαι: Λεμεσιανός οικονομικός πρόσφυγας στη Λευκωσία. Τα σπίτια μας δεν απέχουν μεταξύ τους περισσότερο από 3 χιλιόμετρα. Ως πρόσφυγες Λεμεσιανοί που δεν συναντηθήκαμε ποτέ στη Λεμεσό, περπατήσαμε αργότερα μαζί στους δρόμους του Λάντοτερι για να διαπιστώσουμε ότι η τρέλα των ανθρώπων δεν βασιλεύει μόνο στην Κύπρο. Δρόμοι γεμάτοι αγάλματα ηρώων που αγωνίστηκαν για την καθολική τους πίστη και άλλοι τόσοι με στεφάνια για προτεστάντες ήρωες που αγωνίστηκαν για τη Μεγάλη Βρετανία και τη βασίλισσα Ελισάβετ. Το βράδυ ένα εντελώς διαφορετικό σκηνικό: οι εκατοντάδες παμπ λειτουργούσαν ως χωνευτήρι πολιτισμικών, εθνικών και άλλων διαφορών: Ήταν η ιερή ώρα της ζυθοκατάνυξης στην πίκρα της μαύρης γκίνες η οποία καταλάγιαζε τα πάθη της καρδιάς μέχρι αυτή με τη σειρά της να κατακτήσει πλήρως τον εγκέφαλο. Τότε οι μεθυσμένοι ενδεδυμένοι τον μανδύα του πατριώτη έβγαιναν στους δρόμους για να ξανασφαχτούν. Στην Ιρλανδία πάντως είναι πιο προχωρημένοι από μας. Τσακώνονται μόνον όταν μεθύσουν. Εμείς σκοτωνόμαστε από το 1963 χωρίς να έχουμε καταφέρει να πιούμε μαζί ούτε ένα ποτήρι κρασί. Κι όλα αυτά γιατί εμείς εδώ όπως και σε άλλες περιοχές αυτού του πλανήτη δεν καταφέραμε να κάνουμε μια επιβεβλημένη υπέρβαση. Κολλήσαμε στα έθνη και τα κράτη, που η επίκλησή τους σήμερα παράγει κυρίως βαρβαρότητα. Μπήκαμε στην Ευρώπη αλλά όλοι μας επιτρέπουμε σε μια χώρα που διοικείται από στρατηγούς να καταπιέζει και Ε/Κ και Τ/Κ, με τους πολιτικούς μας ένθεν και ένθεν της γραμμής να παίζουν το παιχνίδι της. Αφήνοντας κατά μέρος τον πραγματικό ανθρώπινο πολιτισμό στον οποίο όλοι έχουν συνεισφέρει και στον οποίο όλοι μπορούν να συμμετέχουν ως υποσύνολα και ομάδες.