Για ποια κρίση μιλάμε;

Ένα καλό ερώτημα θα ήταν, για ποια κρίση μιλάμε; Αν παρακολουθήσει κανείς τα συλλαλητήρια, τα διαγγέλματα πολιτικών, τραγουδιστών, δημοσιογράφων και τις ατάκες απλών ανθρώπων ανά τα οδούς και τας ρύμας των Αθηνών, της Λευκωσίας και αλλαχού, μάλλον το μυαλό μας πάει σε ...νευρική κρίση. Έχουμε ενώπιόν μας όμως την πλουσιότερη γλώσσα στον κόσμο με τη λέξη «κρίση» να επιδέχεται άπειρες ερμηνείες.

Η κρίση, «κρίσις» στα αρχαία, προέρχεται από το ρήμα κρίνω, το οποίο είχε αρχική σημασία «διαχωρίζω, κοσκινίζω» και ήδη από τον Όμηρο «αποφασίζω» και αργότερα «δικάζω». Στην αρχαιότητα τα «Κριτήρια» ήταν τα δικαστήρια, σημασία που συντηρείται και σήμερα σε χριστιανικά κείμενα, αφού έχουμε το «φοβερό κριτήριο», το δικαστήριο δηλαδή της μέλλουσας κρίσης, ενώ Κρίση με κεφαλαίο αποκαλούν οι Χριστιανοί τη Δευτέρα Παρουσία («η ώρα της Κρίσεως ενώπιον του Θεού»). Την περασμένη Τρίτη -μάλλον ήταν αναμενόμενο - ο Ύψιστος δεν μας έκάνει την τιμή, αλλά σίγουρα ημέρα της κρίσεως έως και την Κυριακή θα είναι και για τους Τσίπρηδες και για τους Σαμαράδες και τους Βενιζέλους και τους Καμμένους και τους Σόιμπλε με τα τσογλάνια του και τον μικρό Φρανσουά Ολάντ. Ελπίζω μόνο να μην χτυπήσει η καμπάνα και για τους κατακαημένους Έλληνες όπως τραγουδά και ο Χατζηαβάτης και ο Σαββόπουλος στον Καραγκιόζη.

Κρίση είναι επίσης η αξιολόγηση π.χ. των στρατιωτικών που έχουν τις ετήσιες κρίσεις τους και οι οποίοι σύμφωνα με τον υπουργό Άμυνας της Ελλάδας «εγγυώνται την εσωτερική ασφάλεια του κράτους». Κρίση λέμε και την ξαφνική και βίαιη επιδείνωση μιας αρρώστιας και γενικά την εμφάνιση οξέων συμπτωμάτων, όπως την κρίση γλωσσοδιάρροιας που παθαίνει η Ζωή Κωνσταντοπούλου ή ο Ζουράρις. Μας έρχεται επίσης αβίαστα και η οικονομική κρίση (αλλά ποιος νοιάζεται όταν προέχει η καρέκλα)  και οι συναφείς (π.χ. ενεργειακή κρίση) αλλά και οι άλλες μεταφορικές χρήσεις της λέξης, όπως η κρίση συνείδησης, η κρίση ταυτότητας. Για να έχεις βέβαια κρίση συνείδησης ή ταυτότητας επιβάλλεται πρωτίστως να διαθέτεις συνείδηση και ταυτότητα, αξίες που ως γνωστόν σπανίζουν τόσο στον πανελλήνιο χώρο της πολιτικής, όσο και διεθνώς. 

Η αξιολόγηση

Η λέξη κρίση έχει βέβαια και μια άλλη σημασία την οποία δεν μπορούμε να ξεχνούμε, απεναντίας στον ελληνικό χώρο την έχουμε απολύτως ανάγκη. Μπορεί σήμερα να βρισκόμαστε προ μιας σοβαρής οικονομικής κρίσης, αλλά για να την αντιμετωπίσουμε απαιτείται και μια άλλη κρίση που δεν διαφέρει από την ικανότητα να εκτιμούμε σωστά τις καταστάσεις. Ο Μπαμπινιώτης στο λεξικό του την ταυτίζει με τη λογική, ίσως μάλιστα να μπορούσε να σκαρφαλώσει στην κλίμακα του Μπλουμ, στις ανώτερες δηλ. βαθμίδες της νόησης και να σημαίνει και τη δυνατότητα αξιολόγησης.

