Η συζήτηση στο περιουσιακό. Το δικαίωμα του ιδιοκτήτη και του χρήστη

Το μοναστήρι του Αντιφωνητή στον Πενταδάκτυλο 

Διαφορές στη συζήτηση του περιουσιακού υπάρχουν, όμως αυτές διατυπώνονται σε ένα πολύ καλό κλίμα, ενώ δεδομένη θα πρέπει να θεωρείται η βούληση και των δύο πλευρών να τις υπερβούν. Εξάλλου οι βασικές θέσεις αρχής που διατύπωσε ο Έσπεν Μπαρθ Άιντε μετά τη συνάντηση της 29^ης Ιουλίου μεταξύ των δύο πλευρών δίνουν, σύμφωνα με διπλωματική πηγή, «ένα αδρό περίγραμμα για το πώς θα κινηθούν οι δύο πλευρές στη συνέχεια. Με βάση την ανακοίνωση Άιντε, τον πρώτο λόγο έχει ο ιδιοκτήτης όπως καθορίστηκε από την απόφαση του ΕΔΑΔ στην υπόθεση Τιτίνα Λοϊζίδου vs Turkey. Το δικαίωμα αυτό βέβαια δεν μπορεί να είναι απόλυτο και πάλιν με βάση την απόφαση στην υπόθεση Δημόπουλος vs Turkey, κυρίως εντός της υπό τ/κ διοίκηση συνιστώσας πολιτείας. Σε τι συμφωνούν όλοι; Ότι ξεκινάμε από το δικαίωμα του ιδιοκτήτη ως σταθερά και στη συνέχεια, με βάση κριτήρια, θα εξετασθούν τα όποια δικαιώματα απορρέουν και για τους χρήστες. Με λίγα λόγια «την επομένη της λύσης θα ισχύσουν τα δεδομένα του Κτηματολογίου της Κυπριακής Δημοκρατίας όπως αυτά ίσχυαν μέχρι την 19^η Ιουλίου 1974, δηλαδή την προηγούμενη της εισβολής». Η αποδοχή αυτή από τη μια σηματοδοτεί τη νομιμότητα του Κτηματολογίου της Κυπριακής Δημοκρατίας του 1960 και από την άλλη καταργεί τις μονομερείς ενέργειες του Ραούφ Ντενκτάς ο οποίος εξέδωσε και διένειμε τίτλους σε Τουρκοκύπριους στις κατεχόμενες περιοχές μετά το 1974. Οι Ε/Κ στο βόρειο κατεχόμενο μέρος της Κύπρου είναι ιδιοκτήτες 1.550.000 σκαλών γης, που αντιπροσωπεύει περίπου το 88% της ιδιωτικής γης. Το ίδιο βεβαίως θα ισχύσει και αντίστροφα. Δηλαδή όσοι Τ/Κ είχαν περιουσία στη νότια Κύπρο (γύρω στις 500 χιλιάδες σκάλες που αντιστοιχεί στο 14% της ιδιωτικής γης), ανεξαρτήτως πού και πώς αυτές διατέθηκαν από την κυπριακή κυβέρνηση, θα ανήκουν στους Τ/Κ ιδιοκτήτες τους.

Τα κριτήρια

Κάπου βέβαια εδώ θα προκύψουν τα κριτήρια με βάση τα οποία θα διευθετηθεί το τεράστιο πρόβλημα των περιουσιών. Από τη συζήτηση αρχών και κριτηρίων προκύπτουν διαχρονικά κάποιες σταθερές τις οποίες δεν μπορεί να παραβλέψει κανείς:

