Πεθαίνουμε σαν χώρα

 Στην Κύπρο την τελευταία δεκαετία μεγαλώνει μια νέα γενιά χωρίς ιδιαίτερες προσδοκίες από την πατρίδα της. Πρόκειται για μια γενιά ανθρώπων που από το 2011 όταν ξέσπασε η οικονομική κρίση έως και σήμερα αισθάνονται πολίτες δεύτερης κατηγορίας, ακόμα και παρίες ενός συστήματος, το οποίο, πιστεύουν, λειτουργεί για να εξυπηρετεί κάποιες συγκεκριμένες ομάδες του κυπριακού πληθυσμού. Σίγουρα οι νέοι δεν έχουν πάντα δίκιο, αλλά η κοινωνία που τους αγνοεί, έχει πάντα άδικο.

Το κυπριακό πολιτικό σύστημα τα τελευταία 10 χρόνια έδωσε μια μεγάλη μάχη για να σώσει αυτό που έκρινε ως πιο σημαντικό για την επιβίωση αυτής της χώρας: Έσωσε τις τράπεζες, έσωσε τους μεγαλοεπιχειρηματίες που χρωστούσαν στις τράπεζες εκατοντάδες εκατομμύρια και διασφάλισε τους ίδιους επιχειρηματίες μέσω του Κυπριακού Επενδυτικού Προγράμματος. Παρασιτικά πλούτισαν και πλουτίζουν επίσης λογιστές, δικηγόροι και άλλα παρεμφερή επαγγέλματα που υπηρετούσαν τη συγκεκριμένη επιλογή ανάπτυξης και εν γένει το industry. Κοντά σε αυτούς και αρκετές χιλιάδες δημόσιοι υπάλληλοι οι οποίοι λειτουργούν σε μεγάλο βαθμό ως κλητήρες ενός κοινωνικά μονομερούς και αδιαφανούς συστήματος με αντίτιμο κάποιους αξιοπρεπείς μισθούς. Την ίδια περίοδο, χιλιάδες συμπολίτες μας μπήκαν στη φυλακή για χρωστούμενα μερικές εκατοντάδες ευρώ, ενώ τα επόμενα χρόνια μια ολόκληρη γενιά καταδικάστηκε να μην ελπίζει σε τίποτα, και κυρίως να φοβάται για το μέλλον της.

Η άλλη Κύπρος

Ποιος θα σώσει τη γενιά που χάνεται στην Κύπρο; Ποιος πολιτικός και ποια κόμματα θα μιλήσουν, επιτέλους, για αυτούς τους νέους ανθρώπους;

Ο Μιχάλης, ετών 33 από τη Λεμεσό, η Έλενα, ετών 26 από την Πάφο, η Κλεοπάτρα ετών 29 από τη Λάρνακα και ο Αντώνης ετών 36 από το Παραλίμνι, ζουν ακόμα με τους γονείς τους. Παρότι εργάζονται δεν έχουν άλλη επιλογή, αφού μόνο για ενοίκιο πρέπει να ξοδεύουν το 50% του μισθού τους. Αν σε αυτά συμπεριλάβει κανείς τη διατροφή, τη συντήρηση αυτοκινήτου και τη διασκέδαση που κάθε νέος επιθυμεί, τότε μπορεί κάποιος να αντιληφθεί και τα παρεπόμενα. Κανένας από τους πιο πάνω δεν μπορεί να ονειρευτεί μια δική του κατοικία, πολύ περισσότερο δεν μπορεί να σκεφτεί τη δημιουργία οικογένειας.

Δυστυχώς, υπάρχει και συνέχεια: Οι νέοι αυτής της χώρας, όταν αισθάνονται ότι ζουν στο περιθώριο, είναι λογικό να απορρίπτουν το σύστημα. Δεν είναι τυχαίο που οι νέοι σε ποσοστό που ξεπερνά το 90% απαξιώνουν τα κόμματα και την πολιτική. Δεν είναι επίσης τυχαίο που γενικώς σε ολόκληρη την ΕΕ ανεβαίνουν τα ποσοστά ακραίων κομμάτων που εμφανίζονται ως αντισυστηματικά. Στην Κύπρο, το ΕΛΑΜ σε κάθε εκλογική διεργασία ανεβάζει τα ποσοστά του, κερδίζοντας κυρίως τους νέους ψηφοφόρους, με τους περισσότερους ωστόσο να προτιμούν την αποχή από τις εκλογές και εν γένει την πολιτικές διεργασίες σε αυτή τη χώρα. Έχω την εντύπωση ότι αυτή η απολιτίκ γενιά θα δώσει το στίγμα στις ερχόμενες προεδρικές εκλογές. Μέσα από μια νάιφ προσέγγιση αναζητεί έναν ανεξάρτητο υποψήφιο, ο οποίος να είναι καλό παιδί. Ούτε καν μπαίνει στη λογική να βάλει ακόμα ένα φίλτρο, δηλαδή να είναι ικανός να ασκήσει πολιτική με στόχο να λύσει υφιστάμενα προβλήματα.