Ακούω τις τελευταίες μέρες διάφορους πολιτικούς και δημοσιογράφους να καταφεύγουν στο κλισέ «ο λαός έχει μνήμη και κρίση» και είμαι σίγουρος ότι από μέσα τους γελάνε. Κάποιοι μάλιστα πιο βαρύγδουποι έθεταν στον λαό και ερωτήσεις κρίσεως, όπως «Τι θα ψηφίσεις σήμερα στο δημοψήφισμα;» περιγράφοντας στη συνέχεια τη σημερινή συννεφιασμένη Κυριακή ως την «ημέρα της κρίσεως». «Σήμερα θα κριθούν όλοι και όλα», αλλά πονηρέ πολιτευτή δεν κρίθηκαν όλοι και όλα όταν για δεκαετίες εξέθρεψες διά του λαϊκισμού την ανευθυνότητα σε ένα ολόκληρο Έθνος;  Με ποια ανόητα κριτήρια θα κριθούν όλα άραγε;
• Θα κριθεί κατά πόσο η Ελλάδα θα παραμείνει στο ευρώ ή θα περάσει στη δραχμή;
• Θα κριθεί η δυνατότητα της Ελλάδας να διαπραγματευθεί με αξιοπρέπεια την παραμονή της στο ευρώ;
• Θα κριθεί κατά πόσο ως καλός ευρωλιγούρης σε μια κοινωνία του ενός τρίτου, θα έχεις μισθούς, ασφάλεια και συντάξεις;
• Θα κριθεί κατά πόσο θα παραμείνεις περήφανος Έλλην ή θα καταστείς γερμανοτσολιάς;

Τα πραγματικά κριτήρια

Δυστυχώς, όπως το έφερε η συγκυρία και κυρίως η ανοησία, το  δημοψήφισμα δεν έθεσε τα πραγματικά κριτήρια για το μέλλον τού πιο υπέροχου πειράματος στην ιστορία της ανθρωπότητας: της ενωμένης Ευρώπης.
• Ιδρύθηκε για να σκοτώσει τον εθνικισμό και κατέληξε να συντηρεί εθνικές πολιτικές και συμφέροντα κεφαλαιοκρατών και τραπεζιτών, με τους Γερμανούς για μια ακόμα φορά να αποδεικνύουν ότι έχουν πειθαρχία, αλλά μηδενικό όραμα.
• Ιδρύθηκε για να δημιουργήσει μια νέα σύνθεση, πολιτική και κοινωνική, με την Ελλάδα όμως να δίνει ένα κάκιστο παράδειγμα ότι δεν θέλει να αλλάξει, αλλά προτιμά να ζει στη λογική των κλεφτών και των αρματολών του 1821 και του μεταπολιτευτικού «άρπα-κόλλα».
• Ιδρύθηκε για να εξορθολογίσει την πολιτική σκέψη, επιβάλλοντας από τα κάτω προς τα πάνω μιαν αυτοκρατορία δικαίου όπως την ονειρεύτηκε ο Μοντεσκιέ: Ποιο είναι το ηθικό δίλημμα εδώ και πού πάει το δίκαιο; Φταίει αυτός που δανείζεται ανεύθυνα ή αυτός που δανείζει ανεύθυνα; Μήπως άραγε φταίνε κι οι δυο; 

Η Ευρώπη μέχρι προχθές, έχοντας μνήμη και κυρίως κρίση, επιβίωνε αφήνοντας πίσω της δύο μεγάλους πολέμους, άπειρες μάχες, μετακινήσεις πληθυσμών, σφαγές και εξανδραποδισμούς. Σήμερα δείχνει αδύναμη κι ανήμπορη να διαχειριστεί μια διαφορά 800 εκατ. ευρώ! Όσα περίπου στοίχιζαν δυο-τρία καρβέλια ψωμί και ένα-δύο λίτρα γάλα, στη μεσοπολεμική Γερμανία! Στα τέλη του 1923 στη Γερμανία, λόγω καλπάζοντος πληθωρισμού, ένα λίτρο γάλα κόστιζε 26 δισ. μάρκα και ένα καρβέλι ψωμί 105 δισεκατομμύρια.

Ο Τσίπρας, η Μέρκελ, ο Ντάισελμπλουμ, η Λακάρντ και ο Μοσκοβισί μπορεί να διαβάζουν καλά το σενάριο τού εκ πρώτης όψεως απλοϊκού έργου που έχουν μπροστά τους. Νομίζουν ότι κρίνουν σωστά και αντιλαμβάνονται τι συμβαίνει στο θέατρο των καιρών τους, θεωρώντας ότι το όραμα των ευρωπαϊκών λαών μετριέται σε χαρτονομίσματα. Κάπου εδώ αναζητείται και η πολυδιαφημισθείσα κριτική σκέψη και το τέλος ή όχι των ψευδαισθήσεων. Αναλόγως των εξελίξεων οι πιο πάνω  δεν θα κριθούν όμως ποτέ ως μεγάλοι ηθοποιοί ή πολιτικοί, γιατί δεν αντιλαμβάνονται τις επιπτώσεις που θα προκύψουν από όσα δεν γίνονται ή δεν φαίνονται εκ πρώτης όψεως. Ίσως το σενάριο αποδειχθεί ότι δεν είναι τόσο απλοϊκό, όσο φαίνεται.