·        Η μεγάλη πλειοψηφία των Τ/Κ θέλουν να παραμείνουν στον βορρά για να λειτουργούν ως συμπαγής κοινωνία. Αυτό είναι ξεκάθαρο μέσα από δημοσκοπήσεις, αλλά και από τη συμφωνία Μακαρίου - Ντενκτάς όπου στην αναφορά για διπεριφερειακή ομοσπονδία αναφέρεται ρητά ότι η κάθε κοινότητα θα διοικεί την περιοχή της. Σε αυτό η τ/κ πλευρά είναι απόλυτη, ενώ φαίνεται να έχει χαλαρώσει στο δεύτερο κριτήριο της διζωνικότητας όπως την όριζε μέχρι πρόσφατα. Δηλαδή κατοχή και της πλειοψηφίας του εδάφους. Αυτό αν θα επιτευχθεί -μάλλον θεωρείται σίγουρο- θα επιτευχθεί μέσα από την ελεύθερη βούληση των Ε/Κ να αποζημιωθούν ή να ανταλλάξουν τις περιουσίες τους. Με βάση πάντα τις δημοσκοπήσεις, ελάχιστοι Ε/Κ ενδιαφέρονται να ζήσουν προς το παρόν υπό τ/κ διοίκηση.

·        Είναι ξεκάθαρο επίσης και επιβεβαιώνεται και σήμερα ότι στα υπό επιστροφή εδάφη στην ε/κ συνιστώσα πολιτεία θα έχει απόλυτο προβάδισμα ο ιδιοκτήτης της περιουσίας. Με λίγα λόγια στο Βαρώσι, στη Λύση, στην Κοντέα, στη Βατυλή, στον Γερόλακκο, τη Ζώδια και τη Μόρφου ο Ε/Κ ιδιοκτήτης την επομένη της λύσης μπορεί να επισκεφθεί το σπίτι του. Αν δεν κατοικείται από κάποιον, το ανακτά αμέσως, αν κατοικείται από κάποιον δικαιούται να ζητήσει ενοίκιο, δικαιούται να του το πωλήσει ή να του δώσει ένα εύλογο χρονικό διάστημα ούτως ώστε να μετακινηθεί αλλού. Αυτού του ωφελήματος/δικαιώματος  -με βάση τις συζητήσεις στο εδαφικό- θα τύχουν γύρω στις 80-90 χιλιάδες Ε/Κ πρόσφυγες.

·        Είναι ξεκάθαρο επίσης ότι σε περιοχές είτε νοτίως είτε βορείως, όπου έχουν γίνει δημόσιες επενδύσεις (δρόμοι, σχολεία, νοσοκομεία), αυτές θα απαλλοτριωθούν. Σαφέστατα επίσης θα απαλλοτριωθούν και όλοι οι συνοικισμοί που έχουν κτισθεί για τους Ε/Κ πρόσφυγες του 1974 επί τ/κ γης και θα τους αποδοθούν κανονικοί τίτλοι.

·        Τα προβλήματα, βέβαια, ξεκινούν εντός των ορίων της τ/κ συνιστώσας πολιτείας. Εκεί τα δικαιώματα του ιδιοκτήτη θα εξακολουθούν να υφίστανται, αλλά τα κριτήρια θα λαμβάνουν πολύ σοβαρά υπόψη και τα δικαιώματα του χρήστη. Για παράδειγμα αν ένας Ε/Κ ιδιοκτήτης με σπίτι στην Κερύνεια ζητήσει πίσω το σπίτι του, αυτό θα εξαρτηθεί από πολλές παραμέτρους. Αν ο χρήστης είναι Τ/Κ πρόσφυγας από την Πάφο, για παράδειγμα, δεν θα μπορεί να το ανακτήσει άμεσα. Θα πρέπει να διαπραγματευθεί μέσω της επιτροπής περιουσιών το νέο καθεστώς της περιουσίας αυτής. Δηλαδή μπορεί να το ανακτήσει, μπορεί να αποζημιωθεί, αλλά ιδιαίτερα αν ο Τ/Κ χρήστης έχει περιουσία στην Πάφο, μπορεί να το ανταλλάξει. Αν τώρα στο σπίτι του Ε/Κ στην Κερύνεια κάθεται ένας έποικος, ο οποίος δεν θα είναι πολίτης της νέας ομοσπονδιακής Κύπρου, τότε η πλάστιγγα γέρνει σαφώς υπέρ του ιδιοκτήτη. Το ίδιο ισχύει και για τον Τ/Κ ιδιοκτήτη ο οποίος πιθανόν να ζητήσει το σπίτι του στη Λεμεσό από Ε/Κ πρόσφυγα που βρίσκεται εγκατεστημένος εκεί. Δεν μπορεί να τον  διώξει εάν δεν το επιθυμεί, οπότε θα χρειαστεί να δοθούν άλλες θεραπείες, όπως η αποζημίωση και η ανταλλαγή.