Το θέμα, εν ολίγοις, ξεκινά ως οικονομικό, στη συνέχεια καθίσταται κοινωνικό και ακολούθως μετατρέπεται σε πολιτικό και ακόμα εθνικό. Μια χώρα με γεννήσεις 1,33% ανά ζευγάρι είναι μια χώρα που πάσχει από υπογεννητικότητα. Αυτή η χώρα γηράσκει αφού δεν αναπληρώνει με νιάτα τον πληθυσμό και εν τέλει συρρικνώνεται πληθυσμιακά, αφού οι γεννήσεις είναι λιγότερες από τους θανάτους. Το θέμα βέβαια δεν αφορά μόνο τους νέους. Αφορά και αυτούς που σήμερα είναι 50 και 60 χρονών. Στ’ αλήθεια, ποιος σε λίγα χρόνια θα πληρώνει για τις συντάξεις τους; Η αποδεκατισμένη και συνάμα κακοπληρωμένη γενιά που δημιουργείται σήμερα;

Πώς μπορεί να αντιμετωπισθεί η υπογεννητικότητα, η οποία στην ουσία οδηγεί σταδιακά τη χώρα σε θάνατο; Τα επιδόματα τέκνων, η στήριξη φοιτητών, που ειρήσθω εν παρόδω έχουν περιορισθεί στο ελάχιστο μετά την κρίση του 2011, είναι μέτρα προς τη σωστή κατεύθυνση. Δεν λύνουν ωστόσο το πρόβλημα στη ρίζα του. Το πρόβλημα μπορεί να λυθεί αν αρχικά στηριχθεί η νέα γενιά με πρακτικά μέτρα, για να μπορέσει να ξεκινήσει τη ζωή της με αξιοπρέπεια.

Κοινωνική δικαιοσύνη

Με βάση τα αποτελέσματα της Έρευνας Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης 2020, με οικονομικό έτος αναφοράς το 2019 και με βάση τον αναθεωρημένο ορισμό, 17,6% του πληθυσμού ή 156.000 άτομα βρίσκονταν σε Κίνδυνο Φτώχειας ή σε Κοινωνικό Αποκλεισμό (AROPE). Πιο συγκεκριμένα, 17,6% του πληθυσμού ζούσε σε νοικοκυριά με διαθέσιμο εισόδημα κάτω από το όριο της φτώχειας ή ζούσε σε νοικοκυριά με σοβαρή υλική και κοινωνική στέρηση, ή ζούσε σε νοικοκυριά με πολύ χαμηλό δείκτη έντασης εργασίας.

Σε ότι αφορά τους νέους, σύμφωνα με την Eurostat η ανεργία ήταν 18,8% και στους τρεις πρώτους μήνες του 2021 (7.000 άτομα), έναντι 19,9% τον Απρίλιο του 2020. Αν σε αυτούς συμπεριλάβει κάποιος και τους νέους με μισθούς κάτω του ορίου φτώχειας, τότε αντιλαμβάνεται ότι σχεδόν ένας στους δύο νέους στην Κύπρο δεν έχει μέλλον.

Συζητώντας με πολιτικούς της λεγόμενης φιλελεύθερης σκέψης μπορεί κάποιος να διαπιστώσει ότι μετρούν νούμερα και όχι ανθρώπους. Οι πολιτικοί της Αριστεράς στην Κύπρο έχουν δρόμο να διανύσουν, αφού ακόμα βρίσκονται στη φάση της ποινικοποίησης του κέρδους. Όποιος επιχειρηματίας κερδίζει χρήματα, βασικά είναι απατεώνας και εκμεταλλεύεται την υπεραξία της εργασίας των εργαζομένων. Ξεχνούν ότι ο κομουνισμός κατέρρευσε γιατί υποτίμησε την ανθρώπινη φύση. Θεωρώντας ότι όλοι είναι τέλειοι, αφαίρεσε το κίνητρο από τους ανθρώπους να εργαστούν και να παλέψουν περισσότερο. Ναι, για να κερδίσουν κάτι παραπάνω.