Η συζήτηση, πάντως, των κριτηρίων δεν έχει ολοκληρωθεί πλήρως. Σε ό,τι αφορά τα κριτήρια, σύμφωνα πάντα με διπλωματική πηγή, θα υπάρξουν πολλές επιλογές για να μπορεί η επιτροπή περιουσιών να έχει μια κατεύθυνση ούτως ώστε να μπορεί να διεκπεραιώνει γρήγορα τις χιλιάδες υποθέσεις που θα προκύψουν. Τα πράγματα, σύμφωνα με πληροφόρηση από τα Ηνωμένα Εθνη, θα διευκολυνθούν αν πολλές περίπλοκες υποθέσεις ιδιοκτητών και χρηστών γίνει κατορθωτό να λυθούν μέσω ξένων επενδύσεων. Πολλοί είναι οι ξένοι επιχειρηματίες και ταμεία που θα ήθελαν να επενδύσουν στην επανενωμένη Κύπρο ανεβάζοντας στην πορεία και την αξία των ακινήτων προς όφελος όλων. Σε αυτό το κεφάλαιο εργάζεται με μεγάλο ζήλο ο Έσπεν Μπαρθ Άιντε. 

Η εκκλησιαστική περιουσία

    

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας με ιδιαίτερη προσήλωση επιχειρεί κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων να διατηρήσει το ειδικό καθεστώς που ίσχυε το 1960 για την εκκλησιαστική περιουσία. Το εγχείρημα δεν είναι εύκολο λόγω των τεράστιων εκτάσεων που διαθέτει η Εκκλησία. Αυτό που είναι μέχρι στιγμής σίγουρο είναι ότι επιστρέφονται στην Εκκλησία όλοι οι θρησκευτικοί χώροι με τον περιβάλλοντα χώρο τους. Αν τώρα ένα μοναστήρι που θα επιστραφεί διεκδικεί και μερικές χιλιάδες στρέμματα, εγείρεται ένας προβληματισμός. Πώς μπορεί να ισχύσει αυτό για την Εκκλησία, ενώ ο κάθε πολίτης χωριστά θα πρέπει να αντιμετωπίσει το ενδεχόμενο της τριπλής παραλλαγής, δηλαδή αποκατάσταση, ανταλλαγή, αποζημίωση; Από τ/κ πλευράς ο Μουσταφά Ακιντζί δείχνει περισσότερο να ενδιαφέρεται για θέματα οικιστικής και εν γένει κοινωνικής αποκατάστασης των Τ/Κ που θα μετακινηθούν από περιοχές οι οποίες θα περιέλθουν υπό ε/κ διοίκηση μετά τη λύση. Δεν απορρίπτει όμως το κεφάλαιο ειδικό καθεστώς τόσο για την Εκκλησία όσο και το Εβκάφ.

Φλασάκι

Ειδικά καθεστώτα

Υπό ειδικό καθεστώς, με βάση την πορεία των συνομιλιών, έχουν καθοριστεί πέρα από τους θρησκευτικούς χώρους λατρείας και όλοι οι αρχαιολογικοί χώροι. Αυτό σημαίνει στην πράξη ότι θα βρίσκονται υπό την εποπτεία της ομοσπονδίας και σίγουρα υπό την προστασία της ΟΥΝΕΣΚΟ ως μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. 

Η συζήτηση πάντως περί περιοχών με ειδικό καθεστώς βρίσκεται εν εξελίξει.