Για τους φιλελεύθερους, η οικονομία πάει καλά εφόσον εξυπηρετούμε το ένα τρίτο. Υπάρχουν καλοί ρυθμοί ανάπτυξης, λένε, η ανεργία πέφτει, ανακάμπτουμε ραγδαία από την τελευταία κρίση της πανδημίας. Πρόκειται για μια συνολική αποτίμηση σε βαθμό νουμερολαγνείας που δεν εξειδικεύει, οπότε δεν είναι και ακριβής: Ποιοι περνούν καλά, ποιοι ευημερούν; Δεν γίνεται να ευημερούν 100.000 και να δυσπραγούν 500.000, αλλά εμείς να κοιτάμε τους μέσους όρους στη λογική τού «Ο Ωνάσης κι εγώ είμαστε εκατομμυριούχοι» ή στη λογική του Προέδρου Αναστασιάδη, «η Λεμεσός πετά», αλλά τα τρία τέταρτα των νέων μένουν με τους γονείς τους ή έχουν εξοριστεί σε χωριά 15 και 20 χλμ. έξω από τη Λεμεσό για να βρουν στέγη, ή ακόμα μένουν στην Πάφο για φθηνότερο ενοίκιο και εργάζονται στη Λεμεσό.

Αν θέλουμε να μείνουμε στη Λεμεσό, η οποία εξακολουθεί να πετά ακόμα και σήμερα, η ανάπτυξη γης εξακολουθεί να είναι στο επίκεντρο και έχει να κάνει με το άναρχο κτίσιμο και άλλων πύργων, αλλά και οικιστικών συγκροτημάτων πολυτελείας γύρω από το καζίνο, αλλά και στην περιοχή της Μονής. Επιχειρηματίες ανάπτυξης γης παίρνουν άδειες για αναπτύξεις, ακόμα και χαλαρώσεις επί υφιστάμενων, π.χ. ξενοδοχείων, χωρίς μια στοιχειώδη ανταπόδοση στο κράτος και εν γένει την κοινωνία. Αυτό δεν συμβαίνει ούτε στη Μέκκα του Καπιταλισμού, δηλ. στις ΗΠΑ, ούτε στο Λονδίνο, ούτε σε άλλες σοβαρές χώρες. Για τέτοιες αναπτύξεις υπάρχει σοβαρή φορολογία ή σημαντικά ανταποδοτικά προς την κοινωνία οφέλη. Αν θα παραδοθεί σε έναν επιχειρηματία μια έκταση γης για ανάπτυξη πολυτελών κατοικιών, η οποία λογικά θα ανεβάσει τις τιμές στην υπόλοιπη περιοχή, οφείλει ο κάθε επιχειρηματίας να αναπτύξει και σε μια άλλη περιοχή συγκροτήματα μεσαίας και προσιτής κατοικίας με χαμηλότερα κέρδη. Δεν γίνεται εν ολίγοις οι πολιτικοί μας να δίνουν αβέρτα κίνητρα σε κάποιους επιχειρηματίες οι οποίοι δημιουργούν υπερκέρδη, με μοναδική ανταπόδοση την ενίσχυσή τους στις προεκλογικές τους εκστρατείες.

Το θέμα της αλόγιστης ανάπτυξης και της κατασπατάλησης πόρων εγείρει ένα ακόμα θέμα που δεν είναι αμιγώς κυπριακό, αλλά παγκόσμιο. Σε ποιον πλανήτη θα ζουν οι επερχόμενες νέες γενιές;

Μετά την έκκληση για δράση, που διατύπωσαν χιλιάδες νέοι στη Γλασκώβη για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν χθες στην πόλη που φιλοξένησε τη Διάσκεψη COP26 για το κλίμα και σε όλο τον κόσμο.

Από το Σίδνεϊ μέχρι το Παρίσι, περνώντας από το Λονδίνο, το Ναϊρόμπι ή το Μεξικό, περισσότερες από 200 εκδηλώσεις επρόκειτο να πραγματοποιηθούν χθες, σύμφωνα με τον συνασπισμό οργανώσεων που ηγείται της κινητοποίησης.

Η κλιματική αλλαγή οδηγεί σε υπερθέρμανση, σε απερήμωση, σε άνοδο της στάθμης των θαλασσών, σε πρόκληση μεταναστευτικών ροών. Οι ισορροπίες στον πλανήτη αλλάζουν άρδην λόγω ενός ξεπερασμένου μοντέλου ανάπτυξης, το οποίο διαχειρίστηκαν τις τελευταίες δεκαετίες κοντόφθαλμες και διεφθαρμένες ελίτ. Με όχημα την αλόγιστη ανάπτυξη, με στόχο μόνο το κέρδος, οδηγούν σε κάθε γωνιά του πλανήτη τις νέες γενιές στην περιθωριοποίηση και την οικονομική εξαθλίωση.

Στη Λεμεσό οι νέοι δεν έχουν πια πού να μείνουν, στη Συρία μπαίνουν σε σαπιοκάραβα με προορισμό καλύτερους προορισμούς.